No. 1849 l Dec. '12. DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. De LHeralo Kiicntntic, Waarom hebben de drie liberale frakties een kompromis gesloten? Wel natnurlik ten ?inde gezamenliK de gewen te knnnfn af wenden, die het laad bedreigen, welke gevaren worden genoemd in het woord", door de drie hoofdbesturen aan de aangesloten kiesvereenigingen gericht, en welke besworen moeten worden, doordat riehderegeermacat van rechts E aar links verplaatst. Of nu vioeger in de lange ty i van 't liberaliserend honger lijden" het volk niet nitsag naar de rampen van 't B»hond", dat is een beschonwing, die niet hoort bij stembuakonoentraties en snijd om Kaménetels, dat is een citaat van Multatnli oit de bloemleiiag van Nederlandse letterkunde; maar hierbij dit akkoord was men aktneel en prakties. Vrij-liberaleo, liberaleunie-leden en vrijzinnig-demokraten moesten afspreken elkaar geen setels meer te betwisten ea liever tegenover een drievoudig verbond vut drie rechtse partyen een entente oordiale van drie linkerpartyen te stellen als middel tot verovering van bet regeerkasteel, en die Afspraak hebben sy 16 November gemaakt. De Liberale unie deed het bij akklamatie en met staand applaur, de Vrij». Democraten zonder hoofdelika stemming en met lang durig daverend applaus, de Bond van Vrije Liberalen ook zonder hoofdellke stemming en met algemene en leTendige instemming, aldus Meldt da Nieuwe Rotterdamiche Courant. Of nu al die vreugde in de drie kampen geen offers gekost heef i? Het minst natum lik in de Ltoerale Unie, want die stond middenin en haalde de beide anderen van links en rechts naar sich toe. Da vrij-liberalen verloren de heer v. Karnebeek, die zeide niet te kunnen, meegaan op drie punten nl. het kiesrecht, het vrouwenkiesrecnt en de staatspensionering. T, pies, dat bij sprak van algemeen kiesrecht «n vrouwenkiesrecht", alsof het laatste niet in het eerste begrepen was, en dat hfl ook wist te vertellen, dat het medeetemmen der vrouwen noch aan staatkundige noch aan maatschappelike instel lingen ten goede komt, terwijl hij blijkbaar niet weet, in welke landen eigenhk de vrouwen het parlementair kiesrecht bezitten, want hij noemde daar [Jsland bij en vergat 4e zes staten, die de Auatraliese Statenbond vormen. De vrijzinnig-democraten moesten ook een veer laten nl. een stuk invloed ie de Bond v. Staatspensionering, doordat de heren Netscher en Goedhart zich genood. utakt ia gen het vaandel van 8 taatspenslon ering te verlaten ter wille van hun zich met de beide andere koaliserende party. Verkiezen doet verliezen : om machtsvor ming te verkrijgen moet men beginselen overboord gooien, dat eist <ie politiek in een parlementair geregeerd land.Beginselen dienen om kiezers te lokken, programma's daaren tegen formuleren de minimnm-eisen, waaraan zich eenmaal gekozen kamerleden hebben te UIT DB NATUUR. Nachster Weg z. Exsternsteine, Dat leest men, waar men gaat eo waar men staat in de buurt van Berlebeck. Overal op elke tram, op elk kruispunt, op eiken wegwijzer, op elk reclamebord van een 16iel roept het ons aan, op sigarenzakjes en bonbondoosjes staat het gedrukt, het wordt een scie, een nnüance, een obsessie, zoodat wij ons dan ook voornamen, er beelemaal n iet heen te gaan, of alleen dan, wanneer er verder niets meer af te doen zon zijn. Maar we waren nog geen drfe dagen in ons pension, of wij moesten er al aan gelooven. Onze goede Wirtin keek ons met verwijt en verwondering aan, telkens als ze vroeg Al naar 4e Extersteine geweest ?" en wjj antwoorden moesten: Nog niet." Het is of de mentenen, die hier van de toeristen Ie ren, henech meenen, dat dit de voornaamste attractie voor vreemdelingen of de hoofdmerkwaardigheid is; en het blijkt werkelijk de opinie van vele hotelhouders, dat zonder Herman en Ezternsteine het Teutobnrgwond niets meer zoo beteekenen en geen vreem delingen hoogstens nog wat Sommerfrischler sou lokken. Nu hadden ons de foto's en kaarten met verklaringen al verteld, wat die Externsteine eigenlijk zijn: een paar resten van den ouden krijtzee-bódcm, hooge. verbrokkelde zandsteanmurerj, die als rotsen waren olijven staan, terwijl al het andere door het water werd af geslepen en weggevoerd; en wjj waren maar matig verlangend er kennis mee te maken; te meer nu wij op onze vingers houden, en er is in Nederland maar n partij, waar programma en beginselverklaring n ziJB. Dat het mj de Liberale Koi centratie niet zo is, dat bewijst de splitsing in prole gomena en program, dror mr. Goeman B >rgesins in de vergadering van de Liberale Dnte uitgelegd als de Ijnste politiek van het koncentratiemanifest. En kijkt maar eens, of hjj geen gelijk heeft. In A* prolegomena staat bijv. dit: Het rechtmatig streven der vrouw naar meer zelfstal dt«heid wordt be lemmerd. Zelfs wil men door een algemeen wettelijk voorschrift de vrouw-ambtenaren, die in het huwelijk treedt, straffen met ont zetting uit hare betrekking in rijksdienst of bij het onderwijs." In het koccentra'ieprctyram'staat: De gelegenheid moet worden geopend aan de vrcuw het kiesrecht te verleenen, zonder dat daarbij eiachen van maatBCDappeiyken welstand mogen worden ge steld. De beletselen tegen de verkiesbaarheid der vrouw moeien woiden weggenomen." Daarin kunnen wij de koncentrerende wer king van genoemd program bewonderen, want een feminist zegt natunrlik gaarne zij a Steun toe aan het wecnemen van al wat den wetgever" belet de vrouw als burgeres te erkennen, en toch politici als de heer van Doorn, die in de Kamer heeft verdedigd, dat de gehuwde vrouw geen beschikking over haar auteursrecht moest hebben, en de heer Tniel, die als wethouder van Haarlem mede het ontslag der gehuwde onderwijzeres voorstelde, kunnen best medewerken bij dit kompromis der drie ik had bijna g«zegd zich kompromitterende" partijen, want als zij of hun geestverwanten in 1913 ten gevolge van een overwinning van links de plaats van de wetgever" komen in te ne men, dan vinden zy het best, dat men voor deze de gelegenheid opent om de vrouw het kiesrecht te verlenen, want dan zullen zij tevens zorgen, dat die gelegenheid nog j uren lang open" blijff. Zeker, geven en nemei" en voor wat hoort wat' zijn begii selen, die politiek snkees kunnen brengen. Het komt er maar opaan, dat men bij het loslaten van eisen zo weinig mogelik stemmen van tans kiesgerechtigden verliest. Welnu, daarom is het het veiligst maar koncessies te doen op het gebied van de eieen dergenen, die geen kiesbiljet hebben, en het is te begrijpen, dat het vrouwen kiesrecht, de uitgebreidheid daarvan en de tijd van invoering, een geschikt terrein vor men, waarop men hier en daar eens wat kan toegeven. Wel beweert het hoofdartikel in De Wereld" van l November, dat in het koncentratieprogramma het punt kiesrecht de eerste plaats inneemt en dat de formulering daarvan voldoet aan bet program dar V. D. party, en dan staat daar ook te lezen, dat ttritond daarop ook het kiesrecht voor de vroow wordt opgeëist, maar ach ... die woorden terstond daarop" heb oen betrekking op het gedrukte manifest, niet echter op de te verwachten regeringsdaden der liberalen, ingeval zij de konden narekenen dat het daar op mooie dagen letterlijk kermis zon zijn, dat het er moest krioelen van toeristen en dagjesmenschen, immers het stroomde er heen. Langs ons 16 tel passeerde 's morgens een ware optocht van wandelaars inboorlingen en vreemden van tent wagen t j as, ratelende en blazende huurauto's en van stil-snorrend eigen spul; alles naar de Externsteine. De Nüohster Weg liep blijkbaar overal en in alle richtingen, maar de allernaaste scheen toch wel langs ots huis te gaan. Of er een suggestie ligt in dergelijke pro cessies of dat wij het inderdaad in vredes naam deden om er i f te wezen, ik weet het niet zeker meer, maar wij hebben al den vierden dag, die Ezternsteine gemacht." Wat kon ons trouwens het doel van den tocht schelen; dat mocht tegenvallen, als de weg er heen maar mooi was, en ons wat te leeren en te beleven bood. Natuurlijk liepen wij niet in de rij mee den i achsten Weg". Maar met behulp van de topographische kaart vonden wij den werkelijk naasten weg, de ware linea recta; en die was absoluut onbruikbaar voor een rijtuip, van welken aard en maaksel het ook zijn mocht. Qaen kruiwagen kwam er tegen op, zoo steil was et pad al in het begin. Wat keken we tevreden naar onze korte, taaie eiken bergstokken, met htm stevige ijzeren punt en hun gebogen baak; die geven je steun en houvast ala het pad wat onmatig stijgt; en nog meer als de grond wat glib berig is geworden door het slüpvermogen van het nitteraard snel afstroomend hemel water. Wie ooit in het Teutoburgerwoud gaat Gezicht van den Sternberg in het dal. strijd mochten winnen. De liberale herder wijst er op, waar bij zijn kudde s«mexdr{jfr, dat weliswaar het mannenkiesrecht nu een conditie sine qia non is geworden, maar dat men zich voor het vrouwenkiesrecht niet bang hoeft te make., want daarvoor wordt alleen de deur geopend en verder niets oepaald, dan dat oe soert van ongewenst kiesrecht er nooit door tal mogen komen. Die belofte van een blanko artikel in de grondwet, waarmede men de vrouwen wil .paaien, doet denken aan een gastheer, die een hongerig mens te eten vraagt en hem een mooi menu vooriet en nie>s anders en daarbij zegt: Gelukkig zie ik, dat je fl nk trek hebt in een maal, maar bewaar die eetlust voor later. Al zet ik j« niets voor, ik bei o. f je als goed gastheer, dat ik j»later nooit verbin deren zal lekker te eten." Servet en bord blijven daarbij blanko. Mr. Tasman zegt in De Wereld van 16 November, dat het z.). niets afdoet, of het beginsel van het vrouwenkiesrecht in zijn volle omvang in de grondwet wordt neergelend, dat de heer Mansfeidt en anderen dwaas doen door enmiddellike «erwezenliking van dit eerste programpunt te verlangen, want de V. D. behouden immers volledige vrfl Dei d v*»propaganda van hun denkbeelden op die pon\ Al is nu echter mr. Tasman met die vrijbeid van propauanda tevreden, er zijn toch denkende vrouwen in ons land, die menen, dat een politieke partij juist een vereniging is, dia ten doel heeft propaganda door daad te vervangen en programpnnten tot wet te maken. Mr. Goeman Borgesins, de vader der Kohcentratip, vermaant «i;n volgelingen geen demoralisatie en verwarring in de politiek te brengen door op n speciale eistestaan b.v. vrouwenkiesrecht, staatopensionering of «facbcffLg der drankwet. 8 ennt de voor standers van onze bond, ook al zijn zij in politiek opzicht uw besliste tegena'anders," zegt hij en wijst er dan op, dat bi doelde demoralisatie en verwarring des te erger zijn naarmate zij zijn li n er al e koalitie meer stemmen dreigen te kosten. J», stemmen winten, de Kamer om krijgen, de regeermacit met baantjes, suosidies en toebehoren voor de liberalen nero rei en, ia dat niet het edele doe), waarbij staatkundig inzicht, beuinseltrouw en*., zozeer in 't niet zinken, dat ze bij dit belang vergeleken demoralisatie en verwarring" verdienen ge noemd te worden ? Ten slotte moet ik zeggen, dat ean blankogrondwetsartikel ons wel een stapje veider brengt, maar ons slechts plaatst op het standpunt van de grond vet van 1849. De strijdsters voor het vrouwenkiesrecht wachten in spanning af, wat de redering o.ntrent grond wetswijziging zal voors ellen. Zoveel is zeker, ir d en wij iets bereiken willen, dan zal het zijn door onze organisatie en 'aste aaneensluiting boven en buiten partijgrenzen. Wij moeten zelf zorgen, dat oog en oor van het Nederlandse volk voor lllfIMIIIIIMHIIIIIIIIIIIIIIIIUIIMIIIIIIIII logeeren,en dnsevenals wij genoodzaakt wordt, naar de Externateine te pelgrimmer, dien raad ik aan, neem denzelfdan weg als wij. Maar die bleek toch niet de allernaaste te zijn. Ge gaat van den dorpsweg af tot vlak tegenover het peneion Eanne, en slaat denzefden weg in, dien DJ] na alle auto's nemer. Dezen ideaal-weg volgt ge maar een twintig pas, dan slaat ge rechts af, en stapt het smalle paadje op dat langs het mooie Saxi-che boerenhuis loopt, waarvan ik n een poos geleden et n foto heb gegeven; dan passeert ge een brngje over de beek; en al staat er geen hand wijzer, ge volgt het slingerpad maar naar boven, tusschen bloeiende struiken en vrnchtryke boomen, tustchen moestuinen met uien en bouwland met haver door, tegen den stellen Sternberg op; het gaat langs boerenhuisje?, die hoe langer hoe armoediger worden, tot ge, gekomen aan den hoogen rand van het bosch, den vruehtbaren grond achter en beneden n hebt; hier staat ge op het harde, grove zand, dat van zijn bewerkers zooveel zweet eischt en hun zoo weinig brcod geeft; de kinderen hebben hier al geen kousen meer aan, en zoo goed gewasschen en zoo vriendelijk als in het dal zijn ze ook al niet; het water moet diep gepompt worden, en zeep kost geld. Hat stof is hier ijzerroestklenrig. Daar staat waarempel toch weer een bord met vingers: .Externsteine", en er vlak naast nog een, maar voor de variatie is er nu eens niet op geschilderd Nacbster Weg", maar op het eene: Bequemer Weg B. d. E.", op het andere: Schöster Weg n. d. E." W\j hadden dus geen keu». De gemakke lijke weg ging langs het boech met de groote steengroeven, de mooie voerde er in; in het zelfde bosch van de blanw-wazige sparren dat ons al drie dagen van boven bad staan uit te noodigen. Het was 's morgei s al buiig geweest, een gedempte zon met lauw, zwoel vocht-weer, dus eigenlijk geen klimdag; maar nu wij boven waren en niet veel stijging meer te overwinnen zonden hebben, dachten wij al niet meer aan de inspanning. Dit is hier overal zoo, in dit mooie laad: a korte straffa klim, dan ben ja er, en het uitzicht van de bergtoppen op de omgeving is in n woord prachtig. Dit komt in hoofdzaak door de hoogte, die toch weer niet zoo groot is, of zonder kijker zijn de menechen in het dal nog te onderscheiden; dan ook door de ateilte die maakt dat je er bijna boven op neerziet; daarbij heeft het oog naar het Westen vrij uitzicht en zoo kijkt ge bügunstig weer over een verbazend groot stuk van een vruchtbaar en dichtbevolkte heuvelland, met dorpstorens, booingroepen en riviertjes, iets dat altijd en overal een genot is. Twee stappen en wij zijn in het bosch. Hier is het meer dan heiig, het mist tneschen de stammen van berken en sparren; alleen de kruinen zijn vry en staan scherp en zwart op de grauwe lucht. Maar de weg is goed te volgen. Warm is het nog steeds, ofschoon we al vrij hoog wandelen; de weg «elf is nat, hier en daar zelfs met plasjes; die dampen of het warm water was. Met bochten en slingers gaat het, langzaam aan, nog wat naar boven tot we in de buurt van de steengroeven zijn; zoo nu en dan dreunt een dynamietschot, en dan trilt even als van schrik de barde grond onder onze voeten; we hooren brokken rots vallen en neer rollen langs de helling maar we zijn te ver af, om er iets van te zier, van dat winnen van den bekenden Teutobnrger-zandsteen. We passeeren eenige afgestorte brokken, en steken een hoogvlakte over, waar groote bonken steen tnsschen omgestorte en ont wortelde boomen liggen, het is of hier een steenlawine deerlijk heeft huisgehouden. Dat onze eis geopend worden. O. s snel to«nemen in ledental is daartoe nUt voldoende. Het moat ean levende volksovertniving worden, dat regering door n sekse een nadeel is voor de gemeenschap. MAETIJTA G. KRAMCRS. lllllllitllllllllHtllllllflIIIUIIIIIIIIIIIIIIIItllllllllllll IIMIHIlHHHIIHim FerzinuUng. Atle verzamelingen zijn goed, mits ze goed geregeld en goed ie raadplegen ZJJP, wg> men. Niettemin zijn er toch wel zeer zondering i verzamelingen, aan welker goedheid" men ion ku.nen twijfelen. Deter dagen stierf in Nizca.een ongetrouwde men>er van even boren de testtg, diein een eenzaam gelegen villa i a^üde mondaine stad woonde en in zijn nttenschap vond men ean collectie van iets meer dan drie duizend minnebrieven, die zorgvuldig uitgestreken in portefeuilles van zijde met zilver besla?, precies vo gans den datum gerangschikt, werden bewaard. Ze waren geschreven door 17 verschillende dame», waarvan sommigen zeer poëtirci bleken te ijn aangelegd, en zelfs een enkele hiijk gaf van belangrijk schrijf sterstalent. ... Waarom de ond<», zonderlinge man deze collectie zoo preciens bewaarde?... Beschouwde hij die brieven wellicht als een zegei eeken uit de dagen zijner jeugd, toen hij kwam, zag en overwon? Booie tongen beweren, dat dit vol s rekt niet t et geval was, en dat hy ze kocht van een i «e vrienden, die in geldi ood oerkeerden. Bf maakte intnafichen zien zelf en anderen diets, dat ze aan hem persoonlijk waren gericht, en hij be waarde ze als schatten. **" Wintermode. In de mode van den laat s t en tijd zijn voornamelijk Oost er t c hèneigingen merk baar. Periië en het ten ondergang neigende O tomaamche 'ijk schijnen, nu hun invloed op poiiiiek lerrrin taant, op bet gebied van echootheid en gratie log een laatste poging te doec, om 'cn te handhaven, en dese gelukte aanvankelijk reeds ecbitterend. De mode ;s ut den, ondanks de bewolkte luchten en de donkere korte dagen ea het matte, getemperde licht, schitterend, pracht vol, kleurrijk en fantastisch als de sprookjes verbeeldingen van Duizend-ena-nacht". Heerlijke broderies in goud en purper op satijn en changeant syde en fluweel, goud- en zilver brocaat, wonderlijk lijc schil derwerk op fliweelen ondergrond, zijn aan de orde van den dag. Men draagt avondmantels van purper fluweel, die over de geüeele oppervlakte gedamasceeid zijn met vreemde JStersche bloam-sty leeringen en ornameLt-moiitven, als een Saraceensch zwaard. Fluweel met diep-ingeperste gouddruk is eveneens zeer en vogue. Het model is los, bijna modelloos als een Arabische barroos en er behoort al de elegance van kan natuurlijk niet waar zijn. Die komen niet uit de lucht vallen, en hoogere rotswanden zijn hier niet te bekennen; het moet een verlaten steengroeve zijn, die weer volgestort is of op andere wijze werd geëffend. We «ijn nu wel op den top, de bergwind jaagt de mistwolken, die tot nu toe om de stammen zweefden, uit elkaar, als een speelsche poedel een troep musseden doet. De losgescheurde wolkjes vliegen op en neer; een enkele haakt aan een struikje, een tweede stijgt snel loodrecht omhoog, weer andere duikelen om en om; het is of er leven in zit, zoo stoeien de nevelwolken met elkaar over den grijzen, vochtigen grond. Onze weg daalt al weer; het iseenbreede straat geworden, recht en lang tusschen zware sparren; hierheen is de nevel gevlucht en schuilt er tegen den wind; geen tochtje gaat er, en alles wat den bodem raakt is kletsnat. De stammen dicht bij glinsteren van de vochtigheid of ze opgepoetst waren, twintig pas verderop zijn ze heelcmaal niet meer ta zien. Van tien, twaalf boomen kun je de onderste takken onderscheiden, dan is de weg en de ondern'e helft van de sparren ook, maar het bovenste kwart is bijzonder duidelijk te zien, veel verder dan de weg laag schijnt. Dat is een zonderling schouwspel, het geeft iets geheimzinnigs aan onze wan deling; wij beiden 'oopen stil raast elkaar voort; het is hier zoo vreemd moei, de zool kletst op den doorweekten boschgrond, een groene specht vliegt en schatert op eens, dat wij schrikken. Dat is het eenige geluid dat wij t oor en, de eenige levende beweging die wij zier. Een half uur bijna loopen w\j zoo voort, dan komt er een bocht, die den weg (Judgr.) DISCUSSIE. Echtgenoot: Zou je denken, dat de natie niet heel goed alle vrouwen sou kunnen missen?" Echtfer.oote: Misschien. Maareen geval van stag-nat ie ion het toch wel worden." iiiiHHiifHmiimiiiimiiiHiiMtiiiiMiiiiiiiiHHHiimtiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiii een echte vrouw vsn de wereld toe, in zeker opzicht tevens kunstenares, om zich met de noodige gracie in deze toga te hullen. Doorgaans zijn deze avondmantels met bont gezoomd; de voorkeur wordt gegeven aan witte en zilver vos, seal skin, dat te kortharig is, komt nagenoeg niet in aanmerking voor deze functie, maar marter wordt niet versmaad, en meer dan iets anders wordt thans weder het petit-giia aangewend, waar naar geduretde eenige jaren weinig vraag was, doch dat thans boven alle andere pelswet ken de voorkeur gei iet. Duur zijn deze mantels echter, om eiken vader met huwbare dochters een liehte rilling door de leden te jagen. Wie zich de luxe kan veroorloven voor de se Oostereche pracht eenige honderden guldens op het ali aar der mode te offeren, kan bet nog niet eens brengen tot geschilderde randen, waarvoor groot e arties en speciale ontwerpen maken, die even kost'aar en rijk zijn als de omrandingen der staateiekleedy van middeleeuweche kerkvorsten; maar ook de lapjes welke uen kant en klaar koopt verslinden reeds stapels eenden tientjes, want de fluweelen satünstoff n met gonddrnk kosten van 100 tot 150 gulden per meter, en dat is meer dan een bnrgermansknipje verdragen kan. Er is intnsschen iets dat niets kost en ook" een belangrijk artistiek genot schenkt: men kan deze rijke, kostbare stoffan in onze groote modemagazijnen zien en bewonderen en er naar verlangen... en er dan met niet weinig hartzeer afscheid van nemen... De lezeres, die ze zelf kan aanschaffen, (o weelde I) vergeve mij dezen eemoedeiyken raad: ik reken alle harten en alle beurzen bij mijn eigen... (Slot volgt.) ALLEOBA, in de windrichting brengt; en verdwenen is de nevel opeens, w8 staan voor een poort in de sparren; nog een pas of wat en daar is het hek van het Wiidgatter, waardoor we heenkijken, en dat lijsten zet m de mooie schilderijen daar voor ons. Rechts voor ons' uit, naar boven, ligt een groot donker bergland met mooie lijeen en hooge, beboschte topper, het Egge-gebergte, dat aansluit met een knik naar westen aan de znidpnnt van het Tentobnrgerwond. De naam duidt wel licht op die hoek vorming. Vq'f, zes lichtgroene en paarse toppen steken op uit een blauwen sparrendamp, conlisBen-gewijze achter elkaar; de verste hooger dan de dichtstbijzijnde. Recht voor ons uit, naar bei eden, gaat een zandweg over een steik dalend onbebouwd land, waar de paarse heidebloemen als bedanwd staan te parelen in gedempte zonne schijn; het is een amathyaten vloer, die heele berg belling. Ltaks, in de diepte ligt een groot dorp, met een slingerstraat van roode pannedaken, witts muren in vakjes verdeeld door zwarte lat-omlijsting. Dat is Holzhause», en over het lommer- en toeris tenrijke dorp heen, heel in de verte stijgen langzaam weer wazige bergen en bosechen op, en daartnsachen verborgen in het groen, moeten ze liggen de hooge roteen die het doel van onzen tocht zijn; maar er is ook met den kijker niets van te zien. Zoo hoog als de boomen zijn ze dus niet. We gaan het groote hek van het Wiidgatter dcor, sluiten het zorgvuldig achter ens en lezen op de stennposten natuurlijk : Nachster weg zn Externaleine l" E. HEIMAKS. Gezicht uit het dal op den Sternberg.