Ho. 1849 l Dec. '12. DEAMSTERDAMMEB, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. Fodad Bsy, Tarksch commandant, door de Serviërs te Koamanova gevangen genomen. Ho schijnt neer te ritten als het symbool van een verslagen land. linmiiilHlltjfiiMiiiiiiimmiitinminiMiiiimiiiunilliiiniiiliimiillMimi van wflziging der tot nog toe gevolgde rege ling bQ genoemde volksconcerten, dan een plan In die richting bedoeld ingang te doen vinde», Znlks wilde ik nn in dit artikel doen. Matikale ontwikkeling vangt aan met ge hoorrat wikkelij) g; dit lallen de mnziekpaedagogen met mij eens zijn. Doch om de zuiverheid van het gehoor te ontwikkelen is stelselmatige oefenirg noodiir. Hoe komen lieden nit het volk, die om flnancieele rede nen slechts weinig goede concerten bijwonen, aan mik een stelselmatige oefeninp, als zjj niet veel ma dek kannen hoor en? En niet zoozeer ds zuiverheid van het gehoor moet ontwikkeld, daar die bjj velen uit het volk soms merkwaardig boog staat, maar vooral het leeren ondencheiden, Initiëren, bet leeren hooren in onderdeeltn, het leeren zich meer btmut worden van het gehoorde. Muziek bluft onverstaanbaar voor wie niet de onderdeelen kannen hooien en volgen, die slechts «en totaal indruk met zich meedragen van het gehoorde, zooals men van een schilder^, waar men in het voorbijgaan een blik op slaat, een vlachticren totaal indruk kan krijgen. Als hulpmiddel tot verbetering hierin heeft zeker de tot nog loa bjj de volkicon eert en gevolgde methode van beschrijvende programma'a waarde; dooh aan de betchrflvende programma's van Toonkunst heeft het volk niets. Over ieder stak dat gespeeld wordt (das niet: over den componist waarvan dan tmiiiimimtiiimt»miiimm«mttiim>mtnmiminmmiHiitmiiHmmt MtUltlllHIIIIIIIIIII iiMimiiuiiMimliiiiimitii EUNSWAPPEÜJKE LXXI. Laboratorirn Teer E enigen tijd geleden beschreef ik in deze rubriek de inrichting van een laboratorium voor rodynamische onderzoekingen, waar met kleine modellen proeven genomen werden «n metingen verricht werden in een kunstmatigen sterken luchtstroom, waardoor men in staat werd gesteld by het ontwerpen van vliegmachines e.d. niet al te veel in het blinde te moeten tasten, maar een hechte wetenschappelijke basta kreeg waarop men met grooter (terustheid en meer vertioawen op het bereiken van een bepaald resultaat, kon voortbouwen. Wat E flal in Frankrijk gedaan heeft voor de aërodynamiek, is O.B. ook in Engeland gedaan v o M het scheep vaartkundig onderzoek en den scheepabon w. Er bestaat daar in het National Phyiical Xakoratory een inrichting, waar het mogelijk is acheepamodellen te onderzoeken om zoodoen de cijfergegevens te verkrijgen die bruikbaar zijn b{| het bon wen der groote echepen zelf; om < dat te bereiken iv een experimenteerbassiB geèanwJ, waarvan by dit artikel ewrfge afbeeldingen geroegd zijn. Het doel van het bassin ia de weerstand proefonder vindelijk te onderzoeken, die de scheepsromp ondervindt van het water. Men maakt een waimodel van een of andere scheepsvorm en trekt dit door het water van het bassin. De weerstand, die dit wasmodel ondervindt van het baasinwater, wordt xoo nauwkeurig mogelijk gemeten, en deze uitkomst wordt daarna omgewerkt voor de groote echepen zelf van S«er, staal of hout gabouwd. Stel dat een snelvarend oorlogschip gebonwd moet worden. Ala eerste wenscheljjkheid treedt de snelheid op, die zoo groot mogelijk moet lijn; maar by grooter snelheid moet ?de kracht der machines, die de boot voort bewegen, veel grooter zijn, zooals men ge makkelijk ondervinden kan door eena een boot aan een sleeplijn voort te trekken. Wil men eed snelheid van dese boot iets grooter maken dan moet men heel veel harder trekken, en het eff «et ia dikwijls nog zoo klein, dat de inzittenden in de bcoïzich gerechtigd achten «m onwelwillende critiek nit te oefenen. Maakt de scheepsbouwer de machines nu grooter en krachtiger, dan is er echter een grens waar boven hy niet gaan mag, want diens levensbeschrijving in die programma's staat afgednkt) zou ik eeni ge aan wijzigingen willen hebben waar zich de belangrijkste gedeelten bevinden, waar op te letten, enz; precies op de wijze, waarop men menschen, die ge»n schilderyen kunnen bekijken daarin oefent door ze te wijzen op de belangrijkste gedeelten: van waaruit ze dan plotseling io/n schilderij nit zichze'f gaan oreraien; wij hebben hen.dan als het ware den sleutel daartoe gegeven. De inhoud dier beschry veilde programma's zon dm me«r didactisch moeten wezen, d.w.z. meer verdnide'ykend omtrent bet uit te voeren muziekstuk. Nu leest het volk de levens der componisten met zekere nieuwsgierigheid omtrent *oo'n artiegterig man"; korf e mededeelingen over de ontstaansgeschiedenis van het te spelen stak neemt het wellicht niet eens de moeite in te zien. Doch eerlijk eeieed geloof ik n'e t dat wjj met die beechryveida programma's er zullen komen, ze f d al worden zij gewijzigd in de richting als door mij bedoeld. Het euvel zit 'm, naar mijn besehel de i meenic?, nog heel ergens anders. Als wy tot oefening en ontwikkeling van het gehoor overgaan zullen wij dnarby' steu nen op bet byna ieder menscheiyk wezen aangeboren rythmegevoel. Zelfs toondooven kennen bet rythmegevoel, dat wy niet ver warren moeten met maatvastbeld; dit is weer wat anders. Dat nu by het volk veel rythme gevoel aanwezig ie, betoogde ik reeds in Caecilii. Van dit hulpmiddel moeten wij gebruik maken, het wijst ons den weg by het opstellen van. een methode voor stelselmatige gehporoefening. Op onze eerste programma's plaatsen wij korte, rythmieche stukken van eenvoudige melodUone vinding b.v. Siep's boerecdansen of Röutgen'a boereniiedjes of een paar der b|j het volk zoo gekend»en geliefde ouderwetsche volksmelodieëa van het Kwezelken of het Patertje, etc. geïnstrumenteerd voor j orkest, sterk jythmisoh zuiver voorgedragen. Dan opklimmend met moeilijker stuiken; vooral geen moderne met bun gebroken klankencombinatie's, die verwarren en het ongeoefend gehoor geheel van de wys bren gen. Da oudere componisten, Mosart. Beet hoven (ran dezen vooral de 5de en 7de f ympbonie, die sterk rythmiech zijn en in bun geweldige, geaccentneerdeforto'a de luisteraars meeslepen) hebben veel geschikt». Op den eersten leergang mag het moderne orkeststuk zelfs niet voorkomen, al beeft tok dit rythmhch beteekenisrolle capaciteiten. Eerst moet de zuivere klank van het accoord in de ooren zitten voordat men zich mag en kan gaan wennen aan de schijnbare disso nanten van een nieuwere klankopvatting. Uit myn voorstel blijkt wel dat ik mij volstrekt niet kan vereenigen met de tot nog toe gevolgde methode van rapsodisch samen. gestelde programma'», waarop groen en rijp voorkomt en waarvan voor de meesten nauwe lijks een derda verstaanbaar is. En vooral wil ik meer terieutheid, zoowel by de uit voerenden als de toehoorders. De muzikale opvoeding van het voik is een eisch van onze besctiavingstyden geworden, schreef ik in Caecilia. Het volkeconcart mag niet langer de plaats yo waar men bijeen komt om een mopje" muz'ek te hooren of om met nieuwe hoeden of Zondagache pakjes te pronken. Aan belangstellenden moet verteerbare kost worden geboden. Er is van den kant van het volk genoeg goeden wil, wat wel biykt nit het feit dat de volkscoacerten ondanks alles toch steeds stampvol zijn. Des te onverantwoordeiyker is het van degenen, die de muzikale volksopvoeding kannen leiden, dat zy dat niet met v oile toewijding willen doen. Voor verdare opmerkingen verwas ik naar artikel in Caecilia. CONSTANT VAN WBSSBM. en te iefiürestaurant, Aan bezoekers van bet nieuve restaurant Trianon" te Amsterlam werd een dubbele prijs gerekend voor hun verteringen, en op bon klacht antwoordden de kellnera dat zoo de order was voor de Joden. ??"'<< JOZIF I S K A K L B : NEEN, VBIBND, D AAK KOU IK NIET IS, IK STBL BK EEN BUK IN DÜIII1BL TE BETALEN. iimtttmimtiiniiuMiiiitMtiiniiiitiiiiiiin Fig. 2. HET GROOTÏ BASSIN WAARIN DB SCHEEPSMODELLBH VOOBTOKSLBEPT WOBDBX. Fig. 3. HET KLBINB BASSIN, WAARIN HETIKGBN VEBRICHT KUNNEN WOBDBN IN 8TBOOMEND WATER. de romp komt dan weer te diep in het water te liggen (waardoor ook de weerstand weer grooter wordt), of de machines nemen te veel van de ruimte we?, die beschikbaar moet blijven voor amnnitie, geschat, Btookvoarraad fr.d. Heeft hjj deze grens voor de machine kracht bereikt dan moet hy dus naar andere middelen omzien om de scbeepssnelheid te vergrooten en hy kan dan door kleine ver anderingen in den rompvorm de waterweer stand kleiner maken en daardoor de snelheid vermeerderen. De uitwerking die deze kleine vorm-veranderingen hebben, op de snelheid, zon natnurljjk nagegaan kunnen worden door een aantal schepen te boa wen, die in kleine vorm-eigen schappen van elkaar verschillen en dan te zien welk schip het beste voldoet. Maar dit is natuurlijk een onmogelijk kostbare methode en het is ongetwijfeld veel goedkooper om eerst proeven te nemen met kleine scheepsmodellen van verschillende typen, waaraan bovendien, doordat zjj b.v. uit was gemaakt worden, gemakkelijk kleine vorm-wijzigicgen aangebracht kannen worden. Dese methode is natuurlek alleen déa voordeeliger als zjj betrouwbaar i», anders komt alles nog falikant alt. Hoe grooter het schip is, waarvan de meest wenschelijke vorm moet vastgesteld worden, des te talrijker worden de moeilijkheden. De romp van de schepen is niet absoluut glad, maar vertoont heel wat onregelmatigheden, bals-mondingen, kimkielen, e.d. die alle kleiner of grooter invloed uitoefenen op het waterweerstands-bedrag. Het roer vergroot, als het bewogen wordt, dezen weerstand, en de schroef oefent evenFig. 1. ElPBBIMBNTBEH BABBIK IttT HIT TOBBTKL BAT DB 8CHEXFSKODBLUCN VOORT' axm. Dit toettel betlaat de geheel* beuiin breedte en loopt over rails, die aan wttrtkanten ««m het bemin liggen. (De ijzeren dat-con»tructit an het gebouw weeripiegelt in het baêim-water.) eens, door zijn vorm en door zjjn beweging grooten invloed ait op de snelheid van het schip. Er zjjn dus heel wat factoren, die samenwerken om datgene te veroorzaken i wat men in zyn geheel de weerstand noemt. Men mag dew factoren echter in twee groot e groepen vereenigen en deze groepen noemt men de wrijvtngs-weerttand en de golf- en zog-wsentand. De eerstgenoemde bestaat nit de wrijving van de waterdeeltjes tegen de ondergedompelde deelen van den scheeps romp en de golf- en zog-weerstand ontstaat door den invloed van de golfrorming aan de boeg, en de golven en draaikolken rond den achtersteven. De wyvingt-wtentand hangt, wat zijn grootte betreft, af van de grootte en de aard der ondergedompelde oppervlakte van den scheepswand, van de dichtheid van het water en van de snelheid van het schip. Men heeft na reeds eerder uitvoerige gegevens hierover verzameld en berekend zoodat men voor elke soort scheepsoppervlakte en elke soort scheepsvorm, en voor elke waterdichtheid deze wrjjnngs- weer stand gemakkelijk mathematisch berekenen kan. De andere groep, de golf- ea zogweerstand ig echter niet mathematisch te berekenen en is toch natuurlijk bij het vast stellen van den meest gescbikten scheepsvorm van bet grootste belang; met behulp van wasmodellen en het proef-bassin is men echter in staat hierover betrouwbare gegevens te verkregen. Men maakt een was model van den ontworpen scheepsromp en meet den weer stand die dat medel ondervindt wanneer het dooi het bassin gesleept wordt. Wat men hier meet ia de volkdige weerstand, dns wrijviugsweerstand plas de golt- en zogweerstand. Men kan echter, gegeven de grootte en vorm van het model, de aard van de was, de dichtheid van het water enz., precies voor nit berekenen boa groot bij deze proef de wrijvingsweerstand is. Trekt men deze waarde af van den proefondervindelijk gemeten weer stand, dan houdt men natuurlijk, de gezochte golf- en zogweerstand over. Nn weet men verder rog dat een bekende natuurkundige wet leert dat indien twee volkomen gelijk vormige schepen zich met gelijke snelheden door hetzelfde water bewegen, die alleen in afmeting van elkaar verschillen (das zooals in ons geval een waa-model en het groote schip), de weerstanden die de beide schepen ondervinden zich verhonden als de derdemachten van de scheepslerjgte. Dos een tien maal langer schip ondervindt een 1000 maal grooter weerstand Past men dit na toe by het onderzochte geval, waarbij bekend is de golf- en zogweerstand van het was-model en de lengte-verhoudingen van het model en het werkelijke groote schip, dan behoeft men den gevonden- weerstand van het model nog slechts te vermenigvuldigen met de derdemacht van deze lengte verhouding om den gezochten weerstand van bet werkelijke schip te waten Verandert men dan het was-model iets en herhaald men de metingen dan vindt men den weerstand voor een schip van iets veranderd model en men kan de proeven voortzetten totdat de beste uitkomst verkre gen is, d.w.ï. totdat de gevonden weerstand de kleinste waarde heeft. Het spreekt vanzelf dat de weerstand die het wasmodel ondervindt zeer nauwkeurig moet gemeten worden, want elke font wordt later by het uitrekenen van den werkeiyken weerstand zeer vergroot. Werkt men b. v. met een model dat honderd maal kleiner is dan het werkelijke schip, dan zal een font van een gram by de meting in het bassin, by de berekening 100 X 100 X 100 1.000.000 maal grooter worden, dns een fout worden van 1000 Kg. of een ton. Het toestel dat het wasmodel voorttrekt, beslaat de geheele breadte van het bassin (fig. 1) en rost op vier wielen, die over rails loopen die aan weerszijden van het bassin liggen. Het is geheel van staal gebouwd en weegt met moioren en alles er bij ruim veertien ton (14000 Kg.). Dit trekapparaat wordt door vier motoren voortbe wogen, die met vierhonderd verschillende snelheden, varieerend van rnim drie deci meter tot vijf meter per seconde, het was model door het water kannen sleuren. Het meet-apparaat teekent den tijdsduur op van het voorttrekken, den afgelegden afatand en den weerstand van het water. Dit meet apparaat is ze o gevoelig, dat het nog in staat ia wyzigingen in den weerstand op te teekenen, die ontstaan wanneer lengte of breedte va* bet was-model n duizendste deel toe of afneemt. Het groote proef bassin (ftg 2) heeft een lengte van 183 Meter, een breedte van 10 Meter en een diepte van rnim 4 Meter. Onder de wateriyn ay'n in de bassin- zij wanden ramen aangebracht, waarachter een aterke electrische lichtbron kan geplaatst worden. Door het tegenoverliggende raam ziende ka* men dus het voorbijvarend scheepamodel ook waarnemen voor 100 'er het onder water ligt, en op deie wijze kunnen ook photo'a er van genomen worden. In fig. 3 is een kleiner bassin afgebeeld, dat byna 22 meter lang is en waarin proeven kunnen genomen worden in ««roomend water. Men kan in dit bassin hetzij het model voortsleepen door het water, hetiy het mode! stil laten liggen, vastgemaakt aan het meet toestel, terwijl een waterstroom langs het model gezogen wordt door een centrifugaalpomp aan het eene bassin-einde, tot een maximale stroomsnelheid van rnim 14 m«ter per seconde. Er is verder een speciale inrichting aan wezig voor het maken der wasmodellen in allerlei lengten tot een maximum van ruim acht meter, precies op de juiste schaal wat alle afmetingen betref r. In n?. 4 ia een derge lijk was-model van een scheepsromp afgebeeld. Behalve de metingen, die hierboven baschreven ay'o, worden ook andere metingen verricht o a. van de reeds -genoemde wry vingsweerstand, die hierboven als bekend veron dersteld werd, maar die hier nog MIU ten overvloede gecontroleerd wordt door proeven met planken, die door het water voortgesleept worden, waarbij zelfs planken van 33 meter lengte gebruikt kunnen wordec. Deze Engelecbe inrichting is niet deeenigsto van dien aard, maar ala een der recentst ge bouwde is de installatie allicht een der besta van de bestaande proefbassins. P. v AS OL/SX. Fig. 4. E«N SOHKBPSMODBL VAN'WAS.