No. 1850 8 Dec. '12. DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD V OORNEDERLAND. LïIDBBS EN INBICHTBK8 VAN DE AMBULANCE NAAK MONTENEGBO, Van links naar rechts: de beer Mendea da Opsta, consul-generaal van Montenegro; generaal de Waal, vioe-president van het Road> Kruis; de pleegdochter van den beer J. Nord Taomaon; dr. Tdanus; dr. Koppeschaar; de heer J. Röaer, viceconeul van Montenegro. IMiniMiiiiiiHiiniiiiniiiiiiiniliiH HiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiltiiiiiMiiiiiiiiiniiiiii demieche cachet wel wat aan hinderen. Dan il zijn werk van beteekenis in Holland om het compositie vermogen, den verhaalsin en een voordracht met sierlijke en beschaafde gebaren. Zoo is zijn talent vooral op het Ulnstratieve aangelegd. Hy is niet een ver beeldingsrijke, die het simpelste gegeven, het schijnbaar onbeduidende, belangrijk weet te maken, wjjl bij het aanzag als geen ander, maar een die op kunstige en intelligente wijza niet zonder pronksnoht een voorstellingsvorm vindt voor wereldscbe scènes, die op zich zelf al de aandacht van een ieder kannen boeien of de opmerkzaam heid gaande maken. (Gtalijk een wandeling 'a avonds door de verlicdte Kalverstraa; amusanter wordt bevonden dan door de Teartninen of langs de oude Amsterdimsche grachten). En tut den aard van die onder werpen en om ijjn eiganschap van het toch oppervlakkig aanzien dier tooneelen uit een bepaald wereid-millien (denk hier tegenover de tragische doorschonwing van een Lsntrcc) is bq hem het echildery niet veel meer dan ia een virtuozen schildertrant uitgevoerde illustratie; en de teekeningenluchtig en zwierif, en met een gedistingeerden smaak in kleu ren geteoid, het aanlokkelijkere uit zijn werk. Zie bijv. bet groote portretstuk. Da figuur is kloek opgesteld, maar heeft de allure van «en tooneeistand; de onberispelijke snit van swart-lakenache kleedy, de smetteiooza blank heid van het gesteven linnen, de fonkel van modienie verlakte schoen en, drukken nit de elegance waarmee klearen f e Iragen worden, maar het is meer een kapstok waarom dat alles kunstig en smaakvol geschikt is, dan een omhuld lichaam. De kop, met groote vaardigheid geschilderd en met klemmende teekening doorgevoerd, heeft dan ineens weer te veel relief tegenover de platheid van de Sjnnr. Dat Gestel plotseling een aanhanger van het cnbisme is geworden, kan als een inkeer genomen worden of wel als een verstandig besluit. Ik wil eerder aannemen, dat hij ook eenB dat tyjteem beproeven wilde ter be vordering zijner ontwikkeling gelijk men het nuttig kan vinden eens een cursus te doorloopen dan nit een zocht in moder niteit niet achter te blijven. Want grond tot dat gunstige vermoeden is er door een waar neembaar streven naar verheldering en ver dieping van het vormbegrip. Ea dit is ontegenzeggelijk een heil dat het cnbisme kan aanbrengen. Het gevaar is; in het systeem te blijken steken, de proefondervindelijke methode voor het einddoel aan te zien. Dat leidt tot de dorre af pal in g van iats, dat in zfjn wezen onbegrensbaar ia, tot het vast leggen in een beperkt stel van lijn verhoudingen ?de oneindigheid van accidentie'a in het vorm verloop. Het Cnbisme kan heilzaam zijn tot het diaper doorgronden der verschijnselen van de geiaant e vorming, gelijk TOOI dien het Pointillisme streefde naar een klaarder begrip van het kleurwezen. Uit die onderzoekingen kan een formule gestald worden als een weermiddel tegen de afdwalingen of verbastelingen der ?conventie, maar het is nog slechts een voor bereidende oefening, een voorloopige maat regel. Want kunst is niet ean mataematiecbe herleiding der onderscheiden lijEcombinatie'd ia bepaalde grondvormen, maat ontstaat eerst waar deze, ongezien verborgen, zijn als het hechte onderstel in een onbegrensde af wis ? seling en schijnbare toevalligheid van Jy'nwendingen. Een kunstuiting ia altijd waartehijnlyk; ook bij de strengste siyleering van de vormen der natuur voelt men de bewegingsmojelijkheid, de gestadige inkeering en uitzetting, die het wezen en bet verschijnsel van bet leven uitmaken. En selfj in den staat van volslagen zins begoocheling, bij een interpretatie der werke lijkheid, kan toch het schouwbeeld bestaanbaar schijnen. De af beeldingen der Cnbisten slaan echter hun onwaarschijnlijkheid onmid dellijk indeoogen. Hun moedwillige af wijken van de natuur (uit een verholen onmacht heel dikwijle) doet ons dan hun voorgewend principieele streven slechts als een opzichtig, verwaten, vertoon aanvaarden. Er is slechts n ding reë)l in hun werken: de metho dische toepassing van een nieuwe onnitgerijpte knnstleer. Het lukt me hier wel van pas eenige zinnen aan te halen uit een door Dirk Coater ver taalden brief van Fianbert in de Ploeg : De wufte en begrensde lieden, de opge togen en verwaande geesten willen in alle ding een beslissing; zij willen bet doel des levens vinden en de maat van het oneindige. Zij nemen een weinig zand in hunne arme kleine hand en zeggen tot den Oceaan: ik ga de zandkorrels aan nw stranden tellen. Maar als het zand hun wegvloeit door de vingers en de berekening; lang is, dan stamp voeten zij en ween en. Weet g(j wat men op dat strand IE o at do>n? Men moet er knielen of Kaan wandelen. Wandel l" Zo3 zitten ook tegenwoordig velen op hun we kplaats hun hersens af te pijnigen met knnstformnles en het uitvindan van nieuwe gedaante vormen voor het kunstwerk, terwijl zy niet meer de verlnatiging kennen in het aanschouwen van het bewegingsvolle leven bniten de wanden van het atelier. W. STEENHOEF. .AI.BEBT HOÜTIN, Hiitoire du modernisme Catholique. Paria, cb.es l'anteur, 18 Kae Cavier V'. I. In Nederland heeft een katholiek moder nisme nauwelijks wortel kunnen schieten; men vraagt zich af, of het bij ons al wel begonnen ia. Sommige meeningen van dr. Poels, over het gezag van twijfelachtige bijbelplaatsen vcor de theologie, zijn enthousiasme voor den edelen en naïaven hoofdpersoon in Ii Sinto, zijn de weer klank geweest in ons land, der bnitenlandsche triomf kreten van een schijnbaar veldwinnende ' verzoenende apologetiek', die eanzaam is uitgestorven en in de her innering nog slechts bij ons naleeft, begeleid dór de echimps'ooten van het Nederlandgche periodische pan flat 'Boma'. *) Da Nederlander is, met zijne reputatie van onafhankelijkheid, antoriteitslievend en lijdzaam. Gaeatelijk-revolutionnaire naturen stollen in ons land eerder dan overal elders. De continuïteit van reaotionnaire licaamen bernst hier op de geweldige macht van bet fatsoen. Een verfijnde vrees voor gees telijke aanatellerij is ten onzent de hechtste grond voor de onaantastbaarheid van ver onderde, en vaak belachelijke systemen. Onze katholieken hebben den roem, de tronwste en geloovigate te zyn op den aardbol. En de modernisten worden terstond gesig naleerd, doodgejaagd en bniten da kerk gedrongen. Za nonden vaak hmu leven lang een baat over tegen het verlaten stelsel, die elk positief hervormingsstreven onvruchtbaar maakt. In de isolatie verkwijnt het moder*) Van priester Thompson. STB CATHÉBINK T« PABIJS. Op 25 Nov. viert Parijs het feest der onda vrijsters, d. w. z. van de jonge vrouwen, die 25 jaar ond werden en ongehuwd bieren. Daar de meeste zicti dan nog niet oud voelen, wordt de dag er ean van uitbundige vroolijkheid en coquatterie met de eicen verloren jeugd, o.a. voor de mtdinettea", de naaistertj «, modiateo, werksters in allerlei magazijnen, wien dan net kapje wordt opgeiet van de patrones der ongehuwde veronderde jonge meisjas: S te Cathérine. niime bij on». Gaen breede grond van sym pathie en geheime begnnftiging houdt den priester-kerkhervormer aan de levende kerk gehecht. . , Hoe geheel anders in andere landen. Bo venal in Frankrijk, waar de geest van den twijfel en de flair voor tegenstrijdigheden meer dan bij n ander volk een orgaan is zelfs van het ernstigst vernuft. De liefde voor de parade x, de schittering van den stijl door het contrast, de zin voor het op vallende en onbevallige en aanmatigende, en bovenal bet door alle deza functies onver stoord blijvende geestesevenwicht, dat alles kenmerkt den Franschen geest. Daardoor wordt ook de mogelijkheid begrijpelijk, waar mee ook zij de kritiek en t e t geestesspel van den humor beoefenen, die ziek wellicht het meest dienden te wapenen tegen de toch onvermijdelijk geworden gevolgen van humor en kritiek. De Uaiversités Cathol qaea en de seminariëa, waar hare leeringen doordron gen, al die bisschoppen en katholieke ge leerden, aanvankelijk ook door buitenstaan ders aangezien voor de nienwe kandelaren der ware kerk, allen hoe ze heeten mogen Mgr. Verhuist, B;unet ere, Batifljl, Ligraage, Loify, Duchesne, Denis, etc. etc. allen hebben onbedachtzaam dien gallischen geest in het kerkelijk spiritneele leven ingevoerd, als iets vanzelfsprekende en verhelderende. Maar voor den opmerktamen beschouwer van dit glin8'erend begin moesten al die revolutionnaire neigingen, al die beeldenstormeade gedach ten, ketterach-myatieke pasaiën, en onbe vooroordeelde onderzoekingen, hoezeer ge doogd en aangemoedigd door de argeloosheid van zoovele voor de kerk blakende prelaten, toch eindelijk wel in al hare aati-orthodoxa en traditie-vijandige eigenaardigheid aan 't licht komen. Brunetière wordt in de ency, cliek Pascendi" aangevallen en alle hernieuwer s zjjn met Italiaansche langzaamheid en koele zekerheid op den Index gebracht, gedegradeerd en in den ban gedaan. Dit intellectneele Modernisme is een bij uitstek Fransen verschijnsel geweest, dat daarna in andere vormen ook in aadere landen opdook. Het is vergezeld en gevolgd door bewegingen ten gunste van eena ver eenvoudiging van den ritu», van esne afschaf fing van het immers niet apostolisch gerecht vaardigde celibaat,van eane zuiverdere regeling der machtssferen van paus, bisschoppen, lagere geestelijken en leeken, van eene onthouding der kerk van alle politieke bemoeiingen. En dit alles kan men modernisme noemen, soolang de verdediger dier stellingen voornemens is, binnen de kerk te blijven en deze tracht te veredelen en te zuiveren in een legitiemen strijd tegen wat bij aanziet als onjuist of noodlottig. Niet zonder reden vraagt de auteur, de heer A. Hontin, zich af, of niet nu reeds het tijdstip is aangebroken voor eene volledige historie van het Catholieke modernisme, daar dit immers wellicht reeds tot het ver leden behoort. Dat de kerk vol modernisten gebleven is, wie twijfelt eraan? Toen de protestantsche deken der theologische faculteit te Parijs, de predikant Paal Sabatier zijn vlagichrift over de scheiding van kerk en staat had geschreven, kreeg hu ruim 2300 adoansiebetuigingen van priesters in functie. Toen deze 'Paus van het modernisme' door Ita.ië reisde, kwamen te Milaan 47 priesters by hem hunne opwachting maken. De Curie heeft alles in 't werk ge steld, om het modernisme te onderdi ukken. Hare langzaamheid is diplomatisch juist ge weest. Eerst toen de beweging zich had ont wikkeld, toen de persoonlijkheden zich had den onderscheiden, toen er zied aanvoerders en leiders hadden afgescheiden, en de onbe paalde en vage programma's van het begin lich hadden ontwikkeld tot polemische lenzen en Bcherpneteakende massabewegingen, kon men de uitstekende toppen met den bliksem trtffan en de menigte met meer aardache middelen schrik inboezemen en haar naar den stal jig«n. Toch ia de invloed van al die, wel zeer laat veroordeelde boeken (Dnchesne, Loity, Tarmel. Lagrange etc.) onvergelijkelijk ge weest. Waar men dan priester met den honger niet kon dwingen, waar de bedeesde geestelijker, hopende op betere tijden, zich stilhielden, maar der Curie nit kieine teekeiien bleek, hoe de geert van 't modernisme waa blijven voortleven, heef c men getracht de gewetens te bela-ten, door bijv. hen, die anonyme geschriften hadden uitgegeven in den Dan te doen met de aan den Pan j voor behouden bijzondere excommunicatie. Men hoopte, dat de piiester-auteurg geen mis zonden durven bedienen, zoodat zij onmid dellijk ontdekt zonden zijn. Doch de schul digen en geanathematiseerden bleven kalm het heilig off ir brengen. Men dwong alle geestelijken den modernisteneed af te leggen (motu proprio 'Sacroram antistitum') in de verwachting, dat alle modernistische geesten den geëiichten eed niet zouden durven zweren, en dus zonlen moeten uittreden. Doch niet voor niets heefo de kerk sedert lang aen onfeilbaar tegengif voor de bez varen van het geweten tegen den meineed onder bet bereic gebracht van al hare adepten. Op boa vele verschillende wijzen, met hoe vele verfijnde bügedachtan «nisenien gees telijken aeu eed hebben gepraesteerd, ver gezeld van niet-iu'.vur-gaestelyke restrictie'?, is niet te zeggen. O ik. in dit opzie a t is de eisen van dan varphcnten anti-modernistec-aed op eet e algeheele mislukking uitgaloopen. Pie X, c'est nn nuage qui passé", heeft Fogaziaro, die beweerde niet modernist, doch modern te zijn, tydena zijn verblijf in Frankrijk naar aanleiding darantimndercistenencycliek geiend. Ei een geducit d ie l der intelligente priestertchap zal dio wolk met interesse over de kerk zien afdrijven. Tot die geïiteresseerden behoort de schry ver oaser H storie van het modirniem-i niet. Da abbéH. utin, ond seminariaprofesaor en schrijver (-6ór de conflicten met tij aen ordinarine) van in vaktijdschriften, als de A r-al eet a Bol andiana, in de nitgezochtite termen gapreten kerkhistorische verhandelingen, is aanvankelijk en wordt ook nn mg wel ge noemd onder de drie leiders van het Kath. Modernisme. Doei dese abomévan den Index is gien modernis', wijl hij hetraode nisme ia te boven gekomen. Da indrnk, dien de lezing van *ijn werk nalaat, ig: dat het modernisme een overgangsgebied beheerscht tusschen het geloof in den geopenbawden godsdienst, en de overtuiging, dat er geen geopenbaarde godsdiensten zij i. In dit over gangsgeb'ed zijn g en scherpe irjnen getrokken en elke meening vervloeit er gaandeweg. Zij allen, die zich verwijderd heboen van het mediaevalisme en van den strikten, strak k en eeredienst, heaben hnnne nieuwe inzichten Oraphie. HET NEDHBLANDSCH GEZANTSCHAPSQBBOTJW TE KONSTANTINOFEL. iiiimmMiiiiiimiiHMHHiiiiiiifr eerst in eerbiedige phraaeo, daarna gewaar schuwd in omzichtige termen, eindelijk in listige of afwijzende zinswendingen, gehuld, maar ten slotte zijn zij gedrongen met de onverbiddelijke consequentie van de ortho doxe zelfverdediging en van de logica hanner eigen gedacaten, in een verlicht go Isdienstig besef zonder dogma's, zonder autoritei1 en zonder kerkelijke eenheid, dat identiek is met een zeker qiasi-religiens liberalisme, op heel wat desillusie en verbittering na. De heer Hontin is een dier modernisten, die zich dit alles het vroegst en het scherpst tot bewustzijn hebben gebracht. De gevreesde biograaf van 'Evêqaes et diccè-ies' heeft het hooge, scherpe en amusante timbre van zijn stijl in dit boek verzacht tot een onpartüdigen, maar daarom zeker niet monotonea klank. Geen hartstocht tegen personen, en nergens een geheim ressentiment. P.na X wordt niet zonder eene rechtvaardige sympathie voor zijne godsvrucht en zijnen een vond besproken. Toen ds huidige Paus nog patriarch van Venetië was, heefc hij met Romoio Mnrri, aanvoerder der demokratiech-christelijke vereenigiog, een cotfl.et gehad, waarinde laatste een on beschaamden toon aansloeg1. Doch toen hij paus geworden was, wees hij gracienaelijk den, in behoeftige omstandigheden verkeerenden begaafden jongen priester, eene maandelijkache nltkeering toe uit de pause lijke kas. Da geest van deze historie zal trouwens het best in des schrijvers eigen woorden uit zijn voorwoord kunnen weergegeven worden : Dit geschiedboek zal recht doen wedervaren aan het keikelijk geiag, dat noodzakelijker wijze eene beweging schijnt te hebben moeten onderdrukken, die meer sentimenteel dan logisch waa en de kerk onherroepelijk zon hebben te gronde gerictit. Het zal recht doen wedervaren ook aan de veroordeelden, waar onder velen, in een streven zonder kans op succes, een moed en talenten hebben ten toongespreid, die een minder hersenacbimmige zaak waardig zonden zijn gaweest." L. H. GKONDIJS. CfianrarL In nw blad van 26 N o /. j. I. ontneemt n aan het Lüdsche Dagblad een recti ficatie van prof. Andreae." (Btyeimans , /. N. R. Cl.) A.ls hij zich nog te v«rinnigen weet, zal hij Post evenaren." (N. R. Ct) Z mder verdiepicg geschreven, geeft ons dit stnk niets meer dan een geval." (N. R. Ct.) Ik zal trachten deze Denerkingen nader te motiveeren." (N. R. C') Dit had thans weinig doel meer." (N. R. Ct.) Dit is een zeer billijke brandstof. " (N. R. Ct.) ,,Hjj onder'iield zijn talryke batrekkingen met omzichf." (N. R. Ct.) * HEBHAALDE WAARSCHUWINGEN. Tegen rotkelvoze bcettitpraak. Wij ne >ben reeds eenige staalljss mudeuedee'.d van de enge gedachtensfeer waarin de heer Scaenrer zijn gehoor binnen leidt, maar daar zat nog ly n ir." (y. R. d.) Da zuiverste bloem van net coöpera tief ideaal was volgens hem de werk plaats van een aantal werkl leden- produ centen." (Ons Belarg) Ia dit opacanft wordt gestreefd om al het gunstige licht dat maar op Willem V kan schijnen, naar voren te brengen." (D'. H. i j d. N. R. Cl.) Tegen het gebruik van vrtemde waarden. Voorts betoogde hij dat ae' signale ment geon interesseerend deel is van den paa." (Tel.) De minister benoemde een staats commissie nit referentie voor de Kamer." (f. i/ d. If. R. Ot.) Da spreker knoopte daaraan een vnrige decoratie vast omtrent de samen werking der vrijzinnigen." (Tel.) Beneden is een rnime zaal tot koffi-:en conservatiekamer ingericht." (S.D.) Zon het niet mogelijk zijn de Klooster gang als Sille des paya perdna te ge bruiken?" (O. D.) * Opwekkende ogenblikken. Ka H. M. de Koningin-Moeder steeds het Paleis nog niet heeft Verlaten, wordt Het Prinsesje eiken dag naar het P*leia aan het Voorhont Gebracht om een Half Uurtje bij Haar GrootMoeder te Zjjn. Bübet Wegrijden van het Rijtu-gmet Het Prinsesje van het Voorplein, Piaatst De Koningir-Moeder Zich dan voor een der Vensters en Wuift Haar Klein Kind met Dan ZikDoek toe, totdat Het nit Het Gazicht is. Jnliaantje Zwaait dan even lang terng met Haar Handje. Voir het talrijke publiek ter weers zijden van het Paleis een opwekkend oogenblik." (Tel.) Ook het lezen van dergelijke beschrijvingen verschaft opwekkende oogenblikken. Zjjnwjj bühet overnemen misschie a by ongeluk nog wat kwiatiger met onze hoofdletters geweest dan de Telegraaf, men wy'te het aan onzen eenigsiins nerveuzen toestand in dit op wekkend oogenblik. * Sommige gevolgtrekkingen liggen voor de hand, andere niet. Deze bv. niet: Te lansbrnck heeft men Dinsdag nog geen particuliere brieven nit Skoetari ontvangen. Men maakt daaruit op, dat de Montenegry nen er nog niet in geslaagd zijn de atad geheel in te sluiten." (N.R. Ct.) * ,,Hy' wordt, wat leeftijd aangaat, verre overtroffen door prins Luitpold, die 91 jaar is, geboren 12 Maart 1912. (Herplaatst wegens misstelling)." (N. R. Ct.}. Nog maar eens probeeren. Verbetering. In ons ochtendblad staat: Abraham wal polyjymist, maar geen po yamist. Zijn hoofdbron w was Sara, Rachel de bij vrouw. Dit laatste moet zij D :?Hagar de by vrou w." (ff. R. Ct.). Zie boven. (Maar laat men nn voorzichtig zijn, andera krijgen wij misschien: Ibrahnm was polygymnast, maar geen polo-jymnast"). * Wij verbazen ons over weinig; maar we hebben toch even groote oogen opgezet b . het lezen van de volgende woorden op het { programma van een Reiarrjkers faes'avond: MEN WOEDT BELEEFD VÏBZOCHT ZOOVKBL MOGELIJK KLEEDEBEN AAN DS CAKDBBOBS AP TK G K VEN. ? De overledene vroeg ook, dat mem hem zon doodschieten." (De Geld.) Gevonden vergif in een onverwacht gebtorven en geopend lijk zon een aarwijiing cy'n van vermoedelijk gepleegde vergiftiftirj p." (Ke.de Prof. D. S. teropemug v l h. Prov tr. Gen. v. K. en W.) De gevallen, waarop bier gedoeld wordt, zijn de zgn. post mortem-tterfgevalten; de ge welddadige, en de onverwachte. De Hofttad schrijft over Joh. de Meest**?!? De zonde in het dr/tige dorp: G jen mooidoanerij, geen ontstellen de menschenbartstochten-beschrijf, neen, veeleer een ziels vergenoegd ronddlenteren onder zijn karakters." We zien hem al kringetjes spogen, om wat nit te rnaten. * De volgende niet kwaad gestaagde poging tot phocetische spelling vonden «ij in een catalogus van de firma A.nx Inventiona modern e v la Hsyti": CITYBSC, fljn afgewerkt."