No. 1852 22 Dec. 12. DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. fan BnisTroiwei. Dan 17den December werd te utrecht de Nederlandsche Vereeniging van Hnisvrouwen" gesticht. Nu overal organisatie wordt toegepast om verbetering van Terschilende toestan den te verkrijgen, ia dit TOOI huisvrouwen, wier arbeidsveld dikwijls groot en wier middelen klein zijn, zeker een behoefte. In deze yereeniging, waar stand noch rang, godsdienst noch politieke ricuting de vrou wen mogen verhinderen ala lid toe te treden, hoopt men in de toekomst zoo velerlei belangen te knnnen dienen, dat huisvrouwen uit alle kringen zich Ballen aansluiten. Om dadelijk mogelijke gedachten aan eendameevereeniging weg te nemen, werd besloten, dat onbemiddelden onderling het lidmaatschap van l galden kannen doelen, om zoodoende het maandblad toch te lezen en in contact met de vereeniging 4e komen. tie vereeniging tracht haar doel te bereiken door het oitgeren van een orgaan, dat tot onderlinge gedachtenwisseling, voorslagen en raadgevingen moet dienen, opdat daardoor 100 weinig mogelijk vergaderd behoeft te worden, iets, dat voor menige huisvrouw bezwaren mede brengt. De vereeniging zal verder geschriften ver spreiden, voordrachten en cursussen doen hou den, adresien bij de bevoegde macht indienen, gemeenschappelijk inkoopen, (waar dit bijv. in kleine plaatsen dikwijl* noodzakelijk is en, door een Ver. mogelijk wordt, wat voor de enkeling moei] jj t heden en groote kosten meebrengt) roerende en onroerende goederen aanschaffen en die voor hare leden en begunstigsters beschikbaar stellen (bij v. stofzuiger, Weeks toestel eni.) en verder alle wettige middelen aan wei dan om het doel der Vereeni ging te bevorderon. Leden, die door ge meen schappelijke be langen enger verbonden zijn, kannen nog aparte ledengroepen vormen. Bij v. pension houdsters of wel, jonge moeders, die een particuliere FJÖDelklasse willen vormen, ent. Mogelijk bestaan er hier en daar reeds zulke groepjes, maar door het orgaan der vereeni ging sollen zulke belanghebbenden elkander gemakkelijker kannen vinden. Het bestuur heeft allerlei idealen, die ik hier nog niet verklappen zal, maar die alleen verwezenlijkt kannen worden, als vele huis vrouwen zich aansluiten bij de 80 leden en eenige begnnstigsters, waarmede de ver eeniging begon; vooral de met aardache goed aren gezegende, omdat zij daardoor het werk voor de onbemiddelden vergemakke lijken en er voor haar toch ook moreele voordeelen aan verbonden zijn. Secretaresse der vereaniglng ir Mevr. A. Blok-Duyvis te Liaae. N. MANSFBLDT DB WITT HUBERTS. tiimiiiiitiiiiiiitiiimitiiiiiiitiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiimiiiitiiii UIT DB NATUUR. D VII. Kristallen. Het is al heel lang geleden, dat ik in ons Groene Weekblad beloofd heb, op aanvraag van een lezer, spoedig iets over kristallen te zullen schrijven. Den brltf heb ik niet meer, maar ik herinner me nog goed, dat er ook definities verlangd werden van een kristal, en een mineraal en ten slette: Waarom worden die kristallen in da leerboeken tocQ altijd fontief geteekend alsof er geen wijkende lijnen bestonden T" Waaruit ik opmaakte dat de schrijver tee kenaar of schilder moast iyn; wat overeen zou komen met zijn belangstelling voor znlke mooie gekleurde en teekenachtige dingen als kristallen knnnen zijn. Ik heb het opstel allang in de pen gehad, maar het vermoeden of liever de zekerheid dat het onderwijs maar weinig lezers tal knnnen interesseeren, deed het mij uitstellen en weer uitstellen. Van de week echter kreeg ik er weer een vraag over ; nu van een j a weiier, die met valsche diamant en toch geen namaak by mij kwam ; en daar ik toch wachten moet op een foto voor mijn laatste opstel over het Teutoburgerwond, kom ik na, zij het aarzelend, de gegeven belofte inlossen. Bjj kristallen denkt stellig menigeen dadelijk aan iets zeldzaams in de natuur, iets dat bij ons niet voorkomt, a leen in bergen en in de mijnen, waar naar ertsen wordt gedolven. Toch zijn er weinig natnnrvoorwerpen die zoo veelvuldig voorkomen als kristallen, al is het ook niet in groote afmeting, regelmatigen vorm en mooie kleur. Elk stukje graniet of marmer, elke gevulde sout- of snikerpot zit vol kristallen ; ook wij dragen er overal mee, zoo niet als diamanten in onze ooren of om onze vingers, dan toch in o c s bloed; en dat de slakken tenminste vaa enkele planten in onzen tnin af big ven, dankten wjj tot voor korten tijd aan de aanwezigheid van kristallen van oxaalzuar in deze gewassen ; volgens nieuwe onderzoekers echter ten onrechte; maar de kristallen zijn in vele planten cellen aanwezig ; als is dan het verweer tegen slakken door kristalnaalden problematisch geworden. Maar wat is na e'genly'k een kristal? Voor müwat bet indertijd toen ik er uitsluitend door zelfstudie nit boeken iets van wilde leeren wat het nu nog voor vele natnnrphilosophiscbe studenten is een nachtmerrie; de beste definitie is : een verschrikkelijk iets, Een TTOHW Zooals wellicht bekend is, staan de gevan genissen in Pruisen deels onder het depar tement van Justitie, deels onder het departe ment van Binnen). Zaken. De vrouwen-gevan genissen, voor een gedeelte in afzonderlijke gebouwen ondergebracht, voor een ander deel toegevoegd aan mannen-gevangenifisen, ressor teeren onder het Ministerie van Binnen!. Zaken. In beide gevallen zijn directrices aan deze gevangenissen weikiaam, die echter mannelijke directeuren tot superieur hebben. Intnsschen zyn de directrices van aan mannen-gevangenissen toegevoegde vrouwenaf deelingen zoo goed als zelfatandlg, terwijl ook die van afzonderlijke inrichtingen waar dan bovendien een mannelijk directeur is vrij veel zelfstandigheid ge nieten. De reden, waarom de regeering mannelijke opperleiding voor deze vrouwen gevangenissen nog noodig achtte, was de vrees, dat vronwen niet in staat zonden zijn op behoorlijke wij ie de correspondentie met de Rekenkamer te voeren. Tevens achtte men voor de ingewikkelde boekhouding, welke het directoraat met zich meebrengt, mannen het meest capabel, vanwege hun technische geechooldheid, welke men voor vronwen onbereikbaar achte. Ondanks dese gewichtige bezwaren heeft de Pruisische regeerinp het thans durven bestaan aan het hoofdderBarlünsche vrouwen gevangenis een vrouw te plaatsen. De gelukkige is frau Oaerin" Trinins, die de technische gesciooldheid, welke mannen zooveel begeerlijker deed zijn, na een praktyk van veel jaren zeker wel voldoende machtig was. Haar salaris zal bedragen van 1200 tot 2500 gulden. M. C. Op de TfirbreeiiBg van oize Leliestraat. Wat als een maalstroom barnt door nauwe straten, In w\jder bedding, lijkt op eens gelaten. H&dr stimulans wordt Amsterdam ontnomen, Ala je in de Leidscheatraat kan loopen droomen. 13/12 '12. E. v. E. D. AEtLfEI^QEL Groote trom, Een zeer karakteristieke verschijning in het Servische leger is de groote tromslager oy" de muziek-corpsen der verschillende regimenten. In alle andere Europeesche legera wordt de groote trom door den muzikant, die dit instrument met veel gevoel pleegt te bespelen, om den hals gedragen aan een breede lederen bande lier. In Servië echter staat ze op een hoog vierwielig wagentje, dat getrokken wordt door een kleinen, sterken hond, die er voortreffelijk op gedresseerd is, om met de soldaten pas te houwaarop je lijen kunt voor middelbaar en het tentamen voor candidaat. De naam kryitallos beteekent eigenlijk y'f, en dat bestaat ook uit kristallen; de oorspronke lijke kristal-naalden ervan heeft ieder wel ge zien, die eens oplette hoe water begint te be vrie zen ; en de prachtige combinaties van sneeuw kristallen onder de lonpe laten zien op een zwartwollen winter-mantelmouw dat is nog altijd een klassiek middel, om synoniemen en gradatiej van het begrip mooi nit te lokken, al naar het sentiment en de woordenkena van de leerlingen. Later werden ook de groote objecten van bergkristal uit de Alpen die de Romeinen al kenden en waardeerden, krystalloa genoemd; men hield het ook nog in de middeleenwen voor y>, dat zjjn maxi mum van hardheid had bereikt en volkomen onsmeltbaar was geworden, en de heel of half-edelgesteanten die van oudsher de lichamen en hoofddeksels en diverse kleedingstnkken van geeatelyk en wereldlijke potentaten plegen te versieren, werden ge slepen naar natuurlijke kristallen, waarvan men den vorm tracatte na te bootsen. Nu komen in de natuur mooie vol uitge groeide en regelmatige kristallen maar heel zelden voor. Dat staat in verband met de manier van hnn ontstaan. Kristallen die zich op een onderlaag of tegen harden wand ont wikkelen, groeien eenzijdig voort. Ook als ze zich dicat opeen beginnen te vormen, atoort de een den opbouw van den ander; alleen de vr\j in de ruimte uitstekende topgedeelten laten duidelijk de gestalte zien, die door de na*nnr van het mineraal wordt vereiacht. Zoo komt het dat een van de meest ge wone kristallen, het berg- of kwartskristal, en ook de zeldzame diamant, het koolstofkristal, alleen by uitzondering de gedaante b eb ben, die sy theoretisch behoo*dan te hebben: het kwartakristal een zeazy'dige pyramide met een pyramide aan baide einden, de diamant een acht vlak bestaande nit twee vieriy'dUe pyramiden met de grondvlakken tegen elkaar. Alleen wanneer het kristal, zoo lang de vorming duurt, blijft zweven in de vloeistof, zal het den Idealen vorm aannemen. Dit nitkriatalliseeren uit een waterige op'ossing Is echter slechts een van de wijzen waart p t en stof den krlstalvorm kan aannemen. Ook bij het stollen kan een gesmolten stof in kristalvorm optreden. Zonder in vlosibaren toestand te zijn gebracht, direct nit den gasvorm gaat b.v. zwavel in ktïtalvorm over. En da« ont staan ook nog kristallen opeen vierde wyze; namelijk door een scheikundige wisselwerking waarby de twee verbindingen een deel van elkaar omrnilen; zoo kan yservitriool door orga'i-cbe stof tot het bekende Pyriet worden, dat met x\jn goudgele knbn«je-< op allerlei ertsen al menigeen in korte verrukking heeft gebracht, door den waan goud te hebben gevonden. Volgens de eerate natuurGroep van vastgegroeid Bergkristal nit den St. Gotthaid. 'Een zwevend gevormd kristal met gelyke einden. den. Achter het wagentje loopt de tromslager en ranselt naar hartelust op het kalfsveL Groote tromslager is in het Servische lener een ideaal beroep. Hij is de eenige soldaat, die niets te dragen heeft. * ** Woddtntchap. Amerikanen wedden gaarne, en de concarrentie-strijd tasschen de verschillende candidaten naar het presidentschap der Vereenigde Staten, heeft sommige personen ver lokt tot het aangaan van zeer zonderlinge weddenschappen. Een dame, die nog al aristocratisch gestemd is, hield bühoog en laag vol in een voornaam avondgezelschap, dat ze aan de verkiezing van Wilson niet geloofde. Za wai er zoo zeker van, zei ze, dat ze beloofde gedurende een half jaar in een rood-satijnenTurkschenpantalon door New-York te zullen flaneeren, indien de democraat 't won. De heeren van 't kringetje hadden schik in deze gewaagde belofte, die op schrift gesteld en door de dameoodarteekend werd. Of tij thans dagelijks & la Tu-qne in Broadway wandelt, vertelt de Sun, waaruit ik dit knipte, niet. * * Niezen. Ik lees daar de verrassende medeieeliug, dat lang niet alle volken de gewaarwording van het niezen" kennen. De volbloed afrikaan, de neger, niest nimmer, zelfs niet als hu in andere landen woont. * * * Record. Een Dnltech sportsman, de heer A. J. heeft in Silezië een nieuw record gemaakt. HJj maakte een wandeling in regen en wind, over een modderigen weg en legde een afstand van 12 aren met een storm tegen, in 7 n. 11 m. af. Halfweg woei hem zijn lorgnet van den neus en dit maakte zyn gang nog be zwaarlijker, omdat een gure, kille regen hem de oogen verblindde. Hij had om honderd Mark gewed, dat hij onder deie bezwarende omstandigheden den tocht in 8 uur vol brengen zon en won dus royaal. *** Vouenjacht. Een fraai en gezond sportvermaak zijn tegen woordig da zoogenaamde vossenj achten" te voet, die vooral op henvelachtig en boschrijk teirein, dat veel gelegenheid biedt om zich te verschuilen zeer vermakelijk knnnen zij o. Z»zijn natuurlijk een navolging der veel kostbaarder en veel gevaarlijker j acht ritten, maar nog amusanter dan deze, terwijl ieder een zich er de luxe van kan veroorloven,want ze zyn dood gemakkelijk te organiseer en en kosten niets. In sommige streken van ons land wordt dit spel door de rijpere jeugd reeds met veel succes beoefend. ALLEGEA. Ijjke methode, de nltscheldlng uit een heete verzadigde oplossing, kan ieder met goed ge volg kunstmatig kristallen doen ontstaan. Da daartoe het meest gebruikte en ook gemakkelijkste stof ia aluin; het is een van de gewoonste schoolproefje?. De aluin-kris tallen gelijken naar den vorm zeer veel op diamant in zijn natuurlijken ideaal-vorm, het zijn acht vlakken, wil men vele en mooie hebben, dan moet het zweven in de vloeistof zoo veel mogelijk bevorderd worden, en dit gaat best door een draad op te hangen in de oververzadigie oplossing; zooira de vloeistof tot de temperatuur is afgekoeld, waarbij zooveel aluin als er in is, er nitt In kan blijven, begint de nitecheiding. Bjj rust en een steun in de vrije ruimte zullen het mooie kristallen worden. Kandyklontjes kunnen, zooals bekend ia, op dezelfde manier verkregen worden. Elk goed gevormd kristal wordt begrensd door platte vlakken, die in bepaalde volgorde optreden, zoodat elk vlak zyn tegenvlak heeft, tenminste als het kristal vol en regel matig gewassen is; dikwijls echter zijn vlak ken onderdrukt en de regelmatigheid is zoek geraakt, doordien een of meer vlakken ver schoven «ij n. Doch dit verschuiven gaat niet in alle richtingen, een vaste wet h eer sent hierbij; hoezeer ook gerekt en verschoven, de vlak ken sluiten onder een bepaalden hoek tegen elkaar, dese wet van de constante hoeken was al in de 17de eeuw bekend, de medicus Steno van Florence heeft ze In 1669 in zijn dissertatie vermeld. Dit is eigenlijk het eenige vaste in den vorm der natuurlijke kristallen, en om een kristal met juistheid te knnnen determiceereB, ia dan ook voir den kriatallograaf de hoekmeter in de meeste gevallen een onontbeerlijk instrument. Zoo zullen de hoeken die de prismavlakken van een berg kristal, hoe aangegroeid en misvormd overi gens ook, nooit anders zijn dan van preciea 120°en de hoeken waarmede deze vlakken tegen de zes pyramidevlakken aansluiten, metan, of het kristal typisch ia of niet, in elk geval 133o 44i. Deze wet wijst er op, dat de opbouw van een kristal in een bepaald verband staat met de stof waaruit het wordt samengesteld. Eik kristal heeft dan ook in al zijn deelen de zelfde scheikundige samenstelling; wat in het algemeen bij een mineraal niet zoo behoeft te zyn. Wel kan dezelfde stof op twee of meerderlei kristalvo men aannemen, dan zijn waarschijn lijk de moleculen anders gerangschikt; of het is maar schijnbaar diezelfde stof, al blijkt ons dat nu niet nit de chemische analy'e; zoo be staan er twee soorten van koohnre kalk (Ci COs) of calcium-carbonaat; da eene heet calclet, dat is het mineraal, dat de witte Ean verschoven bergkristal. Uit Ruska Ltitfaden der Mineralog'e. Queue u. Mtyer. Leipzig ? 1.30. Minieren m alrerteeren. (Punch.) Een ondernemend tijdschrift had kort geleden een geschiedenis, geïllustreerd door teekeningen, die modeplaten waren, onder bijvoeging dat zij waren ter illustratie van den tekst. Waarom niet verder te gaan en voordeelige advertenties aldus opdringen T Zij smeet den ring op den grond en draaide zich smadelijk van hem af." (Da bovengaande teekening is niet alleen een illustratie bij ons groote verhaal in vervolgen, maar geeft ook een zeer mooi type van een buitencostnnm, voor Kolfdpel of andere sport, van Messrs. Snooker, Jermynstreet, S. W. De aardige afternoon gown is door Vera van Conduitstreet.) Ik w i l de papieren hebben, siste Leronx". (Wij knnnen ten zeerste aanbevelen de roll-top lessenaar, afgebeeld op deze plaat. Schrijf om de catalogus van kantoorbenoodigdheden aan Messrs. Liffey and Liffsy, Cheapside.) vlekken in onze blauwige s'oepsteen veroor zaakt ; het andere ia arragoniet, naar Arragon in Spanje, waarvan in Teylers museum zoo'n schitterend kristalcomplex te zien i?. De stof is dezelfde, maar de kristallen verschillen zeer in vorm ook in soortelijk gewicht, en meestal, maar dit beteekent minder, In kleur. Nog sprekender is het voorbeeld van diamant, dat snivere koolstof is; deie stof komt ook niet-kristallyn of amorph (vorm1)08) voor als houtskool, en als graphiet, het hoofdbestanddeel van de beate schryfpotlooden; zuivere houtskoolpoeder zon men amorph e diamanten kunnen noemen; en, van verkoolde suiker diamant j es en diamanten te maken dat zon niet moeilijk vallen want de substantie is er als de consistentie er ook maar gemakkelijk in te brengen was, d.w.z. als men het maar in het groot tot smelten of oplossen en uit kristallis eer en wist te dwingen. In het heel klein is het gedaan door Moiaean, maar bij en zyn navolgers brachten het door oplossen van koolstof in ijzer tot nu toe niet verder dan tot de ontscheiding van kunst matige maar niet valeche microscopische diamantjes. Da verschillende kleur van kristallen, nit dezelfde stof bestaande en in denzelfden vorm opgebonwd, kan veroorzaakt worden door bymengselen in uiterst geringe hoeveel heid, die zeer waarschijnlijk de vloeistof al kleurden, voordat die stolde of voordat de kristallen zich hadden afgescheiden. De bekende prachtige ametbyaten die in tint kunnen wisselen van bleek lila tot donker paars en byna zwart, zijn kwartskristallen, of bergkristal naar vorm en samenstelling. Ze komen vooral voor in de holten van ac aatamandelsteenen; die weer vooral in het vul kanische malapbyr en bazaltgesteente gesoeht moeten worden. Het waren oorspronkelijk dat wil zeggen toen basalt ala heete lava uitvloeide of althans omhoog drong nit de aarde blazen in het nauwelijks of nog niet geheel gestold gesteente. Uit de omgeving drongen er later vloeistoffen in, of gaasen, die daar vloeibaar werden; in casn opgelost kieeelauur dat zich ala acbaatbanden tegen de wanden van de blaas rormige holte afzette; de overblijvende watervry'e vloeiatcf kriatalllseerde dikwijls in het midden tot een geheel nest van bergkristallen nit; alle staan met de pyramide-pnnten naar het nrdden gericht; de getinte soorten heeten al naar de tint melkkwarts, roset kwarts en ametryat. Ook de echte natuurlijke diamant kan door bymengselen getint zyn; de kleine earbonado'a nit Miüas Gereis in Brazilië die a's Biersteen door hnn dofcwarte kleur weinig Terwijl de auto voorbijsnorde, sprong een donkere fijnur alt de heg met een getrokken revol ver". (De hier afgebeelde anto is een klein formaat 75 H.P. Gespard een vlugge, betrouw bare kar voor alle doeleinden; de revolver is een semi-automatische Smith- Northern, ver krijgbaar op 20U, Haymarket.) Zij werd vroeg in den morgen ontdekt, bewusteloos". (Het heeilyk mooie huUje In de verte is een van die, welke expresselijk ontworpen zijn voor de Luabingbam tuinstad Co. Prijs 350 zooals het staat. Is in 48 nren gereed. iiMiiiMiiiiniiiiiitiiiiiitiiiiiiiniiiiiiHiMiiiitMiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii waarde hebben, werden vroeger alleen ala glassnijders of diamattslypsel gebruikt; na ook bij den mijnbouw als diamanten-kroon aan het eind van de mjjnboor. Hoe de diamanten ontstaan zyn, weet nog niemand met zekerheid te zeggen; het moedergesteente is een merkwaardig blauw achtige aarde van vulkanischen oorsprong, het valt uitbarstings-trechters, waarvan men de diepte tot na toe niet heeft kunnen peilen. Bijzonder merkwaardig is de invloed, die vele kristallen oefenen op den gang van de lichtstralen die zy opvangen. Van diamant is het bekend dat geslepen kristallen het licht, als het ware, opspa-en by sterke be lichting en daarna schijnbaar zelf lichtgevend worden. Kalkspaat-kristallen, doorzichtige platen met ruitvormige vlakken, breken het licht dubbel, zoodat men da l -tters van een papier dat er onder ligt, dobbel en ten op zichte van elk aar verschoven ziet. Tonrmalijn laat, al naar den stand waarin men het houdt, het witte licht g 'heel of gedeeltelijk door, zoodat met het bloote oog zichtbare kleursehifting ontstaat. Zeer vele kristallen doen zoo iets,maar dab ia een bijzondere inrichting: een polarisatie-microscoop noodig, om het waar te nemen. De studie van de optische eigenschappen der kristallen is een weten schap op zich zelf geworden, het is een middel tot determineeren der mineralen, die uit een* r lei of velerlei soort kristallen bestaan. Wat een kristal is, kan nu ieder voor zich zelf wel uitmaken. Hier hebt ge nog een keus van twee definities: Het iseenlicaaam van vrij regelmatigen vorm door platte vlakken begrensd, die, bij dezelfde samen stelling van de grondstof, ateeds dezelfde hoeken met elkaar maken; of: Een kriatal is een natuurproduct begrensd door platte vlakken, waarvan de vorming en de wijze van aaneensluiten volgens een vaste wet geschieden en in verband staan met zyn natuurkundige eigenschappen of zyn molecnlairen bouw. En wat de vraag naar de foutieve teekeningen in handboeken betreft: dedeskunoigen, kristallografen dus, zyn sedert lang overeenge komen, de ideale ijzer raad-modellen der kristallen op bepaalde wijze af te beelden, p.l. van voren een weinig naar den toeschouwer overhellend, steeds iets naar licks verschoven, zoodat men rechts gewoonlijk een zijvlak siet; en dan, alsof het voorwerp op oneindigen afstand was geplaatst, waarbij even wijdige vlakken zich aan ons ook evenwijdig aan elkaar, dus zonder lijnverkorting, voor doen. E. Een ideaal achtvlak (kristal) en twee misvormde, door verschuiving der vlakken evenwijdig aan elkaar. Uit K. Ströae. Chemie u. Mineralogie. Twee deelen. Quelle u. Meyer. Leipzig ? 3.40.