DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 12 Jan. '13. No. 1855 BOTHA, HERTZOG, in verband met de ministeriëele moeilijk heden in Zuid-Afrika. heerscht daar niet alleen, maar is er geheel doel bij. Die werken vooral van den laatste stuiten af om de kille gladheid van een fouteloos kundige uitvoering, gelijk vroegere Engelsche staalgravures. In een slootje met wilgen aan den kant, bijv. is noch water noch ijs uitgedrukt. Ook bij Graadt van Roggen is de inspanning op de techniek wel een gewichtig deel van zijn werk, maar niet het uitgaande doel. Er zijn bij hem ook meer haperingen, omdat de kunstintentie er waarachtiger is. Het werk van Etienne Bosch is het tegen overgestelde van Witsen, het zou meer overeenkomst toonen met Bauer, die tot zijn voordeel echter, niet in de nabijheid is. Het zou dan kunnen schijnen, dat het fantaseeren op gezichten uit verre streken en steden, bij Etienne Bosch meer een speculatie is op de uitkomsten van technische bewerking. Aan de etsjes van Etha Fles zou ik de voorkeur geven. Ook de litho is hier in verscheidenheid. Uit de serie portretten door Veth, eertijds voor het Weekblad en de Kroniek op steen geteekend, is wel een der voortreffelijkste exemplaren het in rood gedrukte portret van Jac. van Looy, een litho die in haar geserreerde en toch gulle uitvoering, ook hier uitblinkt. Daarnaast moet uit de inzen ding in 't bijzonder gewezen worden op het fijnzinnig portretje van Gabriël en de straf belijnde kop in profiel van een ouden man, die herinneringen wekt aan sommige oude Italianen. De vertegenwoordiging van Haverman geeft minder aanleiding tot" bijzondere aanteekeningen. De portretten, en zelfs de wat Carrière-achtige voorstellingen van moeder met kind, dragen alle een doorloopend stempel van vaardigheid. Hart Nibbrig en Roland Holst zijn in aan leg aan elkaar zeer tegenovergesteld. De eerste is burgerlijker. Deze kwalificatie moet hier echter niet in ongunstigen zin verstaan worden meer als vertrouwelijk, intiem te "begrijpen. Het meest kenschetsend lijken me hier de litho's in kleur, die met de voor stelling van de vierjaargetijden, een kalender uit 1908 versieren. Vooral de Winter en het Voorjaar zijn in hun simpelheid, als een kinderlijke vertelling vol innigheid, van een haast gemoedelijke romantiek. Achter het werk van Holst die vroegere litho's raadt men meer den rudit, een geest, die littérair geneigd en ruimer in zichtelijk is. Daar is een deftigheid van houding aan de figuren (al stellen ze landlieden voor) en een verfijndheid in de conceptie, hier in Holland wel ongemeen; maar men voelt er de invloedwerking van buitenlandsche meesters, van |Engelsche wellicht het meest. De neiging tot samenvattende uitbeel ding, tot decoratieve kunst, is wel uit zijn aard. Toch komt me op de tooneel-affiche's de BERN ARD DE VRIES KUNSTHANDEL ===== N. SPIEGELSTRAAT EH Tel. interc. 9739, AMSTERDAM Moderne Schilderijen - Aqua rellen - Groote collectie Etsen - Platen - Kunstvoorwerpen ~ Encadrementen KUNSTHANDEL, ARNHEM. TELEFOON 1345. 'SciïMdervfvn, Gravures, SEncadrementcn* Lucifer nog voor te malerisch gezeichnet" te zijn, terwijl daarentegen de Marsyas, als geheel van opvatting wel zuiver en ook goed getypeerd, toch in alle massale vormduidingen niet klemmend genoeg is. Van Hoytema is natuurlijk ruim vertegen woordigd. Dat zijn werk in versierenden zin, hem het gunstigst doet uitkomen, kan blijken uit zijn meer naturalistisch opgevatte teekening van eenige apen in hun kooi. Hij is een aanzienlijke en zeer te waardeeren ver schijning in de hollandsche kunst, niet alleen om den eigenen kant van zijn streven, dat zoo gelukkig tot ontwikkeling is gekomen wie maakte hier wandplaten, afzonderlijk of toe gepast, die zoo zeer een lust voor de oogen zijn maar wat een kostelijks er uit de techniek van het teekenen-op-steen te puren valt, heeft hij wel, meer dan een ander wel licht bij ons, aangetoond. Van Konijnenburg's groote litho is het product van een voornaam intellect en gees telijke bezonnenheid. Technisch Iaat hij er mee zien hoe er bij het steenteekenen kan geciseleerd worden. Het is dan om deze precieuse kwaliteiten van factuur en geest een werk van beteekenis, maar mij toch nog te zeer... een edel maakwerk. De prenten van Hahn, zijn monumentale portretcharges, allerlei ander uit zijn graphisch werk, vindt men hier bijeen. Het is genoeg zaam bekend en, met recht, door velen ge waardeerd. Als illustrator zou in 't algemeen op te merken zijn, dat hij te zeertafereelen maakt met een picturale werking. Maar daarbij, dat ze soms verrassend, zelfs imponeerend van visie zijn. Onder de boekverluchters is hier te wijzen op Edw. Koning met zijn prentjes op de kleine Johannes". Als ik nu nog noem enkele etsen van Van der Hoef en Broeksmit, de litho's van Moulijn meen ik in de vlucht het meest bezienswaardige op deze ongewone tentoon stelling aangeduid te hebben gehouden. Tot uitvoeriger bespreking was hier zeker wel stof geweest, maar gaandeweg zag ik de plaatsruimte inkrimpen. Een enkele opmer king, vragenderwijs aan de inrichters dezer tentoonstelling tot slot: Is er overal wel genoegzame zorg besteed aan dien belang rijken kant bij grafische kunstwerken, de keuze van de beste drukken? Dit leek me soms twijfelachtig. W. STEENHOFI-' Tooneelcauserieën DE SPHINX Geen beminnelijker gentiluomo dan il cavaliere Antonio da Riemsdijk, steeds op de hoogte van het Italiaansch, tenminste van de Italiaansche eigennamen, die hem voor zijn ongeboren Nederlandsche tooneelfiguren te pas komen. Ik heb nog nooit iets bijgewoond als de opvoering van dezen mijnen vriend Antonio's nieuwste stuk De Sphinx", hetwelk het eerste (en laatste) tooneelwerk is wat ik, maar 'dan geheel in 't Italiaansch, zou willen zien opvoeren, aan de boorden van den Arnostroom of bij den gelen Tiber (Tibur, Tiboris, Tibori, Tiborem) onder 't ruischen der zilveren olijfloovers, bij een maannacht, en vele lange terrassen van mij af, zoodat slechts de schimmige gedaanten der commedianti en een onverstaanbaar ge fluister van hunne stemmen mijn blik en oor bereikten. Wat moet dat met dit stuk hier in den Hollandschen schouwburg?! Men zegt, dat Edoardo Verkade de plaat gepoetst heeft, en dat de voortreffelijke artistieke leider" van De Sphinx ergens in den Helder te Wapenfroept (tegen het Italiaansche gevaar?) Wat den inhoud van het tooneelspel (spettacolo) betreft leze men wat een gedoctoreerde recensent Mr. Dr. Vaillant, in het orgaan van het Tooneelverbond Het Tooneel" zegt: De heer van Riemsdijk heeft voor zijn nieuw tooneelspel De Sphinx" een dankbaar thema gekomen. De compo nist Pietro Gignoni heeft een vrouw die geruimen tijd lijdende is aan de oogen en ten slotte geheel blind wordt. Een zuster van haar komt helpen in het huishouden, en allengs ontstaat tusschen deze frissche, krachtige, levenslustige vrouw en den jongen musicus een wederzijdsche genegenheid, die de blinde vrouw niet ontgaat en die haar veront rust. Totdat zij op zekeren dag, nog wel den jaardag van haar man, hem betrapt als de zuster, Hester, in zijn armen valt dan gaat zij stil de trap af die van de estrade naar de zee leidt, en verdrinkt zich. Hester ziet het, doch verzwijgt het vreeselijke voor Pietro. Maar tusschen hen is thans de schim van de afgestorvene, en Hester verlaat het huis, Pietro wanhopig alleen latend. Toch vindt hij nog een steun, den armen gebochelden organist Rosni, die bij hem terugkomt en (om?) hem, den grooten misicus, wiens inspiratie ge vloden schijnt door al de vreeselijke gebeurtenissen, weer te brengen tot den arbeid die weder een mensch van hem zal maken. Dit is in enkele woorden het drama. Het had anders kunnen zijn. Ware het aangevangen na den zelfmoord van Anna, dan zou het een parallel van Rosmersholm zijn geworden.... Ik heb een zin cursief doen drukken. Ik ben het met dien zin n.l. van harte eens. De parallel van Rosmersholm ... Aan den wand van de woonkamer der Gignoni's hing eene Mona Lisa. Pietro heeft mij met haar in kennis gebracht, want tot heden had Zij mij nooit meer gegund dan Haar glimlach op een afstand. Het was aan Haar (door da Vinci vergeten) voeten dat ik een gesprek mocht hebben over da Riemsdijks nieuwe schepping. Zij intusschen, la Gioconda, plukte aan aan het naalden-loover van een denneboompje op een rotsje ... Ik zeide dan tot den tuoneelknecht en den geletterden electricien, die beiden wel naar mij wilden luisteren: Vindt gij, heeren, niet dat men deze dame, Mona Lisa heette zij in Florence, en Ibsen en Shakespeare en de antieke Sfinx moest met rust laten, als er zoo iets eenvoudigs te vertellen valt als hier door Dr. Vaillant zoo meesterlijk verteld is? Vindt u beiden, die meer van uw leven tooneel gezien hebt, ook niet, dat van gén karakter in dit tooneelspel ook maar twee lijnen overeind staan, en dat het niet vol doende is alles aan de spelers over te laten en, vergeef mij dat ik u scheen te vergeten, aan de werklieden achter de coulissen? Vindt u niet (merk op hoe ik in gloed stak) dat Else van Duyn, als een onheilspellende priesteres, en dat de ronde Hester, met haar mollige armpjes als vetgegeten palinkjes (en haar charme en talent), en dat de Bouwmees ters het stuk gemaakt" hebben ? Ik keek op naar Mona Lisa. Nooit was ze bekoorlijker, nooit raadselachtiger. Ik waardeer wel wat, ging ik koppig verder, mij tot mijn twee toehoorders wen dend, die ademloos luisterden, maar niet op hun gemak waren. Ik herinner u aan die passage daar straks aan het slot, dat de gebochelde musicus zijn leed klaagt: Weet je wat de grootste vijanden zijn," zegt hij dan, van menschen met lichaams gebreken ? Dat zijn de stekende oogen van zijn medemenschen, die het eerst op zijn gebrek kijken, die dat eerst met hun oogen meten, zódat wij, de mismaakten, 't zien", of iets van dien aard. . . gevoelig nietwaar heeren, is zoo'n passage. Ge voelt, dat de auteur een lief mensch moet wezen, die behoefte heeft zich zoo goed hij kan in te denken in kleine misdeelden. . . . Maar overi gens, weet het ? Mijnheer de baron, zeiden deze twee man nen, die ik langzamerhand tot mijn vriendeu, gemaakt heb en wier opinie mij altijd belang inboezemt, u kan niet denken wat een goeie man die mijnheer Riemsdijk is, en zijn stuk is toch heusch wel mooi ! Nu lachte pok Mona Lisa met blikken vol teederheid, zódat ik verrast opkeek van mijn toehoorders. Antonio da Riemsdijk," zei Mona Lisa is mijn vriend !" Zelfs zij dus ! Het zijn zonderlinge tijden, maar uiterst beminnelijke, doch ook gevaarlijke, waarin deibekoring van den vriendelijken glimlach van een zoo voortreffelijk mensch als Jhr. A. W. G. van Riemsdijk (de vader van de Sphinx) de waarheid dercritiek verduistert. . . Een zondagskind, deze Antonio, een zonne koning als prille knaap gedacht, bemind en geaduleerd, en in de roze watten gedragen. . . Men schildert hem nieuwe decors, schatten aan verf en vinding, men brengt hem goede tooneelspelers en -speelsters, die wat hij, de jonge prins, nog niet stamelen kan, uit beelden met diepen ernst en zelfs wijdschen hartstocht, men voert hem Verkade tegemoet, den verfijnden schikker en schifter van schoonheid op het tooneel, en kinderkens, geheele zangerige koren, brengt hem zelfs van de Haarlemsche bloemenvelden de trein, stemme-bloemen-strooiertjes ! En wat wordt er aldus om-schilderd, om speeld, om-zongen, om-schikt, om-streeld ? De menschen meenen dat het heet het interessante tooneelwerk van den bekenden tooneelschrijver Jhr. A. W. G. van Riemsdijk", maar zij weten het niet, want dat bestaat niet, en het is iets anders dat gekoesterd wordt, iets dat ons (en der menschheid) veel liever is: het is de beminnelijke glim lach van des levens, en des tooneellevens, zonnekoninkjc. . . zondagskind. Wees niet boos op mij, Jhr. Antonio ! Gij hebt gevaarlijker vrienden dan hij die zich, con molto rispetto, teekent HONORÉVlCOMTE DE LA BAIGN01RE Charivari De gevaren der beeldspraak. Mijnheer de voorzitter ! Ons parle ment is krank. Het is de bacil der volkssouvereiniteit, die aan zijn welzijn knaagt". (Brummelkamp, Hand. p. 1430). De voorzitter overwege nog eens ernstig of het geneesmiddel, aangeboden om uit de impasse te raken, niet nog erger is dan de kwaal". (De Vad.) Met zijn sierlijke losse streek doet hij de gebonden passages als een snelvlietende stroom voorthollen". (H. D.) Daar wortelt het nalaten van het opiumgebruik in de volkszeden". (Min. de Waal Malefijt, Hand. I, 183.) Volgens Hand. I, 188, sprak de Minister van Koloniën van de inlandsche Gouvernementsscholen op het platte land." De term, die ons eenigszins verraste, is Z. E. onge twijfeld te binnengeschoten bij de herinnering aan den tijd, toen hij in Indië op het platte land woonde en met de inlandsche boeren meisjes een spelletje stuivertje verwisselendeed, in een kersenboomgaard. * Degenen, die rn de eerste plaats tot medewerking geroepen zijn, ?ijn zij, bij wie mond- en klauwzeer is uitgebroken"; (Min. Talma, Hand. I, 174.) Tot medewerking geroepen ? Stop de arme kerels in bed, en roep er dadelijk den vee arts bij! * Boert in het Parlement. De Minister van Waterstaat: Van de Ned. Vereeniging zal ik vandaag geen kwaad zeggen. Zij ligt op apengapen !" (G e l a c h). (N. R. Ct.) * De Vries zou nog met een herlezing van Hamlet's raad aan de tooneelspelers zijn voordeel kunnen doen. Jul. Brongers zette door een deel van dien raad op te volgen den Vader van 't Karthuizer klooster leven bij. Ook Van der Hilst deed dit met Diederich van Haarlem". (Ml.) Wat deed nu Van der Hilst met Diederich van Haarlem ? vraagt een getrouw lezer van het Hbl. ons. Na een oogenblik peinzens wij begrijpen de tooneelverslagen van het Hbl. nooit dadelijk zagen wij de druk fout, levend. Zoo wordt alles duidelijk: Diederich van Haarlem werd k fevend begraven. * Met genoegen zagen wij mej. Klaassen twee reien toebedeeld. Met genoegen, omdat hiermee voor twee vijfden is voldaan aan onzen wensch, alle reien in n hand te stellen. De overige drie vijfden hopen we te zien volgen." (Hbl.) Waarom zulke Tekeningetjes niet korter. en in cijfers uitgedrukt? B.v.: zoo: l Mej. Klaassen 2 reien. l wensch = x reien, l hand. -/.-, wensch Voldaan Hbl. Gelieve te doen volgen 3/i wensch. * De firma Meijer, in witte wollen goederen, te Amsterdam, schrijft in een wintercata logus : Daar het mij gebleken is, dat vele fijne witte wollen goederen door wasschen worden bedorven, belast ik mij met het wasschen." Dat doen wij ook," schrijft ons een andere firma in witte wollen goederen, in vertrou wen. Al jaren. En met succes. Maar we zetten niet in onze prijscouranten waarom." * Na afloop kermis d'étéen schitterrend vuurwerk." (U. D.) Je hoort 't ze zeggen. * * * Tentoonstellingen en Veilingen IN DEN KUNSTHANDEL VAN H. W. VAN DELDEN, AMSTERDAM, Rokin 126, is 3 jan. j.l. eene tentoonstelling geopend van schil derijen van Jan van B eer s, te Parijs vervaardigd. IN ARTI ET AMICITIAE, AMSTERDAM, Rokin, wordt vanaf Zondag tot begin van Februari, geopend een tentoonstelling van schilderijen van E. R. D. Schaap en G. Wester man n en beeldhouwwerk van G e o r g i n e Schwartze. * * * Gent UUZH dlge gebouran Be/giS.-'a-Gr&venBteen,den schoonstenRomaanschen burg ran hot land, twee B&gijnJtlOVen, met muren omringde ttadekas, Sint-Baafa, d»rijkst rersierde kerk ra/»Be/g/e', mat de Aanbidding van het Lam G-Ods, het onovertroffen meesterstuk der Van Eyck's, de Bouw tallen ran do Romaanse/ie SintBaafaabdij, talrijke Gothisch* kerken, gildehnizen en oudeburgezswoningen met heer/i/ke gerelt, tchi/deraahtige kaaien en buurten. wrvriHtu»M[ HAHGT in t>e EERSTE PUATS MVA K VRAAG OP U IN HATIOtn KOMT VAM HET PU8UEK WAARVOOR :EB£5TEMt> B. HIERMEDE 15 TEVEnS UIT. GEMAAKT WCIKEÜVORM VAn RECLAME MEfl BEZI6EH ZAL IM ELK GEVAL WET tin RECLAME.ZAIZU IMDf RO»AO AM1 HET BOEI BUnTWOORDE.il ORilltlll ZUn; U DIT MET GEVAL DAM IS COH HET HOOFDDOEL BEREIKT EH HÏT SUCCES VERZEKERD. MET VAKTUOSCHtïlFT Ot?MODERME 3ECUME" 15 EEH BETROUWBARE GIDS OP DEM MOEILUKEN RECLAMEWES. En KOST HECHT! F.3.00.PER JAAR. 5CR'JF HOG MEDEN AAn: JAM DE WIT. BECLAMETECHHmER. UTRECHT TEL. Z35I. itmiiUMimitiHiiiii T BINNENHUIS INRICHTINGTOT MEUBELEERING EN VERSIERING OER WONING DE PHOEIMÏX DIRECTEUREN JAC VAN DEN B05CH EN W GIEBEN GE.D COMMISS7 R BEF? LAGE EN LSIMONS Vefefoön 3978. RAADHUISSTRAAT A8-5Q AMSTERDAM O"TWIUÏPtl« VOOR. RJE4HJI>«E. [ï.1 «uvtw rwwat? u «.l ?,' AMEUBLEMENTEN *Model£aTyers Gebr, Douwes Speciale Ateliers VOOB HET Verdoeken en Restaureeren van Schilderijen. &evettiff4 teAert 19O3. Yannoesstr. 7i b/d Ondebrngsteeg, Amsterd. HARRIJ HEIJER RESTORER OF OLD PAINTINGS. Bussuiii, Holland. N, V, DE WONIN8 Keizersgracht 4.78 MEUBELEN, KARFFTTEN etc. (Ontwerp W. PENAAT). LAMPEN, KRONEN etc. (Ontwerp 1AN EISENLOEFFEL). AMSTERDAM. VIJZELSTRAAT 18. - TEL. 4068. Oude en Moderne Schilderijen. m. JAARSIHA'S Veiiiileerende HaaNe». Men lette c p d; t KINHEIM" BEVERWIJK. ZEE WEG 104, T A PIJTEN, l O O P E R S, D1VANKLEEDEN, ENZ,, GEHthL MtT DE HAND VERVAARDIGD VOLGENS OOSTERSCHE TECHNIEK EN VERSIERING, DESGEWENSCHT VOLGENS GEGEVEN ONTWERP EN KLEUR, Levering aan het Vredespaleis. KUNSTHANDEL VAN DELDEN Rokin 126 t/o de Nederlandsche Bank AMSTERDAM. Moderne Schilderijen en Aquarellen. dunt fi^fgf -^yu^ Luxe-Papier RELIEFSTEMPEL - ATELIER in vitatiekaartcn MENU'S. BALBOEKJES, enz. Atelier B. va n Mantgem SINGEL 662 hoek Vijielstr.