6 DE A M S T E R D A M M E RJ W E EKfi L A 0 V Q O R NEDERLAND Maart ? 13. Na 180 Het dorp Romanow. Raadhuis en Kanselary. Kerk met toren. Alle gebouwen van dennenhout, zeer kunstig saamgevoegd, zonder gebruik van eenig ijzerwerk. 't Begiften van Zijne Majesteyt. Ende 't Ridder slaen" van Brederode, Wesenberghen, Joachimi en Dr. D. Bas De laatste, burgemeester van Amsterdam, ontvangt juist den Ridderslag. Patriarch Filaret van Moskou, vader van den eersten Tsaar, en mederegent SOOjarig jubileum van het Huis Romanow De hemel is hoog en deJTsaar is ver". Een spreekwoord, waarmee de Rus, onbewust, uitdrukt hoe groot het Rus sische Rijk is. Heeft hij hulp, erkenning van récht van noode, waar zal hij die krijgen! De hemel zal hem niet helpen; zij is te hoog boven hem, en de Tsaar is op te grooten afstand. Rusland's uit gestrektheid is een zesde van die der geheele aarde. Eeuwen zijn voorbijgegaan aleer het die grootheid had, aleer de vele vorstendommen vereenigd werden, aleer er eenheid in al het verbrokkelde te brengen viel, aleer het Russische oppergezach over alle vorstendommen in n hoofdstad, het steenen" Moskou, in n heerscher, den Tsaar en Grootvorst van geheel Groot-, Klein en Wit-Rusland geconcentreerd was. Moskou was in de 12e eeuw nog een dorpje, te midden van dich te wouden, het behoordeaaneen Bojarenfamilie. Het heeft zich gaandeweg uit gebreid en is de groote stad ge worden, de heilige stad, waar het hart van geheel Rusland klopte, waar alle belangen samen kwamen en van waar alle kracht en macht uitging. Onder Iwan III verkreeg het gebied van Moskou de grootste uitbreiding; waar toe de verzwakte Mongoolsche overheersching in 1480 veel bijdroeg. Het gewichtigste voor het gebied en de macht van Moscou waren de verove ringen van Iwan IV, die in 1552 een einde maakte aan het Kazansche Chanaat, en in 1554 ook Astracftan ten onder bracht, sedert welken tijd de geheele Wolga, van haar oorsprong tot de Kaspische zee, slechts Russisch grondgebied doorstroomde. Geen gebeurtenis in Rusland heeft grooter en blijvender indruk op het volk gemaakt dan de verovering van Kazan. Het was niet alleen voor de politiek van groote betekenis, maar ook voor den godsdienst, een triomf van de Orthodoxie op den Islam, van het Kruis op de Halve Maan. Het volk van Rusland zingt nog heden ten dage liederen op de verove ring van Kazan. Iwan, te recht trotsch op zijne veroveringen verhief zich in 1547 tot Tsaar". Hij is de eerste Moscovische vorst welke dit praedikaat zich toekende door vprst Alexei uitgebreid tot: Tsaar over geheel Rusland! Door de genade van de.n in de Drieénheid geprezen God, de Groote Souverein, Tsaar en Grootvorst Alexei Michailowietsj, van geheel Groot-, Klein-en Wit-Rusland.Alleen heerschervan Moskou, Kiëf, Wladimier en Novogorod Tsaar van "Kazan, Tsaar van Astrachan, Tsaar van Siberië, Heer van Pleskou, Grootvorst van Litauen, Smalensk, Twerj, Wolynsk, Wjatka, Bolgary, enz., Heer en Grootvorst van Nowgorod in de lage landen, van geheel het noordelijk land Beheerscher, Heer van Iberië, over de Kartalinische en Groezische Tsaren en de Circarsissische en Berg-vorsten van het Kabardinische land en van vele andere rijken en landen, zoowel Oostelijke als Westelijke en Noordelijke, als erfge naam van zijn vader en grootvader, een Heer en Heerscher". ? De titels alleen verklaren de macht en het aanzien der Tsaren. Zij maakten er gebruik van! 'Alleen z ij bestonden, alle anderen om hen. Zij ontzagen evenmin de leden uit de doorluchtigste geslachten als de arme moesjieks. In de oude tijden deden lieden van den hoogsten adel de vernederendste diensten bij den Tsaar, er waren er zelfs, wier plicht het was den grond te vegen. De grootste macht erlangden de Tsaren nadat zij meester waren aan de Oost zee. De opkomst MichaelFeodorowietsj, en dehuidigegrooteerste Tsaar uit het heid SRusland Hu.s Romanow wag hgt bezjt der landen aan de kust van de Oostzee, en het breken van de macht der Zweden. Verschillende Tsaren hebben daarvoor geijverd, het is echter eerst volkomen aan die uit het huis Romanow gelukt. Het huis Romanow is voor Rusland geworden de blijvende dynastie. De eerste Tsaar uit dit huis was: Michael Feodorowietsj Romanow 1613; hij werd door de volgende afstammelingen uit hoofd en zijlinie opgevolgd: Alexej Michajlowietsj 1645?1676; Feodor 1676?1682; Peter, later met zijn broer Iwan 1682 1689; Iwan I 1689?1725; Catharina I, 1725?1727; Peter II, 1727?1730; Anna, 1730?1740; Iwan VI, 1740?1741; Elizabeth, de jongste dochter van Peter de Groote, 1741?1762; Peter III, 1762; Catharina II, 1762?1796; Nicolaas I, 1825?1855; Alexander II, 1855?1881; Alexander, 1881?1894; Nicolaas II, de huidige Tsaar, door zich zelf gekroond in 1896. Dit vorstenhuis heeft 6 Maart drie honderd jaar over Rusland geheerscht. Met groote en grootsche feesten is het gevierd, met vrijlating van vele politieke veroordeelden. De stamvader van Romanow, een be roemd geslacht Russische Bojaren, was André, bijgenaamd Kobyle", d. i. de merrie; hij was in 1341 uit Pruisen te Moskou gekomen. Den 21 n Februari 1613, Russische tiidrekening, den 6den Maart 1613 Christelijke, werd zooals gezegd Michael Feodorowietsj Romanow, zoon van Filaret, patriarch van Moskou, tot Het kwartier van het Hollandsche gezantschap te Milagona. De keuken, buiten het kwartier, gedekt met takken en boombladeren. Steeds bewaakt; 's nachts door 30 voetknechten en 12 ruiters tegen beren, wolven en ander gedierte, ook tegen cosacken ende roovers". den Russischen troon geroepen. Hij aan vaardde de regeering, in de zekerheid, dat zijn»vader Filaret 'met hem die taak op zich narr. Toen in 1630 deNederlandsche gezanten Albert Burgh en Johan van Veltdriel op audiëntie bij Tsaar Michae! kwamen zat diens vader, Patriarch Filaret, die hem in de regeering terzijde stond, aan zijne rechterzijde ; aan den linkerkant van den Tsaar stond een goude piramide met een Croon, daermede de praesentie van den jongen Prince ofte Zaritsa beteijckent wierdt". Tsaar|Michael zond om kond te doen van zijn troonsbestijging een gezantschap naar de Nederlanden, dat ook in opdracht had hulp tegen de Polen te vragen. Als tegenbeleefdheid zonden de Staten in 1615 een gezantschap naar Rusland be staande uit de heeren Brederode, Dr. Bas en Joachimi met bedienden en ge volg. Zij werden schitterend ontvan gen, hulp en geld voor den oorlog tegen de Polen en Zweden boden zij niet aan, wel be werkten zij een waAlexei Michajlowietsj, penstilstand van tweede Tsaar uit drie maanden. het Huis Romanow rje gezanten za gen op hun reis door Moscovië op tyteg en in de dorpen veel ellende, gevolg-Van de troebelen, vooraf gegaan aan détroonsbestijging van Tsaar MichaelFeodorowietsj. Goeteeris heeft er aanteekening van gehouden, en ook van de koude, die het gezantschap moest lijden. Van menschen, schreef hij die ook christenen genoemd werden, die zelfs menschen en beesten eten, zoo wel die zij uit de aarde opgegraven, als met haar eigen handen gedood hebben, en dat alleen door den rasenden honger; dat wij ook van gezoden vleesch en gebraden visch, het buitenste gegeten, en het binnenste noch ijs bevonden heb ben, door de onuitsprekelijke groote koude, 't welk op de tafel voor de oogen van de Ambassadeurs wel gebleken is; die daar van gegeten hebben". De Gezanten waren dan ook verheugd na een jaar afwezigheid gezellig vereend te zijn aan een maaltijd in Het Hof van Holland" te Amsterdam. Hun reis staat opgeteekend in het: Journael der Legatie gedaen in de jaren 1615 en 1616 door het Nederlandsche gezantschap, bestaande uit de heeren Reynout van Brederode, Dr. Dirck Bas, Burgemeester van Am sterdam en Aelbrecht Joachim, opge steld door Anthonis Goeteeris, eerste Deurwaerder ordinaris van den Hooghen Rade in Hollandt, der voorste Heeren Ghesanten Penningmeester, ende Dispensier inde selve Reyse". Dit journaal in 1619 uitgegeven bevat curieuse afbeeldingen naar de natuur geteekend, o.a. van Romanow; van het kwartier der gezanten en de stoven, waar binnen de gezanten zich poogden te verwarmen, hoewel ze het vaak zoo koud hadden, dat ze vreesden voor het af vriezen hunner ledematen; en het tot ridder slaan der gezanten. De diplomatieke betrekkingen tusschen ons land en den eersten Tsaar uit het Huis Romanow hielden aan, met het doel onzerzijds tot bevordering en be veiliging van den handel, waartoe in 1630 weder naar Tsaar Michael werden afge vaardigd de heeren Albert Burgh en Johan Veltdriel. De Russische gezant schappen onder den eersten Tsaar uit het Huis Romanow beoogden vrijen uit voer van wapenen naar Rusland en hulp in geld en manschap om de Polen te beoorlogen. Aan dit laatste gaven de Staten geen gehoor. Het aantal Hollanders, gevestigd in Rusland, tijdens de regeering van den eersten Tsaar, was zoo groot, dat Joost Willemse Nijkerke tot agent der Staten te Moskou werd benoemd. Het algemeen gevoelen, dat van de Romanow's Tsaar Peter de Groote alleen de man is geweest, die de Westersche beschaving in Rusland heeft gebracht, is door Professor C. C. Uhlenbeck in een studie: Rusland in het midden der 17e eeuw" aan welke wij het een en ander ontleend hebben te niet gedaan, en aangetoond, dat vroegere Tsaar's en Tsaritsa's hetzelfde doel hebben nagestreefd. Tsaar Peter blijft echter de Romanow, die naar het voorbeeld van zijn groot vader, de Westersche beschaving het meest heeft voorgestaan, die naast het Aziatische Moskou, aan een nieuwe hoofdstad, naar Europeesch karakter aan Petersburg, oorspronkelijk met Amsterdam tot voorbeeld, het aanzijn gaf. Hij blijft echter de man. Ook blijkend uit dit gedicht, vertaald door Professor Uhlenbeck: Onbewolkt was de blijdschap te Moskou Van den rechtzinnigen Tsaar Alexis Michaj lowietsj, Toen God hem een zoon schonk, den Tsaréwietsj Peter Alexséjewietsj, Den eersten Imperator op de aarde. Alle Russische timmermansmeesters Sliepen den ganschen nacht niet, zij maakten een wieg Voor den jongen Tsaréwietsj, En ook de minnen en de frissche kamer meisjes Sliepen den ganschen nacht niet en maakten een kleedje, Wit, gegroefd fluweel met rood goud. De gevangenissen met ongelukkige misda digers werden alle geopend, En ook de kelders van den Tsaar werden alle geopend. Bij den rechtzinnigen Tsaar was nog het gastmaal in volle blijdschap, De knezen verzamelden zich, de bojaren kwamen bijeen en de edelen stroomden te zamen En het geheele Christenvolk drinkt en eet en verkwikt zich pp het gastmaal, In de vreugde, in de blijdschap bespeurde men niet, hoe de dagen voorbijgingen, In de vreugde om den jongen Tsaréwietsj Peter Alekséjewietsj Den eersten Imperator! IWAN * * * TSAAR PETER DE GROOTE naar een weinig bekende afbeelding Illlllllllllllllll II II l II III Illllllll Illlllllll IIIIIIIIMIMIMIIIIIIIIIIMIIimillllll Tooneelcauserieën FREULEKEN. NED. TOONEEL Als iemand wijn drinkt, die niet eenige jaren oud is, dan glimlacht (monkelt) de kenner. Meermalen heb ik desniettemin willen prijzen het genot der bij woning van premières, met op het tooneel en in de zaal die schroom vallige geagiteerdheid, die ook bruid en voorjaar kenmerkt, maar er zijn toch tooneelstukken, welke men goed doet wat op hun eigen verhaal te laten komen, die men, anders-gezegd, moet laten bezinken eer men ze op de tong brengt. Ik apprecieer, om u maar iets te noemen, absoluut niet jonge bourgogne, en, ma foi, een nu reeds zoo belegen Freuleken", als dat van H. C. J. Roelvink, bemerk ik alevel nog te vroeg te zijn genaderd! Heur kunstmatige, heur opgeflikte schoonheid zou, door het herfstig tooisel van een nog langere bekendheid en onder het mos en de verweerde kleuren van vadertje Tijd, zonder twijfel (in principe tenminste!) de knusse beminnelijkheid hebben kunnen deelachtig worden, die andere, even eens onnoozel opgesmukte buitenhuisjes, aan den zoom van den Amstel of van een ander oud-Hollandsch water, per slot aannemelijk maakt voor den wandelaar. Hadde ik dus tenminste b.v. tien jaren gewacht en hadde ik dan gepoogd een beleefde entree te doen bij Freuleken" ... dan, in principe ... Een, ach wel ernstige, zaak is hiertegen op te merken: Over tien jaren is dit Freu leken" zoo dood als een uitgedroogd pierken ! Ei, dat is toch maar het voordeel van opgedirkte ouderwetschigheden in de archi tectuur, en dat is het nadeel van zulke dingsigheden in de tooneelschrijfkunst, dat de eerste, van steen en metselwerk ver vaardigd, niet geredelijk te verrollen zijn, de tweede geborgen worden in een Ift en der vergetelheid ten prooi vallen, vór de tooneelschrijver Roelvink" erop bedacht is! Wat doe ik toch ? Sla ik nog wel genoeg acht op het niet in gevaar brengen van de vroolijke rest mijner levensdagen? Wat zullen de bewonderaarsters van onzen jongen Euripides tegen mij beginnen? Aan premi recritiek wordt een prikkelig kantje toegestaan, première-critici (de gelukkigen) gunt men zelfs sloopersmanieren, want diegenen uit het naïeve publiek, die, ongevraagd, naar premières zich plegen te begeven, zijn er voortreffelijk aan gewend geraakt den vol genden ochtend in de courant het, op hen eenigszins sensationeel" werkende, tegen deel te lezen van hun eigen intieme oordeel. Maar als een stuk in lange maanden en jaren een vriendenkring" heeft gefor meerd, duizenden van beiderlei kunne aan zich verplicht heeft voor wat men terecht noemt een genotvol gepasseerd avondje, en een scribent of criticaster komt dan nog gif spuwen dat verdraagt geen goed opgevoed schouwburgbezoeker. Wij pleiten, het is een veiligheidsklep, in