30 Maart '13. No. 1866 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Louis BARTHOU, de nieuwe minister-president in Frank rijk, intelligente, op couloir-politiek vertrouwende klauteraar, heeft geen sympathieën in de Kamer en in het land, maar is voorzichtig en taai. iiiiiiiiiiiiiimmiiiimiiiiiiiiiimi»niiii iiiu mm mimi :slechts de Fransche vertaling heb, Peter Wagner, zonder zich bezig te houden met de ?dualiteit der Europeesche cultuur, wier worsteling tot in het heden zichtbaar is, raakt dit vraagstuk, dat ik naar aanleiding van Emiel Hullebroeck poogde uiteen te zetten, eVen aan, als hij schrijft: Les Séquences furent une sorte de réaction du chant populaire contre l'art sublime de i'Eglise." Inderdaad was de sequens eene Tialf instrumentale schepping, daar hij in tegenstelling tot het Gregoriaansch steeds met orgelbegeleiding gezongen werd, de sequenzen-dichters, vanaf hun door den Renaissance-paus julius II zalig verklaarde protagonist Notker, de goedmoedige en diepmenschelijke barbaar, die in dezen vorm aanvankelijk een middel vond om het van buiten leeren der lange en tekstlooze meiismen van de alleluia's te vergemakkelijken, waren allen Duitschers, de nieuwe kunst werd het levendigst begroet in Duitschland, en Wagner meent zelfs: Les séquences eurent encore ceci d'important pour la musicologie qu'elles frayèrent la voie au développement du chant populaire dans les glises de l'Allemagne". De sequenzen zouden dus beschouwd mogen worden als voorloopers van het Protestantsche choraal. Het ware zonder twijfel te veel beweerd, wanneer men deze karakteristiek der sequens, zijn populaire strekking, als reden opgaf waarom de scholastische meesters er geene componeerden en zelfs den Dies Irae uit hunne doodenmissen weglieten en meestal vervingen door si ambulavero in medio umbrae mortis", want de contrapuntisten toonden zich te warme bewonderaars van de volkskunst om zich door zulk motief te 'laten afhouden van- een tekst. Een andere grond zou mogen zijn dat de Sequenzen nooit een integreerend deel uit maakten van de H. Mis, een andere, dat de ?oude auteurs te liturgisch dachten om een zoo uitgebreid gedicht te verklanken, want in die dagen was er van een gelaïciseerde kerkmuziek nog geen sprake en wat er ge componeerd werd schreef men voor 't iiiiMimiililiiiiiiiiiiiiitmiiiiimmmitmiiiiiiiiiiiiiii imiiiiiiimim E1NSWAPPEÜJKE LXX1X Het steriliseeren van drinkwater Bij het bestrijden van besmettelijke ziekten zooals typhus, cholera e. d. heeft het ge bruiken van zuiver drinkwater zulk een belangrijke rol gespeeld, dat verschillende groote steden, die op het gebied van water verzorging nog op een uitermate barbaarsch standpunt stonden, toch in de laatste jaren tot een zorgvuldiger behandeling van dezen essentieelen levensfactor zijn overgegaan. Als voorbeeld kies ik hiervoor Petersburg, waar het gebruik van ongezuiverd Newa-water stellig wel een groot gedeelte van de steeds endemische typhus en de jaarlijks terugkeerende cholera gevallen op zijn geweten had. Een paar jaar geleden heeft Petersburg een installatie gekregen, waar het Newawater behandeld wordt met ozon, het middel voor sterilisatie, in zooverre dat de natuur zelf er ook op grooten schaal meewerkt. Bij elke onweersbui ontstaat uit de zuurstof van de atmospheer door de electrische ont ladingen een eigenaardige zuurstofverbin?ding, die uit zuivere zuurstof is opgebouwd. Een molecule zuur stof bestaat uit twee atomen zuurstof, die vrij solide aan elkaar zitten, maar zoodra ozon gevormd wordt, ontstaan er mole culen, die ieder uit drie atomen zuurstof bestaan en erg los in elkaar zitten, zoodat gemakkelijk de sa menhang verbroken wordt, en een atoom losgelaten wordt als er iets in de buurt is wat erg veel met zuurstofatomen op heeft en er zich dus gaarne mee verbindt. Zoodra bij voorbeeld bacteriën e. d. in de buurt zijn, zullen de stoffen, waaruit deze bacteriën bestaan, zich spoedig verbin den met de gesto len zuurstofatomen, waardoor deze zeer ingewikkeld gebouw de organische stoffen veranderen (= oxydeeren) tot een eind gebruik in de kerk. Welke de reden ook zij, men kan de motiveering, die Anton Averkamp geeft in het tekstboekje der laatste uitvoering van zijn a-cappella-koor, moeilijk laten gelden. Niet altijd heeft," zegt hij, het Dies Irae zijn plaats in 't Requiem ingenomen. In den tijd van Palestrina was dit nog niet het geval. Vandaar dat dit gedeelte hier niet voorkomt. Eerst later heeft de Kerk het ge bruik van dezen Sequens toegestaan." Het is waar dat de Latijnsche Kerk de populariteit der Sequenzen nooit begunstigd heeft en dat vooral de kloosters (allereerst de Cisterciënsers en de Karthuizers) van deze nieuwigheid niets willen weten, het is waar dat het Concilie van Trente ook de Sequenzen aan een herziening onderwierp en ze allen schrapte op vijf na. Maar daartoe behoorde niet de Dies Irae, gelijk bekend is, dien men reeds in 1504, dus nog vór Palestrina's tijd in een Missale Romanum aantreft. Dit is mijne aanmerking op een ondergeschikte passus van het programma boekje, dat Averkamp altijd belangrijk maakt, gelijk de officieele term luidt der critiek, doch dat ik gaarne . minder beknopt wenschte, omdat iedereen, die zich met bij zonderheden, zooals ze daar te lezen staan, voor Mozart, Beethoven of Wagner zich te vreden durfde stellen, vriendelijk uitgelachen zou worden. Onder de noviteiten was Palestrina's Re quiem de gewichtigste. Of de compositie, welke alleen bleef in het Magnum Opus Musicum van den Italiaan, in coloriet en opvatting merkbaar verschilt van zijne andere werken is eene vraag, welker antwoord zal afhangen van de reproductie. Het lag niet in de lijn van Palestrina's manier om een tekst dramatisch te omdichten, of liever, de muziek litterair te omsluieren, haar andere accenten te geven dan muzikale, melodische en bekoorlijke, hij dacht er nog minder aan onder de'spiritueele levensaanschouwing van zijn godsdienst en de vertrouwdheid met den dood in die jaren, om den Dood te beschouwen als een ramp. Zoo Palestrina Mémoires had geschreven, zou zijne ziens wijze daaromtrent de interessantste bladzijde geworden zijn. Hij kende het persoonlijke leed en de eeuw waarin hij leefde was voor Rome een der meest tragische uit de heele geschiedenis. Daar stierven b.v. tijdens 't leven van den meester in n jaar 60,000 menschen aan de pest (1591) en verbeeld u slechts, dat een modern programmaticus iets derge lijks zag gebeuren. Maar hij scheen te meenen, dat noch het individueele, noch het leed der menschheid overeenkomen met de natuur en roeping der muziek, die de troosteres der aarde moet zijn, gelijk iedere regel van het Gregoriaansch getuigt. Elke realistiek bleef hem vreemd, die altijd schijnt gewerkt te hebben in eene goddelijke jeugd en vreugde, en hij zou zich duizendmaal bedacht hebben om een inval op te schrijven als Jean Richafort, die zijne twee tenoren te midden van den ernstigen en verheven ritueelen tekst, plotseling laat roepen ; c'est douleur non pareille, c'est douleur non pareille" telkens heviger. Palestrina was een groot meester en dus een hartstochtelijk mensch. Zijn hartstocht was echter een andere dan die van onze negentiende eeuwsche toonbeelden. Hij kende alleen de passie van het medelijden, der vereering, der aanbidding, der liefde, welke bij hem meermalen stegen tot de extase en haren bovenmenschelijken weemoed en verlangen. Men zou dus ook zijn Requiem zacht en melodisch moeten accentueeren in, eene Raphaëlietische kleur, den meester, met wien zijne visie op dealtijd bloeiende wereld het nauwste contact toont. Maar dat zulke IIIIIIIIIHMIIIIIIIM product dat hetzelfde is als wij uit onze longen uitblazen, n.l. koolzuur en water, beide on- schadelijk, behalve het koolzuur als het in groote hoeveelheden aanwezig is. De typhusbacterien, om maar n voorbeeld te noemen, die voor ons lichaam hoogst schadelijk zouden zijn, worden dus doorozoninvloed veranderd in praktisch onschadelijke stoffen. Zooals reeds gezegd, ontstaat in de natuur ozon door electrische ontladingen. In het laboratorium en de fabriek is dit proces gemakkelijk na te bootsen door zooge naamde stille ontladingen van een hoogspanningstroom. Brengt men dit verkregen ozon in innig contact met ongezuiverd water dan worden *alle organische stoffen afgebroken tot koolzuur en water, en het water is zui ver drinkwater geworden. Figuur l geeft een overzicht der Petersburgsche installatie voor waterreiniging door ozon. Links in de figuur is een batterij geteekend, waar door stille ontladingen van een hoogspanningsstroom, tusschen cylindrische polen van aluminium en glas, de lucht, die tusschen en om de polen zit, voor een deel zijn normale zuurstof omzet in de genoemde ozon. Het ozongehalte van de zoo behandelde lucht is vrij hoog; zells zoo hoog dat het voor een directe inade ming in onze longen zeer schadelijk zou zijn. Het onzuivere Newawater wordt rechts uit de rivier opgepompt en gebracht in een groot reservoir (bezink-reservoir) waar het troebele water voor een groot gedeelte de erin zwe vende grovere deeltjes verliest door bezinken. Van dit reservoir uit gaat het iets zuiverder lyriek buiten de fletse en onmeedoogende hedendaagsche richting zou vallen bewees de reproductie van Averkamp duidelijk ge noeg. Wat de dirigent bij het Offertorium (Domine Jesu Christe, Rex gloriae) bedoelde met majestueus en grootsch, klonk mij kra kend en droog. Averkamp houdt zich te veel aan de letter en aan de maatstreep (welke ten tijde van Palestrina evenmin bestond als eene dirigeer-partituur) en gelijk de ontelbare kerkzangers, die men jubilaties hoort zingen alsof ze eene toonladder vocaliseeren, met zulk eene afwezigheid van geest, dat het schrijnt, zoo laat hij noch de muziek noch den tekst vertolken, terwijl ieder afzonderlijk toch de macht bezit om den muzikalen dirigent eene convulsion du coeur te veroorzaken. Maar als dergelijke opvattingen, waarvan een der praktische gevolgen is, dat zij elke melodie dwingen in eene vierkwarts-maat en dat elke nieuwe inzet den melodischen stroom afdamt in plaats van hern aan te vullen en voort te stuwen, op mij slechts geringen indruk maken, ik heb alle reden om te veronderstellen dat dit met andere hoorders anders is. Eene uitvoering van Averkamp, die Palestrina, Ockeghem en De Pres op dezelfde wijze dirigeert als Bach en Liszt heeft immers het voordeel, dat Palestrina's muziek, voor de intelligenties welke het verlangen in hunne traagheid, begrijpelijk" weergeeft en zoo duidelijk mogelijk analyseert. Men weet dat zoo iets strookt met de tegenwoordig gangbare ideeën over muziek, ik betreur het echter des te meer, wijl 't geheel indruischt tegen het princiep van Palestrina, de wetten der contrapuntiek en hare eindelooze melodie". Ik zal niet opnieuw breedvoerig schrijven over het onhoudbare en onduldbare der ge woonte, die wil, dat deze antieke muziek wordt afgewisseld door solistische voor drachten, van welke reeds het feit, dat de Koepelkerk" zulk een onvolmaakt orgel heeft, den concertgever moest doen afzien. Ik geef liever als betere hulde aan Palestrina een curieus fragment van Victor Hugo, waar uit bijna iedere regel weliswaar een onzin bevat, doch dat de verdienste heeft van een eerste eerebetoon door een nieuweren litterator, aan den vergeten meester, dat boven dien dateert uit 1837, toen Palestrina nog minder bekend was dan nu: Puissant Palestrina, vieux maitre, vieux génie, Je vous salue ici, père de l'harmonie, Car, ainsi qu'un grand fleuve oti boivent les humaihs, Toute cette musique a couléde vosmains! Car Gluck et Beethoven, rameaux sous qui l'on rève, Sont nes de votre souche et fait de votre sève! Car Mozart votre fils, a pris sur vos autels Cette nouvelle lyre inconnue aux mortels, Plus tremblante que l'herbe au soufflédes aurores, Nee au seizième siècle entre vos doigts sonores!" Men citeere het nooit als een bewijs van Hugo's muzikaliteit! 25 Mrt. MATTHIJS VERMEULEN * * * Tooneelcauserieën HET HEILIG LICHT. BETSALEL Op de reclameborden van den Stads schouwburg stond het aangeplakt, dat Het Heilig Licht, Spel van Maccabeeen van den weieerwaarden heer rabbijn M. de Hond Jr., water, waarin echter nog de onzichtbare maar veel gevaarlijker bacteriën nog inzitten, naar de snelle filter, waar het water omlaag filtert door speciaal geprepareerde vuursteenstukken, Deze filters hebben volstrekt niet tot taak het tegenhouden van bacteriën zooals langzaam werkende zandfilters kunnen doen, maar alleen het tegenhouden van grovere onzuiverheden en zwevende deeltjes die het water een verdacht tintje geven. Deze vlugge filters verdienen hun naam, want per uur filteren er ruim dertig duizend liter water door een filteroppervlak van een vierkante nieter. Zijn de filters verontreinigd door het gebruik, dan worden zij weer schoon gemaakt door het steenmateriaal om te werken, ter wijl er reeds gefilterd water doorgespoeld wordt, dat natuurlijk weer vrij en ongebruikt mag wegloopen. Van uit de ozonmakende batte;ijen loopen buizen naar het water dat de filters gepasseerd is, en evenals bij een waterstraalluchtpomp, de waterstraal lucht met zich meevoert, zuigt het gefil treerde water, door een buis omlaagloopend, waarin de ozontoevoerbuis opzij uitmondt, de ozonhoudende lucht met zich mede, tegelijk natuurlijk een luchtstroom veroor zakend door de ozonmakende batterij, waar weer nieuwe versche lucht aan de stille ontladingen onderworpen wordt. Het ozonhoudend water daalt tot onderin de sterilisatie-toren, v'an welks bodem het weer omhoog stijgt. Het blijft dus geruimen tijd in innige aanraking met het zuiverende ozon, zoodat de bacteriën vernietigd worden. De Fig. 1. INSTALLATIE VOOR HET REINIGEN VAN DRINKWATER DOOR MIDDEL VAN OZON. Verklaring: zie bijgaand artikel. Het Voorjaar in de Lucht Der Wille zur Magd NIETZSCHE Teekening van Ton van Tast Heeren, dat draait op een Nietsje uit! door de Joodsche Tooneelvereeniging Betsalel zou worden opgevoerd; eerevoorzitter de weieerwaarde heer M. de Hond Jr., artistiek leider de heer E. M. Pimentel. Ware, inplaats van al mijne toenmalige mannelijke, tenminste ne mijner vrouwe lijke voorzaten met Godefroy de Bouillon naar Jerusalem getogen, misschien dat, door een Jerusalemsch misstapje van zulk eene char mante de la Baignoire, ik het geluk thans had een paar Joodsche bloedlichaampjes in mijn blauwe aren te vermoeden , maar daar alle deze hooge vrouwen (tenminste volgens onze familie-Kronycken, die natuurlijk nim mer jokten) zeer ingetogen geleefd hebben en bovendien op hare kasteelen voor alle voorzichtigheid waren opgesloten, heb ik niet de geringste kans dat dit zoo is. En ach dat betreur ik, want de Jood sche Idee heeft mij altijd aangetrokken, zoo op de wijze van iets, dat, te Amsterdam tenminste, naast en om u heen leeft, dat met zijn eigen curieuse voortreffelijkheid u in uw oogen spiegelt", en dat ge toch nooit bezitten zult, mitsdien het.... zoo onoverkomelijk ver van u af is! De Joodsche Idee heeft mij aangetrokken.... omdat ze steeds zoo zelfgenoegzaam was mij te be duiden (volleerde coquette!), dat zij u en mij en het overige Europa niet van noode heeft. Cosmopolieten als zij zijn, hebben de Joden de gansche Christelijke en on-Christelijke wereld en Jan en alleman noodig gehad en nog noodig in hun dagelijksch bestaan, maar hunne Idee vraagt buiten Jahweh naar niesterilisatie-toren laat het water overvloeien in een waterval waar het water gelegenheid heeft om de* luchtbellen te laten ontsnappen, zoodat het als zuiver drinkwater arriveert in het rechts onderaan geteekende drinkwater-reservoir, vanwaar het verder gepompt kan worden in de waterlei ding. Op deze wijze wordt het gevaarlijkeNewawaterveranderd in zuiver, gezond drinkwater met slechts een gering aantal bacteriën erin; de pathogene bacteriën zoo als die van typhus, cholera e. d. zijn zelfs geheel ver dwenen. De kosten van dit zuivermaken zijn gering want voor een halve stuiver krijgt men op deze wijze 3500 Liter goed drinkwater. Dagelijks worden bijna veertig millioen liter afgeleverd. Er schijnen wel geringe bezwaren verbonden te blijven aan deze ozoniseering van het drinkwater. Het krijgt er n.l. een eigenaardigen smaak door, die pas langzaam ver dwijnt, maar wat erger is, er kunnen stik stofverbindingen bij dit proces ontstaan en in het drinkwater komen, die niet geheel en al onschadelijk zijn. Vandaar dat andere steden de voorkeur geven aan een tweede manier van sterili seeren, die ook wel niet zonder bezwaren is, maar die toch zeer bruikbare resultaten oplevert. Het geldt hier het behandelen van het drinkwater met ultra-violet licht. Men kent allicht het zoogenaamde zonnespectrum of de regenboogkleuren, die samen het witte licht maken; buiten dit zichtbare spectrum zitten echter nog onzichtbare stralen n.l. aan de eene zijde de inf raroode stralen of warmtestralen en aan de andere zijde de ultra violette of scheikundige stralen. Zooals hun naam aanduidt kunnen deze laatsten vooral scheikundigen invloed uitoefenen en als zij bacteriën treffen, worden deze erdoor gedood. Met behnlp van een zoogenaamde kwarts lamp kunnen de ultra-violette stralen gemak kelijk verkregen worden en men behoeft dus alleen maar een kwartslamp dichtbij het water te hangen om de bacteriën te dooden. Maar er zijn moeilijkheden, die dit proces niet zèeenvoudig maken. De ultra-violette stralen dringen in water niet zoo heel diep door, vooral niet als er veel deeltjes in zweven, die het water troebel maken. In de eerste plaats moet dus het water gefilterd worden, waarvoor weer snelle filters ge bruikt kunnen worden, zooals hierboven be schreven zijn. In de tweede plaats moet de lamp zoo dicht mogelijk bij het water ge bracht worden, liefst i n het water. Men plaatste de lampen bijvoorbeeld op drijvers, maar dan werd slechts een derde deel der stralen gebruikt en de rest ging verloren, zoodat de methode te kostbaar werd. Dommand. Mohammedaan, Boeddhist, Confuciaan, Zonnevereerder, ze maken allen pro paganda voor hun geloof of zijn tenminste blijde met uwe bekeering; de zoon van Israël vraagt er niet om, en het kan hem niet schelen k. Het bestaat niet, dat een Chris ten Jood wordt; dat een niet-Jood Jood wordt is, geloof ik, zelfs onmogelijk. Gij zijt Jood geboren of gij zijt niets. Let wel: heelemaal niets! Grootheid mijner Ahnengalerie, gij zijt dan niets. In de Synagogen is aan de vrouwen een afgesloten ruimte toegewezen. De Christenvrouw, die volgens de Nederlandsche wetten nu eenmaal moet worden toegelaten ook in Joodsche kerken, kanjer echter gaan waar ze wil, ook in het ge deelte, dat er den mannen gereserveerd is: ze telt als niet-Jodin niet mede, zoomin als een kip of een musch, die in de Synagoge verdwalen mocht... Gij zult zeggen: wat zoekt gij het vandaag hoog, vicomte! Laat ik u antwoorden, geachte tegenspreekster, dat ik dit moest doen om de vrijheid te kunnen nemen mij tot u te richten, en dat eenen nobel geborene toch niets dieper treffen kan dan een zelfgenoegzaam heid zoo verheven als die ik daar schetste ? De heer de Hond Jr. laat, volgens de beschrijving in het officieele programma, er zich op voorstaan, dat hij is geboren en getogen te Amsterdam op Vlooienburg". Hoewel mijne vicomte daar niet van stamt, kan ik er in komen, dat men op zulk een geboorte fier is. In zoo een AmsterIIMlIlllltllllMlllllllllllltltlHIl Illllllllllimll ITCRIUSEERO "WATER Fig. 2. INSTALLATIE VOOR HET REINIGEN VAN DRINK WATER DOOR BESTRALING MET ULTRA-VIOLETTE STRALEN. Het gefilterde water (reservoir: links) wordt door tusschenschotten in E gedwongen drie maal in een dunne laag de kwartslamp L te passeeren. Verdere verklaring: zie bijgaand artikel. pelt men de lamp "geheel in het water, dan wordt de lamp te sterk afgekoeld, waarvan weer het gevolg is, dat de stroomspanning verdubbeld moet worden om de zelfde productie van ultra-violette stralen te krijgen, als wanneer de lamp in de lucht brandt. Dit bezwaar wordt voorkomen, zoo als de figuur aangeeft, door de kwartslamp in een bakje van kwartsplaten opgesloten in het water te zetten. Dan moet in de tweede plaats de waterlaag, die de lamp passeert, niet al te dik zijn en niet al te vlug passeeren. Ook dat is in het toestel, dat fig. 2 vertoont, op een goede wijze opgelost. Het water n.l., dat uit het reservoir met gefilterd water toevloeit, wordt door een stel van straals gewijs om de lamp geplaatste tusschenschotten gedwongen in de richting der pijltjes te stroomen, zoodat het driemaal-in een dunne laag de onmiddellijke nabijheid der lamp moet passeeren. Op vernuftige wijze is ervoor gezorgd dat, indien de lamp breekt of de electrische stroom te zwak is, onbestraald en dus ongezuiverd water het toe stel passeert en in de waterleiding komt. De stroom n.l. die de lamp doet branden, gaat ook door een electro-magneet M, die de stang S omhoogtrekt, zoodat de klep onderaan de stang gesloten is. Zoodra de stroom te zwak wordt of door het breken der lamp niet passeert, werkt de electromagneet ook niet meer, de staaf S daalt, de klep gaat open en het aangevoerde water passeert niet de lamp, maar loopt dadelijk omlaag naar de rioolbuis V. Bacteriologisch onderzoek van het water bij proefnemingen te Marseille gaven als resultaat dat het water vór de bestraling 30?300 bacteriën bevatte per cm3, waarvan een groot deel tot de gevaarlijke colibacteriën behoorden, terwijl het bestraalde water gemiddeld slechts n bacterie bevatte per cm3 en nooit colibacteriën. P. VAN OLST