6 Juli 'f3. No. 1880 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND HENRI ROCHEFORT, t, de grootste pamflet-schrijver van de 19e eeuw, langen tijd de meest gevreesde en meest gevierde journalist in Frankrijk: Schitterende bekamper van Napoleon III (?Le Petit"). Hij was geboren in 1831 als Victor Henry Marquis de Rochefort-Luc,ay. IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIMIlnlIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHlIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIHIIIIIIinlIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIMIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIII Monisme en opvoeding Vele menschen, ook onder de intellektueel meer ontwikkelden, zijn in de latere tientallen jaren opgehouden lid te blijven van een kerkgenootschap of zijn het niet geworden. Dit verschijnsel heeft als oorzaak waar schijnlijk hoofdzakelijk het door verbeterd onderwijs, lezingen, enz. in ruimer kring bekend worden van de natuurkundige weten schappen en vooral de groote vooruitgang vanidie wetenschappen in de vorige ander halve eeuw. Kortom de laatste helft der 19de Amsterdammers IV Teekening van P MR. G. A. VAN HAMEL, Oud-Hoogleeraar in het Strafrecht FNST.HAPPFI UKF VAR LXXXV Een parachute voor vliegers Terwijl men het gevaar, dat nog steeds in zoo groote mate verbonden is aan het gebruik van vliegmachines, tracht te verminderen wordt door constructie-verbeteringen die grooter stabiliteit geven e.d., wordt het veilig heidsprobleem van een geheel andere zijde onder handen genomen doordat men den vliegenier zelf voor de gevolgen van den val tracht te beschermen,zoo dikwijls de val zelf als een onvermijdelijk feit moet beschouwd worFig. 1. LAPHAM IN HET BEGIN VAN ZIJN VAL. Op zijn rug zit het valscherm nog opgevouwen in de rugtasch. Na een val van ruim 30 meter zal het scherm door den luchtstroom geopend worden en den voller veilig omlaag brengen. Dit toestel is reeds een twintigtal keeren met goed succes beproefd. eeuw wordt algemeen een bloeitijdperk van het materialisme" genoemd. Echter de reaktie is reeds begonnen; met groote tevredenheid konstateeren predikanten en anderen een weer toenemend godsdienstig leven, een vermeerderende belangstelling in geestelijke vraagstukken. En tevens wordt er dan gewezen op en gewaarschuwd tegen een anderen vorm van'die reaktie : het wederoplevend bijgeloof, dat blijkt uit de talis mans van automobilisten en vliegeniers, uit het stijgend getal aanhangers van spiritisme, okkultisme, enz. Opmerkelijk is, dat we in Nederland geen algemeen gangbaren naam hebbenjvoor hen, die principieel niet tot een kerkgenootschap behooren. Voor deze inderdaad negatieve om schrijving heeft men in Engeland het woord f reethinker, vrijdenker dus. Dit woord blijft het negatieve zeer duidelijk aanwijzen; men voelt zich vrij, zeer speciaal van de christelijke kerk, van de christelijke leer. Maar om nu van de woorden wat verder op het wezen lijke verschil in te gaan: we hebben hier te maken met twee groepen van in den grond verschillende wereldbeschouwingen, de dua listische en de monistische. Het dualisme kent natuur en God, natuur en Geest; het monisme natuur alleen. Christendom en [slam (monotheïsmen), Boeddhisme en andere pantheïsmen, de wijsgeerige stelsels van Plato, Kant, Hegel, zijn enkele voorbeelden van dualistische wereldbeschouwingen. Monisten zijn er hier en daar wel al eeuwen lang geweest, maar Haeckel (geb. 1834) was de eerste, die in ruimer kring gehoor vond; hij stichtte in Duitschland de MonistenBund, waarvan tegenwoordig vooral Ostwald n der voormannen is. Echter wil ik vooral niet den nadruk leggen op welke vereeniging ook, maar op dit feit, dat een ieder monist is, die niet of niet meer een dualistische opvatting huldigt (en ook geen pluralistische, heiden den. Telkens zijn de uitvinders voorden dag gekomen met dergelijke reddingsmiddelen, die meestal den vorm van een valscherm aannemen. De uitvinders hebben, zooals gewoonlijk, zooveel vertrouwen in hun eigen uitvinding, dat zij de eerste willen zijn, die de deugde lijkheid er van aantoont. De gevolgen hier van zal iedereen zich wel herinneren; nu en dan lezen wij de resultaten van deze proef nemingen, en een der gevallen van recenten datum is de proefneming geweest, waarbij de uitvinder; van zijn valscherm voorzien, omlaag sprong van den eersten omgang van den Eifeltoren naar een snellen dood, die hem roem bezorgde, maar zijn toestel niet, dat aan de verwachtingen niet beantwoord had. Niet alle proefnemingen loopen zoo onge lukkig af en de uitvinder blijft ook wel leven en ziet verschillende menschen die vertrou wen in hem stellen, zijn uitvinding met succes gebruiken. A. L. Stevens te New-York heeft een draag baar valscherm uitgevonden, dat bij verschil lende proefnemingen reeds veel fraaie resul taten opgeleverd heeft. Hetvalschermis,zooals in fig. l nog wel te zien is, waar een sprong ermee uitgevoerd wordt, opgerold in een soort rugtasch op de schouders van den vliegenier. Het scherm is gepakt in een vierkantstukdoek, dat als het valscherm opengaat, vast blijft zitten aan het stelsel van leeren riemen, dat den vliegenier draagt; een sterke leeren gordel is het voornaamste deel hiervan. Het val scherm zelf is gemaakt van zeer sterke, maar lichte zijde en weegt dan, geheel compleet, slechts twee kilogram; toch heeft het een middellijn van ruim vijf meter. Met zestien koorden van Italiaansche hennep is het vastgemaakt aan een holle stalen ring, ge vuld met taaie vezels; deze ring komt, als het toestel in werking is,'vijf meter onder het valscherm te hangen. Aan deze ring is de draagkabel bevestigd die een gewicht van anderhalve ton (1500 Kg.) kan dragen eer hij breekt; deze draagkabel is door stevige touwen bevestigd aan het riemenstelsel waarin de vliegenier hangt bij den val. Bovendien loopen nog twee touwen van de riemen naar het gat middenin het valscherm ; dit gat is 3 decimeter wijd; deze beide touwen zijn een zestal decimeter korter dan de andere touwen en krijgen dus de beginschok te verduren als het toestel valt. Zij verzekeren de goede manier van openen van het valscherm, en geven een gelijkmatige spanning door de top van het valscherm iets omlaag te trekken. Het valscherm wordt eigenlijk geopend door de luchtstroom die bij het hoe langer hoe sneller vallen, tegen de plooien van het valscherm blaast. Deze inrichting is zoo gevoelig gemaakt, dat binnen een val van 33 meter het scherm reeds uit gespreid is, dat wil dus zeggen: nadat de val pas twee en een halve seconde geduurd sche). Met monisme is hier dus niet bedoeld n of ander bepaald wijsgeerig stelsel (ook niet het materialisme, hetgeen alle gebeuren wil terugbrengen tot beweging van kleine deeltjes); maar uitsluitend: natuur wetenschappelijke wereldbeschouwing. Waar nu echter theoretisch dualisme en monisme gelijkwaardig tegenover elkaar staan, is er in de praktijk, in het leven een geschiedkundige ongelijkwaardigheid. Zooals reeds gezegd: vele monisten zijn in de eerste plaats vrijdenkers", leggen in handel en wandel den nadruk op het niet-kerkelijk, zui verder niet-dualist zijn. Dit negatieve nu uit zich o.a. in een belangrijk (en betreurens waardig) verschil met het oudere dualisme, dat namelijk in de opvoeding gelegen is. Waar de christenen, zoowel katholieken als protestanten, zoowel orthodoxen als moder nen hun kinderen godsdienstonderwijs doen geven, ontbreekt zulks (een juist woord is er ook niet voor) meestal grootendeels bij monisten. Men laat het dus aan de jongeren geheel over, juist van de allermoeilijkste, alleringewikkeldste en meest vér strekkende vraagstukken op eigen houtje een oplossing te vinden en te formuleeren. Men is hierin tot een uiterste overgeslagen. Voor het andere uiterste, dat men aan kin deren het geloof en de leer kant en klaar en met gezag toedient, is al even weinig te zeggen, maar alleen wil ik wijzen op het ontbreken van leiding, van voorlichting zooals die bij moderne dualisten b.v. wél aanwezig is. Misschien ook zijn er ouders, die meenen dat men zich met kwesties van geloof, hetzij dualistisch of monistisch geloof, maar heelemaal niet meer moet inlaten, en er dus ook met de kinderen niet over moet spreken. Maar men moet niet meenen, dat die kinderen dan ook wel over dergelijke zaken niet zullen gaan nadenken; in vele gevallen zal dat, wel degelijk toch gebeuren. En zulk een jongmensch heeft dan extra groote kans in het een of andere uiterste te vervallen, al naar hij bij toeval met een goed spreker, enthousiast vriend of boeiend schrijver kennis maakt, die tot groote verbazing der ouders een Roomschkatholiek of een socialist van hem maakt. Een eigenaardig licht werpt op deze kwestie het feit, dat vele ouders met mo nistische overtuiging hun kinderen naar een dualistische katechisatie sturen; wel een bewijs dus, dat zij de leemte in de opvoeding kennen.'Of is dat godsdienstonderwijs ALLEEN bedoeld om de bijbelsche geschiedenis te leeren, omdat men daar nu eenmaal iets van behoort te weten ? Dit laatste is op zichzelf buiten twijfel zeer nuttig; ten eerste als noodzakelijke aanvulling van geschie denis- en literatuuronderwijs van H. B. S. of gymnasium; meer nog als kennis making met Het Boek", de grondslag van wereldbeschouwing en moraal van een zoo groot aantal medemenschen. Op dezelfde gronden is ook studie van andere godsdiensten zeer aanbevelenswaardig. Maar het is toch wel een averechtsche methode een kind eerst de opvattingen van anders denkenden te doen kennen en het daarna aan hem- of haarzelf over te laten deze naar eigen overtuiging te vervormen en te verwerken ! Want veel van de moraal kan men wel onveranderd overnemen, maar de filosofie van den bijbel niet. Ook is deze laissez-faire-laisser-passermethode wellicht mede een hoofdoorzaak van den al te vroeg ingetreden teruggang naar het dualisme. Een andere kwestie is nog of het nu juist noodig is de bedoelde voorlichting in den vorm van een monistische katechisatie te geven of dat de ouders dit beter zelf kunnen doen.Welke weg men echter ook kiest, zooveel is zeker, dat erover het algemeen meer steun S Fig. 2. LAW IN ZIJN REUSACHTIGE VUURPIJL. Law houdt de top van de vuurpijl in de hand. Het zwarte deel van de pijl bestaat uit staalplaten en bevat de kruitladin", die de pijl met Law erin 1200 M. hoog moet blazen. Van uit dat hoogtepunt zal hij omlaag vallen, maar gedragen worden door het veilighcidsvalscherm dat hij op den rug heeft. heeft. De man die met dat toestel omlaag springt heeft nog een touw in de handen, waarmee hij het valscherm ook eerder openen kan als hij slechts een kleinen afstand heeft waarover hij vallen moet. Het spreekt van zelf dat een vallend vliegenier eigenlijk alleen vertrouwen kan op het openen van het toestel vanzelf, want bij een onverwacht ongeluk zal hij niet veel tijd hebben om dit extra touwtje te grijpen. Immers om het steeds vast te houden zou hij een derde hand noodig hebben en als hij die had, zou hij er allicht toch wat anders mee doen dan het touw vasthouden. Bovendien heeft niet iedere vliegenier zooveel koelbloedigheid als Wright, die, zooals ik vroeger reeds beschreef,bij een zijner zweef-oefeningen zonder motor, bovenop zijn vallend toestel klom, tijdens den val en daardoor ongedeerd beneden kwam. Neen, de automatische opening zal de best betrouwbare zijn. Dit toestel is reeds herhaaldelijk op de proef gesteld door Law en Laphatn, twee gegeven moet worden. Dikwijls hoort men iemand die niet gedoopt is" zichzelf een heiden noemen, hetgeen klaarblijkelijk fout is. Hij of zij is monist, maar zonder dat woord te kennen, zonder van het bestaan te weten van menschen die ook een monisti sche wereldbeschouwing hebben. Veelal zal zelfs alleen al het meer bekend worden van het woord monisme een gunstige invloed hebben om het onnoodig sterke gevoel van eenzaamheid (tegenover zooveel kameraden, die gedoopt zijn en aangenomen worden, die christen zijn) te verminderen. Hoeveel meer zal het lezen en gezamelijk bespreken b.v. van de Monistische Sonntagspredigten van Ostwald (Leipzig, Akademische Verlagsgesellschaft m. b. H.) het gewenschte resultaat hebben. Vaak hoort men het jongeren en ook wel ouderen zeggen : wij hebben het heel wat moeilijker dan de godsdienstigen, die veel meer vastigheid en zekerheid krijgen op katechisatie en in de kerk. Deze onzeker heid" vindt inderdaad z'n oorsprong voor een deel in het ontbreken van een stelsel dogma's en deze moeilijkheid moet men niet willen ontloopen. Dat laatste zou wel mak kelijker zijn, maar: waarheidsliefde boven gemakzuchtige eigenliefde ! En ten slotte geeft de overtuiging, dat men z'n wereld beschouwing naar eigen beste weten heeft gevormd, een hechtere bevrediging, misschien juist omdat er meer moeite aan besteed is. Eerst geeft dit zelf zoeken, dit overdenken van veel, diepgaande vraagstukken echter dikwijls een gevoel van moedeloosheid en daarom kunnen dan ook samenwerking en voorlichting voor jongere menschen, die uiteraard nog over weinig ervaringsmateriaal beschikken, niet anders dan nuttig zijn. J. INGERMAN Charivari eufscflfanb 6er Er zijn onder de 1100 gemeenten in ons land een verdwijnend klein aantal, waar de zaak voldoende geregeld is." (Min. Heemskerk Hand. I K. p. 916.) De geachte afgevaardigde heeft die critiek steeds in hooge mate voor radig.' (Ibid.) Toen werd hem een stomp tegen de borst gegeven, en, daar hij zich niets hier uit maakte, nog een tweede." (N. R. Ct.) Het stoffelijk overschot zal drie daBRINDE/ONC DE MOULINAIS, de vlieger, die in eenige dagen gevlogen is van Parijs naar Berlijn, St. Petersburg, Kopenhagen, Den Haag en weer bij Parijs neerdaalde. llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltlllllllll'HIIIIIIIMIIIMII gen lang voor het publiek opgebaard blijven." (Avondpost.) Uitvluchtjes op de fiets." (N. Gids) * Vele bladen vertellen ons een en ander omtrent de nieuwe Kamerleden. Van den heer Boissevain lezen wij, dat hij is: oud voorzitter van de Vereeniging van oud leerlingen der openbare Handelsschool Hou en Trouw." De heer Boissevain is hierdoor nog niet wij hebben er de wet van 12 Aug. 1890, aanwijzende de hooge en ge wichtige betrekkingen" nog eens op nage lezen benoembaar tot lid der Eerste Kamer. Nagekomen portretten MR. DR. JAN VAN BEST, Roomsch-Katholiek, lid van de Tweede Kamer voor Eindhoven Mr. P. J. TROELSTRA Nieuwste portret van den leider der Soc. Democratie in Nederland, die dezen Zaterdag door de Koningin op het Loo ontvangen wordt. De heer Troelstra viert 7 Juli a.s. het zilveren jublileum van zijn promotie M. C. E. BONGAERTS, Roomsch-Katholiek, lid van de Tweede Kamer voor Roermond Illllllllllllllllllllllllll halve (of heele) acrobaten, die samen al een twintigtal keeren met succes een sprong ermee gewaagd heb ben. Hun methode is ge woonlijk deze, dat zij van een hooge brug, of een hoog gebouw, of uit een vliegmachine omlaag sprin gen. In dit laatste geval is de sensatie van den vlie genier, die in de vlieg machine achterblijft nadat zijn collega omlaaggesprongen is, zeer eigenaar dig. In een zoo'n geval vertelt deze vliegenier: toen ik 1300 Meter hoog was gekomen, gaf ik Law een teeken om mij te waar schuwen als hij sprong; ik knikte en hij sprong. Ik zag hem niet weer voordat ik zelf weer landde na een achttal minuten. Law bleek toen den vasten grond be reikt te hebben 2!i minuut nadat hij de sprong ge maakt had. Toen hij van de vliegmachine omlaagsprong, voelde ik dat ik zelf snel omhoog ging en het vlieg toestel gedroeg zich precies alsof het aan een kabel hing en snel omhooggeheschen werd schoksgewijs. Dit duurde een tiental seconden; de vliegmachine bleef echter goed in evenwicht." Het valscherm schijnt dus wel goed te kunnen werken, maar absoluut betrouwbaar is het toch nog niet, want Lapham sprong bij een vliegfeest op 30 Mei van een hoogte van 100 Meter omlaag uit een vliegmachine. Het valscherm ging niet open (vermoedelijk omdat de val te kort was) en Lapharn zou zeker te pletter gevallen zijn als hij niet neergekomen was op een moe rassig stuk wei. Hij kwam echter met zoo'n vaart neer dat hij tot zijn oksels toe in den bodem zakte en uitgegraven moest worden. Had hij wat meer vaart gehad dan was een begrafenis overbodig geweest. Het is jammer, dat deze waardevolle proef nemingen en uitvindingen worden dienstbaar gemaakt aan sensatie-verwekkende waagstukjes. Law, niet tevreden met een vlieg machine, is opgestegen met een luchtballon boven de Hudson. Omhooggekomen liet hij de ballon met dynamiet ontploffen, waarna hij met het bovenbeschreven valscherm veilig en wel beneden arriveerde. Niet minder Amerikaansch is hij een volgend keer ge weest. Hij probeerde omhoog te stijgen in een reusachtige vuurpijl tot een hoogte van een duizendtal meters, dan er uit te vallen en met het valscherm weer veilig omlaag te komen. Deze vuurpijl (afgeheeld in fig. 2) was een meter in middellijn en ruim drie Fig. 3. RESULTAAT VAN LAW'S VUURPIJLPROEF. In plaats van de vuurpijl omhoog te drijven, sloeg het buskruit de stalen platen aan stukken en Law viel dadelijk, zonder dat het valscherm kon werken.Law kwam er levend af. meter lang. De vuurpijl-?stok" was in dit geval een stevig houten stellage, zeven meter hoog. Bovenin de vuurpijl zat Law binnen in de buis en bedekt door de puntige kap, die in fig. 2 door hem vastgehouden wordt. De benedenhelft van de vuurpijl bestond uit stalen platen en was gedeeltelijk gevuld met ruim 22 kilogram langzaam brandend kruit, genoeg, zooals men meende, om het toestel bijna 1200 meter hoog te brengen. Terwijl gewone vuurpijlen hun lading omlaag hebben,had deze vuurpijl zijn lading hoogerop, zoodat hij topzwaar was. Toen Law in het toestel was gaan zitten en de kap bovenop gesloten had, werd de lont aangestoken. Deze sputterde een poosje en hierop volgde een geweldige ontploffing. De gassen die het brandende kruit ontwikkelde hadden niet, zooals men verwacht had, zich omlaag uit gezet, de vuurpijl omhoog duwend zooals behoort, maar zij hadden het stalen hulsel in stukken doen barsten. Law plofte op den grond op vijf meter van het toestel af. Natuurlijk had het valscherm geen gelegen heid gehad om geopend te worden. Law had gelukkig een vliegkap opgehad, maar hij was toch leelijk verbrand door de ontploffing. Hij had 't er echter zoo goed afgebracht dat hij dadelijk zijn plan aan kondigde om het binnenkort nog eens te probeeren. Het is te hopen dat dit plan niet doorgaat en dat de waardevolle proef nemingen en verbeteringen van het val scherm op een waardiger wijze worden voortgezet. P. VAN OLST