N°. 1884 Zondag 3 Augustus A°. 1913 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND ONDER REDACTIE VAN Mr. H. P. L WIESSING Abonnement per 3 maanden / 1.50, f r. p. post / 1.65 Voor Indië per jaar, bij vooruitbetaling ...,.?mail 10. Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar . . . . 0.125 UITGEVERS: VAN HOLKEMA & WARENDORF KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM Advertentiën van 1?5 regels ?1.25, elke regel meer . . Advertentiën op de finantieele- en kunstpagina, per regel Reclames, per regel ?0.25 0.30 0.40 Adres der Redactie Verzoeke alle brieven en beschei den, voor de Redactie bestemd, voorloopig aan geen persoonlijk adres te richten, daar vertraging hiervan het gevolg is, maar uit sluitend aan de Redactie van het Weekblad de Amsterdammer, Keizersgracht 333, Amsterdam INHOUD Hlllllllllllllllllllll' Blz. l: Red.: Over Concentratie en Sociaal-Democratie. Dr. G. van Wayenburg: Consultatiebureaux. Lucie van den Bergh: Congres de l'Enfance te Brussel. 2: Feuilleton door Minca Verster-Bosch Reitz. Frans Coenen over August Strindberg (slot). Matthijs Vermeulen over Berlioz. 5: H. D. Cannegieter Dzn.: Friesche feesten op de Tentoonstelling De Vrouw 1813 1913." Antwoorden op prijsvraag De Vrouw." E. Heimans: Ongewone bladvormen. 6: Allegra. 7: Mr. J. A. Levy over wijlen staatsraad mr. T. M. C. Asser. Prof. dr. L. Knap pert: Opkomst der Hervormde Kerk in Noord-Amerika van dr. A. Eekhof. Portret ds. I. H. Boeke. Plattegrond Vredespaleis. 8: Portretten Henri Polak, B. Nierstrasz, A. H. Gerhard. Afbeelding van de openluchttentoonstelling van Oedipus" op Sonsbeek. B. Abraham: Tooneel in België, 111. Plasschaert over Vermeyren en van Konijnenburg. Hessel jongsma over: De Geschiedenis van Napoleon door E. Molt. De Zeedijk in 't Gooi en Hector Treub. Charivari. 9: Fin. Kroniek door v. d. M. 10: Roemenië door v. d. S. Abracadabra-puzzle. Damspel door J. de Haas. //: Schaakspel door Rud. J. Loman. Teekening Joh. Braakensiek: Juliana en Troelstra. Bijvoegsel door Johan Braakensiek: Dr. Kuyper en zijn marmeren buste. ONVERRE EN VAN NA VERWORPEN STEUN Wij schreven eenige weken terug, toen de resultaten der verkiezingen bekend werden, dat er nu plaats was in Neder land voor een sterke man in de vooruit strevende vrijzinnige lijn. In de briefwisseling, die tusschen dr. Bos en den heer Troelstra gevoerd is, en die dezer dagen publiek werd, is ergens, door laatstgenoemde, gewag ge maakt van het gebrek aan groote staats lieden, waaraan onze politiek van dit oogenblik lijdende is. Hoe zit het sedert de jongste politieke gebeurtenis met die groote mannen, die er niet zijn ? De drie Kamerfracties der Concentratie hebben in Den Haag vergaderd en zij besloten de gelegenheid te laten voorbij gaan om met den steun der sociaal-demo craten hun (het Concentratie-) verkie zingsprogram ten uitvoer te brengen. Op het oogenblik, dat wij dit schrijven, is nog niet uit te maken, of dit besluit en het daaropgevolgde vertrek buitenaf van ,dr. Bos, iets meer is dan een manoeuvre om de, voor wegloopers ge scholden socialisten nog een vracht impo pulariteit er bij te geven en wie weet aan een socialistische scheuring den tijd te gunnen. Is dit de hoop van de liberale vergadering (en men zou het haast den ken), dan kan, zoodra de manoeuvre haar doel bereikt, of wat wij voor zeker houden, gemist heeft, de Concentratie terugkomen op haar besluit, en kunnen wij kans hebben den staatsman te zien die het werk der Hervormingen tot stanc brengt? Maar als de houding dezer liberale vergadering te 's Gravenhage den aanva op de socialisten, welke in haar houding niet is weg te cijferen, slechts beoogde als nevendoel, en als zij dus ernstig mocht meenen haar non possumus, wat ;eeft dan de naaste politieke toekomst? Het staatkundig schaakspel wordt iederen dag spannender te beschouwen, en moeilijker is het, iederen dag, zich aan voorspellingen te wagen Terwijl de Tijd en de Nederlander den vogelaar spelen en zoet fluiten (zooals zij wel eens meer, op vogelvangst, ge daan hebben), merkt men overigens ter ?echterzijdef[meer lust om vast aaneen gesloten te i blij ven in een houding van 'eenigzins boosaardige) afwachting. Het s niet onmogelijk, dat die houding ge wijzigd wordt, zoodra het oogenblik is Bekomen om serieuse winst te behalen voor het behoud! Dat oogenblik te doen naderen heeft de vooruitstrevende vrij zinnige in de concentratie zich wellicht tot taak gesteld? Uit de eenstemmigheid waarmede, wij zeggen niet de aangeboden steun, maar iedere steun, van sociaaldemocratische zijde komend, is afgewezen, zou men zeggen dat die vooruitstrevende vrijzin nige dit werkelijk wil. De liberalen kunnen liberaal regeeren met niet alleen loyalen, maar ook libe ralen steun van de anti-liberale arbei derspartij. Deze vijanden van den libe ralen staat hebben het er voor over. Maar de liberalen weigeren. Indien den socialisten ware aange boden het Kabinet samen te stellen, zouden dan de liberalen ervoor te vin den zijn, om door de socialisten het land socialistisch te zien regeeren en ter bereiking van eenige belangrijke hervor mingen deze socialisten te steunen met loyalen en socialistischen steun? Zouden zij er n ondeelbaar oogenblik aan denken? Neen natuurlijk. Wat ons verbaast is, dat nog zoovelen in en buiten de socialistische partij de gedachte koesteren, dat van de socia listen behalve hun reeds enorme con cessies (stemmen op de oorlogsbegrooting door een anti-militaristische partij! Steu nen van een dagelijksch anti-socialistisch beleid!) nog te eischen zou zijn het daadwerkelijk, door socialistische minis ters, mede anti-socialistisch regeeren! Het pausdom heeft om een beginselquaestie (dat blijft nog altijd zijn eer) honderden millioenen aan kerkelijke goederen en, voor een reeks van jaren, tientallen millioenen aan traktementen in Frankrijk opgeofferd. De liberalen van de heele wereld riepen toen, dat het pausdom enkel dom was en wraak zuchtig. Wij hebben dat altijd kortzichtig en philistreus gevonden. Groote beginselpolitiek is altijd edel en werpt op den duur haar vruchten. Als het Fransche katholicisme kan geregenereerd worden, zal het wezen door die pauselijke poli tiek. Kortzichtig zijn zij, die niet inzien dat in plaats van laf en dom, de socia listen, die niet liberaal willen regeeren 1), hun vaandel trouw blijven en dus een volkskracht-bevorderend element blijven hetwelk zij, in 't andere geval, ophouden te zijn. Wat moest de toekomst doen met een gecastreerd socialisme en een week geworden arbeiderspartij? Wij voor ons voelen voor zulk een poli tieke toekomst niets, en het zou verval worden en teruggang naar een niets meer wenschend liberalendom. Wie heeft er in de laatste twintig jaar in de liberale partijen den dageraad gezien van menschwaardiger maatschappij? In de briefwisseling tusschen dr. Bos en mr. Troelstra komt, in den eersten brief van den socialistischen leider, een groote passage voor, waar hij, veel beter dan wij het ooit konden doen, en z goed, dat men alleen betreuren moet het zoo laat te lezen, een overzicht geeft van den tegennatuurlijken toestand, die door een vrijzinnig-socialistisch ministerie zou ontstaan. Dit heldere gedeelte, be ginnende bij Onze Staat heeft een bur gerlijk karakter", en waar de heer Troelstra gewag maakt van de republikeinsche en anti-militaristische beginselen derS.D.A.P. 1) In ons voorlaatst artikel hebben wij op sommigen den indruk gemaakt, als raadden wij de socialistische partij de aangeboden portefeuilles te aanvaarden. Deze opvatting berust op verkeerd begrijpen. Wij gaven te kennen, dat de socialisten moesten aanbieden drie ministeries met behulp der liberalen socialistisch te beheeren. Dit antwoord zou, meenden wij, de absurdheid van het aanbod wel doen zien, en eenigszins behoeden voor het lafheid"-roepen in de pers. en wijst op stakingstoestanden (hij had er bij kunnen voegen : desnoods expresselijk uitgelokt door een reactionair man !), raden wij zeer aan te herlezen. Het eenig antwoord wat na vier dagen de heer Bos op deze bezwaren geeft is: ik ga daarop thans niet in. Ze zullen onder werp zijn van nader overleg, zoodra ik de principieele bereidverklaring tot mede werking van U heb ontvangen." D. w. z., zoodra ge in den muizenval zit. In de brieven van dr. Bos, komt, tegen het einde, zeer goed uit wat bij hem voor zat: het vrijzinnig-democratisch ideaal nl, hetwelk, gelijk men weet, er een is van verdoezeling aller verschillen met de hoop op verdoezeling van den eigenaard der arbeiderspartij. Hij schreef: W?Juist deze 'korte samenwerking van twee elkander bestrijdende groepen zou voor de toekomst van groote be'teekenis kunnen worden met het oog op meer dergelijke groepeeringen voor de samen werking tot een bepaald doel, zooals die later onder de werking van een stelsel van evenredige vertegenwoordiging meer malen zouden kunnen voorkomen en aan ons "geheele politieke leven tot groot voordeel zouden zijn". Indien niet het geheele politieke leven" dan toch aan de vrijzinnig-democratie ! Intusschen laat men, om het vulgairement uit te drukken, H. M. met de gebakken peren zitten en Nederland met Theodoor Heemskerk. Het Medisch Consultatiebureau voor Alcoholisme te Amsterdam Consultatiebureau's zijn een zeer bijzondere schepping van onzen tijd. Het zijn uitvloeisels en organen tevens der volksverzorging op hygiënisch gebied, ter bestrijding en voor koming van maatschappelijke kwalen. Consultatiebureau's zijn als het ware de spreekkamers der groote massa, voor al die euvelen, waarmede zelden het huis van den geneesheer betreden wordt en waarvan de genezing meer in hygiënische maatregelen, dan in therapeutische voorschriften moet gezocht worden. Zoo heeft de Amsterdamsche Vereeniging tot bestrijding der Tuberculose reeds ver scheiden jaren twee Consultatiebureau's; zoo hebben ook de vereenigingen Zuigelingenzorg, Pro juventute ieder het hare. Weldra zal ook de pas opgerichte Vereeniging die zich het lot der volwassen zwakzinnigen aantrekt volgens hetzelfde systeem werken. Het C. B. vervangt den medicus niet, het vult zijn bemoeiingen aan, het werkt naast en met hem. Het moet wegwijzer en voor lichter zijn, vooral om gevaar te voorkomen. En waar dit voorkomen" maatregelen vereischt van maatschappelijken aard : gezonde voeding, woninghygié'ne, beroepswijziging, het veranderen van leefregel: daar dient het bureau te beschikken over alle gegevens die mogelijk maken genoemde maatregelen aan te geven, te steunen desnoods finantieel, hetzij direct of indirect. Gedachtig aan het prévenir vaut mieux que guérir moet het C. B. zijn deuren zoo wijd mogelijk openen om die van den medicus gesloten te houden. In 1910 werd, dienzelfden gedachtengang volgend, een consultatiebureau voor alcoho listen opgericht. Het werd 'Medisch consul tatiebureau genoemd, omdat ook bij het bestrijden van deze maatschappelijke kwaal de medicus een invloedrijk woord mee kan spreken. Zijn ontstaan dankt het aan de ervaringen gemaakt in de afd. Amsterdam van den Volksbond tegen Alcoholmisbruik, die reeds jaren lang zich uitgeput had in woord en geschrift het alcoholkwaad te bestrijden, door het bevorderen van allerlei indirecte maatre gelen als het oprichten van volkskoffiehuizen, het instellen van kookcursussen voor huis vrouwen, het regelen der uitbetaling van loonen aan werklieden buiten de kroegen, het subsidieeren van volksconcerten, het goedkoop verkrijgbaar stellen van alcoholvrije dranken op werkplaatsen en fabrieken enz. enz. Als de resultaten van al dien arbeid nog niet in het oog vielen dan kon het waarlijk niet liggen aan de onkunde van den drinker omtrent de gevolgen van zijn leefwijze. Hem stroomden de waarschuwingen van alle zijden toe. Maar wel kwam al spoedig aan het licht dat dit euvel meer een directe dan een indirecte bestrijding eischt. Niet de massa, maar de enkeling moet bewerkt worden, wil de strijd vruchten dragen. Uit de groote groep der slachtoffers moeten diegenen gelokt worden die den wi! hebben genezen te worden. Hun moet het pad ge-effend worden. De Amsterdamsche afdeeling van den Volksbond was zoo gelukkig de heeren Th. v. d. Woude en dr. K. H. Bouman bereid te vinden de zware taak op zich te nemen om hier, geheel zelfstandig een eigen inrichting te stichten die een toevlucht zou zijn voor hulpzoekende alcoholisten. De gemeente Amsterdam stond bereid willig eenige ruime lokalen af in het gebouw van den gem. geneeskundigen dienst: 78 Kloveniersburgwal. Het bureau bestaat nu bijna drie jaar. Voor mij ligt het verslag van de werk zaamheden over hè} jaar 1912. De levensvatbaarheid van de jonge stich ting laat zich reeds niet meer betwisten. Aanvankelijk wilde men betwijfelen of het Hollandsche volk, weinig meegaand als het is, zich die aangeboden hulp die een inmen ging in zijn intiemste levensomstandigheden tengevolge heeft, wel zou laten welgevallen, of het die leiding wel zou aanvaarden. 'De uitkomsten bewijzen dat die twijfel ongegrond is. Het stijgend aantal bezoeken van 438 in 1910 tot 1159 in 1912 legt getui genis af, dat de leiders van het bureau den weg tot hoofd en hart van hun patiënten weten te vinden. De taak van het bureau is geen andere dan die van den geneesheer tegenover zijn patiënten: de oorzaken der kwaal opsporen, behan deling instellen, den weg aanwijzen om herval te voorkomen. Doch daarnevens dient het Bureau om een inzicht te krijgen in het alcoholisme van wetenschappelijk standpunt. Wie zijn de voorbeschikten voor het vergif? hoe werkt het op de verschillende individuen, welke maatschappelijke, huiselijke misstan den doen de kwaal voortwoekeren? De heer v. d. Woude, de onvermoeide alcoholbestrijder, de kenner niet alleen van den alcohol en zijn werking, maar ook van den gealcoholiseerden mensch, heeft hoofd zakelijk de taak der psychische behandeling op zich genomen. Hij tracht het vertrouwen van den alcoholist te winnen, hem op weg te helpen zijn beter ik" dat beneveld en verdoezeld is in den alcoholroes terug te vinden, zijn uitgedoofde levensenergie aan te wakkeren. Heeft hij eenmaal vat op hem en is de ge voelige plek gevonden waarlangs betere ge dachten kunnen binnendringen, laat de drinker zich leiden, dan geeft hij hem over aan een van die weldoende Vereenigingen die zich tot taak stellen den gevallene op te beuren en in een omgeving te brengen waar geen drankgevaar hem meer bedreigt hem steeds onder toezicht van het Bureau houdend. Zulke Vereenigingen zijn er vele: de oudste is wel de Internationale Orde der goede Tempelieren die ongetwijfeld riddersporen op dat gebied verdiend heeft. Langzamerhand bleek er behoefte te bestaan aan nog andere lichamen, die zich het lot van den alcoholist aantrekken. Naast de oude I. O. G. T. is nog een neutrale orde van goede Tempelieren werkzaam die reeds 4 afdeelingen in onze stad heeft. Voor hen die bezwaren hebben zich onder de hoede der Tempelieren te stellen,staan voortreffelijke organisaties open, waaronder het verslag noemt de Reddings brigade van het Kruisverbond met werkzame vertakkingen in reeds vier parochies en een nieuwe Vereeniging genaamd Vang uw kameraad", die reeds verdienstelijk werk begint te doen. Onnoodig te zeggen dat van degenen, die den aan de kroegbekoring verwenden drinker willen boeien aan zijn nieuwe omgeving veel tact, opoffering, trouw en geloof aan het welslagen van hun werk wordt geëischt. Het verslag vermeldt dan ook verschillende treffende staaltjes van menschlievendheid door die eenvoudige mannen ten toon ge spreid, die zich tot levenstaak hebben gesteld den armen alcoholist te redden. In zijn verslag vertelt van der Woude uitvoerig hoe de menschen den weg naar het Bureau vinden. Vooreerst worden er gezonden: bv. door de ziekenhuizen, liefdadige instellingen, werkgevers, het genootschap t. Zed. Verbe tering der gevangenen, huisartsen en recht bank. Dan komen er half gedwongen, wegens een vonnis, uit vrees voor den voogdijraad, om een dreigend ontslag te ontgaan, ten einde herstel in de ouderlijke macht te ver krijgen. Ten slotte verschijnen er vrijwillig: door familie-bemoeiingen, op raad van oud-patiën ten, door publiciteit, geheel uit zich zelf. Reeds bij een oppervlakkige beschouwing dezer rubrieken bemerkt men de groote toekomst die voor het Bureau is weggelegd. Hoe vaak zien werkgevers, publieke lichamen, familie-leden zich niet gedwongen strengen hard op te treden tegen den onverbeterlijken dronkaard, die ontbruikbaar is voor zijn werkkring en voelen zij zich niet verplicht hem uit te stooten, soms broodeloos te maken, terwijl zij hem nog zoo gaarne een laatste reddingskans zouden willen geven, indien ze maar wisten wie kennis, gezag en tijd bezat om nog eenigen invloed op den onge lukkige uit te oefenen. En ziedaar het Bureau dat de helper in den nood is. Baat ook dit niet: men heeft ten minste het bewustzijn niets onbeproefd te hebben gelaten. Ook voor de Justitie zal het bureau in de toekomst blijken te zijn een onmisbaar middel ter correctie; reeds nu wordt met voldoening en erkentelijkheid in het verslag vermeld dat het C. B. door het Ministerie van Justitie als reclasseeringslichaam is aangenomen. Indien eenmaal de opschorting op langer termijn van de strafvolvoering zou worden inge voerd, wacht het bureau een vruchtbaar arbeidsveld. Over een machtig hulpmiddel heeft het dan de beschikking om den lijder uit den klauw van den drankduivel te houden. En hoe langer de onthouding duurt, hoe meer de drankzucht afstompt, hoe sterker het weerstandsvermogen aanwast. De geneeskundige behandeling van den alcoholist berust, zooals ik zeide bij dr. K. Herman Bouman den ervaren Psychiater aan het Wilhelminagasthuis alhier. Zijn taak bestaat in het nauwkeurig onderzoeken der patiënten lichamelijk en geestelijk. De begin nende schade door den alcohol in het menschelijk lichaam aangericht waarvan hij op de krankzinnigenafdeelingen de niet meer te herstellen laatste verwoestingen ziet, komt hem hier onder de oogen. Een machtig hulp middel heeft derhalve ook hij in zijn hand tegenover den drinker wiens levenslust nog niet uitgedoofd is. Maar tevens ligt hier een rijk studieveld open voor den wetenschappelijken zoeker die vraagt welke constitutie's, welke beroepen, welke sociale groepen, het meest blootgesteld zijn aan de alcoholver giftiging; welke rol de herediteit, de criminali teit, de sexe daarbij speelt. Hij ziet, wat weinig medici onder de oogen komt, den alcoholist in zijn besten tijd, als ik het zoo noemen mag, vór dat nog de aftakeling is inge treden. Hij heeft zijn vertrouwen, kan de oorzaken naspeuren die tot het alcohol misbruik geleid hebben. Het lange interes sante verslag van de medisch gemaakte ervaringen leent zich niet tot een kort uit treksel. Het is een studie over alcohol, criminaliteit en psychose, waarvan de lezing niemand berouwen zal. Trouwens dit geldt in niet mindere mate voor het verhaal dat de heer van der Woude van zijn bemoeiingen geeft. Beide verslagen staan hemelhoog boven de gewone Vereenigingsjaarboekjes; het zijn lezenswaardige bijdragen tot het nog altijd duistere alcoholvraagstuk. Wie even een briefkaartje richt tot een der beide schrijvers of tot den uitgever van het maandschrift voor de studie van het alcoholvraagstuk de Wegwijzer" den heer van Looy, 198 Keizers gracht, wordt het boekje gaarne toege zonden. Het C. B. is nog in zijn eerste levensjaren. Slechts ns per week, 's Zaterdagsavonds, wordt zitting gehouden. De leiders hopen dat eenmaal de tijd zal aanbreken dat het gebouw waarin het C. B. gevestigd is vereenigingsmiddelpunt zal worden, zoowel van al degenen die nog strijdend zijn tegen den alcohol, als van hen die den strijd reeds met succes gevoerd hebben. Maar hiervoor is noodig dat van zulk een gebouw warmte, bekoringen kracht uitgaat. Het tegenwoordige beantwoordt daar allerminst aan. In het verslag vind ik vermeld dat de zittingen soms tot n uur 's nachts duren. Bezoekers die reeds vór 6 uur binnen zijn gekomen worden vaak pas tegen 12 uur geholpen. Somtijds ook in het geheel niet. Onze wachtkamer, zegt van der Woude, moet zoo gezellig mogelijk zijn. Tegenover den machtigen invloed van de kroeg moet die wachtkamer een nog sterkere aantrekkings kracht bezitten. De kroeg met haar licht, haar kleurige flesschen, haar opgewekten toon, trekt met bijna onweerstaanbare macht den gewonen bezoeker tot zich. Willen we dien invloed neutraliseeren, dan is het niet voldoende aan onze patiënten het kroegleven te ontnemen, doch daarnaast moet door de inrichting van onze wachtkamer een tegen-attractie gevormd worden." Een flink centraal gebouw, in dien geest ingericht, is het gewettigd verlangen der Vereeniging. Zulk een gebouw is meer dan een huisvesting, het is een medewerker in den strijd tegen den alcohol, het is levensvoorwaarde voor de actie der Vereeniging. Welke philanthroop schenkt onze alcohol zieke stad eens zulk een geneesmiddel ? Dr. G. VAN WAYENBURQ * * * Internationaal Congres voor Kinderbescherming Het eerste internationale congres voor Kinderbescherming te Brussel behoort alweer tot het verleden. De vertegenwoordigers van bijna alle beschaafde landen van Europa, Amerika, Azië, Afrika en Australië, enige dagen door n doel samengebracht, hebben zich weer over de wereld verspreid, om ieder naar hun land terug te brengen een groter enthousiasme en meerdere liefde voor het werk, waaraan ze hun leven hebben ge wijd. De minister van justitie in België, Carton de Wiart, die in zijn openingsrede zo treffend deed uitkomen, dat de beste wetten, de beste instellingen als b.v. de kinderrechtbanken, de onder toezichtstelling van misdadige en verwaarloosde kinderen, van weinig beteekenis zijn, als ze niet be zield worden door de goedheid, het mede lijden en de tederheid van hen, die ze in werking stellen, kan tevreden zijn. Er heeft door de zalen van het Paleis des Académies een gevoelstoon geklonken, die uiting gaf aan de warme genegenheid, waarmee de kinderrechters, de kinderartsen, de probationofficers van alle landen en de leden van vele particuliere instelliegen, de misdadige en ongelukkige kinderen wat kracht en levensvreugde trachten te geven.