24 Aug. '13. No. 1887 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Belangstelling in New-York (Nieuw-Amsterdam) voor de Tentoonstelling De Vrouw" te Amsterdam. ? IIIUIIIIIIIirilllllllllllllllUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIMIIIIHIMIIIIIlmlMlnmll WOUWENRUBRIEK iiiiiiiliiiiiimiimiuMiiiitimiiiiimiiiiii Tehuis voor arbeidsters In een der armste straten staat het van de Londensche armenwijk North Kensington. Uiterlijk verraden de huizen niets van de ellende en vervuiling daarbinnen. Ze waren bedoeld als heerenhuizen ; er liggen tuintjes voor, nu vol onkruid, en er zijn stoepen waarboven door zuilen een beschermend dak wordt opgehouden, opdat de dames der groote wereld bij het in- en uitgaan niet nat zouden worden. Doch de upper ten" heeft hier nooit gewoond. De buurt nam hier niet op, ondanks de breede zacht hellende wegen en het vele groen. Eerst hebben er burgerfamilies gewoond; nu hokken in elk statig huis zes, acht gezinnen, of de kamers worden gemeubileerd" verhuurd aan de allerarmsten die zelfs geen stoel bezitten. Stil .is het in de mooie straten; doodsch, lllllllllllllltllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIllllllllllllllllllll DE NA TUUR DXLII Mieren Menigeen heeft 's,zoniers in zijn tijdelijk verblijf een goede gelegenheid om in nauwere aanraking met het vrije dierenleven te komen, voor de meeste stadsmenschen gewoonlijk de eenige. En toch laat men ook deze eenige kans -meestal voorbijgaan; ook als het weer niet geschikt is voor verre wandelingen, als het te heet of te guur is, valt er toch met een weinig moeite zooveel waar te nemen, dat die moeite dubbel waard is, en dat een diepen kijk kan geven op natuurverschijnselen, die sedert meer dan tweeduizend jaren de menschen aan het denken hebben gezet. Nu is er geen dierenleven zoo rijk aan voorvallen, welke aanleiding tot waar nemingen en stof tot bespiegelingen leveren, als het mierenleven. Juist in de streken, die de zomergasten het meest aantrekken, in de hooggelegen gronden, krioelt het let terlijk van mieren. Geen enkele diersoort, of het moesten de muggen en vliegen zijn, is zoo rijk aan soorten en individuen, en geen enkele vertoont zulke hooge ziels uitingen. Al is het mierenverstand een geheel ander psychisch verschijnsel dan het oordeelend vernuft van den menschelijken waarnemer, het staat hoog genoeg en is in zijn aard en wezen minstens even merkwaardig. *9 Gewoonlijk be paalt de zomergast of toerist er zich toe, met zijn wan delstok het bovenaardsche gedeelte van een roodeboschmierennest door elkaar te smij ten. Daarbij krijgt de verstoorder een vluchtig kijkje op het inwendige van het oppervlakkig onooglijk kunst werk ; hij verbaast zich even over de massa's mieren, over de witte lar ven en witte pop pen die hij voor eieren aanziet. Bij net zien van de verwarring zegt hij, nu eerst te be grijpen wat krioe len is, en gaat verder. Iemand die een beet je meer geduld en weetlust bezit, wil nog wel even blijven staan, en toezien, hoe de diertjes zich haas ten, de levende have in veiligheid te brengen, en zoo verlaten; maar in. de zijstraten krioelen kin deren dooreen, vuil, haveloos, in lompen. Daar, in een van: die zijstraten, heeft de Women Labour League haar eerste arbeid sters-tehuis geopend. Een oude kroeg is opgeknapt en verbouwd, en nu zijn er o! zoo gezellige kamers boven, met l, 2, 4 en 6 bedden, die verhuurd worden voor n nacht of voor langer, tegen 2 a 6 sh. per week. Beneden in de vroegere gelagkamer, die vriendelijk groen en wit is geschilderd, staat een reusachtig fornuis. Aan kleine tafeltjes zitten de vrouwen en meisjes er 's avonds en lezen of praten of spelen domino. Het ideaal is: nog eens een piano rijk te zijn! Er zijn in de buurt van dit house" veel strijkinrichtingen, en meer dan een jonge strijkster heeft in het tehuis een kamertje gehuurd en daar haar schatten heengebracht: portretten, gekleurde prenten, schelpen. Het tehuis bestaat nog slechts kort, en toch, hoeveel kon de dikke gemoedelijk flinke matron" ons al vertellen van meisjes voor de ramp te keeren. Want de bouw is wel. te herstellen, maar de jonge levens moeten gered worden van den dood door uit drogen of afkoelen. Wie zich dicht bij waagt, bemerkt al gauw dat de schijnbare wirwar van dennenaalden en bladstukjes een kunstmatige berg was, met tunnels en holen, en die bemerkt ook de bruin-branderigen mierengeur, die uit het nest opstijgt. Wie er met de hand dicht overeen durft strijken, voelt en ruikt de vochtdroppeltjes, die de diertjes uitspuiten, als het vreeselijk wapen over hen heen gaat; en iemand, met goede oógen of met een loupe gewapend, kan op merken hoe de mieren ter verdediging een positie aannemen, die hun in staat stelt te mikken met hun achterlijf en zonder den aanvaller den rug toe te keeren. Zij buigen hiertoe het achterlijf tusschen de pooten door naar voren. Dit, en het sjouwen en sjorren met prooi, met naalden en houtvezels, is zoowat alles wat een oppervlakkig toeschouwer gewoon lijk waarneemt van het rijke mierenleven. Ja, misschien nog bij toeval een bruidsvlucht; waarbij duizenden en duizenden ge vleugelde mieren, mannetjes en wijfjes de lucht ingaan, 'en soms bij honderden in de huizen belanden, als de tocht is af geloopen, of dopr 'een of andere omstandigheid wordt kan de waarnemer zelf op zijn wan . 93 w wie de politie die het tehuis kent en steunt 's avonds laat nog een onderdak zoekt, en die alleen willen binnen komen als de matron belooft niets te zullen vra gen. Daar is ook de getrouwde vrouw, niet ouder dan dertig, maar gebogen en ver vallen. Vier kinderen had ze; n voor n zijn ze weggekwijnd in de giftige atmosfeer van haar kelderwoning. Zij is een bekwame strijkster, best in staat haar kost te verdie nen, maar wat vermocht zij tegenover de woeste drankzucht van haar man die de kinderen mishandelde om haar verdienste los te krijgen? Zij. bleef, om de kinderen. Nu zijn die dood, en toen de buren die het laatste kindje begroeven terug kwamen was het kamertje verlaten. Vrouwtje had een onderkomen gezocht en gevonden in het House. De politie bewaakt het tehuis, en houdt den dronken echtgenoot op een af stand, en voor 't eerst sedert lang, vertelde de matron die het vrouwtje al jaren kent hoorde zij haar nu wel eens lachen... Aan n tafeltje het was zes uur, thee tijd, en smakelijk zagen de boterhammen er uit zat een allerliefst jong meisje met blond krulhaar. Zij vergat haar thee schier, zoo ijverig zat zij te prutsen. Zij wascht in een groote wasscherij, en zij verdient aardig 8 shillings per week! maar zij moest alles aan moeder geven, en... moeder kent de weg naar de kroeg maar al te goed. Moeder liet haar niet gaan toen zij zeide dat zij naar het tehuis wilde. Toen heeft het blonde meiske stuk voor stuk al haar boeltje naar het house overgebracht, en nu zit zij er in elk vrij oogenblikje het goed te verstellen dat in moeder's huishouden verwaarloosd was. Wat zullen die groene muren over een paar jaren veel kunnen vertellen! Mr. FLORENCE YZENHOED GREVELINK. * * 9 De Man" Zoo gaat het nietlToen ik vroeg: hoe moet de vrouw zijn, opdat z ij u, o lezer, b e h a g e", viel de oogst van antwoorden, die uit blonken door geest of gemoed, niet mee. Het scheen o f d e man nen in Nederland hun esprit verloren, zoodra het gold zich te u i t e n over de vrouw". En toch, tien of twintig ant woorden hadden iets eigen s. Ik heb er nu geen drie. Vrouwen van Nederland! dat kan niet zoo blijven. Aan den Amsteldijk te Am sterdam bevindt zich de ten toonstelling De Vrouw", die getuigenis aflegt van de buiten gewone energie van haar, die men eeuwen lang niet voor vol heeft aangezien. Moet g ij nu niettoonen, dat ook op 't gebied van uw kennis van den man en van uw macht om u ineen gees tig woord uit te d rukken, g ij op de hoogte s t a a t v a;a.»h e m, dien g ij toont te willen evenaren? Hoe moet, o lezeres, de man zijn, opdat h ij u behage? Studie-nest model Wachsman E het grondnest, dat door het huisje M naar het lichtnest voert; g2 en g3 verbindingstukjes in de buizen die naar het afvalnest en een fleschje met vocht voeren; w watten; St laddertjes (Illustratie uit De Levende Natuur) deling eensklaps het middelpunt van den zwerm worden; een gevalletje, dat lang niet zulke lastige gevolgen heeft, als men zou verwachten, 't Is iets, waarmee men eigenlijk blij moest zijn, in plaats van er gillend of met de armen om zich heen zwaaiend, voor weg te vluchten. Zwermende mieren steken even zelden of nog minder dan zwermende honingbijen; ze hebben andere gedachten in hun kopjes, de drang tot voortplanting overheerscht alles; daar er talrijke wijfjes bevrucht moeten worden en niet n enkel zooals bij de bijen, en de copulatie niet in hooger sferen plaats grijpt, gelukt het nog wel eens iets van de paarvlucht te zien. Ook het nagaan van het exploiteeren van een bladluizenkolonie op een rozenstruik, een distel of een ander gewas valt onder ieders bereik. Toch is dit niet het belangwekkendst, wat het mierenleven te aanschouwen geeft. Veel meer valt er waar te nemen op den grond, bij en vooral in het goed bezet nest. Dit laatste kan echter alleen met eenige, zij het eenvoudige hulpmiddelen gebeuren. Een paar fleschjes, schotels, stangen en doosjes zijn er voor noodig. In de vacantie heeft ieder tijd en ruimte genoeg om een kunstmatig mierennest te vestigen. Het behoeft niet eens zoo perfect te zijn als het hier afgebeeld is ; al kan ook dit door een ijverig knutselaar vlug en netjes in elkaar gezet worden. Een diep bord in een grootere schotel met water gezet, is ook al een kunstnest; en voldoende om het voederen van de larven en het belikken en versjouwen van de eieren duidelijk waar te nemen. Als ge een flinke portie poppen met een plantenschopje op het bord brengt, het dekt met een glasschijf en dit weer met een stuk karton, hebt ge alleen nog een goed loupe met groot brandpunt of een gewoon leesglas noodig om interessante mierenstudies te maken. Natuurlijk moeten er wat nestmateriaal, een aantal werkmieren en zoo mogelijk een paar wijfjes bij in. Dan gaan de diertjes al spoedig aan het maken van gangen en kamertjes in het zand. Ge ziet onder de loupe, hoe ze elkaar met de sprieten betasten bij een ontmoeting, soms een langdurig sprietengesprek voeren en een zaadkorrel in den grond bergen. Nog al vaak zult ge in het groote nest, kevers of hun larven aantreffen, zoogenaamde mierengasten. Die worden geduld om een of andere reden, al voeden ze zich met de eieren of de mierenpoppen. Het kan zijn.datde gasten zoo zachtzinnig worden behandeld, omdat zij een of ander vocht afzonderen waarop de dieren verlekkerd zijn, een genot middel waarschijnlijk; andere leveren een suikerhoudend vocht dat tot voedsel dient. De meeste inlandsche mierensoorten leven van gemengd voedsel. Dat er bij onderscheidene soorten in een hetzelfde nest verschillend gevormde indi viduen voorkomen, valt niet zoo gemakkelijk in het oog; de grootte vooral kan sterk wisselen, wijfjes en arbeidsters zijn meestal duidelijk uit elkaar te kennen; de mannetjes niet zoo goed, daar deze meestal kleiner zijn en op arbeidsters gelijken. Althans wanneer ze nog vleugeloos zijn. In tegen stelling met de honingbijen komen in den Ik herhaal m ij n vraag. In het volgend nummer wor den de beste antwoorden ver meld en de bekroonde inzendster aangewezen, aan wie een prachtuitgave wordt vereerd. Antwoorden dus spoedig in zenden aan ALLEGRA, motto De Man" Weekblad De Amsterdammer, Keizersgracht 333, Amsterdam ^f Fjj Ijf Allerlei Bril voor 't gehoor Ik vindt onder de nieuwe uitvindingen vermeld een heerendas, (eventueel natuurlijk ook damesdas) die slechthoorenden helpt bij 't verstaan van wat er om hen heen ge sproken wordt. In deze das is onzichtbaar een kleine electrische ontvanger aangebracht, die de feluiden resonneert en ze naar doovemans- of oovevrouws-ooren overbrengt. Men heeft vele hardhoorenden, (vooral onder de dames), die zich schamen voor haar gebrek en het graag zooveel mogelijk cacheeren. Aan haar geeft deze nieuwe inventie, die door z'n sierlijkheid en beknopt heid geen bril" maar een lorgnet" voor't gehoor is, een aardig kansje, want indien ze maar goed opletten, zal niemand haar doofheid bemerken. * , * Wonder , Een Londensche antiquiteiten-koopman bracht dezer dagen een geestig stukje re clamekunst aan de markt. In zijn winkelkast plaatste hij een zeer merkwaardige oude lamp van allerzonderlingsten vorm, en in duidelijke letters stond daarbij vermeld: Aladins Wonderlamp in uitmuntende conditie. Voor onfeilbare wer king wordt ingestaan. Prijs 500.000 pond sterling (6 millioen gulden.) Natuurlijk verdrongen zich duizenden men schen voor de winkelkast om deze lamp uit de Duizend en n nacht" te zien, en iedereen sprak over het wonder, en over den winkelier. De aardigheid schuilt natuur lijk hierin, dat niemand 5 millioen vooreen antiquiteit geeft, en een proef van de on feilbare werking" wordt dus nimmer ge nomen. * * * Rozen Dat de Bulgaren goed vechten kunnen en niet bang zijn voor het storten van een druppel of wat rood bloed, weet thans de geheele wereld, maar minder bekend is het, dat deze kerels van ijzer en staal ook de beste rozenkwekers van Europa zijn. Bulgarije is het rozenland bij uitnemend heid, en een Engelsche reiziger vertelt, dat men er soms uren lang wandelt door eindelooze velden met rozen. De Turksche" rozenolie wordt in deze streken vervaardigd. De roos is trouwens in den geheelen Balkan een inheemsche plant, die ook aan den kant der wegen in 't wild groeit, gelijk hier de braamstruik en de haagdoorn. * * * Klokken Een snufje op 't gebied van uurwerken zijn de horloges parlantes", die door eenige zwitsersche uurwerkmakers worden in den handel gebracht. Deze klokken, die reeds in Illustratie uit De Handleiding van Heimans mierenslaat geen gevleugelde werksters voor; ook de wijfjes ontdoen zich dadelijk na de bruidsvlucht van hun vleugels. Het gelukt soms na een bruidvlucht eenige wijfjes machtig te worden; als die in een goed kunstnest worden gezet, beginnen ze een huishouding op te zetten. Eerst zorgt het diertje voor een paar gangen en een holletje in het zand. Ze legt daar eieren in, uit deze komen de larven te voorschijn, die nu door de moeder alleen gevoed moeten worden. Zij zelf eet weinig, maar versmaadt toch een kaaskorstje of een spiertje vleesch niet, dat ge op het bord legt, en ze bezoekt ook geregeld den vingerhoed met suikerwater, die in het zand gegraven staat. De jonge larven krijgen bij tijden als voedsel eenige van de eieren die de moeder gelegd heeft; ook heb ik zelf gezien, dat zij van haar eigen eieren smult; misschien was dit bij gebrek aan beter; maar zonderling blijft het, er zou heel wat over te redeneeren vallen ook. De mierenstudie, met behulp van kunstnesten.en wel door zoölogen, die zich speciaal met de mieren bezighouden, heeft heel wat bijzonderheden aan het licht gebracht, en heel wat verkeerde meeningen recht helpen zetten. De mooiste ontdekkingen zijn gedaan bij de uitheemsche, en met name de neotropische mierensoorten, zoo door Wheeler en later nog door Goeldi. Dit betreft vooral de Atta's, die goede groentekweekers bleken te zijn. Allang waren deze mieren bekend onder den naam van bladsnijders en parasoldrogers; berucht is het eigenlijke woord. Want hun gebruik zijn in sommige hotels van Genève en omgeving, zien er volstrekt niet als een klok uit. Het zijn incognito"-klokken, zon der wijzers en zelfs zonder wijzerplaat. Ze geven ('t is een wonderlijke klokkenemancipatie!) alleen maar inlichtingen, in dien ze hun beleefd gevraagd worden. Wie weten wil, hoe laat het is, drukt zacht op een fraai ivoren knopje (sommige spotters zeggen, na vooraf een hoffelijke buiging gemaakt te hebben voor Madame l'Horloge) en onmiddelijk opent de klok haar mond en vertelt u door middel van een vernuftig toegepaste gramophoon heel duidelijk en menschelijk op de minuut af, hoe laat het is. Voor de strikte waarheids liefde dier menschklokken of klok-menschen wordt door de makers ingestaan. Stel u voor, dat ze eens liegen leerden!... Fluiter De Keizer aller Russen, vertelt men, is zeer muzikaal. Hij bespeelt echter een zonderling instrument, dat over 't algemeen in de salons niet erg recu" is. Hij verstaat namelijk de kunst bizonder virtuoos met den mond te fluiten. Hij voert op deze wijze de moeielijkste variaties uit, fluit dubbeltonen, trillers en flageoletten, en kan (een Russisch vader lander vertelt het) ook fraai fantaiseeren op zijn tong- en lippen-instrument. Zoo nu en dan geeft hij voor zijn intiemen vrienden-kring fluit-séances, en het geheele auditorium zegt dan, dat 't prachtig is... Hieruit blijkt al weder, dat men geen Frederik de Groote behoeft te zijn, om fraaie fluit-tonen voort te brengen. * * * Vondelingen De stad Moskou bezit het grootste Von delingen-huis" van de wereld. Daar wordt gezorgd voor 14000 kleine hulpelooze wezen tjes, welke een misschien lichtzinnige, mis schien hardvochtige, mogelijk ook een door wanhoop tot het uiterste gebrachte moeder, een al te hard bedje spreidde op de straatsteenen van de keizersstad of op de gazons der parken. De kosten van dit groote vondelingen huishouden bedragen jaarlijks meer dan een millioen gulden, en deze reusachtige som wordt bestreden door een afzonderlijke belasting, n.l. op de speelkaarten Op deze wijze betalen de lichtzinnigen voor hun zonden. * * * Culotte Wie meent, dat de veel besproken Jupeculotte thans weder het gebied der mode verlaten heeft, is in 't ongelijk... Wat in Frankrijk mislukt is, heeft Amerika weder ter hand genomen, en wat onder de modepopjes zich geen voldoende gemeente van aanhangsters kon verwerven, vindt thans in 't kamp der new-women liefderijke opname. De rok, zegt een der Amerikaansche voorkampsters van de vrouwenbeweging, Mrs. Hemmick, hindert de nieuwe vrouw in haar bewegingen. Ze kan deze tirannie niet langer verdragen en de Jupe-culotte," de sierlijke Turksche rokbroek, is de logische uitredding uit dien wantoestand. Het vooroordeel mag strijden tegen deze renovatie, zooveel het wil: men kan er niet aan ontkomen, de toekomst der vrouw ligt in de Jupe-culotte." De strijdster heeft zelf het goede voorbeeld gegeven en zich een broekcostuum laten maken, en eenige harer vriendinnen volg den reeds. ALLEGRA iiliiiiiiiiiiiiiimiiiiiiliiiilllimiilMifiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMilii specialiteit bestond in het uitknippen van bladeren. Zoo lang ze dit alleen maar deden van boomen en struiken die in het wild groeien, beteekende dit niet veel in een land met zoo'nweelderigenplantengroei en werd het alleen door de biologen van gewicht geacht; maar de bladsnijders gingen zich ook op het exploiteeren van de cultuurplanten der menschen toeleggen en met zulk een ijver, dat er voor de menschen niets overbleef en de cultuur van sinaasap pelen b.v. onmogelijk werd ge maakt. Tegen legers van millioenen van die miniatuur-vijanden die zich bovendien diep in den grond verschuilen en bij ge vaar alleen 's nachts op expe ditie gaan, is het slecht strij den. Groote plantages moesten verlaten worden, want de parasol-mieren alleen profi teerden van het gewas. De meening van vroeger, dat de dieren de bladeren direct als voedsel gebruikten, is gebleken een verkeerde te zijn. Door verbazingwekkend werken van Wheeler, die schitterende veld- en labo ratorium-studies van de Mid del- en Zuid-Amerikaansche mieren in het licht gaf, werd bekend dat deze Atta's de ontzaglijke massa's afgeknipte bladeren niet verorberen, wat ook onge looflijk scheen, maar dat zij ze gebruik ten als onderlaag en nestmateriaal voor hun kweekbedden. Hiervan heb ik u dadelijk na de ontdekking, een jaar of acht geleden, al het een en ander verteld, voor zoover het toen bekend was. Nu weten de onder zoekers er, dank zij de genoemde kunst nesten, heel wat meer van en ik kan er derhalve ook wat meer van oververtellen; wat ik een volgende keer hoop te doen. Wie er nieuwsgierig naar is, begint in dezen nazomer, nu er wat zonnige dagen schijnen te komen, maar eerst eens met een primitief of met een ietwat methodischer kunstnest, al naar gelegenheid en kunstvaardigheid. Al is er in onze streken lang niet zooveel vreemds bij waar te nemen, een aantrek kelijk werkje is het toch; en eerst als ge met eigen oogen iets van het mierenwerk hebt gadegeslagen, zult ge van weetgierige belangstellende worden, en het wonderlijk mierenwerk ten volle begrijpen. Wie niet buiten kan wonen, tijdelijk of voor goed, maar nog al eens in Amsterdam komt, zal in Artis in dit opzicht een ver goeding van het gemis kunnen verkrijgen; die moet alvast de vernuftig ingerichte mierennesten in het iusectarium eens met aandacht nagaan. E. HEIMANS