DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 14 Sept. '13. - No. 1889 Jan Toorop dien hij 's zomers in Domburg zag, en ziet (1913). Zijne neigingen gaan naar het luminisme, terwijl hij, wat teeken kunst betreft, duidelijke sporen van Toorop vertoont (b.v, in 1909). Het werk doet de ongedurigheden van de persoon zien, maar vertoont ook steeds dat Frater niet zonder geschakeerd kleurgevoel ? waarneemt, en soms met haast vermaak-volle teekenkracht realiseert (zie een teekening indertijd op St. Lucas: kinderen dansend in de sneeuw). Wat Frater hier op Domburg laat zien zijn de eenigszins flauwe, toch niet gratielooze, voorbeelden van zijn kunnen. Er is geestigheid in de observatie van het landschapje met de Walchersche boerinnen, en er is, hier en daar, van een streek om Domburg met laag hout iets gemaakt dat vinger-gevoeligheid voor het neerzetten der kleur duidelijk maakt, een eigenschap ook gevonden in een krabbel in zwart-en-wit van 't zelfde gegeven. Gestadigheid is Frater's grootste nood. W. J. Schutz is een schilder van kleine provinciale reputatie. Hij heeft, zooals dat zulken gebeurt, enkle schilders opgeleid, die wat verder den weg op zijn gegaan ter schilderkunst, dan hij mocht gaan. Zelf is hij een schepenschilder geworden en gebleven die gaarne te veel romantische olie op zijne zeeën stort. En dit is het werk, dit overstorte, dat hij gewoonlijk ook in den Haag Iaat zien. Hij kan echter nog iets levendigers dan dit. Wat hij wellicht zelf, en niet onjuist, studies noemt, is beter dan het voor hem volledige schilderij. Ik ken van zijne studies, die werklijk, tegenover dat schilderwerk van de tentoonstellingen, haast verrassen. Hier was een bloemstuk, en een brug van Westhove, gemaklijk het beste. Van de overigen zal ik geen bespreking geven. Eene houd ik immer er buiten; andren geven geen aanleiding. Het werk van Charl. Fernhout-Toorop is modern (maar dat zegt hier niet veel); dat van freule Heemskerk vertoont iedere nieuwe strooming maar te weinig eigen kern; L. Schelfhout's etsen prees ik reeds om hun vlakversierende eigenschap. Ten slotte nog een eind-opmerking. Hoe wel het gevaarlijk is gasten over teleevren aan de gastvrijheid van deze tentoonstelling, wil ik een paar noemen, dat wellicht een ander jaar te vragen zoude zijn: Th. van Rjjsselberghe en Bakels. Beide schilderden op Walcheren; en dat is de alleenige eisch. Maar ik hoop, dat deze de plaatsen krijgen zullen, die gasten toe-komt; of is in al onzen strijd deze oude en laatste hoofschheid ook verdrongen; ook opgeheven door eenzijdige waardeeringen? Kever (bij Neuhuys, den Haag). Het is alsof mij in den laatsten tijd telkens geluk kige gelegenheid gegeven wordt het werk van Kever te prijzen. Telkens hervind ik zijn kleur-melodie; telkens op lof-wekkende wijze. Niet in zijn binnenhuizen vindt ge dit verrassende. Deze zijn hem de gewone dagtaak, het dagelijksch brood. In de stil levens tref ik het praalvoller ontroerde soms aan; soms in de schildering van een serre met bloemen en een tuinjongen; nu in dit straatgezicht hier. Het lijkt een voorstelling, waarin de open rozen van de kleur bloeijen. Het gegeven is een boekestalletje ?, waar vrouwen bij staan. Behalve een zeer klein stuk lucht, is de achtergro/zrf (en opstand), een gezicht op een deel van een straat, ruim en gemakkelijk aangegeven, zonder iilliliiiiiiiiiiitiiiiiiiimiifiiiiiiitiiiiiHiiiiiHiiiiiiiii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii ENSCHAPPELyKE V LXXXVII Nieuws op het gebied der stereoscopie Het zien van diepte" of perspectief in onze omgeving is een zoo heerlijke gave, dat wij het slechts noode missen bij eenigerlei afbeelding, gewone photographieën en dergelijken. Zooals ik reeds eerder in deze rubriek heb beschreven, berust het zien'van diepte op het zien met twee oogen. Onze beide oogen zien onze omgeving niet op precies dezelfde wijze: maar ieder uit zijn eigen standpunt". Onze hersenen krijgen dus twee iets verschillende beelden van eenzelfde voorwerp te verwerken, en maken hiervan n beeld waarin diepte zichtbaar is, dus waarin de onderdeelen niet schijn baar naast elkaar maar op verschillende afstanden achter en voor elkaar gelegen zijn. Een photographie zien onze oogen beiden gelijk en daardoor kunnen onze hersenen er geen diepte in vinden. Elke photograaf weet hoe de gewenschte perspectief te bereiken is. Men maakt twee photo's van eenzelfde voorwerp, maar van uit twee verschillende standpunten, eenvoudig door de camera een eindje opzij te schuiven tusschen de twee opnamen in. De twee verkregen photo's, die dus iets verschillend zijn, worden naast elkaar geplakt en bekeken met een stereoscoop, die zoo is ingericht dat ieder oog slechts n photo ziet. De hersenen combineeren, zooalshundagelijksch werk is, de beide photo's weer tot n, maar nu met zichtbare perspec tief. Om deze werkmethode te vergemakkelijken heeft men stereoscoopcamera's gemaakt.dietwee ge lijke lenzen naast elkaar hebben op den gewenschten afstand. Men kan dus op n ge voelige plaat da delijk naast elkaar de beide opnamen tegelijkertijd ma ken, zonder toe stelverschuiving. Men krijgt zoozeer gemakkelijk fraaie resultaten, maar n bezwaar be staat uit de vrij hooge kosten van een goede stereose f 9 Fig. 1. LOOP DER LICHT STRALEN IN DE STEREAN". a, b, c, d: spiegels; L : lens; e ? g: gevoelige plaat. De rechter spiegels b en d werpen de licht stralen op de linkerhelft e f der gevoelige plaat ; a en c geven een beeld op de rechterhelft f g. Zoo doende krijgt men met een gewone camera een stereoscopisch stel photo's op n plaat. détails. In het geheel is de diepe kleur, die levensvol alles vereent. Het geheele werk is een doorstroomend klinken van rooden, rijk en rijker. Het geheel is een werk, dat het latente vertoont voor wie kleur zien en hooren kan als een volstroomende melodieuse aandoening. En de vraag rees bij dit werk: Zou het niet een verbazing brengende tentoonstelling zijn kunnen, waar eens verzameld wierd dat, waarvan de schilders niet typisch als makers bekend zijn: portretten van landschap schilders enz. ? Zilcken (bij Arti, Scheveningen). Wanneer ge het werk van Zilcken in uw gedachte ziet tegenover deze schilderij van Kever, die ik juist besprak, lijkt het of ge te vluchtig compliment hoort na 'n breed Adagio. PLASSCHAERT * * * Nieuwe boeken voor kinderen De Canneheuveltjes, een verhaal uit het Indisch kinderleven, door mevr. OVINK?SOER, met plaatjes van RIE CRAMER. Dickhoff's Uitgevers-Mij. Den Haag. De Canneheuveltjes" is een in prettige soberheid opgebouwd verhaal, welks eenige, en hoe te waardeeren!, pretentie wellicht is, dat het in allen eenvoud na staat aan de werkelijkheid van het diep-geschakeerde kinderleven. Juist omdat dit leuk gedoe van kinders, tot in zijn diepste en fijnste teederheden bloot gelegd, in zich zelf eigen lijk een wonder is, met rijke wisseling van schoonheid, kan een jeugd-verhaal, dat met toewijding en na ernstig inleven geschreven werd, de rumoerige en bonte smuk van ongeloofelijke avonturen en sterk overdreven gevaren met gerustheid ontberen. Het is een waardevol getuigenis voor de belangrijkheid en levenswarmte van mevr. Ovink-Soer's boek, dat het geheel vrij kon zijn van de algemeen gangbare geforceerde en onna tuurlijke bedenksels, en toch boeiend blijven. Het is niet mogelijk den inhoud in 't kort samen'te vatten, omdat een eigenlijke intrigue ontbreekt en de auteur gelukkig niet naar een vooraf-bepaald doel heenschrijft. De achtereenvolgende gebeurtenissen in het gezin der Canneheuveltjes: de moeilijkheden met juf", het bestier der goedige tante Letje, de komst der nieuwe mama, het bal-masquéenz., zijn alle met groote liefde neergeschreven, terwijl ieder kind naar mate van zijn karakter er aandeel in heeft, en er onder verschillende belichting uit naar voren treedt. Het eigenaardige, kleurige Indische leven tint al de voorvallen met een voor Hollandsche lezers aantrekkelijke bizonderheid. Prettig is, dat de kinderen behooren noch tot de fluweelige heldjes en heldinnetjes, noch tot de traditioneele wildebrassen en woestelingen, die na de ondeugendheid der jeugd zijn voorbestemd tot een leven van voorbeeldelooze plichtsbetrachting. Het zijn gewone kinderen, wel zeer verscheiden van aanleg en neiging, maar zonder bepaald exentrieke eigenschappen, en dat zal den jongen lezers meer goed doen dan de ver bijsterende braafheid of de navolgenswaardige ondeugd, welke laatste eigenschap alleen in boeken oirbaar geacht wordt. In alle kinderen is het persoonlijke en diepere doorschouwd, hun aandriften en coopcamera en een tweede bezwaar is het afwerken der photo's, want na het afdrukken moeten de twee helften met elkaar verwis seld worden van plaats eer het oog hen goed stereoscopisch zien kan. Beide bezwaren zijn voor een groot deel of geheel opge heven door een apparaatje, de sterean", dat ik vermeld vond in de Aanteekeningen, die de Utrechtsche firma Marius maandelijks uitgeeft. Met een heel eenvou dige spiegel-installatie wordt men hierdoor in staat gesteld met elke photographische camera steroscoopopnamen te maken zon der dubbellens of zonder verplaatsen van het toestel. In fig. l heb ik aangegeven hoe de werking van de sterean ongeveer is. Met behulp van een gummi-ring, die in de teeke ning weggelaten is, wordt een houder (ook niet geteekend) voorde camera-lens geklemd. Deze houder bevat de vier geteekende spie gels a, b, c en d. De spiegels a en 6 zijn met hun spiegelenden kant naar de lens ge keerd, terwijl c en d juist hun spiegelenden kant naar voren richten. De hoeken, die de spiegels met elkaar maken zijn zógekozen, dat de lichtstralen die van een voorwerp afkomen, dat voor de camera ligt, loopen zooals door de dunnere lijnen in fig. l is aangegeven. De lichtstralen, die op de linker spiegel c invallen, worden teruggekaatst naar a, die hen verder zendt naar de lens L die er een beeld mee vormt op de rechter helft f g van de gevoelige plaat eg. Op dezelfde wijze maakt de rechterspiegel d met behulp van b en L een beeld op de linker helft e ? van de gevoelige plaat. De spiegels c en d spelen de rol van ons linker en rech teroog en hun onderlinge afstand is dan ook genomen als 70 mm., wat overeenstemt met den afstand tusschen onze werkelijke oogen. Op de gevoelige plaat heeft men de twee stereoscoopopnamen dus naast elkaar gekre gen met n lens en n opname, terwijl het toestelletje slechts ?15.?kost (en mis schien door een handigen knutselaar nog heel wat goedkooper zelf te maken is!) Dit zelfde apparaat voorkomt ook het tweede bovengenoemde bezwaar van het afwerken, immers de beide opnamen zijn hier al van plaats verwisseld, want wat de linkerspiegel zag, is rechts terecht gekomen, enz. Men behoeft dus alleen maar op de gewone wijze een afdruk te maken van het verkregen ne gatief; deze afdruk ka»zonder meer in een stereoscoop bekeken worden, en levert dan dadelijk het gezochte perspectivisch effect. Wie reeds een stereoscopische camera heeft en toch wel graag van het onaange name afwerken af wil zijn, kan de stereoscoop gebruiken, die indertijd door Elliott is uit gevonden en verbeterd door Lockett. In fig. 2 is dit toestel afgebeeld, dat zonder heel veel moeite ook wel zelf kan geknutseld worden. In den achterwand van het kastje A zijn twee ooggaten aangebracht (zonder lenzen!). Het kastje zelf is van binnen dofzwart gemaakt en lichtdicht; in de figuur is de bovenwand weggelaten voor de duidelijkheid. In den achterwand is een rechthoekige opening ge maakt. De bodem van het kastje draagt het verlengstuk B, waaraan het handvat D zit en waarlangs de photodrager C kan schuiven, neigingen zijn van groote menschelijkheid en blijven in contact met hun daden en gedragingen. Bizpnder fijn aangevoeld, ook paedagogisch, lijkt mij het optreden der tweede moeder in het woelige, haast bandelooze gezin. Ik wijs er hier in 't bizonder op, dat een meisje zonder muzikalen aanleg niet, gelijk zoo dikwijls gebeurt, geforceerd wordt, maar van dit schier overal nood zakelijk geacht onderdeel harer opvoeding mag afzien! De Canneheuveltjes" is een eenvoudig maar frisch en goed boek, met distinctie geschreven en met distinctie verlucht. Rie Cramer is hier m. i. wel wat heel uiterlijk, zonder echter banaalte worden en ze verrast telkens door een fijn-belijnd houdinkje, door het soepel vastleggen van kinderlijke gratie. Het werkje is prettig en smaakvol uitge geven. HESSEL JONGSMA Charivari De Inspecteur v. h. M. O., de heer ten Bruggencate, eindigt zijn open brief aan de commissie van toezicht op het M. O. te Nijmegen aldus : In plaats van zich te bepalen tot zijn mededeelingen aan Uwe commissie, heeft hij de couranten te baat genomen, om het publiek in den komkommertijd te laten smullen van een windei". Het gedachtenstreepje is van den Inspec teur, niet van ons. Wij zijn er te vriendelijk voor aangelegd, om er zoo de aandacht op te vestigen, dat hij niet precies weet wat een windei is. * De leiding van den Generaal De sterfgevallen en ongesteldheden wegens zonnesteek die op het oefeningsveld van Arys, onder leiding van den Generaal van het 20ste legercorps plaats hadden", enz. (Tel.) De kwadratuur van den bol Het vervult ons met trots en met vreugde dat een zoo aanzienlijk aantal geleerden van de vier hoeken van den aardbol hier zich heeft willen verzame len, ten einde in Groningen hun driejaarlijksche besprekingen te houden". (Rede van den burgemeester) * Het bericht dat ook Prinses Juliana den historischen optocht in den Haag in oogenschouw zal nemen uit het Pa leis Kneuterdijk, is onjuist." (N.R.Ct.) Het is waar dat dit bericht thans iets van zijne beteekenis verloren heeft; het mist actualiteit; toch hebben wij gemeend het onzen lezers niet te mogen onthouden. * De ware kinderlijkheid Vervolgens begroetten Haar de ter ontvangst aanwezige dames en heeren, terwijl Zij Haar Dochtertje aan de hand hield, Dat naar alle kanten buigingen maakte. Ieder was er over uit dat het Prinsesje zulke lieve, echt-kinderlijke maniertjes heeft." (n. r. et.) (Eenige hinderlijke fouten in dit bericht hebben wij verbeterd; zoo stond er plompweg: dochtertje, hand, dat, maniertjes," enz. Fig. 2. STEREOSCOOP VAN ELLIOTTLOCKETT. Hierbij behoeven de twee stereoscoopphoto's niet omgewisseld te worden, terwijl geen lenzen vereischt worden. als bij een gewone stereoscoop. De stereoscoopopname, die met een gewone stereoscoopcamera gemaakt is, kan zonder verder verknippen of verwisselen afgedrukt en in den drager gezet worden. Men kijkt door de ooggaten ernaar, maar sluit eerst een der beide oogen. De drager C moet dan net zoo lang verschoven worden tot een der stereos copische beelden juist de geheele rechthoekige opening vult. Opent men dan beide oogen dan ziet men de opnamen stereoscopisch, want het rechteroog ziet door de opening alleen de linkeropname en het linkeroog ziet alleen de rechteropname, juist zooals het behoort. Het heele toestel dient eigenlijk alleen maar om de oogassen de eenigszins gedwongen richting te geven, die noodigis om ieder oog naar de bijbehoorende photo te richten. Stereoscopie is echter nog meer dan een amusement; in publicaties, vooral op weten schappelijk gebied is het dikwijls gewenscht het geschrevene te verduidelijken niet alleen door een gewone afbeelding, maar ook door een stereuscoopopname. Deze worden dan gewoonlijk los bijgevoegd in het bekende stereoscoopformaat. Men veronderstelt dan dat de lezer wel een stereoscoop in zijn bezit heeft. Ik mag zeker wel even een zijweg ingaan en opmerken dat men (T) L ook zonder een stereoscoop toch een stereoscoopphoto goed zien kan, door een tooneelkijker om te keeren en de photo ermee te be zien. Men ziet dan wel iswaar een klein beeld, maar toch mooi met diepte! Omdat men ech ter, om op ons onder werp terug te keeren, ongaarne beperkt wordt in zijn afbeeldingen door het kleine for maat, dat alleen maar bruikbaar is, heeft men andere oplossingen geFig. 3. SCHEMA VAN PIGEON'S PRISMASTEREOSCOOP. A en B stereoscopische opnamen ; C pris ma; D en E oogen van den waarnemer. Nadruk verboden Teekeningen op Entos van Willy Sluiter in iitiiiiinMiimmiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiitiiimliMmiimMliiimii mimi. Nu we er toch over bezig zijn, de N. R. Ct. bevalt ons tegenwoordig niet meer. Het blad is op den breeden weg, die naar Ma jesteitsschennis leidt. Moesten wij onlangs in de beschrijving van Het Bezoek aan rotterdam niet tot driemalen toe lezen van Het Koninklijk Paar, dat Het ging", terwijl er slechts nmaal stond, dat Het schreed"?) Wat het U. D. gewoon en niet bijzonder vindt, is voor ons dikwijls zeer buitengewoon en nieuw. Zoo schrijft het blad: Van de openbare gebouwen was voorts de Universiteit geïllumineerd. De gewone, niet bijzonder sprekende gasverlichting met de woorden: Viva Taga Demia". * De prijs van deze is zeer laag ge steld en bedraagt slechts 50 ets. afge haald aan ons bureau". (N. v. d. D.) Wie gaat er mee de 50 ets halen?! Socialisten-haat Ch. de G. Het kamerlid Schaper leidt die beweging. Hang hem op een stil plekje. Voor het laatste raadplege u de annonce." (Vragenbus Haagsche Ct.) « Gaat dat zien, gaat dat zien ! De Prins van Wales komt Zondag middag te Berlijn bij den Duitschen Keizer te gast. 's Avonds gaan Keizer en Prins samen naar de opera, waar ze Aida geven." (N. R. Ct.) * * * Der Tunnel (Lust. BI.) We bore him" sagt John Buil allright r And comes invasion under water, We barricade the entrance-side With Lady Pankhurst and her daughter!" L. E. MMiiiiiiiiMitiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiimiu Fig. 4. STEREOSCOPISCH STEL PHOTO'S VOOR PIGEON'S STEREOSCOOP (Schedel waarvan de beenderen losgeprepareerd zijn) zocht. Een ervan heb ik in deze rubriek eens uitvoerig besproken. Het bestaat uit het over elkaar drukken der twee stereoscoopbeelden in roode en groene inkt; beziet men dat stel door een bril met rood en groen glas, dan ziet men diepte. Elk formaat is hierbij te gebruiken, maar een verlies aan lichtsterkte is zeer merkbaar, terwijl bij elke opname een bril behoort, die bij de gebruikte kleuren past. Professor Pigeon heeft nu een nieuwe methode be dacht, die een groote stap vooruit is. Hij heeft het stereoscoopapparaat zoo ingericht als schematisch is weergegeven in fig. 3. A en B zijn de beide stereoscoopopnamen. Het eene oog (E) bekijkt de opname A onmiddelijk zonder lens of iets; het ander oog D bekijkt de opname B door het glasprisma C. Dit prima doet de lichtstralen zóafwij ken, dat zij schijnbaar ook uit A komen; dat is te danken aan breking en totale reflectie, die ik hier niet nader behandel. De twee beelden vallen dus schijnbaar op elkaar en onze hersenen zien n perspectivisch beeld. In de practijk wordt het prisma vastgezet op een verticaal plankje dat tusschen de twee afbeeldingen ingezet wordt. Daar het prisma de afbeelding B omkeert, moet men ervoor zorgen dat, terwijl A een gewone afdruk is, B een omgekeerde afdruk is, zooals het ge makkelijkst verduidelijkt wordt door fig. 4, waar een voorbeeld van een dergelijk stereos copisch stel is afgedrukt. Bij het bekijken draait het prisma den omgekeerden afdruk weer recht, zoodat hij goed staat om met A gecombineerd te worden. Heeft men een maal een dergelijke prisma-stereoscoop, die niet duur behoeft te zijn, dan kan men elk stereoscopisch stel, van elk formaat er mee bekijken, zonder dat deze opnamen los bij gevoegd behoeven te worden. Het fraaie is echter, dat ook met een gewone spiegel het stereoscopisch effect te zien is, alhoewel niet zömooi. Wanneer de lezer-(es) eert spiegel neemt en op fig. 4 zet op de wijze zooals aangegeven is in fig. 5, dus zoo, dat het rechteroog onmiddellijk de rechterhelft Fig. 5. METHODE OM FIG. 4 STEREOS COPISCH TE ZIEN MET BEHULP VAN EEN SPIEGEL. van fig. 4 ziet en het linkeroog in den spiegel kijkt naar de linkerhelft van fig. 4 dan zal men den schedel (waarvan de* beenderen alle los-geprepareerd zijn) zeer mooi pers pectivisch zien. Van alle methoden, waarbij men geen gevoel heeft zijn oogen te forceeren, en waarbij alleen een allereenvoudigst hulpmiddel noodig is, is deze spiegelmethode wel de allerbeste. Alleen geeft een gewone glasspiegel eigenlijk een dubbel beeld, zoodat men een metaalspiegel of een glasplaat, die aan de voorzijde verzilverd is, moet ge bruiken, maar bij gebruik van een gewonen spiegel is het tweede verkregen beeld zoo zwak, dat men het onwillekeurig toch negeert. Voor wetenschappelijke publicaties is Pigeon's prisma-stereoscoop een onwaardeer~ bare aanwinst. P. VAN OLST