16 Nov. '13. No. 1899 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND IEUUNATIELLEÏILLE AUTOMOBIELEN. J. LEONARB LAI8, AH8TKRD Pour vos Cadeauxa ('occasion de l IS T. Ni;COLAS, visitez l'Art Décoratif. *^f / ?/ f^* f / ' aare^e:Gtaafe^emefu^ to J&d-tdiefMEeifi tjfcruti IIIIIIIIIIIIIHIIIItlllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIINIlllllllllllllllllllllllllllllllllllltl dikwijls bizar; doch met schijf kunst is niet alles goed te maken. F^ IHESSEL JONGSMA * * * Ingezonden Onopgelost en onverzoenlijk? (Vergelijk de artikelen over Multatulie in De Amsterdammer" van 26 October en 2 Novembe.r). Is het onderzoek over het ontstaan en de waarheid van Multatuji's Max Havelaar ge sloten? Over een werk, dat zijn belang vooral ontleent aan de uitwerking die het heeft, gehad op de trjdgenooten, dat vooral indrak maakt door de heftige hartstochtelijkiieip van zijn beschuldigingen? Zeer zeker nfet voor den wetenschappelijker! beoefenaar /K literatuurgeschiedenis. BJJ de lezing van de artikelen, door de heeren Bernard Cantèr en Jhr. de Koek ge schreven, kwam bij mij de gedachte op: Zal het ooit mogelijk zijn, deze zoo uiteenloopende waardeeringen te verzoenen, of althans op te lossen Tn een andere, meer essentiëele beschouwing? Er is, dunkt me, maar n methode denkbaar die tot deze zoo gewenschte oplossing kan voeren, en dat is: de psychologische met, die den naaste toe komst voor de literatuurwetenschap. De heer Cantër is Mültatuli dankbaar, persoonlijk erkentelijk, voor zoo ver hij hem kent als moedig zelfdenken, als vurig schermutselaar, als sarcaslink bestrijder van alles wat zweemt naar voldaanheid op het ge bied van politieke en maatschappelijke mo raal ; erkentelijk ook voor Multatuli's vlotten feuilletonistischen stijl, zijn scherp vernuft, zjjn levendigen geest. Hij eert hem als een messias van den nieuweren tijd. De heer De Koek zet den arbeid voort, indertijd door den heer Lion reeds in het Bataviasch Handelsblad van 1860 en de HIUIIIIIIUIItlllHlllllllltllflIlllllllllltlllllllllllllllfHIllllllitllllltlllllllllll blik had ik mij herinnerd, waar ik dien man voor de eerste maal had gezien! En het scheen mij toe alsof, eensklaps, het kristal, de gestalten, de draperieën, alsof heel het nachtelijk festijn zich overtoog met een valschen gloed, met een rooden gloed, die afscheen van onzen gast, als som mige tooneellicht-reflexen. Ik streek met mijn hand over mijn voor hoofd en na eenige oogenblikken van stil zwijgen ging ik op den vreemdeling toe: Mijnheer," stamelde ik aan zijn oor ver geef het mij, indien ik mij vergis,... maar ik meen mij zeker te herinneren, dat ik reeds eenmaal, nu vijf of zes jaar geleden, in een groote stad in het Zuiden Lyon, geloof ik eerder, het genoegen had u te ontmoeten. Het was tegen vier uur in den morgen, op een plein." Saturnus hief langzaam het hoofd op en mij oplettend aanziende, zeide hij: Ah, dit is niet onmogelijk." Ja!" ging ik verder, terwijl ik hem nu ook vast in de oogen zag. O. wacht! op dat plein stond een voorwerp, een allerafschuwelijkst voorwerp. Ik herinner mij, dat ik mij door een paar vrienden, studenten daarheen had laten meenemen, en ook, . dat ik mij had voorgenomen, er nooit wér heen te gaan." Zoo," zei mijnheer Saturnus, en wat was dat dan wel voor een voorwerp, als ik vragen mag?" Wel, iets als een stellage, een guillotine monsieur, zoo ik mij goed herinner. Ja, het was een guillotine. Nu ben ik er zeker van!" Deze weinige woorden waren op fluisterenden toon uitgesproken. Volkomen onver staanbaar voor de anderen. C*** en de jonge vrouwen stonden in het halfduister bij de piano te praten. O, stellig! Ik herinner het mij," voegde ik eraan toe, nu luid sprekende. En ? Wat zegt u hiervan ?... Wel, dit pleit op lof waardige wijze voor mijn geheugen, nie waar? Hoewel u mij zeer snel voorbi zijt gegaan, heb ik u gezien bij het lich van de toortsen in het moment, dat uw rijtuig stil moest houden voor het mijne. Da korte oogenblik heeft uw gezicht in mijn geheugen gegrift. Het had toen, eenzelfde uitdrukking als ik nu pp uw trekken lees.' WOXiSEX.EY-CARS. Het fee.fce.nde Engelaohe merk. l g-erioisoliloos. Direct l©ver"ba.ax. Inlichtingen en prijsopgave verstrekt de vertegenwoor diger voor Zuid-Holland: P.OVERGAAUW, Balistraat 85-87, 's-Gravenhage. NIZZA HOTEL SUISSE leerlijk beschut geleden. Lift. Centr. verw. roote tuin. Prosp. Intern. Yerk.bnrean, Amst., Raadh.str. 16; den Haag, Papettr. 5. GtftNDS VINS DE C^^AMPAG^E Perrier-Jouet ;0 Fpe.rnay> << ? ' CoricessionmrircSf Santér & Polis, Maastricht. Sokken welke zes maanden gedragen kunnen worden ZIJN GOEDKOOPER dan sokken welke na twee maanden versleten zijn. Verlang daarom nog heden een half dozijn AVIATA" GARANTIE-SOKKEN van Uwen leverancier. Fil d'Ecosse Fl. 4.25 en PI. 5.40 Merino 6.00 per half dozffn. Utrechtsche Tricotage Fabriek WICHER JANSEN, Utrecht BOUWT TE HUHSPEET. Mooie boMhriike terreinen. Spoor, Tram, Eleotrinch licht, Tetephoon. Inlichtingen M.üDE VELUWE",NunBpe»t. *1 'tWOIDMnUY5"ff >f<*eP ffVVY Vi^Öfl II J W J ?-/ |§5^ .^^ ARNHEM, VUfELSTRAAT-HEEREMGRACHT.- «OGGESTRAAT.' COMBIMATIE; f 25OO. f SALON - HUISKAMERSLAAPKAMER-LOGEERKAMER IN VIER VOOR DIT DOEL SPECÏAAL IMGERSCHTE KAMERS TENTOONGESTELD. ij ontvingen bericht^ dat een 20 P. K. SPIJKER-TOBPEDO betast met 4 personen en bagage, de 10EILUKE HELLIie . <. POENTJAQ,«., 28 'o, gelegen tusschen Buttentsorg en Sindangtaja C*J<*vaJ gemakkelijk bektommen heeft. Mndustrieele Maatschappij THO MP E H BURG", Amttlevilaw. tiniHiiltniiHiliiiiiiiiiifiiiiHHiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiliiitiifitiiiiiiiiMiHiiiiiiiHiitiiliiiiiti Nieuwe JRotterdamsche Courant van 1861 aangevangen, n.i. de weerlegging van zekere beweringen en voorstellingen in den Max Havelaar. Hij verdedigt den Lebakschen Regent, Brest van Kempen, Duymaer van Twist, generaal Michiels en nog meer-anderen tegen Multatuli's aantijgirfgen. Wie al de artikelen, door den heer Jhr. de Koek in den Tijdspiegel en Nieuwen Gids gepubliceerd, met aandacht leest en zich daarbij herinnert wat o.a. over de toestanden in Lebak door de heeren van Sandick en Dr. Kielstra en over den Max Havelaar door den heer van Lennep in Het Leven van Mr. J. van Lennep" geschreven is, moet wel verblind zijn als'hij niet inziet, dat het ver haal van Havelaars wedervaren door Mültatuli sterk subjectief gekleurd is en dat deze, toen hij zijn werk samenstelde, onder den invloed iiiiiiumiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiHimimimitiiimiiiiiiiiuiiui Ah ! ah!" antwoordde mijnheer Saturnus, het is waar. 't Is, ik moet hef bekennen, van een ontstellende nauwkeurigheid." Zijn snijdend lachen gaf mij de gewaar wording van het knersen van een schaar, die haren snijdt. Een bijzonderheid vooral is mij bijge bleven," ging ik verder. Ik zag van verre, hoe u naar de plaats, waar het toestel was opgesteld, toe ging... en tenzij ik door een sterke .gelijkenis word misleid ? ..." Gij vergist u niet, waarde heer, ik was het, dien gij zaagt." Met het uitspreken van die woorden be merkte ik, dat de toon van ons gesprek van een killer vijandigheid was geworden, dan een hoffelijk discours gedoogt, en dat ik derhalve tekort schoot in beleefdheid die ook een beul van zulk vreemd acabit ongetwijfeld het recht had van ons te verwachten. Ik trachtte dus onder het een of ander voor wendsel een wending te geven aan den loop der gedachten, waarin wij gevangen waren, toen op effen toon de schoone Antonieriep: Gij weet zeker, mesdames et messieurs, dat er vanmorgen een terechtstelling plaats heeft?" Ah l..." kreet ik, door deze enkele woorden innerlijk heftig bewogen. Het is die arme dokter de la P***", ging Antonie met droevige stem verder. Ik ben zelf nog door hem behandeld geworden. Het eenige, wat ik hem verwijt, is, dat hij het de moeite waard heeft geacht zich te verde digen voor den rechter. Ik had mij hem hoog moediger voorgesteld. Wanneer het lot van te voren is geworpen, dan moet men, naar het mij voorkomt, die getabberde heeren- op zijn hoogst in het gezicht uitlachen. Mijn heer de la P. heeft een oogenblik van zwak heid gehad." Wat vandaag is het? Ben je daar zeker van" riep ik uit, terwijl ik de grootste moeite deed aan mijn stem den klank van onver schilligheid te geven. Om zes uur, het noodlottig uur, messi eurs et merdames!..." antwoordde Antonie. Ossian, de mooie advocaat het keffertje van de faubourg Saint-Germain, is het mij gister avond komen zeggen. Niet ieder maakt mij het hof op zulke uitheemsche wijze. Ik was het vergeten. Het schijnt zelfs, dat men in aanmerking nemende het gerucht der zaak IIIHttllinUHIIIIIIIUIIIIIIIIII'llllll van de ervaringen der laatste jaren en zijn benarden toestand, er zeer licht toe komen moest zijn eigen figuur in het gunstigste licht te plaatsen. Een ieder, wien het er om te doeri is de waarheid zop dicht, mogelijk te naderen, heeft verplichting aan den gedocumenteerden arbeid van den heer De Koek: Aan den anderen kant kan men sympathie hebbep met het optreden van den heer Cantër, die voor den gestorven held in de bres springt en Multatuli's lof luide uitba zuint ten einde het gefluit van zijn tegen stander te overstemmen. Maar met zulke muziek komt de weten schap niet verder. Zooals ik reeds zei: de psychologische «tudie en beschouwing alleen kan hier een op den duur bevestigde oplos sing geven. Eenerzijds zal zij inlichten aanimtiiiimuiiiiittiimiiiitttittmiiiiiiiiiititititmiititittmiitiiiuiiiitmim en het aanzien van de persoon van den beklaagde, een vreemdeling heeft doen komen om M. de Paris bij het handwerk ter zij.de te staan. Zonder op de ongerijmdheid dezer laatste woorden te letten, wendde ik mij naar Mijn heer Saturnus. Hij stond vlak bij de deur, reaht op, gehuld in een grooten zwarten mantel, de hoed in de hand gehouden. De punch had mijn gedachten beneveld. Of, om de waarheid te zeggen ik voelde me vechtlustig. Want terwijl ik begon te vreezen dat ik door hem uit te noodigen een wat men in Parijs noemt gaffe" had begaan, werd mij het uiterlijk van dien indringeling onuitstaanbaar, en kon ik mij slechts met groote moeite weer houden aan dat gevoelen uitdrukking te geven. Baron" zeide ik tot hem glimlachend, oordeelend naar uw vreemdsoortige aan duidingen, zouden wij bijna het recht heb ben u te vragen, of gij niet, in zekeren zin spreekt van de Wet, als gij van u zelyen zegt dat gij doof zrjt en blind 300.dikwijls God het u vergunt?" Hij kwam nu dichterbij en zich naar mij overbuigend, antwoordde hij op fluisterenden toon: Voorzichtig. Gij weet toch hoe over gevoelig vrouwen zijn!" Hij groette in het ronde en ging heen, mij achterlatend, verstomd een oogenblik, huive rend en als kon ik mijn ooren niet gelooven. Lezer, een woord tot u! Wanneer Stendhal een eenigszins sentimenteele liefde-ge schiedenis wilde schrijven, dan had hij naar men weet vooraf en om, zooals hij zeide, zijn gehoor te stemmen op den zuiveren toon, de gewoonte een aantal bladzijden te lezen van den Code Pénal. Wat mij zelven betreft, wanneer ik een neiging in mij waarnam tot het schrijven, van verhalen van een bepaalde soort, was het mij, na rijpe overweging, als de verstandigste, meest vruchtdragende me thode voorgekomen, eenvoudig des avonds een caféte bezoeken, waar de thans tot de overledenen behoorende mijnheer X***, bedienaar des zwaards gewoon was incognito, bijna dagelijks zijn partij whist te komen spelen. Hij was, naar het mij voorkwam, een man niet minder welopgevoed dan andere menschen; hij sprak met een zeer diepe, maar duidelijk articuieerende stem, en hij bad een IIIIIIIIIIIIIIIIIMIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIimilllllllllllllUlllllMIIIIIIIIllllllllllllllltltll gaande het juiste begrip van innerlijke waar heid; zij zal aantoonen, dat bij de meeste menschen de oprechtheid al heel spoedig een compromis sluit met de verborgenste drijf veeren en gevoelens en dat, waar iemand een deel van zijn eigen leven schildert het iedeaal van volstrekt objectieve waarheid wel nooit bereikt zal worden. Zij, de psychologische beschouwing, zal leeren, dat wat bezielend werkt op den stijf en daardoor ook indruk moakt op den lezer niet zoozeer is de waarachtigheid van de feiten, die hij niet controleeren kan, maar de echtheid van het GEVOEL. Hier wordt de kloof zichtbaar tusschen den feitenrealist De Koek en den gevoels-personalist Cantër. De eerstgenoemde toetst de per soonlijke feiten aan zijn gegevens en vindt onwaarheid; de laatste ondergaat de trilimiiiiiiiimmtiiimmiiiiummiiiiinii goed-aardigen glimlach. Ik zette mij aan een tafeltje in de buurt van het zijne en het scheen mij een prikkelend gengegen toe, wanneer vreugde over een handige kaart hem tot die onder whistspelers gangbare uit drukking verleidde hem te horen uit roepen : ik heb gesneden, zonder zich daarbij iets kwalijks te denken. Daar was het dat ik mij herinner mijn meest poëti sche inspiraties om mij van eene bij burgerlieden geliefde zegswijze te bedie nen ontvangen te hebben. Ik mocht mij dus wel gevrijwaard rekenen van de gewaarwordingen van afgrijzen, die menschen gewoonlijk bevangen bij het plotseling ont moeten van die heeren van-den-kprten mantel. Het was daarom verwonderlijk, dat ik, op dit oogenblik mij aangegrepen voelde door een zoo doordringende ontroering, nu onze toevallige gast mij had doen verstaan dat hij behoorde tot hun gild. C*** die onder de laatste woorden zich bij ons had gevoegd, legde zijn hand op mijn schouder en vroeg: Wat bezielt je ?" Hij zal een erfenis hebben gekregen en zijn ambt waarnemen alleen nog tot zijn op volger is benoemd..." mompelde ik, nu geheel bedwelmd door de straffe odeuren van de punch. Verduiveld," zei C***, aanstonds zul je in ernst gelooven, dat hij met die plech tigheid" inderdaad iets te maken heeft." Heb je de zin van ons klein onderhoud dus verstaan," vroeg ik hem op fluiste renden toon: Kort maar leerrijk. Die mijnheer is eenvoudig een beul. Een Belg, hoogstwaarschijnlijk. Dat zou dan meteen den indruk van uitheemschheid verklaren waarvan Antonie daareven sprak. En zonder zijn tegenwoordigheid van geest zou ik zeker aanleiding geworden zijn van de pijnlijke kleine gebeurtenis dat hij de verbeel ding onzer jeugdige schoonen had verontrust." ||?Maar stel je voor!" riep C*** uit: 'n beul die een equipage bezit van dertigduizend francs ? Die diamanten geeft aan zijn taf elgenoote? Die soupeert in het Maison Dorée den voor avond van den dag, waarop hij zijn goede zorgen wijden zal aan zijn patiënt? Sinds je bezoeken aan het Caféde Choiseul zie je overal schavot-kerels. Drink een glas punch. Jou Mijnheer Saturnus js een. beetje lingen van Multatuli's echte verontwaardi ging en voelt waarachtigheid. Terecht heeft Dr. Prinsen in zijn opstel over Mültatuli en de romantiek er op gewezen, dat Dekkers gevoels- en gedachtenleven voor een groot deel voedsel heeft getrokken uit de Duitsche en Fransche romantiek. Uit deze omstan digheid, gevoegd bij zijn lyrischen aanleg, kan veel verklaard worden. Immers, eigen gevoels- en gedachtenleven is de stof voor den lyricus. Hij wordt zijn eigen held en hetzelfde proces, dat bijvoorbeeld uit allerlei uiteenloopende feiten een volkssage schept als die van Wilhelm Teil, brengt, in den geest van een lyrisch romanticus een Max Havelaar'' en Woutertje Pieterse" voort. Het zal de taak zij n vopr den toekomstigen levensbeschrijver van Mültatuli, lang methodisch-vergelijkenden weg de psyche, gevoel en fantasie, van dezen schrijver te begrijpen, deze als middelpunt van zijne beschouwingen te nemen en daaruit zijne geschriften te verklaren. Ik geloof dat de neerslag van zijn eigen gevoel bij dezen arbeid niet zal zijn haat, zooals bij den heer De Koek, noch dwepende liefde, zooals bij den beer Cantër, maar een reeks vap gevoelstonen, waarin de mengeling zal beantwoorden aan Multatulfs grilligen en fantastischen aanleg. DenHaag C. G. KAAKEBEEN * * * Nieuwe Uitgaven THOMAS SPEED MOSBY, Crime its causes and cures. lllustrated 354 pag. Price $2.00. St. Louis, C. V. Mosby Company. MELATI VAN JAVA, Hortense de Beauharnais, Koningin van Holland. Met een portret, 213 jag. Prijs ing. ?1.50, geb. ? 1.90. Baarn, Holfandia-drukkerij. Statistiek der Verkiezingen voor de Tweede Kamer der Staten-Generaal over het tijdvak 1901?1913 met aanduiding van de politieke kleur der candidaten, verhoudingscijfers enz., samengesteld door W. C. VAN MARION. Prijs ?0.30. Uitgave N. V. de Pers", 'sQravenhage. griezelig grappenmaker. Niets anders!" Het scheen mij na die woorden toe, dat de logica, ja, dat het koel verstand aan de zijde waren van mijn uitstekenden dichter lijken vriend. In een min of meer grimmige stemming nam ik inderhaast hoed en handichoenen, en wendde mij naar de opening der deur. mompelend: Goed dan." Je hebt volkomen gelijk," zei C*** Die plompe boert heeft lang genoeg ge duurd", ging ik voort, terwijl ik de deur opende van het salon. Indien ik dien macaberen potsenmaker inhaal, zweer, ik dat..." Ik wilde juist heengaan, toen van over mijn schouder een opgewekte en over bekende stem uitriep onder de opzijde geschoven gordijn: Onnoodig, mon ami! Blijf maar hier." En werkelijk, onder de laatste woorden was onze doorluchtige vriend, de kleine dokter Florian des Eglisottes binnengekomen: hij stond nu in zijn witchoura, die overdekt was van sneeuw, voor mij, gloeiend van opgewondenheid. Beste dokter", zei ik tot hem ik ben oogenblikkelijk tot uw dienst; maar..." Hij hield mij tegen. Als ik je de geschiedenis zal verteld hebben van den man, die dit salon verliet, op het oogenblik, dat ik hier binnenkwam, dan wed ik, dat je de lust vergaan zal zijn hem rekenschap te vragen van zijn wrange gezegden. Bovendien, het is nu toch te laat; zijn paarden hebben hem nu reeds ver buiten ons bereik gevoerd." Hij sprak deze woorden op zoo vreemde toon, dat zij mij terugbrachten van mjjn besluit. Laat hooren dan uw geschiedenis, dok ter," zeide ik na een oogenblik stilzwijgen terwijl ik ging zitten.?Maar denk er wel aan, Eglisottes, ik stel jou verantwoordelijk. Als ik niet handel is het op 't gezag van j e baret." De prins der wetenschap zette zijn stokmet-gouden-knop in een hoek, roerde met hoofsche lippen de vingers aan onzer drie schoone Versaagden, schonk zich wat madera in een glas, en begon te midden eener geboeide stilte, die zoowel van het zonder ling voorval als van de komst van zijn per soon het gevolg was in deze woorden,