Historisch Archief 1877-1940
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
14 Dec; '13. No. 1903
Israëls hem in zijn pastels fijntjes overtreft:
' in het. vluchtigste lichtspel.
6. Het volgende is een bezwaar, dat ook
bij mij geldt. Deze tooneelen, die de bekoring
van het Tegenwoordige hebben, zijn van
verfvoordracht nog niet juist. De teekeningen
zijn beter, maar de schilderijen (meen niet,
dat ik niet weet hoe lastig het is!) zijn nog
niet vervezeld" van licht genoeg geweest,
terwijl zij op dit oogenblik naar grooter
eenvoud gaan. J)e, verf is als korst voelbaar
en zichtbaar voor den geest, en dit is vooral
in de nachtscènes een groote fout.
PLASSCHAERT
* * *
Muziek in de Hoofdstad
Mondriaans tableaux" zijn me per slot
een obsessie geworden. Als 't hem immers
ernst is zal hij ieder streepje meten, elk
kleurvlakje wikken en misschien wel onder.
de microscoop, hij werkt er dan twee maanden
aan b.v. en zou dat niet even belangrijk zijn
als Rabindranath Tagore en zijn vader, van
wie'men zegt dat zij vanaf zonsopgang tot
's avonds van den volgenden dag in con
templatie kunnen liggen, even belangrijk als
de wij-gezangen van den Hindoe of de opera,
(hij is componist!) waarmee hij in 't leven
trad? Voor psychische aangelegenheden
vergt men tegenwoordig andere uitersten dan
voor de aangelegenheden der verrukkelijke
aarde; voor de psyche geldt de dood (zeld
zaam!), de vernietiging, voor de sterfelijke
natuur het leven als eindpunt, hoewel al onze
twintigste eeuwsche mystiekers het omge
keerde leeren en ook Tagore. Vele dingen
hebben me herinnerd aan Mondriaan, en
't laatst de twee fragmenten uit Debussy's
Le Martyre de Saint Sébastien", gedirigeerd
door Mengelberg. Het gaat daar om louter
primitieve dingen: de ziel van een lelie-hof
en van een tooverkamer, welke Debussy zeer
zonderling behandeld heeft. Ik weet dan ook
niet waarom de allergeheimzinnigste essens
van een mensch, een bloem of een ander
voorwerp slechts te vinden is in de complete
sterilisatie van het wezen en de natuur zelf.
Nooit zag ik een zoo groot orchést zoo weinig
geluid maken en het deed me denken aan die
geestige novelle van den genialen Villiers
Le secret de l'ancienne musique" waarin
een virtuoos op den Chineeschen Hoed
(schelleboom) zich dood speelt aan een partij
van rusten! Het is de ascese van een vrek,
niet waar: honderd instrumentalisten en gén
geluid ? Zoo kregen de quinten van 't eerste
stuk (de Hucbaldsche quinten welke men sinds
tien eeuwen barbaarsch noemt!) en de on
hoorbare paukenroffel, waaraan hoorder en
speler zich beiden uitputten, de eerste om
hem te hooren, de tweede om hem zoo on
hoorbaar mogelijk te spelen (welk eene
sensatie!) voor mij iets van een visionair
boerenbedrog. Ik kom dan ook tot de con
clusie, dat Debussy goddelijke dingen schreef
toen niemand er om vroeg, doch toen Gabriele
d'Annunzio met den componist eene vennoot
schap sloot om de journalistieke aantrekke
lijkheid van het. drama en van de charmante
actrice te verhoogen met 't muzikale ultra,
zich buitengewoon vergiste. Ik zal het be
treuren als hij twee maanden" gewerkt
heeft aan dit poppenstuk.
Zal ik u nog schrijven over Don Quichotte
van Richard Strauss, die binnen korten tijd
viermaal is uitgevoerd ? Me dunkt dat de
bezoekers van 't Concertgebouw genoeg
hebben van die opeenhooping
Don-Quichotterieën en ik laat het over aan de beminnelijke
enthousiasten, die klagen over de verre
gaande eentonigheid der programma's en
Mengelberg zonder twijfel talrijke protesten
thuis sturen. De dirigent was een week in
de stad en geeft niets dan herhalingen roept
iedereen verbaasd uit! Ik, die alles bijwoonde,
ook de Don-Quichotte's, eindigde met er
mee te lachen de peur d'être obligéd'en
pleurer" gelijk Beaumarchais zegt. Het waren
schitterende uitvoeringen, zeer verschillend
in de détails, en vooral de solo-altist leerde
bij, maar toch ... welk eene onevenwichtige
propaganda voor een componist, dien men
hier van buiten kent!
Nog een paar solisten. Mevrouw Lula Mysz
Gmeiner trad op met eene aria van Haydu
en liederen van Mahler en "Strauss. Zij is
eene Duitsche virago, kolossale gestalte,
kolossaal geluid en wat goedkoop ge
ntoneerd. Ik heb veel respect voor Haydn (een
proces voerend waarbij de advocaat der
tegenpartij mij gemis aan eerbied voor de
groote meesters" verwijt, lijkt me een der
gelijke betuiging noodigü) maar vind de
aria uit Ariadneauf Naxos" van
eengrenzelooze lengte en leegte, ondanks verschillende
retouches. Wanneer eene zangeres uit 'n
land, waar ieder greintje klassicisme onkreuk
baar geldt, niet voldoende intellect bezit om
de lengte of leelijkheid van zulke opgravingen
in te zien dan moesten of dirigent of bestuur
haar inlichten en winnen voor een andere
compositie.. De liederen van Mahler zijn
goed gezongen, die van Strauss beter en
daar raakte mevr. Gmeiner in haar rol:
Morgen", een betraand bioscoop-nummertje,
Cacilie" eene heroïsche liefdesverklaring
met veel burengerucht. Mej. Eva Katharina
Lissmann, ook eene mezzo-sopraan, is haar
tegenbeeld: eigenaardig gedekt, mat, wezen
loos en mistig van timbre, veel bekoring in
de melancholische vaagheid, meesterlijke
voordracht en voldragen techniek. Mej.
Lissmann zong An die Hoffnung" van Max
Reger, tekst van Hölderlin. Men kende Reger
tot dusverre slechts als verfoeilijke noten
kraker en ik stond verwonderd over de
muzikale lyriek en de poëzie, welke opbloeit
in 't middengedeelte van het tooverzachte
vers. Zoo Reger ooit probleem" is geweest
dan loste hij het hier op irf...
Mahleraccenten; het klonk divien en verzoenend
(sensitieve melodiek en zeerfijne orchestratie)
ondanks de weekelijke en fleemende ver
zuchtingen O, Hoffnung"; de rest der tekst
behandeling staat op een voor Reger geheel
nieuwen basis en men kan hem slechts
verwijten dat hij niet tien jaar geleden zoo
begon.
Als laatste Dirk Gootjes, de violist, met
Evert Cornelis. Het werd magnifiek gevon
den (behalve door de critiek) doch ik ben
vreemder, spontaner en wonderbarer effusies
van hem gewoon dan hij gedurende de
eerste helft van zijn concert gaf. Het spijt
me dus dat ik geen partij voor hem kan
trekken tegen de onnoozele dagbladen.
Zijne fameuse persoonlijkheid bleef, doch
wat heb ik aan eene persoonlijkheid; welke
in twee sonates worstelt om de vrijheid en
slechts bij momenten even, zij 't subliem,
opvlamt? Het lijkt me geene aarzeling van
den speler doch een simpele toevalligheid
dat zijn toon in strijd was met zijne voor
dracht, de eene bronzig en sterk, de andere
vaal en verbrokkeld. Hij blijft als kunstenaar
een broos wezen en afhankelijk van onbe
rekenbare grillen. Hoe spoedig trouwens
werden de spaarzame emoties in Beethoven's
Tiende en in Francks sonate vermenigvul
digd tot den gedragen, ongebroken gloed
van Lekeu's meesterwerk! Een gelukkige
avond dus, waarvan alleen de croque-morts
(waartoe ik me helaas moet rekenen) de
stoornissen merkten, maar die Dirk Gootjes
geen jaar meer mag uitstellen.
MATTHIJS VERMEULEN
* * *
Charivari
De gevaren der beeldspraak
De ambachtschool te Assen is het
kind der Vereeniging, terwijl de
ambachtscholen te Emmen en Hoogeveen op
eigen wieken drijven". (Mbl. v. Vakopl.)
De Hoop van Staat ? gaf hun allen
een hand". (Schatk.)
De schouwburg lachte en toonde
fraaie rijen blinkende tanden". (U. D.)
De houten dwarsligger heeft den
strijd moeten aanbinden tegen het ijzer.
Slechts uiterst langzaam heeft de ijzeren
dwarsligger veld gewonnen". (De Ing.)
*
Neerlandia beveelt Hollandsche af kortingen
aan voor kaartjes van afscheid, gelukwensen,
en rouwbeklag. Het best geslaagd schijnt
ons die voor rouwbeklag, m. o. r. (met op
recht rouwbeklag), omdat deze letters tevens
een toepasselijken term van ontstemming
vormen. Wij stellen voor bij gelukwensen
en afscheid, in plaats van Neerlandia's af
kortingen, deze te gebruiken: 1. o. 1. (laat
ons lachen) en d. a. a. g. (dit als afscheid ;
gendag!).
*
Maandag is er weer een Prins geland.
No. 30. Men beweert, dat alle Prinsen die
tot nog toe geland zijn elkaar een
broederlijken maaltijd zullen aanbieden op 20 Dec. a.s.
Wie dus prijs stelt deel te nemen, haaste
zich vór dien datum te landen.
*
Wij hebben nu een aardig plannetje be
dacht. Als alle landers eens een onderlingen
landingswedstrijd organiseerden ? Ziehier
een ontwerp-programma, dat wij gaarne voor
beter geven;
1. Het zak-landen. 's Landers beenen
worden stevig in een grof-linnen zak
gebonden. Op deze wijze belemmerd,
zal hij zich zoo vlug mogelijk van het
schip over de loopplank naar het strand
hebben te begeren,
2. Het mastlanden. Een met zeep
besmeerde mast van het dek naar het
strand, vervangt de loopplank; de
lander loopt er vlug en sierlijk over.
3. Het eg-landen. Een omgekeerde eg
wordt voor het schip gelegd. De lander
zal van het dek af daarop moeten sprin
gen, zoodat hij met de voeten juist
tusschen de punten belandt.
4. Het landen met hindernissen. Op
het oogenblik dat de lander de loop
plank betreedt, zal hij door een sterke
waterleidingstraal bespoten worden,
daar «a zullen aan weerszijden drie
flinke matrozen hem met zwabbers be
werken; voorts zal hij de vlak boven
de plank rondsnorrende luchtschroef
eener vliegmachine moeten passeeren, en
bij de eigenlijke landing zullen twee
valsche honden op hem losgelaten worden.
5. Het Chanteloup-landen of looping de
loopplank. Met opgerold lichaam zal de
lander achterover de smalje loopplank
moeten afrollen. Onder de loopplank
wordt een tank met kokende olie ge
plaatst.
Het door ons afgeluisterde gesprek
tusschen het Waanwijze Jantje en zijn
Pa, dat wij onlangs plaatsten, is ook
gehoord door den redacteur van het
Maandblad van den Neder l. Journalisten
kring. Vreemd, dat wij hem toen niet
opmerkten. Het gesprek staat in het
Novembernummer van dat blad. En uit de
Groene kan het niet overgedrukt zijn,
want dan zou het er wel bijgestaan
hebben.
*
INLASCH.
Uiterlijke schoonheid kan, zonder
innerlijke schoonheid, niet duurzaam
boeien." (N. v. d. D.)
* * 9
BERNARD DE VRIES
KUNSTHANDEL =====
N. SPIEGELSTRAAT EJ
Tel. interc. 9739. AMSTERDAM
Moderne Schilderijen - Aqua
rellen - Groote collectie Etsen
- Platen - Kunstvoorwerpen
Encadrementen
JAC. DE VRIES Ga.
Kunsthandel
Steenstraat 109, Arnhem.
Schilderijen, Aquarellen,
Etsen, Gravures,
Encadrementen.
Grootste en fraaiste keuze met voordeeligste
prijzen, allén echte
Perzische Tapijten, Kleedjes
en Smyrna Tapijten,
vindt men uitsluitend in de Magazijnen te
AMSTERDAM, tl DOELENSTRAAT
naast Hotel des Pays-Bas,
DEN HAAG, 28 PLEIN hoek Korte Vijverberg.
Firma I8TKUEWN, Importers.
Oe-vestigd sedert 1OOO
PHILIPS «PROJECTOR
M UWC LICHTEFFECT
Tijdelijke Tentoonstelling met verkoop van Unie en
i
nn Kunsthandel M. WOLFT,
GD, Rokin 104. - Telefoon 4068.
N.Y.
VELSEN HOL.LAND
No. 24 f75.?.
extra voetplaat 10,?.
Tütoaas fee terra-iitaca
(OM Babyioniscï)
Hoogte 95 cM. diam. 60 cM.
Vraag- Catalogus
vwslvrij
Diplöme d'Honneur
Gent 1913.
J. BAPTIST VALLEGGIA,
SINGEL. 4*8-432, AMSTERDAM.
Divans met iverstelbare peluw
?18.75, ?80?, ? «a.-, /85.- en ?28?.
IMvanlileeclen. vanaf ? 7.?.
L. VAN ZANTEN,
Oog t zeedij/f 134 Hotterdam.
MODERNE SCHILDERIJEN EN AQUARELLEN.
PHOEIIX
HOOFDGEBOUW: 446 HEERENGRACHT
tusschen Leidschestr. en Spiege'str.
KANTOORMEUBELEN: 76 DAM RAK
FABRIEK: 43 LOOIERSGRACHT
AMSTERDAM. TELEF. 3978 en 8489 l
UITVOERIGE PRIJSCOURANTEN
MEUBELEN
KUNSTHANDWEVEN.
Geïllustreerde Handleiding ten
gebruike van school en huis voor het
aanleeren der technieken van Kunst
en Spoelweven op den handweefstoel,
door
ELIS. M. ROGGE
en
LOTJISE H. WILDT.
Prijs, gecart. f 1.90. Uitgave van T.
HOLKBMA & WABENDOBT, Amsterdam.
WEBKEN VAN LEDEN DEK
VEREENIGING TOT BEVORDERING
DER GRAFISCHE KUNST
ZIJN PERMANENT VEKKRIJÖBAAK IN
,/T BINNENHUIS"
RAADHUISSTRAAT 48-50
AMSTERDAM
THANS: ETSEN, LITHO'S & HOUTSNEDEN
VAN: MOÜLIJN, VELDHEER, TOON DE JONG
GRAADT VAN ROGGEN, DE MESQUITA
VAN WEEZEL BRRENS
OOR HElT UiïvQEK£N WAN
J A. OEI JAAL
leu.
t KUNSTHANDEL, +
+ ARNHEM:. J
J TELEFOON 1345. J
+®childerijen9 Etsen,*
J Gravure99 J
JEncadretnenten.
w op de Hieuwjaarsdrukte,
/wordteen vroegtijdige bestelling verzocht./
/Atelier B. "vTNMAN^^T
?0 0 0 Hofleverancier O « ft/
/Slneel 562. hoek Vijzelstr., Amsty