DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 22 Maart '14. No. 1917 GUILIELMUS TlTSINGH de stichter van de Kweekschool voor de Zeevaart naar een portret dat in de Kweekschool bewaard wordt De Kweekschool voor de Zeevaart" te Amsterdam 1785?1811 en 1814?1914 Den 28sten Februari herdacht deze oud-vaderlandsche instelling op feeste lijke wijze den dag, Daarop 100 jaar geleden de school in eere werd hersteld, na door Napoleon te zijn opgeheven. Naar aanleiding hiervan willen wij nog eens de voornaamste gebeurtenissen uit de geschiedenis dezer school in herin nering brengen. De mannen, die in 1785 feitelijk den stoot hebben gegeven tot de oprichting van 't Kweekschool", zooals de Stichting vroeger algemeen en heden ten dage nog wel in het oostelijk deel van onze oude stad wordt genoemd, waren Zout man, van Kinsbergen en Titsingh. Vice-admiraal J. Zoutman en luitenantadmiraal Ridder van Kinsbergen waren beiden bevelhebbers van de eskaders, die bij Doggersbank op 5 Augustus 1781 door hun moedig optreden de ngelschen hebben belet onze schepen te nemen en dezen zeeslag voor ons land tot een goed einde brachten. Zij hebben wel geen schepen veroverd en rijke buit thuis ge bracht, maar dat stond ook niet op het programma. Een gedeelte onzer vloot mqest immers een groot aantal koopvaarders naar de Oostzee convoyeeren, terwijl een ander gedeelte de thuisvarende ?O. I. vaarders moest ophalen en veilig naar Texel brengen. Door aan de op buit beluste Engelsche vloot slag te leveren en gevoelige verliezen toe te bretjgen, werden onze koopvaarders in staat ge steld hun bestemming te bereiken en onze oude roem als moedige zeelieden werd, na een langen tijd van insluimering, door hen weer eens in de oogen van geheel Europa gehandhaafd. Wij kunnen ons dan ook niet begrijpen, dat er schrijvers zijn, die hun daden trachten te verkleinen of hen in een bespottelijk daglicht stellen; dit hebben zij toch niet verdiend. De tevredenheid en het enthousiasme in ons land waren dan ook zógroot, dat men allerwege geld inzamelde voor de verminkten en de nagelaten betrek kingen der gesneuvelden uit dit zeege vecht en van deze gelden stichtte men het Vaderlandsch fonds ter aanmoediging van 's lands zeedienst. Hadden dus deze mannen zich niet zoo moedig gedragen, dan was er van het bijeenzamelen van gelden niets gekomen en waarschijnlijk de Kweekschool nooit gesticht. Nadat ruimschoots in de behoeften van weduwen, weezen en verminkten was voorzien, bleef er nog zooveel geld over, dat men, voornamelijk op aandringen van Titsingh, besloot hiermede een af zonderlijk fonds te stichten tot oprich ting van een Kweekschool voor de Zeevaart". Mr. Guillelmus Titsingh, regent van het stedelijk werkhuis, had reeds vanaf 1776 gewezen op het nut, in navolging van Engeland, tot stichting van een Etablissement om zeelieden te kwee ken" en in 1780 verscheen zelfs van KWEEKSCHOOL, VOOK DE ZEEVAART BINNEN AM S E 11 D AM, Opgedragen aan den Heer Gailielmus itfi 3)oor H. CA«T»AN, -w. v . KW j.-w. SMIT Boekverkopers. De Kweekschool voor de Zeevaart in 't begin van de 19e eeuw. Het was het oude Rasphuis, maar van een nieuwen gevel voorzien BINNENPLAATS VAN DE KWEEKSCHOOL VOOR DE ZEEVAART, aan de Prins Hendrikkade te Amsterdam, en het honderd jaar oude oefenschip zijn hand bij H. W. & C. Drossberg een tractaatje, getiteld: Bedenkingen over de schaarschheid van zeevarend volk in het gemeen en het verval van onze natio nale zeevaart in het bijzonder. Er was reeds vroeger, vór 1781, eenig geld bijeengebracht voor dit doel. Door legaten en donatiën werd het fonds daarna grooter en het was voornamelijk door den steun van Haarlemsche inge zetenen, later vereenigd met dien van Amsterdamsche vrienden en bovenal door de ruime bijdragen uit Indië, die door de particuliere bekendheid van Titsingh aldaar en met medewerking van den Gouverneur-Generaal Alting toevloeiden, dat in 1784 de oprichting van 't Kweek school" was verzekerd. Dit werd verder gemakkelijk gemaakt, doordat het oude Werkhuis of willige rasphuis" (het voormalige pakhuis De Pool"), staande aan den Buitenkant bij de Schippersgracht, werd ontruimd en de bewoners er-van werden overgebracht naar het nieuwe Werkhuis bij het Roeterseiland, waar het zich thans nog bevindt. Het was weer Titsingh, die als regent van het Werkhuis zijn invloed beproefde bij de regeerders der stad om dit ge bouw af te staan tot inrichting van 't Kweekschool", welke pogingen met succes werden bekroond, want aan Commissa rissen van het fonds werd het voor 4 jaren in bruikleen gegeven om een proeve te nemen", hetwelk bij besluit van 2 Maart 1785 reeds werd veranderd in een gift voor altijd. Voor de verbouwing tot Kweekschool werd door de Staten van Holland en West-Friesland ? 10,000 gegeven en werd, zonder eenig voordeel voor henzelven, door Mr. timmerman J. Smit en Mr. met selaar Tijko de Valk voor den maatigen prijs van ? 9000 uitgevoerd". Op 25 April 1785 werden de eerste steenen van den nieuwen voorgevel ge legd door Claude Pierre Titsingh, David Jacob van Lennep en Hendrik Bicker, zoons van Commissarissen der stichting. De zilveren troffel waarmede deze plech tigheid is geschiedt, bevindt zich in de school; waarop de volgende dichtregelen van F. Valck zijn gegraveerd. Terwijl der Vadren deugd der Scheepvaart stigt een Tempel, Legt hun beloovend Kroost den Hoek steen aan het Y, Dus word een Heldenstoet gekweekt aan dezen Drempel Zo lang mijn Nederland den Eernaam draagt van vrij. Aan dezen troffel is nog eene andere geschiedenis verbonden. Zij werd na melijk indertijd uitgeleend voor de eerste steenlegging van het vrijheidsbeeld op den Dam. Mr. Titsingh schonk als versiering van den voorgevel van 't Kweekschool" een toepasselijk kolossaal beeld, dat door den stadsbeeldhouwer A. Ziesenis werd vervaardigd. Dit beeld, Een Maagd met vlag, steunende op een scheepsroer, voorstellende de Zeevaart, en omgeven door den Mercuriusstaf, graadstok, haan, bijenkorf, zeekaart, passer etc., is nog steeds het wapen der school en wordt door de kweekelingen als monogram gedragen op de uniformpet en de knoopen en is bij deze jongelui beter bekend onder den naam van Kaatje". Na afbraak der oude school is dit beeld in het nieuwe gebouw in het gym nastieklokaal geplaatst, waar het thans nog prijkt. Door tusschenkomst weer van Titsingh werden door regenten van het Werkhuis aan de Kweekschool ver maakt de 2 schilderijen van den Tocht naar Chattam en de Blocade van Cadix. Van Zoutman en van Van Kinsbergen zijn nog ontvangen de degens, die zij bij den slag van Doggersbank droegen en hun portretten; terwijl Van Kinsbergen, die later het zeevaartkundig onderwijs in hooge mate bevorderde, nog legaten vermaakte, waaruit nog jaarlijks twee kweekelingen een octant en een zee kijker als prijs ontvangen, dus waarvan al meer dan 100 jaren wordt geprofiteerd. Wij hopen hiermede in het licht te hehben gesteld, hoeveel ,,'tiKweekschool" aan deze drie mannen heeft te danken. De Stichting mocht zich voorts bij de oprichting verheugen in veel belangstel ling van alle zijden. De bankier Henry Hope schonk het instructieschip op de plaats, de Admiraliteit van Amsterdam het tuigage ervan; verscheidene perso nen en lichamen schonken schilderijen i en kostbaarheden, op de scheepvaart betrekkin g hebbende, zoodat deze in den loop der jaren tot eene merkwaardige verzameling zijn toegenomen en steeds mocht de Kweekschool de bijzondere vriendschap van tal van stad- en landgenooten ondervinden. De beschikbare ruimte laat hier niet toe nog verder over de geschiedenis der school uit te weiden, doch de ge beurtenissen gedurende de jaren 1811 1814 dienen toch nog even te worden genoemd. Onder de Fransche overheersching, nadat Holland bij het Keizerrijk was ingelijfd, brak er voor 't Kweekschool een donkere tijd aan. Na de tierceering der renten der Publieke Schuld, volgens Decreet van Napoleon, waren Commis sarissen van het Vaderlandsch Fonds ter aanmoediging van 's Lands Zeedienst" niet in staat aan hun verplichtingen tegen over het weduwenfonds en dat der Kweek school te voldoen; de subsidie van 's landswege was ook al reeds ingehouden. Zij besloten door middel van het indie nen van een request bij den keizer te trachten hierin verbetering te krijgen en hoewel dit eindigde met: Nous avons l'honneur d'être avec Ie plus profond respect, Sire! de votre Majestéimperiale et royale les tres humbles et tres obéissants serviteurs et tres fidèles sujets Les Commissaires du Fonds Patriotique pour l'encouragement de la Marine et pour tous Daniël Hooft, Président", Jacques Teysset, Secrétaire", was het antwoord van Napoleon hierop, dat het fonds nu toch een tekort had en niet kon bestaan (nadat n.b. de roover de rente der staatsschuld tot op 1/3 had verminderd) en overwegende, dat eene instelling van dien aard niet af hankelijk kon blijven van de wisselvalligheden van vrijwillige giften, gelastte de gelden ook van het weduwenfonds in de Staatskas te storten en de kweekelingen in te deelen op de Fransche oorlogsvloot en aldus geschiedde. Commissarissen droegen de sleutels der Kweekschool af aan den Prefect en gingen huistoe. Algeloopen. Van dien kant moesten wij het dus niet hebben. Over deze transactie zou nog veel verteld kunnen worden. Gelukkig heeft het niet-bestaan der Kweekschool kort geduurd; het jaar 1813 bracht betere tijden. De hulp kwam toen van andere zijde, want toen in 1813 Napoleon ten val kwam en Prins Willem I als souverein vorst in Holland werd uit geroepen, gaf hij dadelijk, uit eigen be weging, zelfs vór het oude bestuur der school dit had overwogen, zijn wensch te kennen, 't Kweekschool" in zijn ouden toestand te herstellen, noodigde de vorige Commissarissen uit de leiding weder op zich te nemen en gelastte, dat de kosten tot onmiddellijken onderstand gedeeltelijk door 's lands schatkist zouden worden gedragen. Voorts vaardigde de vorst nog bevelen uit, dat alle goederen en bezit tingen der school, die haar door het Fransche gouvernement waren ontnomen, zouden worden teruggegeven en dat dezelfde jaarlijksche subsidiën, als van voorheen, door den Lande zouden worden toegekend. Ofschoon het Fransche Marinebestuur wel getracht had, tusschen 1811 en 1813, de effecten der school in handen te krijgen, is haar dit door de bijzondere zeemanschap van den heer Tengbergen, Trésorier des Invalides", niet gelukt. Ook de verbouwing van 't Kweek school" tot andere doeleinden en de sloo ping van het scheepje wist de equipagemeester Roepel op de lange baan te schui ven, zoodat alles zich nog bij het herstel in den ouden toestand bevond. De wederoprichting werd hierdoor zeer gemakke lijk gemaakt. De souverein voorkwam onze wenschen, zooals professor J. H. van Swinden, de voorzitter-commissaris, dit in zijn aan spraak bij de heropening uitdrukte. Deze daad van Willem I valt des te meer te prijzen, daar tijdens de woelingen in onze stad onder Burgemeester Hooft vór de Fransche overheersching het bestuur der school niet aan den kant van Oranje stond. Zelfs bij het bombar dement van Kattenburg, dat zeer oranjegezind was, waren de Patriotische troepen in 't Kweekschool gelegerd. 28 Februari 1814 werd het onderwijs weer hervat. Er was dus op dezen datum van 1914 wel reden tot feestvieren. Dadelijk na het herstel mocht 't Kweek school" zich weer in de sympathie en steun van velen verblijden en stond sindsdien altijd onder bijzondere be scherming van de oranjevorsten. IIHIIIIIIIIIIMIlllUMIIIItllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIHnilllllllllllMHItllllllllllUnillllllllllltllllinilllllHIllllllllMIIII Hooge waterstand: De Waalkade te Nijmegen overstroomd