10 Mei '14. No. 1924 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND a/d TACWCS. 1913, 55 Artsen ter plaatse, 35000 Kurgasten, 480.000 Baden. Seizoen: 15 April tot 15 Oct. Gedurende het gen. jaar drinkkurenen baden.Prosp. Geschaftszimmer Kurhaus en Intern. Verk.bur. Amst., Raadh.str. 16, Den Haag, Papestr.S.Beroemddoorneilz. result. bij hartziekten, rheumatiek, jicht, rnggemerg, zenuw en vrouwenz.,Iangz.herst.,scrophuloce,enz. BOUWT TE NUNSPEET Mooie boschnjke terreinen. Spoor.Tram, Electrisch licht, Telephoon. Inlichtingen M.ij DE VELUWE", Nunspeet. PIANO GRANDS ;V.ÏNS DE tHAMPAÜNE Rerrier-Jöuet ; 1 ^ fepèrnay, Cotfcefsion'riair/esj ? ' Voor eerste klas B B MM BH BLB10 JAAR GARANTIE KUNSTSPELenELECTR: PIANO'S. VUUGELSiiHETADRES WP-KESSEUS'KON.FABRIEK. TILBURG VRAAGT CATALOGUS OOK ~' TEMTOOn5TELUHCVAH EEN CWEL NIEUWE COLLECTIE ZOMERHOEDEN 0 fg AMSTERDAM EEMICE VERTEGENWOORDIGERS l l O C OT Vo &\+ sCRAVEflHACE VOOR NEDERLAND VAN L. l D t IA l T& AUTOMOBIELEN. Hoofd-Agent voor Nederland : J. LEONARD LAN8, Stadhouderskade, AMSTERDAM. Verkrijgbaar bij: N.V. Manufacturen Magazijn HET ANKER", uitsluitend gevestigd: 49 Veenestraat en Heulstraat 27, DEN HAAG. SPECIALITEIT IK UITZETTEN EN UITRUSTINGEN. Monsters, geïllustreerde prijscou ranten en attesten zenden gaarne op RIJWIEL.. RIJTUIG.en AUTOBANDEN l?' V- Ned. TriCotfabriek VALTON waarborgt «.uditeit, ZONEN^msterdam. Fabriek Hevea. Hoogezand (Groningen.) Heb het uitstekendste aan te bieden dat iemand wenschen kan, hoe zal de wereld het weten, indien gij niet adverteert? JOHN P. ROCKEFELLER NI EERSTE BD. FABRIEK TAN ASBESTCEMSNTFLATE ttartinit". MARTINITPLATEN zfln: brand-, treJfe- en krimpvrfl. V mag-1 jpx^]zon «'n tnoiuïters. ADRES: CJrnqlusweg 113, Amsterdam. Ongelukken O C E f\ M Aansprakelijkheid ROKIN 151 - AMSTERDAM Ziekten Automobiel ALLEN DRAGEN Kousen en Sokken van WICHER JANSEN UTRECHTSCHE TRICOTABE FABRIEK UTRECHT. AV1ATA" Garantie Kousen en Sokken Gegarandeerd voor 6 maanden. Wij verstrekken gaarne adressen van wederverkoopers. I>E Weekblad voor Nederland kost slechts f 1.65 per kwartaal Allereersten rang. Te midden van eigen groot oud park, HET AUGUSTA VICTORIA BAD, Geneesheer-Directeur Dr. Med. G. HüLSEMANN, meest moderne comfort, 40 privébadkamers met directe is met het Hotel verbonden ten dienste der gasten, die niet verplicht zijn een kuur te ondergaan. toevoer ran het warme bronwater uit de hoofdbron. Een uit 18 afdeelingen bestaande, volledig ingerichte pshysicalisch-orthopaedische kuurinrichting, Warm en koud water in alle kamers. Auto Garage. ter speciale behandeling van spier- en gewrichtsziekten, zenuwziekten, verlammingen, enz. In het hotel afzonderlijke eetzaal voor JICHT-UIEET. Prospect, gratis. Int. Verkeersbur. Raadhuisstraat 16, Amsterdam, den Haag Papestraat 5. opzichtige zelfstandigheid wordt er door verzacht. Zoo wordt elk ding in Spinozas boek omhoog gehouden tegen de allesoverweldigende idee van een god, die de substantie is der wereld, eigen oorzaak, en oneindig bestaan. De zelfstandigheid verdwijnt, in het kleine ding schijnt opeens het geestelijk leven te kloppen der godheid, en men meent eene dwaling ingezien te hebben: het zoo scherp begrensde voorwerp was niets dan een voorbijglijdende schaduw op het wezen der wereld; zelfs het bestaan dankte het aan de godheid, en zijne zelfstandigheid was schijn. De zwaarmoedigheid is zonde," zegt de religie, want zij beteekent wantrouwen in de godheid." De zwaarmoedigheid is steeds slecht," zegt Spinoza, want zij is eene droefheid, waarbij de macht tot handeling ten zeerste vermindert en wordt weerstaan." De doodzonden zijn verfoeilijk," zegt de religie, wamt zij vergrijpen zich aan de geopenbaarde wetten Gods." In waarheid," zegt Spinoza, zijn gierigheid, ijverzucht, wellust, enz. soorten van waanzin, en dus in strijd met de rede, want de rede bestreeft niets dan kennis, en dit streven tot kennis is de eerste en eenige grondslag tot deugd." Uit het voorgaande volgt dus, dat vol gens Spinoza, de ware kennis Gods in den menschelijken geest te bereiken is, daar in de rede de idee der godheid in volkomen zuiverheid aanwezig is. Tot ware kennis der godheid komen volgens den Christelijken godsdienst de zaligen, die haar aanschouwen, tot deze kennis komen de sterfelingen niet. De rede heeft zichzelf in zijn wezen op te vatten, en heeft zoo noodzakelijk, naar Spinoza, een begrip van God. Heeft de sterfeling dit begrip bereikt, dan is hij, ook zonder onder den boom Böte gaan zitten, tot de hoogste menschelijke volmaaktheid geraakt. En uit dezen uitgezochten en voor den mensen beverlangen om weer aan 't werk te gaan... Doch bij zijn terugkomst waren ook Dell Mungry's platen in zijn bezit. In 't midden van zijn vacantie was hij voor twee dagen en twee nachten van 't Maine-tooneel ver dwenen. Dien tijd had hij noodig gehad om in de kleine plaats in Ohio te geraken en de platen op te delven op de plek waar Clarkson ze had begraven. Chub borg de platen, voor hij naar zijn kantoor terug ging, veilig weg en werd opnieuw een feilloos werkende kantoor machine. Soms haalde hij ze voor den dag en bracht ze in het raamlooze kamertje in het achterste gedeelte van zijn appartemen ten. Hij begon experimenten met het vreeselijk geheim, dat Dell Mungry had gemaakt tot een voortdurende bedreiging voor 's lands financiën. Hij was even geduldig en nam evenveel voorzorgen in acht, als toen hij bezig was Clarkson zijn geheimen te onttroggelen. ledere stap die hij deed overwoog hij zorgvuldig om er zeker van te zijn, dat er geen spoor werd nagelaten, dat het gemakkelijk maakte hem te achterhalen. Het was dit keer zulk hoog spel, dat hij zich de luxe kon permitteeren langzaam te doen en hij was te verstandig om ook maar de kans te loopen zelfs de kleinste dwaling te begaan ... Op een ijskouden winternacht van h tweede jaar boog Chub zich in zijn geheime cabinetje vol spanning over de uitkomst van maanden hard werken en uitte een triomfkreet. Het geheim had uitstekend ge werkt. De groote sprong was genomen. Gedurende den verderen winter en in de lente hield hij zich onledig door te experimenteeren met de bankbiljetten, die hij in zijn achterkamertje maakte. In verschillende plaatsen van de stad gaf hij briefjes van tien, twintig, vijftig en honderd dollar uit. reikbaren toestand vloeit vanzelf de ware liefde tot God, de amor Dei intellectualis voort. Wanneer men de rustige woorden van Spinoza voelt aanzwellen tot deze liefde Gods, die uit den vergeestelijkten vorm aller dinfen opgekomen, daaruit opstijgt tot het wezen er wereld, waarin zij opgenomen zijn, dan meent men de zelfde oude geluiden te hooren uit het beroemde en roerende tweeduizend jaren oudere gesprek met de wijze vrouw van Mantineia. Zoo weinig veranderen de menschen en zoo hardnekkig zijn hunne morgenstondige droomen. Voor ieder, die een leven van meer emoties leefde dan de Rijnsburger wijsgeer, schijnt het wel eens wonderlijk, dat alle bewegingen der ziel in den spiegel zijner leer zoo zuiver geproportioneerd blijven, dat het schijnt, alsof alleen de man der wereld tot zoo zuivere onderscheiding van alle hartstochten zou kunnen geraken. Zoo verbaast Bourget zich in zijne Psychologie de l'Amour", dat de eenvoudige Jood in zijne afzondering tot zoo nauwkeurige en juiste definities van de liefde en de jaloezie is gekomen. Maar men behoeft niet, om een hartstocht te leeren kennen, zijn beker tot de wrange drabbe te hebben geledigd. Van de edelste wijnen is de geur voortreffelijker dan de smaak. Den smaak van eene emotie heeft men het zuiverst, voordat men haar eigenlijk heeft ondergaan; het leven leven" kan men alleen, door de kennis afteslaan; het genot der kennis is eene waarschuwing voor het genot der emotie. Ons boekje leidt den lezer in eene wereld van gedachten binnen, waar het oog van de grillige vormen, welke de in het leven ervaren dingen in onzen geest hebben aange nomen, uitrust in den aanblik van die letterteekens, die voor ons het aesthetisch onmis bare begrip eener oneindige substantie aanduiden, en van die eeuwige rust en Toen werd hij brutaler. Hij presenteerde een biljet van vijftig dollar aan den kassier van het assurantie-kantoor, waar hij geëmployeerd was. Zeg Bill, dit biljet lijkt me valsch", begon hij. Kijk jij het es even na, wil je? Ik ben niet gewend met zulk groot geld om te gaan!" De kassier onderwierp het biljet aan een nauwkeurig examen. 't Is goed genoeg voor mij!" antwoordde hij en voegde er aan toe: 't Is immers een van die nieuwe briefjes van vijftig!" Op dezelfde wijze toetste Chub een van zijn specima van honderd dollar aan de scherpzinnigheid van een ouden boekhouder aan een groote bank, waar hij goed be kend was. Bekijk het vooral zorgvuldig", zei hij, het ziet er me niet erg betrouwbaar uit." De zaak is toch zuiver" bevond de oude man. Het is een van die nieuwe papiertjes van honderd, mr. Walker!" Dank u," zei Chub en stapte weg met zijn hoofd trotsch omhoog. Dien nacht pakte hij in den valschen bodem van een koffer biljetten bij elkaar tot een waarde van honderdduizend dollars. Daarna vernietigde hij iedere aanwijzing van zijn misdaad, Dell Mungry's beroemde platen incluis. Hij had het er tot lang na middernacht volhandig mee, maar toen hij gereed was, bleef er geen spoor over, dat eenig vermoeden kon geven, dat hij betrokken geweest was bij het oneerbare handwerk van valsch geld maken... Den zomer van dat jaar gaf Chub den wensch te kennen in de vacantie een uit stapje naar Aljaska te willen maken, en na afscheid te hebben genomen, reisde hij af.... Die maand betaalde een van die lichtiiiMMiiiiiiiiiiiiiiuHMiMiiiiiiimiiliiiiiiiiiiiiiiiiittiiii onaandoenlijkheld waarnaar ieder in zijn zeldzame oogenblikken van onbevangenheid verlangt. Er zijn twee boeken, die den geestelijken Europeeër steeds zullen welkom zijn, als hij, vermoeid van den wilden ijver der gods dienstige propaganda of van de nerveuze verlangens naar schoone zielsondervindingen tot een kleine, zuivere denkbeeldige wereld in compendio wil ingaan: de Navolging van Christus door Thomas a Kempis, en de Ethica van Spinoza. L. H. GRONDIJS * 8 * Muziek in de Hoofdstad Berlioz' L'Enfance du Christ" is uit den schemeringstijd van den rorhantischen com ponist en over de muziek ligt die arme vermoeidheid, welke alle romantikers heeft overvallen bij den avond van hun leven. Langzaamaan zijn zij gesteriliseerd door de desillusies, wijl zij geen andere wereldbe schouwing kenden dan de illusie en een optimistische waan, allengs zijn zij ver schrompeld in den onophoudelijken afkeer van de realiteit, welke zij nooit leerden benuttigen in hare omduiding tot schoon heid. Zij gaven te veel acht op zich zelf en verwaarloosden of schonden het wezen der dingen met de altijddurende bij menging eener overheerschende subjectiviteit, in plaats van hen te transfigureeren tot betooveringen, in plaats van de levenskracht der dingen te vermeerderen met absoluter afstralingen, en toen de opjuichingen hunner jeugd, meer physisch dan spiritueel, waren uitgegloeid en zij hunne eigen psyche machteloos vonden om eenige verrukking te benaderen, zagen zij zich te oud, en misschien te hoogmoedig, om onderdanigheid te leeren aan de aarde rond ons, om leven te putten uit de universeele goddelijkheid zinnige jonge Amerikaansche millionnairs op zijn reis van Liverpool naar Weenen buitengewoon hooge wisselkoersen voor het converteeren van honderdduizend dollar aan volkomen goed Amerikaansch bankpapier. De Amerikaansche biljetten waren alle nage maakt, maar zoo volmaakt, dat ze zonder eenig voorbehoud geaccepteerd werden. Deze zorgelooze, jonge millionnair had bij iedere van die wisseltransacties een anderen naam. Hij deed zijn zaken op een hoog hartige, nonchalante wijze af, en nadat hij aan een New-Yorksch adres een zeker pakje verzonden had, was er niets meer aan hem dat er op wees, dat hij met Amerikaansch geld had geknoeid. Toen verdween plotseling de lichtzinnige, jonge millionnair... Tien dagen later lag Chub Walker lui in de kussens van een spoorwegcoupé. De trein stoomde langs den Oostelijken oever van den Hudson op New-York toe. Het was een ver rukkelijke zomeravond en Chub zag met blije trots naar de jachten en motorbooten, die over de blauwe rivier schoten. Al die din gen behoorden hem nu toe, als hij wilde: hij leunde behaaglijk en met zelfvoldoening achterover, toen hij de verre lichten van de stad zag branden tegen de lucht. Ze spraken tot hem van macht en van de genoegens die hem voortaan wachtten. Hij kwam terug in New-York, voor zijn leven geborgen. Toen hij uit den trein stapte en een kruier met de zorg voor zijn koffer belastte, bewoog hij zich op nieuwe triomfantelijke wijze. Hij wandelde langzaam het perron af, pralend van zelfgenoegzaamheid. Met smadelijken mond baande hij zich een weg door de menschenmassa: hij was nu een van de heerschers. Hij bestelde een taxi en beval den kruier zijn bagage binnen te plaatsen. in plaats van het te verspillen. Eene conti nuïteit van melodie en schoonheid gelijk bij Mozart, eene verjonging, gelijk bij Beethoven, tot aan den dood, valt bij geen der kunstenaars uit de vorige eeuw waar te nemen. Parsifal van Wagner klinkt mat en traag, L'Enfance du Christ" van Berlioz is een schoone, doch treurige schaduw zijner vorige werken. De lente-verrijzenis der lyriek, waarin enkel Verdi en Bruckner zich groot en edelmoedig toonden, ondanks het sombere einde hunner laatste jaren, werd bij Berlioz en Wagner vervangen door differentieering der com positie en subtiele, technische nieuwigheden. Grauwe toon met enkele zeer poovere lichtvloeiingen leken de karakteristiek der Trilogie sacrée" bij hare uitvoering onder den heer Theo van der Bijl. Gedaanteloos en nevelzwaar rezen de schaarsche thema's en zonken weg in den te donkeren nacht, het orchestrale fluïdum zweefde vaal en doel loos van het eene timbre naar het andere, een vervelend spel van schimmen in de monotone eenzaamheid. Dat de dirigent daar van schuld droeg voor twee derden, spreekt vanzelf, maar wijl dirigenten wel sterkere composities plegen te verknoeien, behoeft men 't hem niet alleen te wijten. Berlioz heeft zijne conceptie onjuist gebaseerd. Zij is kunstmatig en naïef, archaïseerend en simpel, primitief en van een zeer gecompliceerden gedachtengang. Berlioz, die meende oude stijleigenaardigheden te moeten ge bruiken, bezat zeer weinig historische kennis, wat hij wist van Bach, Handel of de contrapuntisten was beperkt tot een paar dilettantismcn en in het gegeven kader van primitiviteit heeft hij zich ongelooflijk moe ten behelpen, inbinden en martelen, want gelijk de meeste romantikers was hij geen historisch mensch en het weinige, dat hij van het verleden wist, verachtte hij. Berlioz slaagde 't best, waar hij evocaties streelde Juist wilde hij instappen, toen een buiten gewoon krachtige duim en wijsvinger zich zoo sterk om zijn elleboog samennepen, dat de arm onbruikbaar was. Een zachte stem zei: Een oogenblikje, Walker!'' Chub draaide zich met een woesten ruk om. Een korte stevige man, die hem uit den trein gevolgd was en hem in de vestibule opmerkzaam had bekeken, stond voor hem. U gaf me werkelijk een aardige jacht, Wal ker," zei de man hoofdschuddend. Waarom kon je je valsche geld niet afschuiven aan dezen kant van het water, in plaats dat je me 't heele continent rondjaagde ? Liverpool, Londen, Kopenhagen, Amsterdam, Weenen, Parijs en dat vervloekte Europeesche eten smaakte me absoluut niet." Wie ben je voor den duivel ?" vroeg Chub. Geheime politie," was het laconieke ant woord. Ik ben aldoor bij je geweest, sinds je den trein van Chicago naar Baffulo pakte, afstapte in Montreal en den expres voor Liverpool nam. Je liet me verduiveld haastig trekken, maar ik was nooit meer dan hon derd meter achter je." Verbijsterd stond Chub den man toe om in de taxi te stappen, die naar het huis van bewaring gedirigeerd werd. Het werd plot seling duister voor Chub's oogen. Wat ter wereld was er gebeurd? Waar deugde iets niet? Waar haperde het in zijn schitterende opzet? Wat was het toch!... Hij stelde zich deze vragen nóg, toen de poorten van zijn vroegere gevangenis zich weer voor hem ontsloten. Hij werd in de directeurskamer geleid en daar trof hij: Clarkson, met een nieuw pak aan, een valies aan zijn voeten. Hij nam afscheid van den directeur. ... van Gluck of Grétry, doch ook hier voelt men eene ongewenschte zelf-contröle en onvrijheid; herinneringen aan den Duitschen polyphonen stijl, waarmee Mendelssohn hem reeds kwelde tijdens zijn studiejaren in de Villa Medicis te Rome, en die hem gedurende zijne reis door Duitschland, welke het schrij ven der Trilogie voorafging zonder twijfel geprikkeld heeft, omdat hij er mysteriën vermoedde en een ongekende uitdrukking (tevergeefs!) heeft hij sjofel gebezigd als een geraamte van noten, wier uiterlijke waarde even gering is als de innerlijke. En ten laatste werd L'Enfance du Christ' geheel gecom poneerd in margine van alle religie, gelijk iedereen op zal merken. De hymnische over vloed van een Sint Franciscus en de vroolijke eenvoud van den poverello, welke zou passen bij dit verhaal, zijn afgemeten tot enkele stille reminiscenties aan de poëtische Noés van het oude Frankrijk, de \erliefde confi denties of de exuberante rouw van een Verlaine, die altijd omslaat in toegenegen aanbiddingen, werden verzwegen; een enkele eruptie van amoureusen gloed (Voyez ce beau tapis d'herbe douce et fleurie!) en de rest is star, hard en bewegingloos, daar de exaltatie van geloof en liefde moesten ont breken. Er zijn buitengewone fouten begaan bij de uitvoering, welke men overigens gaarne zou prijzen, omdat eene reproductie van Wat," hijgde Chub, gaat u er uit?" Ja!" zei Clarkson. Hij was een andere Clarkson geworden en keek Chub rechtuit in de oogen, niet langer nederig of vleierig. Voor hoe lang?" Chub was perplex en voelde zich huiverig worden. Clarkson nam hem uit de hoogte op: Voor altijd, jongen; ze schonken mij de rest, om jou te pakken te kunnen krijgen!" De kamer draaide met Walker rond. Hij hoorde door een floers Clarkson praten: Jij viel terwille van mij. Ik wist, dat,als een handige snuiter mijn platen zou gebruiken, het goevernement mij m'n straf zou schenken, als ze hem te grazen konden krijgen. Dus begon ik uit te kijken naar zoo'n soort kerel hier. Hij moest heel slim en handig zijn. En jij was de geschikte om mij die dienst te bewijzen. Ik zond een boodschap naar m'n vrouw waar m'n platen waren en zij moest me waarschuwen als ze verdwenen waren. Ik wist dat jij ze dan had, want je hebt me. lang genoeg uitgehoord om te weten waar ze waren. De regeering was bang voor die platen in handen van een slimmen kerel. En ik was de eenige, die hun vertellen kon dat jij die slimme rot was. Zoo sjacherde ik met hen en ze schonken me de rest... Ik ben je zeer verplicht, Walker. Ik ben vervloekt blij je ontmoet te hebben!" Chub wilde op Clarkson toespringen en hem in stukken rijten, maar hij kon zich niet bewegen. Bij de deur draaide Clarkson zich om : Je kon toch op je vingers natellen, Wal ker, dat je vroeg of laat tegen de lamp zou loopen," zei hij. Je bent een van die ver standige menschen die meenen, dat ze voor deel kunnen trekken uit onwettige hande lingen !"