14 Juni '14. No. 1929 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND DE VROUW EN DE SPORT Een vrouwelijke roeier, die met kracht gepaard aan elegante behendigheid den eersten prijs wist te behalen in een nummer skiff voor dames li "in ""i IIIIIIHIIIII l imiiiiiniiimiiii VROUWENRUBRIEK iiitiuuiimiiii iimittmiiiiiiiiiiii Tutti Frutti Aan de Universiteiten van Oxford en Cambridge hebben reeds vele vrouwen haar studiën als rechtsgeleerde voltooid, maar nog steeds is haar het gebruik maken van den verkregen graad officieel verboden. Een wet uit het jaar 1843, toen er nog van geen vrouwenarbeid in dien zin sprake was, belet dit. Thans worden er in het Parlement hardnekkige pogingen aangewend, om althans die onrechtvaardigheid op te heffen. In Duitschla»d is men weer een stapje verder gekomen. Zooals bij ons in Delft, kunnen aan het Friedrichs-Polytechnicum te Köthen (Anhalt) vrouwelijke studenten haar diploma als inge nieur verkrijgen, mits zij de vereischte v rstudiën met gunstig gevolg volbracht hebben. In Duitschland is voor de tweede maal een vrouw als directrice van een museum benoemd. Mejuffrouw Professor dr. Mesztorf, een bekend anthropoloog, was de eerste, aan het museum te Kiel. Zij is helaas overleden. Thans is de weduwe van professor Fischer zijn opvolgster aan het Oost-Aziatischmuseum te Keulen geworden. Tijdens het leven van haar man was zij zijn voornaamste mede werkster. Van 28?30 Juni zal in Leipzig, ter gele genheid van de Bugra", een congres ge houden worden van Duitsche schrijfsters. iiiiimiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii UIT DE NATUUR DLXXXIV. Orchideeën Het schijnt wel, of er in elke hoofdgroep van planten en dieren een of meer families ontstaan zijn, die het in den loop der aeonen tot een bijzonder hoogen trap van ontwik keling gebracht hebben; ze zijn daardoor tot een soort overdieren of overplanten ge komen; althans zoo schijnt het ons toe, als we ze vergelijken met de andere families van hun groep. Zoo onder anderen is het gesteld met de inktvisschen onder de weekdieren, waarover ik gezegd had, deze week eens te zullen schrijven; maar ik wacht liever op een paar levende exemplaren van een soort die op onze kusten voorkomt; daaraan wil ik met eigen oogen nog eenige bijzonderheden nagaan, waarover ik wat te vertellen heb. In plaats daarvan was ik met de Pinksterdagen in de gelegenheid weer eens innig met een ander natuurlijke familie, de orchi deeën, kennis te maken, die evenals inkt visschen aan de spits staat van een duidelijk gekenmerkte plantengroep, en wel van de monocotyle of eenzaadlobbige planten zooals ze in de botanie genoemd worden. Tot die afdeeling van het plantenrijk behooren zooals haast ieder weet, ook de tulpen en lelies, de grassen en granen, en rietsoorten en biezen, sneeuwklokjes, iris en nog veel andere be kende gewassen. Bijna al deze planten hebben een zoo goed als uniform blad, dat het best door het tulpenblad wordt gekenmerkt. Het kan wat langer, dunner of smaller zijn, zooals grasbladeren; of wat breeder en meer naar het eironde gaan, zooals bij enkele orchideeën. Ook de bladstand kan schijnbaar of wer kelijk veranderen en kransen vormen, zooals bij enkele leliesoorten, het is en blijft over het geheel een langwerpig blad, waarvan de hoofdnerven evenwijdig loopen en zelden het netwerk van zijnerven en aderen vertoonen, dat de andere zaadplanten de decotylen of tweezaadlobbige gewassen laten zien. Uitzonderingen zijn er natuurlijk, zoo als bij vele aronskelken en pijlkruiden, waar een toegespitst blad of een blad in pijlvorm voorkomt. Als regel ook met weinig uitzonderingen geldt bij deze monocotylen, dat de bloem eenvoudig van bouw is; een kelk ontbreekt; en overwegend komt de drievoudigheid voor; drie, zes, zelden negen, is het getal der bloemkroonbladeren, dit is ook het getal der meeldraden, en gewoonlijk heeft de stempel drie slippen of lobben en, bij de grootbloemige families althans, is de vrucht meestal een doos met drie kleppen; zooals ieder die wel eens van een tulp of een lisch heeft gezien. Een monocotyle bloem heeft dan ook wat zijn bouw betreft in verreweg de meeste gevallen den stervorm of den cirkelbouw; je kunt dit type vergelijken met een scho teltje, een klokje, een stralende ster, een beker; zoo goed als altijd staan kroonbladeren, meeldraden en stamper in kringen om elkaar heen, en het diagram, d. i. een geteekende samenstelling van eenige geïde aliseerde doorsneden van de bloem op verschillendehoogten genomen vertoont duidelijk de concentrische ringen. Het is de eerste maal, dat deze tezamen komen, met het voornemen zich tot een vasten bond te vereenigen. De agenda ver meldt als voornaamste besprekingspunten: het dilettantisme in de vrouwen-litteratuur, het dramatisch talent der vrouw, honora rium, uitgevers, en fondscontracten en het stichten van afdeelingen, om de organisatie uit te breiden. Deskundigen van naam heb ben zich reeds als inleidster doen inschrijven. N. MANSFELDT?DE W. H. * * # Ingezonden Kinderen naar Buiten De afdeeling Amsterdam van het Nederlandsch Onderwijzers-Genootschap stelde verleden jaar een Commissie voor Kinder uitzending in. Kinderen der hoogste klassen der volkscholen, zoowel de normaal gezonde, als diegenen, die niet voor een gezondheidskolonie in aanmerking komen, maar voor wie een verblijf buiten zeer aanbevelens waardig is, vonden een goed tehuis in een buitenmansgezin. Ze genoten er het buitenleven bij bosschen en heiden, velden en akkers, tuinen en boomgaarden; ze kwamen met gebruinde wangen terug, opgetogen over hun vacantie op het land, waarin ze kennis maakten met veel wat een stadskind vreemd is, waarin ze volop buitenlucht hapten, drie heerlijke weken lang, van den vroegen morgen tot den laten avond *). Honderd-en-vier kinderen hebben den vorigen zomer zoo geprofiteerd; de Com *) Wij kregen de uitdrukkelijke verzeke ring, dat de kinderen op het land niet zullen optreden als jeugdige werkkrachten. RED. Op dezen regel nu maken de lisschen de aronskelkfamilie en enkele andere tropische families een uitzondering, zij hebben een hoog ontwikkelden en van het type sterk afwijkenden bloei; maar van den radialen of stervorm wijken ze slechts schijnbaar af. De orchideeën daarentegen vertoonen in het plantenrijk als uitzondering, wat bij de hoo gere dieren regel is, namelijk het eenzijdig symmetrisch type, dat ten onrechte ook wel het onregelmatige wordt genoemd; van on regelmatig te spreken is bij zulke bloemen alleen in zoo ver juist, dat het uitzonderin gen zijn op den regelmatigen of radialen Hommel-orchis missie van het N. O. G. wenscht dit jaar op den ingeslagen weg verder te gaan. Mag zij daarbij opnieuw op den steun van vele kindervrienden rekenen en wederom vrij moedig bij hen aankloppen? Alle bijdragen, liefst vele groote, maar ook vele kleine, zijn van harte welkom. Vele kleintjes maken ook hier een groote! Wat het de Commissie kost ? Zij betaalt per dag en per kind een hal ven gulden. Penningmeester is de heer H. Schutte, Rustenburgerstraat 343. IIIIIIMIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII Allerlei Raad eens! Ziehier nog een onbescheidenheidsformule waarmee men iemand tot confidenties ver lokken kan, die volstrekt niet van plan is 'r leeftijd te zeggen. Ze wordt mij door een belangstellend lezer in Heerlen aldus mede gedeeld : Noem het rangnummer van de maand uwer geboorte a, uw leeftijd b, en pas dan uw rekening toe: a 2 a 2 a + 5 X 50 af 100 a + 250 100 a + 250 + b 250 Rest 100 a + b Met het andere rekensommetje had ik een grappig succes. Een aardig klein meiske, dochtertje van een vriendin van mij, ging me warempel mijn eigen recept voorzetten, en uit dankbaarheid vloog ik er gracieuselijk in, en liet mijn leeftijd raden. Dat is de charme van het pseudoniem. * * * Schootkat/es Ieder heeft zoo zijn eigen soort liefheb berijen, waaraan hij, louter om zich te amuseeren, vijf maal meer ernst geeft dan ze waard zijn. Groote en kleine kinderen in de burger maatschappij hebben hun verzamelingen van post- en sluitzegels, maar de vorsten en de Amerikaansche millionairs schoeien hun collecties op wat breeder leest, en verzamelen schilderijen van Rembrandt of houden er een buitengewoon prachtige garage met auto's op na. Konig Ferdinand van Bulgarije is op dit punt de buitenissigste van alle vorsten. Hij heeft de zonderlinge liefhebberij, om vier reusach tige olifanten te laten opzitten en pootjes geven. Een stal en een wandelpark voor zijn lievelingen heeft hij laten maken op een hoeve nabij Sofia, en daar dresseert hij ze in hoogst eigen persoon. Het is niet kwaad gezien van Z.M. er olifantjes als schootkatjes op na te houden: dat is een liefhebberij waarop een gewoon burger mensch niet komt. Het is trouwens ook een aangename streeling voor den heerschzuchtigen, de reusachtig sterke dieren ge dwee te zien als hondjes gehoorzamend op iedere wenk en op ieder woord. cirkelvormigen bouw van de meeste bloemen. Bij dieren immers zult ge maar zelden den ster- of cirkelvorm kunnen opmerken; zeesterren en zeeappels ook de polypen zijn uitzonderingsvormingen. De zeenanemonen heeten dan ook wel bloemendieren", wat bewijst dat menigeen aan planten gaat denken, zoodra een dier zoo'n regelmatigen vorm vertoont. In het dier behalve bij de lagere minst gespecialiseerde of microsco pisch vormen zijn wij zoo gewoon evenals bij ons zelf aan het tweezijdig symmetrisch type, een rechter en een linkelhelft, dat elke afwijking zonderling aandoet. Nu zijn er ook wel onder de tweezaadlobbige plantenfamilies met zulke symme trische bloemen, zooals de lipbloemen en de leeuwenbekfamilie, waartoe de gewone doovenetels en de leeuwenbekjes behooren; maar ook daar vormen zij een kleine min derheid; bij de andere families zijn het maar enkele soorten die op die wijze van het regelmatige bloemtype afwijken; zooals de ridderspoor onder de ranonkels. Zeer waarschijnlijk hebben dan ook de botanici gelijk, als zij planten met zulke bloemen beschouwen als betrekkelijk jong in evolutionnairen zin, en daardoor van hooger ontwikkeling. Ze zouden ontstaan zijn, of beter gezegd: na hun ontstaan uit de gewone vormen bestaan zijn gebleven, doordien ze zich konden aanpassen aan de bestuivende insecten met een eveneens bilaterale lichaamsbouw, en daardoor de gelegenheid hebben gekregen, zich steeds meer in die richting te ontwikkelen. Met andere woorden, dergelijke bloemen zouden meer het dierentype, wat de uitwendige vorm betreft, hebben aangenomen en wel zó, dat ze steeds meer gingen passen bij den vorm van bepaalde insecten, welke mee helpen bij de bestuiving en dus voor het voortbestaan der planten met zulke vreemde" bloemen van beteekenis zijn. Mogelijk is het ook, dat, vice versa, vele insecten op deze wijze gespecialiseerd werden en zich op hun beurt aanpasten aan de bloe men. Dit is natuurlijk theorie, geen onaan tastbare en dan ook behoorlijk becritiseerd en bestreden. Een feit is het echter dat er planten bestaan die te niet zouden gaan, althans geen vrucht meer zouden voortbren gen, als de bijen of vlinders, die er bij behooren, verdwenen. De vanille-cultuur op Java heeft hier van een sprekend bewijs geleverd. De vanilleplant, een orchidee, is uit Zuid-Amerika waar ze nog in het wild voorkomt, overgebracht naar Java. Maar de vanille-stokjes, dat zijn de vruchten van deze orchidee, zouden niet uitgevoerd kunnen worden, indien niet door menschenhanden met veel overleg werd verricht, wat in Amerika de insecten van nature doen; namelijk het stuifmeel uit de eene bloem in een andere overbrengen. Want het insect dat ginds in de oude-wereld dit werk noodzakelijk voor de vruchtvorming verricht is niet meegekomen; de voederplant van de larve schijnt op Java niet te willen groeien. De orchideeën nu hebben op een enkele uitzondering na, wat een degeneratie kan wezen, insekten van noode, zullen ze vruchten met kiembare zaden voortbrengen. En alle hebben dien eigenaardigen bloemvorm, welke dadelijk den deskundige zegt: dit is een insectenbloera. Voor de prachtige tropische orchideeën geldt dit niet in hooRechtspraak Zonderling, maar geestig en zinrijk recht werd er soms gedaan in den ouden tijd. Een bakker die te licht brood had ver kocht, werd voor het volk tentoongesteld met twee brooden, welke aan een koord om zijn hals bevestigd waren. Nog minder aangenaam was de positie van een vischhandelaar, die bedorven visch had verkocht. Men reeg de vischjes aan een touwtje en hing ze den bedrieger als een collier om zijn nek, totdat hij onpasselijk geworden was vanwege de odeur. Maar curieus vooral was de geschiedenis van dien man, die door den vloer van een boven kamer zakte en op den nek van een ander viel, die daaronder zat. De nek van de ge troffene kon dat niet verdragen en hij was bijna onmiddellijk dood. Toen deed de familie een eisch van schade vergoeding tegen de man, die door den vloer gezakt was, en er nagenoeg zonder letsel af kwam De rechter evenwel liet zich niet verschalken; van schadevergoeding wilde hij niets weten, maar hij besliste, dat de man die door den vloer zakte, moest gaan zitten op de plaats van den gestorvene. Een der klagers kon zich dan door het gat in de bovenvloer laten vallen bovenop den beklaagde. Dat was, meende de rechter, de meest directe vergelding. De klagers evenwel vo«den de proef hachelijk en waagden er zich niet aan. *** Bruidsschat Alles-behalve een vrouwenhater was een zeker Engelsch edelman, de Markies van Bute, die een legaat van J 12.000 in handen stelde van het gemeentebestuur van Cardiff met de bedoeling dat de rente van dit kapitaal, ten bedrage van ? 600, elk jaar zal worden uitgereikt als bruidsgift aan een jong meisje uit de stad, dat onbemiddeld is, en deze eer door deugd en lieftalligheid het meest verdient. De meiskens uit Cardiff zegenen de na gedachtenis van dien goeden ouden Markies, die zich zoo vaderlijk over haar ontfermde. * * Kuikens Een Amerikaansche farmer heeft eenigen tijd geleden twintig kippeneieren uitgebroed in een bijenkorf. De eieren waren op bizondere wijze in de korf gelegd, zoodat ze ten volle genoten van de warmte der bijenlichaampjes, maar niettemin buiten het bereik waren van de gevleugelde arbeiders. Na den gewonen broeitijd kwamen 20 flinke sterke kuikens uit de witte doppen gluren. De proef was volkomen gelukt. * * * Speculatie Een Russische dame heeft een slim be dachte uitgeversaffaire op touw gezet. Zij is een voortreffelijke stenografiste, en gewapend met haar notitieboek woont zij alle begrafenissen bij van rijke, voorname en bekende personen. Bij den lijkdienst of aan het graf teekent zij de voornaamste lijkredenen op, die gehouden worden, laat enkele van de allermooiste fraai drukken en verkoopt ze dan voor goed geld tllltllllllllllllllllMlllllllllllllllllllllnlIIIMIIIIIIIMIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIII gere mate, dan voor onze inlandsche soorten met hun bescheiden kleuren en afmetingen. Ja, er is een geslacht van de orchideeënfamilie, ook in ons land vertegenwoordigd, dat niet alleen bloemen draagt, die het door hun vorm een insect gemakkelijk maakt, plaats te nemen en zijn bestuivingswerk naar behooren te verrichten, maar die verder gegaan zijn en zelf op een insect, een vlieg, een wesp, een bij, een hommel, maar ook op, een spin zijn gaan gelijken in vorm en in kleur. Dit is het ophrysgeslacht, waar van de bloemen, ook bij het volk, de na men dragen van de vlieg", de mug" de hommel". Dat heb ik dezer dagen zelf kunnen waarnemen. Ook bij deze vliegen-, muggen- en bijen orchideeën is de bestuivingsmecaniek uiterst ingewikkeld en verbluffend practisch inge richt. Bijna ieder schoolkind uit de hoogste klasse kent tegenwoordig die inrichting en heeft meestal de werking gezien, al is het maar nagebootst door den onderwijzer met een gepunt potlood, een lucifer of een gras spriet. De bestuivings-mecaniek is dan ook gemakkelijk te begrijpen. De orchideeën hebben maar een meeldraad overgehouden van het drie of zestal, dat andere drie of eenzaadlobbige planten nog bezitten. De beide andere zijn geavorteerd of gereduceerd; er zijn nog rudimenten van te vinden boven op den zoogenaamde zuil (in het figuurtje hierbij heb ik ze met kruisjes aangewezen). Maar die eenige meel draad, eenig in zijn soort, geldt voor zes. De hier afgebeelde hommelorchidee, die ik van de week naar de vrije natuur heb geteekend, kan als voorbeeld dienen. Wat in een gewone meeldraad naast elkaar ligt de beide helmhokjes met bindsel is bij de orchideeën gesplitst. Zoo ontstonden twee draden elk met een knop,de stuif meelklompjes. Elke draad eindigt onderaan in een hechtschijfje. Dit rust in een bakje met gom dat vlak boven de plek is geplaatst, waar het stuifmeel moet gelost worden, dat een insect van een andere bloem zal overbrengen. Draad en stuifmeelklompje zijn in een kastje gezet, dat een open, overlangsche sleuf heeft. Nu staat het bij onze Ophrys fuciflora, de hommel-orchidee zó: onder de stempelplek, dus de losplaats zal ik maar zeggen, ligt wat lekkers, een zoet weefsel, voor de hommels. Zet zich zoo'n diertje op de groote gekleurde en beteekende lip van de bloem (dit is n van de zes bloemblaadjes, dat sterk getransformeerd is), dan stoot de bij of hommel bij het snoepen met zijn kop tegen het gombakje. Dit stort zijn inhoud uit over den kop van het dier, de gom stolt dadelijk en het hechtschijfje van den halven meeldraad (het stuifmeelklompje dat er uit reikt) zit vastgeplakt op den hommel-, bijenof wespenkop. Het dier trekt den kop terug en sleurt den steel en de stuifmeelknots die er op zit, mee uit zijn kastje door de sleuf die zich dan verder opent. Daar staat dan een meeldraad (of wel twee tegelijk) op den insectenkop. Bezoekt nu het dier een tweede bloem, en likt hij daar op dezelfde wijze, wat het beestje in den regel natuurlijk doen zal, dan zou er wel stuifmeel overgebracht worden, maar het kwam dan weer te recht op de plaats waar het bij de vorige bloem gestaan heeft. Dat zou dus geen nuttig effect hebben, het moest n millimeter lager terecht komen, Firma Gebrs. NEFKENS kol) Obreehlslraal 2G, Uriu. ADLER AUTO'S in diverse modellen voorradig. iiiiiiimiiiiililiiliiiHiiiiiiiimimMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiililiiiiiiiiiiimiiiiiiiiii Gazefte de Hollande Een eenvoudige japon voor jonge vrouwen en meisjes. Met de omvangrijke bouw sels die de mode thans brengt,vormtditkleed,aande Grieksche tunica ontleend, een aangenaam contrast aan vrienden en verwanten der overledenen. De speculatie mislukt zelden en vult haar beurs met vele roebels. ? * Bioscoop In de Stad Londen is slechts n bioscoop theater. Geen provinciestad ter wereld is zoo schraal bedeeld met den zegen van den nieuwen tijd als deze kern van de wereldstad aan de Theems. De Metropolis bestaat n.l. gelijk men weet uit een groot aantal ge meenten, en dat gedeelte, dat werkelijk Londen heet, bevat bijna uitsluitend de woningen der aristocratie. Er is daar voor bioskoop-theaters geen ruimte en geen publiek. ALLEGRA IIIMIIIIIIMIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIhlIIIIIIIIIIIMMIIIIIIIIIMIIIIIIIIII.IIIIMMIIIIMII Gedeelte van den stempelzuil vergroot als het goed zou zijn. En het is goed; want in korten tijd buigen zich de stuifmeelklompjes, op den kop van de bij vast gehecht, een millimeter naar onder en naar voren, en... het zaakje is in orde. Het stuifmeelklompje stoot precies tegen den kleverigen stempelplek. Die ligt vlak boven het vruchtbeginsel en de inhoud van de stuifmeelkorrels kan nu gemakkelijk naar de eitjes van het vruchtbeginsel door dringen om die te bevruchten. Wat bij de meeste van onze inlandsche orchideeën dan ook inderdaad gebeurt. Maar, en dit is zonderling, en tot nu toe nog niet tot ieders tevredenheid verklaard, juist deze uiterst gespecialiseerde insecten orchideeën, de ophrys-sporten, de vliegen- en hommel-orchideeën krijgen zelden vrucht. Ze worden, geloof ik, althans in MiddelEuropa niet eens bestoven. Ik heb Zaterdag voor Pinksteren, lang en bij prachtig zonnig weer, vertoefd op een heete kalkhelling, waar honderden rijk bloeiende hommel-orchideeën stonden te prijken dat het een lust was, en ik heb er geen enkele hommel of ander insect op zien komen, ofschoon de hommels wel de esparcette in de buurt bezochten. Zie dat is weer zoo iets in de natuur, dat vermaant voorzichtig te zijn met generali seeren, en dat je doet zoeken naar een aan nemelijke verklaring van zoo iets abnormaals. Ik weet er geen voor, dan aan te nemen, voorloopig althans, dat we hier weer te doen, hebben met een van de zeldzame gevallen van een steeds in dezelfde richting voortgaand specialiseeren, een tot het uiterste gedreven ontwikkeling en aanpassing die ten slotte te ver doorgaat, onprachtisch en onbruikbaar wordt. Misschien ook is er een andere grond voor de toenemende onvruchtbaarheid, en, wat waarschijnlijk is; het uitsterven derophryssoorten: het bijbehoorende insect kan uit gestorven zijn, of niet meegegaan zijn op de reis naar het Noorden. Ik zou de zaak wel eens willen bestudeeren in Algiers of ergens anders aan de Middellandsche Zee, waar het ware vaderland van de hommel orchis schijnt te liggen. E. HEIMANS * *