19 Juli '14. No. 1934 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Jhr. mr. JOAN ROÉLL f Vtce-president van den Raad van State, oud-lid van de Tweede en Eerste Kamer, oud-voorzitter van de Tweede Kamer en gewezen Minister van Buitenlandsche Zaken Jhr. Mr. J. Roëll Les rois s'en vont Ook intellect en karakter hebben hunne hoogwaardigheidsbekleders. In hunne rijen neemt Roëll eene eerste plaats in. Al hooger schrijdend, was, in ver schillende betrekkingen, geheel zijn leven aan 's lands dienst gewijd. Daartoe stelde hem in staat eene, naar omvang en diepte, uitgebreide kennis van ons staats recht, die, waar op bijzonderheden gelet worden moest, nooit de breede lijnen uit het oog verloor. Men kan wijsgeer door studie, ook wijsgeer van aard zijn. Roëll was het laatste. Ook als woord voerder in 's lands raadzaal, versmaadde hij, wat nietig of beuzelachtig is, om, op den man af, den wederpartijder, met open vizier en onomwonden blazoen, te gemoet te treden. Aan rhetorischen zwier faalde het zijn woord. De kracht daarvan school, in de smettelooze eerlijkheid zijner -overtuiging, gelijk in de bewustheid zijner CV Over den Atlantischen Oceaan met een vliegmachine Reeds eenige malen heb ik in deze rubriek ontwerpen besproken, die ten doel hadden den Atlantischen Oceaan over te steken door de lucht, hetzij met bestuurbare ballons, hetzij mét vliegmachines. De plannen waren fraai, maar als zij tot uitvoering kwamen hebben zij niet aan de verwachtingen vol daan, hetzij dat het heele plan de doofpot inging, hetzij dat de ballon wel gemaakt werd maar niet voldeed zooals bij de Suchard", die in de lucht den weg zou volgen die Columbus op zee aflegde. En als het plan werkelijk doorgang zou hebben, mislukte toet- door onbetrouwbaar materiaal, zooals Wellman's tocht, waardoor een groot deel van zijn plan tenminste verwezenlijkt werd. Sinds de London Daily Mail 50.000 dollar ?uitgeloofd heeft voor een vliegtocht over den Atlantischen Oceaan zijn een twaalftal der bekendste machinebouwers en vliegeniers reeds in de weer dit geld naar zich toe te halen, dat echter alleen gegeven wordt als .de tocht gelukt binnen drie etmalen (72 uur). De hier vroeger beschreven machine van Martin was een hydro-aeroplane, waarbij de lange reis gemaakt kon worden, o.a. door een vijftal motoren te gebruiken, waarvan ?er echter, naar gelang de brandstof veribruikt werd en de machine dus lichter werd, ?enkele buiten werking konden gesteld worden, wat natuurlijk mogelijk maakte met hoorders, dat zijn eenig oogmerk zakelijke overreding was. Is, voor niet weinig staatslieden van naam, politiek de kunst om niet al te kieskeurig in de keuze van middelen te zijn, Roëll beoefende haar niet. Ontzag eischte en verleende hij. Het eerste, door de voornaamheid van zijn optreden. Het tweede, door zijn ongekunstelden eerbied voor iedere ernstige overtuiging. Wien het alleen om stralenden persoonlijken luister te doen is, betreedt andere paden, die Roëll nauwelijks een glimlach waard gekeurd zou hebben. Tot tweeledige opmerking, geeft zijn verscheiden aanleiding. Roëll heef t, waar ook geplaatst, de liberale beginselen nooit verloochend, steeds in toepassing ge bracht. Zijn voorbeeld toont, hoe levens vatbaar zij zijn. Opkomst en bloei der antirevolutionaire partij heeft hij gezien en gevolgd. Nooit echter maakten, hetzij haar beklag, hetzij hare redmiddelen, op hem eenigen indruk. Ook hij vernam, hetgeen Groen van zichzelf getuigde: Wanneer men ook van ons, als een proefstuk van politieke wijsheid, het samenstellen eener proeve van gewijzigde Constitutie begeert, verliest men den aard en de strekking der staatkunde, die wij voorstaan, uit het oog. Als ik mij beijver, aan den lijder te doen inzien, dat de oorzaak zijner kwaal gelegen is, niet, gelijk hij zich voorstelt, in het kleed waarover hij klaagt, maar in de ziektestof, die zijn lichaam aangetast heeft; en de kranke, in plaats van mij gehoor te geven, telkens maar antwoordt: maar geef mij dan zelf een ander kleed, dat in stoffaadje en kleur en snede met uwe zienswijze overeen komt, dan betreur ik het misverstand en ^zeg, ontbied den kleermaker en laat den geneesheer te huis." Roëll handelde in dezer voege, met beide die functiona rissen. Zijn doordringende scherpzinnig heid ontwaarde, hoe stipte naleving van den geest onzer Grondwet, haar tot eene nationale, kracht maken kon. En zijn klare blik bemerkte, hoe vaak ziektestof toegedicht, in plaats van gevonden wordt. Ook dit laatste bevestigt zijn voorbeeld, juist nu. Wie Roëll ongodsdienstig noemt, lastert. Wie waant, dat hij godsdienst zin ten toon spreidde, dwaalt. Dat zij het zich voor gezegd houden, die, dezer dagen, ons verrassen met eene afschadu wing der christelijke partijen.waarvan men HIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIHMIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIMIMIIIIIMIIIIIIIIIt evenveel benzine verder te vliegen, of met minder benzine even ver. Theoretisch is de transatlantische vlucht stellig mogelijk. Om de 1800 mijlen (ruim 30.000 kilometer), die St. John van Ierland scheidt, in dertig uur af te leggen, zou een snelheid van 60 mijlen noodig zijn en om deze snelheid te geven aan een toestel, dat groot genoeg is om voldoende brandstof mee te dragen om de geheele tocht zonder een onderbreking te maken, is een motor van honderdvijftig tot tweehonderd paardekracht noodig, met een tweede dergelijke motor in reserve als de eerste 't opgeeft. Om een groote snelheid en een klein brand stofverbruik (dus minder gewicht) te ver krijgen moet de lucht-weerstand zoo klein mogelijk zijn. Een machine van drie of vier ton gewicht en met een oppervlak van 1200 tot 1500 vierkante voet zou ongeveer noodig zijn. Dergelijke machines bestaan er reeds, al zijn zij niet geschikt voor transatlantische tochten, daar de luchtweerstand nog te groot is; er zijn er bij die de tocht zelfs konden ondernemen als het gewicht aan meegenomen brandstof in de plaats kwam van de mee genomen passagiers.?Met het oog op de vele voorbereidende proeven die noodig zijn eer de beslissende vlucht ondernomen wordt, zou men geneigd zijn te zeggen dat de uit geloofde prijs niet erg hoog is, maar men vergete niet dat hier aan de zaak meer vast zit dan alleen maar de groote vlooiensprong van Amerika naar Europa. Immers al krijgt de gelukkige winnaar van den uitgeloofden prijs alleen maar zijn geld terug dat vooraf uit gegeven is, dan heeft hij toch voor de ge lukte tocht de vliegmachine zöver ver beterd, dat de handelswaarde van het toestel heel veel grooter is dan alleen voor trans atlantische sportieve tochten. De oplossing van het moeilijk probleem: op veilige wijze passagiers te vervoeren in een vliegmachine die uren achter elkaar kan vliegen, zonder eenige tusschentijdsche landing, is door een Fig. 1. MOGELIJKE ROUTES VOOR EEN TRANSATLANTISCHE VLIEGTOCHT Het moeilijkst is de rechte route (1800 mijlen) van St. John naar Ierland, zonder tusschenstations; gemakkelijker en stellig uitvoerbaar is het plan om de route te nemen over Groenland, IJsland en de Faröer-eilanden, desnoods met vier elkaar afwisselende toestellen en vlie-geniers niet weet,of de naar buiten dan wel de naar binnen gekeerde kant bestemd is, om in het openbare leven dienst te doen. Men kent Roëll kwalijk, wanneer men, voor dit probleem, belangstelling van hem ver wachtte. Aristocraat van geboorte en in borst, was ook de politiek, die hij aan hing, volkomen zelfstandig, noch ontleend aan, noqh richting ontvangend van de overige roerselen van het menschelijk gemoed. Zóbetrad, zóvoleindde Roëll zijn levensloop. In onze hedendaagsche staatkundige geschiedenis kunnen er zijn, die hem evenaren; die hem overtreffen, zijn er niet. Amst., 15 Juli '14. * 4»* J. A. LEVY Brieven van Vincent van Gogh aan zijn broeder i. Ziet den mensch Dit eerste deel der brieven van Vincent aan zijn broeder Theo een correspon dentie, die in 1872 aangevangen, ononder broken werd voortgezet tot aan Vincentsdood in 1890 maakt reeds een boekdeel uit van ruim 500 bladzijden. De hollandsche tijd is daarmee nog niet afgesloten en er zullen nog twee deelen volgen. Een lijvig boekwerk dus, niet anders inhoudende dan brieven, die, vrij van eenige litteraire pretentie, en zonder de minste argwaan pp latere publicatie ge schreven, gezamenlijk als 't ware uitmaken de volledige inventaris der priv -aangelegenheden van een menschenleven, schier van den eenen dag op den andere gedurende 'een lang jarenverloop... in mijn brieven moet ge maar 't kaf van 't koren scheiden, is er iets goed soms in, iets waars, tant mieux, maar er is natuurlijk veel in dat onjuist is, min of meer overdreven misschien, zonder dat ik mij dat altijd bewust ben. Ik ben waarachtig geen geleerde, en ik ben zoo verbazend onwetend, och net als veel anderen en meer dan anderen zelfs, maar dat kan ik zelf niet peilen, en veel minder dan mij zelf kan ik anderen peilen, en tast dikwijl mis". (brief 164) En toch is dit boek zoo be langrijk en rijk van inhoud als er maar heel, heel weinig verschijnen; het is een zeld zaam aangrijpend boek, vór alles in hooge mate beminnenswaardig, omdat op iedere bladzijde de levensdrift vlamt en tegelijker een verkwikkende geur uit opstijgt van kinderlijke oprechtheid en naïveteit tot aan het deemoedige. Er is geen zin waarbij de waarheid der intentie te mistrouwen is, evenmin als er op zijn schilderijen maar n penseelzet een ijdele schilderkunstige be weging is. Een inleiding gaat aan de brieven vooraf, die een uitvoerig en zorgvuldig gedocumen teerd overzicht geeft van Vincents zoo wis selvallig en als in stormvlagen voortjachtend leven. Die inleiding is echter mér dan het nauwkeurig verhaal van het levensverloop door een ooggetuige, ze is ook een vporbereidingtotdemeer psychologische kennisneming van het levensproces uit de brieven, ze werd geschreven door de vrouw, die, als de echtgenoote van Theo, van nabij alle weder waardigheden heeft meegemaakt, wier eigen leven werd, aangeraakt en geschokt door dit levende smartelijk drama van ongemeene broederliefde. In een kort voorwoordje zegt de schrijfster: het zou een onbillijkheid zijn geweest jegens den doode, belangstelling te wekken voor zijn persoon, eer het werk waaraan hij zijn leven gaf, erkend werd en gewaardeerd"... (Daarom werd de uitgave dezer brieven zoo lang uitgesteld.) Dit zinnetje kan ons, hier vooral, stellen voor een gewichtig punt van overweging: de al of niet mogelijkheid eener scheiding tusschen den mensch en den kunstenaar in n persoon. Het bedrijf van den schilder Vincent wordt thans in veel wijder kring gewaardeerd dan voorheen , maar zeer waarschijnlijk zal de erkenning van zijn superioriteit als mensch, blootgelegd in deze geschreven ontboeze mingen, nog wel meer onverdeeld wezen. Die afzonderlijke appreciatie van het ethische en het esthetische element bij een verschij ning als van Gogh, lijkt me even ongerijmd als de schoone logica in de constructie van een bouwwerk, eerst te erkennen, maar dan, met voorbijzien van de noodwendige gedaan tevorming, voor den artistieken kant een willekeurigen maatstaf te gaan aanleggen. Als mensch is Vincent niet minder dan als kunstenaar, en als kunstenaar niet minder dan als mensch, deze harmonische samen hang is de groote en nog zeer onvolprezen waarde in zijn persoonlijkheid... en zijn kunstenaarschap. In beide gedaanten is hij gelijkelijk te ken merken als de groote Fanaticus, als de Waar achtige in den diepsten en uitgebreidsten zin van dit woord. Meer dan een in deze tijden van broeikaskunst, heeft hij in zijn werken aangetoond wat het inherente deel in een kunstuiting moet zijn: het psy chisch organisme van den mensch, die haar het aanschijn geeft. Want zijn kunst is allereerst een individueele belijdenis, dan een schildersbedrijf. Gelijk in de brieven zijn menschelijkheid, zoo openbaart in de tallooze schilderijen en teekeningen zijn kun stenaarswezen zich bovenal op ontroerende wijze. Jhr. C. H. A. VAN DER WijCK f oud-gouverneur-generaal van Ned. OostIndië, oud-minister van Marine iiiiiiimiiiiiiMiim MIHIIItllllllllllimililMMMINMIlllll Er zijn echter verschillende levenshoudin gen, gelijk er verschillende kunstorden zijn. De Correspondances" van Flaubert zijn zeker van geheel anderen aard dan die van Van Gogh. Ze zijn allereerst meer litterair, meer de uiting van een in wijsheid zelfbespiegelende menschelijkheid, van een aan alle levensraadselen zich scherpend intellect. De brieven van Vincent mogen minder geestverruimend heeten,ze hebbenteenelandere en niet minder onschatbare waarde van zielsverkwikkend te zijn. Ze zijn tot opwek king der diepere krachten, die in hun grondwezen alle menschen gemeen hebben; ze doen voelen wat de volle ernst en de hei ligheid van het leven is. Bij hem was het leven in letterlijken zin doodelijke ernst. 'k Herinner me uit lang verleden jaren 't was meen ik in een verdediging van Multatuli dat van Deyssel een heilige achterstelde bij een kunstenaar. Misschien zou hij zich nu wel even daarover bezinnen! Zeker zijn er nog minder heiligen dan kunstenaars onder de menschen. Tenzij men het begrip heiligheid zoodanig begrenst, dat daarmee verstaan wordt een mensch met de meer negatieve dan positieve deugd van onscha delijk te zijn voor het welzijn van den evennaaste een mensch die tot geen kwaad iiiilliiiiiiimiililliiii Fig. 2. DE WANEMAKER-VLIEGMACHINE, waarmede de korte route (fig. 1) afgelegd zal worden, onder bestuur van Luit. Por te. Het type dezer vliegboot is dat der Glenn-Curtiss-vliegmachines. Beschrijving: zie bijgaand artikel transatlantische tocht tegelijk gegeven, en zou den man die 't eerst deze tocht deed, genoeg voordeel opleveren buiten den 50.000 dollar-prijs om. Als motoren nu reeds abso luut betrouwbaar waren en wij een even absolute zekerheid hadden wat voor weer er in de eerstvolgende 36 uur zal zijn, dan zou de vlucht reeds lang ondernomen en volledig afgelegd zijn. Afgezien van de bezwaren die door luchtstroomen en vooral mist gegeven worden, en die de oorzaak kunnen zijn van groote richtingsvergissingen en gevaarlijke dwa lingen op zee, is er een ding dat veel moeilijks oplevert en dat ook haast niet te verhelpen is, daar het geheel afhankelijk is van den mensch zelf. Zonder twijfel zou de noodige bemanning in een Zeppelin van 't laatste model geen gemakken behoeven te missen en misschien nog comfortabeler zijn gehuisvest dan in hun eigen huis. Bij een vliegmachine is dit heel wat anders en het langdurig verblijf in de kleine beschikbare ruimte gedurende den geheelen overtocht zou het menschelijke uithoudingsvermogen wel op een erg moeilijke proef stellen, vooral daar dit gepaard zou gaan met een groote geestelijke inspanning. Zien we eens naar andere machines dan vliegmachines, b.v. naar locomotieven van sneltreinen, dan bemerken wij dat daar met deze feiten beter rekening gehouden is. Niemand zal er bij locomotieven aan denken dat machine en menschen, die er voor noodig zijn, een onbeperkt uithoudingsvermogen hebben. Elke 5 a 600 K.M. verwisselt de trein van locomotief en machinist; ook op de groote transatlantische booten, waar het wisselen der machines niet mogelijk is, werkt het bedienend personeel tenminste in ploegen. Bij het oversteken van den Atlantischen oceaan met vliegmachines, heeft men zich steeds verplicht gevoeld het voorbeeld der stoombooten te volgen wat de machines betreft en de tocht als een doorloopend geheel te maken. Wanneer men echter het zuiver sportieve van het oversteken in ns negeert en alleen bedenkt hoe men met vliegmachines de reis van Amerika naar Europa en omgekeerd kan verkorten, dan zou men ook best het plan van Suplee kunnen uitvoeren, die een aantal tusschenstations wil gebruiken. In plaats van de reis te maken, zooals het algemeene plan is, in rechte lijn van Newfoundland naar Ierland, zonder eenig tusschenstation, zou een vliegmachine onder de nu bestaande condities en mogelijkheden gemakkelijk de volgende tocht kunnen on dernemen: (zie fig. 1) eerst van St. John (Newfoundland) naar Cape Farewell op Groenland, een afstand van 940 mijlen; daar staat een nieuwe machine gereed met een nieuwe aviateur, om van Groenland te vlie gen naar Reikjavik op IJsland, over een af stand van 820 mijlen; het derde traject is de 460 mijlen tusschen IJsland en de Far ereilanden, vanwaar het vierde reisdeel begint, n.l. de afstand van 420 mijlen om Bergen in Noorwegen te bereiken. De heele reis wordt daardoor belangrijk langer (ruim 2600 mijlen i. p. v. 1800 mijlen) maar zij eischt niet zoo onmogelijk veel van het uithou dingsvermogen der aviateurs, noch van dat der vliegmachines zelf. De eerste twee deelen dezer etappe-reis zijn het moeilijkst, daar in deze gebieden mist vaak optreedt, maar het zou misschien mogelijk zijn de reisroute iets noordelijker te laten liggen dan het gebied der zwaarste misten. Het bezwaar tegen .deze route, n.l. dat begin- en eindpunt voor den we reldhandel niet van groot belang zijn en dat de tusschenstations geheel nuttelooze punten opleveren, beantwoordt Suplee door er op te wijzen dat de groote handelsroutes geen toevallige en onveranderlijke groothe den zijn en dat zij hun eigen bestaansreden scheppen. In elk geval heeft dit plan echter niets te maken met de besproken 50.000 dollars-prijs. Binnenkort kunnen wij misschien het winnen van dezen prijs beleven, want er is weer een ernstige mededinger opgestaan naar de op lossing der transatlantische-reisvraag. Zooals ik reeds vroeger schreef is een hydro-vliegmachine het aangewezen toestel om de tocht mee te wagen, daar een tusschentijdsche landing, die om een of ander reden nood zakelijk kan zijn, daarmede tenminste mo gelijk is. De proeven en wedstrijden in Monaco hebben o.a. geleerd dat opvliegen en neerkomen in betrekkelijk onstuimige zee zeer goed mogelijk is. De transatlanti sche vliegmachine van Rodman Wanaker (zie fig. 2) is een hydro-plane van het Glenn Curtiss-type, waarbij niet, zooals bij andere hydroplanen, het geheele toestel op een paar drijvers drijft; maar dat eigenlijk meer een gevleugelde boot is, wat onwaardeerbare voordeelen oplevert. Oorspronkelijk was een ander toestel ontworpen dat een onderstel op wielen had, dat bij het opstijgen achter blijven zou; het zou voorzien zijn van een schroef, die het mogelijk zou maken, bij het gedwongen dalen in zee, de reis door zee voort te zetten. Dit oorspronkelijke toestel is nu vervangen door het volgende, dat tusschenlandingen mogelijk maakt, bij niet al te ongunstig weer. Terwijl het oude toestel met een eigen snelheid van 60 mijlen per uur gebruik zou maken van de bestaande oostenwind op grooter hoogte, van 50 mijlen per uur, en dus in een twintigtal uren Ier land bereikt zou hebben, is bij het nieuwe toestel besloten de hoogere luchtlagen maar liever niet te hulp te roepen. Het vertrek zal alleen plaats vin den als de Amerikaansche Metereologische dienst ge schikt weer verwacht en de tocht zal gaan volgens den kortsten weg, maar hoog of laag, precies zooals de omstandigheden het wenschelijk ma ken. De vliegboot heeft twee zweefvlakken, waarvan het bovenste 24 Meter lang is van linker tot rechter vleugeltop en het on derste 15 Meter. Hun oppervlak is onge veer vijfhonderd vier kante voet. Het ge heele toestel, met twee passagiers en voorraden, weegt on geveer 2.5 ton. De boot zelf is ruim 11 Meter lang, 1.5 Meter breed, en ruim 2 Meter diep; zij is voorzien van een gesloten kap, met talrijke kleine ramen van celluloid in het dak, en in voorkant en zijden, op de hoogte der oogen van de aviateurs, die op een bank zitten in het voorste deel der kajuit. Dit voorste deel van de boot is pantoffelvormig, terwijl het achterste deel de vorm heeft van een walvisch. Het voorste deel bevat behalve de kajuit ook de voorraden brandstof e.d., terwijl het staartgedeelte de horizontale en verticale sturen draagt. Het toestel wordt voortgedreven door twee mo toren die halverwege tusschen de twee zweefvlakken zijn opgesteld, aan weerskanten van de boot, ieder onmiddellijk verbonden met haar eigen schroef. Met het oog op de groote kracht die noodig is voor het in be weging brengen der vleugeltoppen, geschiedt dit, in afwijking van het gewone Curtisstype, met de voeten. De boot is bijzonder stevig en secuur gebouwd; de boeg is ver ticaal scherp gebouwd, om eventueel het water te klieven en het binnenkrijgen van water te vermijden. De achtersteven is ovaal in doorsnee. Dit gedeelte is door water dichte schotten in vier compartimenten verdeeld. De voorsteven bevat, zooals reeds gezegd is, de brandstof, n.l. ruim 6500 liter in vertind stalen tanks. Achter de bank voor den aviateur is nog ruimte voor een matras, waarop de andere aviateur kan rusten. Vór den bank bevinden zich de controle-apparaten en de noodige instrumenten voor de juiste navigatie. De machines zijn twee motoren ieder van 90 P.K. en acht cylinders; zij geven 1200 wentelingen, en wegen zamen ruim 300 Kgr. Bij het op de proef stellen dezer motoren hebben zij dertig uur geloopen, zonder onderbreking, waabij zij samen 1400 L. brand stof verbruikten en ruim 50 L. olie, samen wegend ongeveer 900 Kg. Luitenant ter zee Porte zal gedurende de reis het commando voeren, geholpen door een assistent. Hallett gaat mee als eerste aviateur; hij zal op de Azoren achtergelaten worden, om vervangen te worden door Callan, een der instructeurs der Curtissvliegschpol. De route zoowel als moeilijk heden die zich onderweg kunnen voordoen, zijn nauwkeurig nagegaan, maar veel dezer bijzonderheden, ook der goede navigatie, worden nog geheim gehouden. Binnenkort zal de geheele vliegmachine zijn proeftochten afleggen. P. VAN OLST * *