9 Aug. '14. No. 1937 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND JEAN JAURÈS Photografie uit den tijd van het Intern. Soc. Congres teJAmsterdam Jean Jaurès Ieder heeft, een week geleden, toen de wereldoorlog nog pas begon te wor den, die onwerkelijke geestelijke-atmo sfeer om zich heen gevoeld, welke alleen met den benauwenden druk van een zwoelte vór onweer is te vergelijken. In zulk een dampkring van niet reëel wordende gebeurlijkheden wierp de toe komst zijn zwarte schaduwen vooruit. De dood van Jaurès, den pionier van een nieuw humanisme en verdediger van hpogopgevatte huma niteit, een vurig strij der voor den Europeeschen vrede was de meest schrik ver spreidende. Bij Shakespeare ne men de groote ge beurtenissen een aan loop in gruwelen, die als voorteekens wor den aangemerkt. Wie is er geweest, voor wien de beteekenisvan de zeldzaam edele figuur van Jaurès ook maar eenigszins duide lijk was, die geen hui vering gevoeld heeft, toen hij hoorde van dezen moord op dit oogenblik: deze afmaking, als gold het een te dooden beest: in plaats van Jaurès : onder de leiders der menschheid zeldzame, werkelijke menschen-vriend. Grooter vertrouwen dan Jaurès uit zijn oogen lichtte, heeft, in de krachten van het leven en van de volkeren, niemand kunnen bezitten. Hij had de uitbundige levensvreugde van het provenc.aalsche Frankrijk. Hij was voor een Zuid-Franschen van der Helst een figuur geweest om te schilderen, maar niettemin was hij een uiterst punctueel professor en een onvermoeibaar, folianten-bestudeerende geschiedkundige. Hij scheen en hij was een illusionist, en de conservatieven schol den hem fraseur" of praatjesmaker; en toch verbaasde hij door fijne politieke Jaurès in 1914 berekeningen, die menigeen van die hem scholden schaakmat hebben gezet. In zijn breede menschelijkheid was plaats voor zeer veel meer dan hetgeen in enkele kort zichtige partijgenooten in de bus van hun ziel besloten blijft, doch voor hen als voor de anderen was hij centrum en vriend: een man met een enorme positie in Frankrijk en met omgangsvormen van een ieder-den-arm-gevenden democraat. Werd hij niet tusschen zijn journalisten en medewerkers in een klein restaurant van het quartier der drukkerijen van straat af neergescho ten? Voor den Vredesvriend werden geen voorzorgen genomen als voor den Vredesczar; en ze waren ook niet gewenscht. Jaurès' leven is een stuk Fransche historie. Hij is dikwijls Tribuun genoemd, en in den besten zin is hij inder daad Tribuun geweest : volksman, volksrede naar, volksleider, ongekroonde koning. Zijn eerzucht en heerschzucht voelde men ontembaar aanwezig, en niettemin had hij, en verdiende hij, dat groote vertrou wen, hetwelk de zekerheid insluit, dat de liefde voor de zaak zelve alle eigen opzicht steeds on,'t goede oogen blik verre overtref t. //De levens der S-oote volksmannen jA''t oude Rome en riekenland zijn beter te begrijpen voor hem, die Jaurès van nabij heeft ga ge slagen dan voor philologen met boeken alleen. Groote redekunst kan velerlei wezen. Maar de groote redekunst uit het Zuid-Fransche land van warme zon en druivenranken moet in de oude vol ken rondom de Middellandsche Zee prototypen gehad hebben: ze is voorloopig in Jaurès gestorven: de rede kunst van de schijnbaar eindeloos omhoogstijgende oratorische perioden, waarbij de gedachten als het ware een zichtbaren vorm aannemen en de redenaar, geestdriftig, met die gedach ten men zou zeggen omhoog streeft, ze toewuivend en ze grijpende in de ijle lucht boven hem, aldus over de menschenmassa's, die hem ademloos aan staren, een geestelijke vervoering bren gend, welke zoet is van reëel geworden hemelschheid en toekomstdroom. En als het volk in minutenlang geju bel zijn hart had lucht gegeven en de vergadering zachtjesaan was verloopen, zag men buiten, waar de agenten hem eerbiedig plaats lieten, Jaurès verschij nen. Hij vertrok, blijkbaar niemand ziende, van een twintigtal getrouwen omstuwd, door de nachtelijke straat, waar een schaars lantarenlicht alle vormen ver zwakte : de moderne Tribuun, inderdaad. * * * Er zijn demagogen, maar er zijn ook volksvrienden. Ten eeuwigen dage zal men in de eersten de zich-zelf-zoekenden, de koude strebers herkennen, en zullen de laatsten bij al hun feilen een zoeten adem van vriendschap achterlaten, als een ochtenddauw, over een heel volk, waarmede zij samenvoelden, en waarmee hun ziel in waarheid was samengeweven. Wat hierboven van Jaurès is getuigd kan niet meer dan een gedeelte be treffen van deze groote figuur. Zijn innerlijk was liefde voor het menschelijke, liefde voor een ontplooiing van dat menschelijke tot een hoogere menschelijkheid, tot een hoogere en minstens tot een breedere beschaving. Niet zonder beteekenis was het, dat hij het dagblad, door hem gesticht, den naam gaf van Humanité. Het is voor l Jaurès op de tribune van de Kamer hemzelf misschien een weldaad, dat hij niet meer beleeft, wat Europa in de eerstvolgende Augustus-weken voor onmenschelijks te wachten staat. * * * Domburgsche tentoonstelling II Het werk van Th. van Rijsselberghe is op de Hollandsche tentoonstellingen, eigentlijk sinds lang, een gewilde sier. Ook hier zond hij, als gast genood, vier werken heen, drie stadsgezichten en n bloemenstuk Anemonen" uit 1910. Als bloemenschilder en als schilder van stillevens heeft hij in ons land rijker werk laten zien, dan nu in Domburg. Ik herinner mij van hem in deze soort van uitingen schilderijen niet zonder boersche forschheid in de kleuren en niet zon der stoutmoedigen gloed. In vissche-stukken is hij op andere tentoonstellingen voor ons vol geweest, toch met de zéekre beschaafd heid, die hij zelden verliest, 'k Herinner mij van hem portretten van zijne dochter en van zijn vrouw, waarin naast het lichtspel hij ons een eenvoudige oplossing voor de stof fen gaf hij een goede gelijkenis. Van die kracht, van die juistheid, van die scherpte, van die volheid is het werk te Domburg niet. De stadsgezichten van Veere zijn, ver scheiden van licht, positief werk, maar toch niet van het overtuigendst kleur-moment. In den Regenboog", uit 1906, is het bloemepaars der lucht te prijzen en de vastheid waarmee de boerenwagen, zuiver geteekend, op den voorgrond staat, maar later zou hij, ijler van accent, blijder, zuiverder kleurreeksen, zwaarteloozer gloed gevonden heb ben voor hetzelfde geval. Wat den Na middag" betreft, eveneens uit 1906, een dag, kraalhelder heerschend over hetzelfde stadje, hij zou nu zulk oogenblik met meerVergiliniaansche geaardheid schilderen; hij zou het fijner maken, met weemoed alleen als verteedering daarin. Hij deed dit reeds vroeger dan in dezen tijd. Ik ken een ander Veere van hem, uit 1906. Het is minder een schilderij dan deze twee, maar het is een parel" genoemd, omdat het als een parel, zedig in kleuren, vervliet, en die verteede ring bezit en fijnvingrigheid der toets, die mij een gaarn gezochte, blijdgevondene eigenschap is. Het vierde werk, een gezicht van de Villa d'Este, is uit 1909. Het is het werk, dat hier het minst tot geheel wierd. Th. van Rijsselberghe treedt dus op deze Domburgsche kleine tentoonstelling niet op noch met zijn volste kracht noch met het rijkst oogenblik zijner begaafdheid, maar ook hier blijkt hij een talent vol degelijkheid. PLASSCHAERT * * * Teekeningen uit het Prentenkabinet te Amsterdam De firma gebr. van Rijkom te Amsterdam, is voornemens een uitgave te bezorgen van teekeningen uit het Rijksprentenkabinet te Amsterdam. De volvoering van dat plan zal afhangen van een genoegzame belang stelling bij het publiek. Een proefaflevering werd ons toegezonden, en daar deze, wat inhoud en verzorging betreft, me zeer aanbevelenswaard toeschijnt, wil ik gaarne het voornemen tot deze uitgave publiceeren. De keuze der platen geschiedt onder toe zicht van den ambtenaar aan het Prenten kabinet J. Ph. van der Keilen Dzn. en iedere aflevering zal twaalf reproducties bevatten. Ik vind onder dit eerste twaalftal in het bijzonder te noemen: twee vlijmscherp en toch delicaat geteekende jongenskopjes van Hendrick Goltzius, een aangewasschen teekening van een stadspoort door Rembrandt, een zeer kenschetsende en doorwerkte landschap notitie van Van Goyen, de wonderlijke teekening van een cactus door Herman Saftleven, een gemoedelijk-intieme voorstelling van een landschap met molen door Hulswitde helft 19e eeuw) een in het waterverf procéd sierlijk technisch spel door Bosboom met een gezicht op ScheVeningen tot motief, een wat coquette doch niet onbevallige studie van boomen doorBerchem; en, belangwek kend om de twee staten van teekening en gravure, is een vlot en ruim gecomponeerd landschap van Jac. de Gheyn. Aan de reproductie der teekeningen is bijzondere zorg besteed, ze zijn zonder be denking te prijzen. In de portefeuilles van het Prentenkabinet zijn schatten van teekenkunst uit alle scholen en tijden geborgen, die maar zelden gezien worden. Een uitgave als deze, is het middel om die opgeborgen en voor de massa in ver getelheid verkeerende kunstproducten meer rendeerend te maken ten behoeve der kunst zinnige wereld. Het lijkt me zeer aanlokkend op deze manier een collectie oude teeke ningen, al is het dan ook in reproductie, te gaan aanleggen en die van l ie erlede te zien aanroeien. W. S. VROUWENRUBRIEK muilllllUUIIIIllUlllllllllllllllllllllllHIHUlllHIlUUUllllllllllUlllllltlIiH De Mobilisatie en de Vrouwen Wij beleven een tijd zoals Nederland die nooit gekend heeft: de mannen naar de grenzen, niet om oorlog te voeren maar enkel om de vreemden te beletten ons land tot hun kampplaats te kiezen, het werk in fabriek en bedrijf nedergeworpen, de vrou wen eenzaam achterblijvende. Ik schrijf hier niet om mij te verdiepen in beschouwingen, wiens schuld dat alles is, en hoe een handvol machthebbers vaak van achter de schermen hun wil doen triomferen en duizenden mensen tot moor denaars en slachtoffers maken. Ook zal ik er niet op ingaan, hoe onrechtvaardig het is dat de grootste ellende van de oorlog neerkomt op de schouders der vrouwen, die in geen der krijgvoerende landen recht van medespreken wel van mededragen hebben. Wilhelm II, Keizer van Duitschland, Koning van Pruisen Nicolaas II, ^Poincaré, Pres. George V, Czgar van Rusland der Fransche Koning v. Engeland Republiek Frans Jozef, Keizer van Oostenrijk, Koning van Hongarije Het is tane slechts de vraag, wat kunnen wij doen tot leniging der ellende? Niet alleen ligt de produktie stil en is de handel lamgeslagen, maar angst en schrik doen ook nog het hunne om de dwaaste geruchten te doen geloven en het gewoonste betaal middel, het papieren geld, zijn waarde te ontnemen. (Wie zeide ook weer, dat een huisvrouw nooit met de politiek" kon te maken hebben?) Gelukkig heeft onze regering macht en vertrouwen van het volk genoeg om de mensen ten minste enigszins gerust te stel len en voor het uiterste te bewaren. Geluk kig zwijgt tans alle partijstrijd en waakt men eendrachtig naar kracht en vermogen voor de algemeerie veiligheid. Maar Nederland heeft nog meer om het door de krizis heen te helpen: het bezit flinke daadkrachtige vrouwen, die georganiseerd optreden. De grootste vrouwenvereniging, de vereniging voor vrouwenkiesrecht, die bij de 20.000 leden telt, zet haar aktie voor eigen doel, het werken voor haar volkspetitionnement, tijdelik op zij en wendt al haar kracht aan om de vrouwen op de ongewone plicht te wijzen, die de gans bizondere omstandigheden nu van haar eisen. De oogst, die te velde staat, het verkeer, dat gestremd wordt, de afgeslotenheid van het land, die ons tans in alle opzichten op eigen hulpbronnen aanwijst, dat alles roept om werkkrachten, en de vrouwen zijn hier goddank geen laffe, futloze wezens, maar flinke mensen, van wie meer dan een vierdedeel in beroeps- en vakarbeid werk zaam is. Nu roept de vereniging voor vrouwenkiesrecht haar 130 afdelingen op om zo mogelik in de plaats harer inwoning alle vrouwen te laten samenkomen om te overleggen, hoe men in de nood der tijden voorzien kan en in overleg met het gemeen tebestuur der plaats de allernoodzakelikste werkzaamheden der voor het leger opgeroe pen mannen te verrichten. Brood en melk, gas en waterleiding, tram en spoor, post en telegraaf zijn voor ons allen, rijk en arm, even ommisbaar en nu er handen te kort komen om dat alles beschikbaar te stellen, zooals gewoonlik, nu moeten de vrouwen trachten ten minste enigszins in het gebrek aan werkkrachten te voorzien. Zodoende blijft het leven voor allen mogelik en de daartoe nodige gemeenschapsdienst helpen verrichten, ziedaar de wijze waarop de vrouw haar vaderlandsliefde daadwerkelik tonen kan, zij, die niet naar de grenzen kan snellen om de neutraliteit van ons land in de wereldoorlog te handhaven. Het strekt de vereniging voor vrouwen kiesrecht tot eer, dat zij, eigen doel uitstel lend, tans aandringt op deze praktiese plichtsvervulling van de vrouwen, en ze aanspoort door nuttig werk voor de gemeen schap haar recht op het staatsburgerschap te bewijzen. MARTINA G. KRAMERS * * e Tutti Frutti Op de vraag: hoe moet een vrouw en moeder zich1 door het leven slaan, wanneer zij zonder geld of met een klein pensioen achter blijft, antwoordt in Daheim iemand, die weliswaar geen weduwe is geworden, maar haar man toch verloren heeft door zielsziekte en nu voor zich zelf en haar zoontje moet zorgen. Op aanraden van den direkteur van het gesticht waar haar man verpleegd wordt, is zij gaan wonen in een dorpje, waar een groot krankzinnigengesticht is en waar men naar gezins-verpleging zocht. Patiënten, die aan de beterhand waren, maar nog niet genoeg hersteld om weer in de eigen omgeving te komen of wel zij, die onherstelbaar zijn, maar op geenerlei wijze gevaarlijk of lastig voor het gezin, waarin zij worden opgenomen, zulke patiënten wil men gaarne buiten de gestichten verplegen, omdat er meestal plaats te kort komt voor ernstige gevallen. En zulke patiënten zelf zijn zoo dankbaar weer in een gewoon gezin te kunnen leven. Zij blijven toch steeds l onder observatie van den dokter en, mocht het noodig zijn, dat zij weer onder strenger toezicht komen, dan is er gewoonlijk dadelijk wel weer een andere patiënt, die gaarne zoo'n plaats inneemt. De financieele zorgen zijn daardoor voor de pensionsmoeder" veel minder. Het be stuur van het krankzinnigengesticht draagt de moreele verantwoording en verleent in alles met raad en daad bijstand. Ern eerste vereischte is natuurlijk, dat een vrouw die zulk een liefderijke taak op zich neemt, niet alleen een goede huishoudster is, maar bovenal door bijzondere karakter eigenschappen uitmunt en in de haar toe vertrouwden slechts zieken, lijdenden ziet. Doordat de vrouw die deze mededeelingen doet, zelf een man heeft die geesteskrank is, ziet zij zijn lotgenooten met geheel andere oogen. Zij prijst den geneesheer-direkteur Konrad Alt in Uchtspringe, die deze gezinsverpleging in Duitschland het eerst heeft geprobeerd, welke methode weldra bij be sturen van andere krankzinnigen-gestichten (bijv. Eberswalde) navolging heeft gevonden. Zooals bekend, wordt dit systeem in het dorpje Gheel in België ook toegepast. Daar worden verscheiden Hollandsche patiënten in gezins-verpleging opgenomen, onder toe zicht van dominévan Dissel te Eindhoven. Een praktisch Amerikaan heeft gebruik gemaakt van de tegenwoordigheid van Emmeline Pankhurst, die een serie spreekbeur ten in Amerika vervuld heeft, en haar me dewerking, verzocht voor een politiek film drama, genaamd: What women want." Natuurlijk vond deze militante dame deze propaganda zeer schoon en stemde toe. De heer Alexander Plantages in San Francisco, is thans de gelukkige bezitter dezer film en maakt daar prachtige zaken mede. N MANSFEFDT-DE WIT HUBERTS Protector" Een prachtig middel om het slijten der hielen in de kousen te voorkomen, is het dragen van den Protector". Dat zijn een paar leeren hieltjes, die met een elastiek om den voet bevestigd worden. Ze zijn gewoon lijk in de voornaamste manufactuurwinkels te verkrijgen en bestaan in 2 maten voor volwassenen, en in n maat voorkinderen. Ze zijn gemaakt van bruin en zwart leder. Ook zijn voor de kinderen kniebeschermers te verkrijgen, in zwart en bruin. Men be spaart er zich heel wat tijd mede, daar het lastige kousenstoppcn van de baan is. C.