9 Aug. '14. No. 1937 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Generaal Bosboom, minister van Oorlog, wordt ondervraagd door een voorbijganger en geeft hem vriendelijk inlichtingen. Rechts ziet men de opgewektheid der Néderlandsche mobilisatie De Amsterdamsche volkstaal III (Slot) In een ordelijk gezin heerscht regel, niet in een huishouden van Kéja, d. i. eigenlijk een Chineesch huishouden, waarin orde ont breekt. De zegswijze schijnt overgebracht door onze matrozen, die de Maleiers op Java den Chinees Orang-Kee, Orang-Kea hoorden noemen, en daarom gewoon zijn eiken Chinees met den naam Kea of Kee aan te spreken. Menschen uit het volk die een vrij huwe lijk aangaan, hoort men zeggen: wij hebben geen boterpapiertje nood i g. Een boterbrief was, volgens het Ndl. Wdb., eerst een schert sende naam voor zekere aflaatbrieven, de vergunning behelzende om in de vasten dagen boter, kaas, eieren en vleesch te eten. Verder werd het een schertsende, ironische benaming van een rekening. Doch in de beteekenis huwelijksbewijs" komt het woord, naar ik meen, enkel te Amsterdam voor. Niet opgenomen in het Ndl. Wdb. is de daar vaak gebezigde uitdrukking: geen asem voor geld, bv.: 't is hier een drukke dienst, geen asem voor geld, d.w.z. er is niet de minste gelegenheid om eens adem te schep pen. Van Maurik schreef in het verhaal van Kobus uit de drie Kraantjes": ik had geen handen genoeg om haar te bedienen, geen asem voor geld. Isaak op den Dam zegt: ? De politie kan me gestolen worden, maar toch zal ze gezond blijven, honderd jaar," en de uitdrukking verklaart zich zelf: ik moet er niets van hebben. Iets derge lijks beteekent: an mijn lijf geen polonaise, daar wil ik niets van weten (vgl. om den dood niet, an me nooit niet); een polonaise was een japonlijf met langen schoot; maar het kleedingstuk is allang weer uit de mode. Onverschilligheid ligt in de uitdrukking iets aan zijn laars lappen, met de bepaald Amsterdamsche variant: iets aan zijn zool plakken; ook in de zegswijze nou, mij(n) 'n zorg \ minachting in twee centen, siga renmakersuitdrukking voor iets van weinig waarde, een hebbeding, een habbekras; groote verwondering in: nou breekt m'n klomp ! In Amsterdam is velerlei gelegenheid tot afleiding en vermaak, of zooals een Amster dammer zegt, tot genieten. Het woord heeft in zijn mond dus een bijzondere beteekenis, hij "bedoelt ongeveer: uitgaan en alles wat daarmede in verband staat. Voor de Amsterdamsche huismoeders uit de volksklasse is er vooreest het lapjes keer en, eigenlijk het Maandagsche bezoek der vrou wen en meisjes aan de Noordermarkt, waar allerlei stoffen worden uitgestald; vroeger werd ook het Vrijdagavond-bezoek in de magazijnen van Sinkel in de Zon" zoo ge noemd. Op de markten vindt men ook oudroestbleekjes, waar allerlei nuttige zaken voor een schimmetje, voor een beginnem EEN GERUSTSTELLEND BEELD Met acht van zulke persen, als waarvan hierboven een is afgebeeld, maakt de Utrechtsche Munt zonder ophouden guldens en rijksdaalders: een munt per seconde, duizenden per uur. Waar bovendien bankpapier tot de kleinste bedragen in omloop is gebracht, zal de kleine-geld-schaarste en de kleine-geld-oppotterij wel ophouden (Hebr. beginnom, niets, kosteloos), voor een schijntje, te bekomen zijn. In de groote ma gazijnen is het niks gedaan: daar is alles veel te duur. De schouwburg heeft zijn besten tijd gehad. Engelenbak of paradijs heet nog altijd de geringste plaats in den schouwburg, het hoogst in het gebouw, in tegenstelling met den beneden bak, of hét parterre. Een daaldersplaats is nog steeds een uitmuntende plaats; eigenlijk is die zoo genoemd naar den prijs die men oudtijds in den Stads schouwburg voor zijn lootje" moest betalen. De uitdrukking mit 't hoeveulste gedrang bi'je binnegekomme?" heeft echter in onze dagen geen recht van bestaan meer, en een dringer is totaal overbodig. Dat was een man die voor een fooitje ruim baan maakte, een geweldenaar", een mannetjes-putter", een ribbemoos. In de Joodsche volkstaal echter is dit wat een oprecht Amsterdammer een opschepper" noemt; in de Duitsche Gaunersprache" was het oudtijds een bijzonder goed soort van breekijzer. In den Stadsschouwburg had men de richel, achter tegen den schuinen wand van de kap aangebracht. Men kon daar zoowat zitten, maar niets zien van 'tgeen er op het tooneel gebeurde; daarom moesten zij die daar plaatsen hadden, gedurende de voorstelling staan of leunen op de ruggen van de menschen vór hen. Ze schijnen nogal lastig te zijn geweest, want nog altijd noemt men in Amsterdam het minste soort van menschen, het crapule" of valderappes": vee van de richel. }. WOLTHUIS De gebeurtenissen volgen elkander met razende snelheid op. Het bleek reeds aan 't einde der vorige week, dat de maatregelen, die waren genomen om de engagementen ter beurze te kunnen handhaven, niet doel treffend zouden zijn ingeval de beurs den daaropvolgenden Maandag weer heropend zou zijn gewordeji. Want eene debacle zou er onvermijdelijk het gevolg van zijn geweest, er zou, om het zoo eens uit te drukken, geen steen op den anderen zijn gebleven. Men heeft de deuren dan ook maar wij selijk gesloten gehouden, evenals overal elders, New-York incluis. En nu wilde het geschieden, dat datgene waar zoo weken, ja maanden lang reikhalzend naar was uitgezien, eindelijk kwam, n.l. de beslissing van de Insterstate Commerce Commission in zake de tarieven-verhooging bij de Oostelijke spoorwegen en dat nu niemand er meer eenige aandacht aan schonk. Want de spanning, die den in gansch Europa ontbranden strijd heeft verwekt, was te sterk om de belangstelling daarvan af te leiden naar de, over 't algemeen zeer bevre digende uitspraak der Commissie boven be doeld, te eer nog, wijl geen gelegenheid werd aangeboden, om er van te profiteeren. Zoo valt er dan van het beurstooneel zelf niets hoegenaamd te vermelden; te meer daarentegen van de financieele crisis die in ons land is uitgebroken en welke, hoe dan ook, diende te worden bezworen. Wij herhalen, dat het publiek zelf den toestand dag aan dag heeft verergerd en als verontschuldiging mag slechts worden aangevoerd, dat in de ure des gevaars wel de eenling, doch nooit de massa zich kan beheerschen. De massa ageert naar redelooze instincten en zoo is de zotte vertooning te verklaren, die het publiek dagen achtereen heeft gege ven met z'n hardnekkige pogingen om zilver van de Néderlandsche Bank te bekomen, op zich zelve weer een gevolg van de manie van een ander deel, om dat zilver alleen als volwaardig te beschouwen en derhalve, voor alle mogelijke gebeurtenissen, met gierige handen naar zich toe te grissen en op veilige plaatsen te verbergen. En zooals steeds, elke oorzaak sleepte een gevolg mede, dat op zichzelf weer oor zaak van een ander gevolg werd. Zoo kwam men met de behandeling van het bankpapier tot excessen; de allerdwaaste meeningen werden verkondigd, helaas ook door functi onarissen, die het waarlijk toch beter moesten weten. Waardoor het ontzinde publiek in z'n waan werd versterkt, dat de deugdelijkheid van het bankpapier der Ned. Bank aan twijfel onderhevig was. Hier moest gehandeld worden en herhaalde besprekingen, opnieuw door de leidende personen in de financieele wereld met de regeering gehouden, hebben er toe geleid, dat om in den nood van zilvergeld te voor zien, tijdelijk biljetten van/1.??2.50 en ?5.?zullen worden uitgegeven, die met den naam van zilverbons worden bestempeld. Vermoedelijk zullen deze bons" Zaterdag gereed zijn, doch de gemeente Amsterdam, vreezende, dat zij dien dag nog niet vol doende of in 't geheel niet in omloop kunnen worden gebracht en rekening houdende met de massa's zilvergeld, welke aan 't einde der week steeds noodig zijn voor de uitbetaling der arbeidsloonen, heeft besloten voorloopig zelve dergelijke bons uittegeven, waartegen eene even groote hoeveelheid bankpapier in hare kassen is gedeponeerd. Zoodat wat we zouden willen noemen de zilvercrisis, als bezworen mag worden beschouwd. Het is trouwens zeer waarschijn lijk, dat wat met de uitgifte der zilverbons niet in de eerste plaats bedoeld werd, zal geschieden, n.l. dat het zilver weer in de circulatie terugvloeit. Maar dit verschijnsel was betrekkelijk van onschuldigen aard. Ernstiger was de reeds door ons gememoreerde stormloop op de banken en onderscheidene spaarbanken. Evenwel, alle instellingen hebben dien run" op prachtige wijze doorstaan en het publiek, tot bezinning gekomen door de muurvaste houding dier instellingen, heeft eindelijk begrepen, dat voor de vrees, dat z'n gelden daarbij niet vertrouwd waren, geen geldige reden bestond. De stormloop heeft opgehouden, maar desniettegenstaande is het bij de particu liere banken psychologisch juist gezien, dat zij nog steeds enorme bedragen liquide houden om voorbereid te blijven op een eventueele tweede angstbevlieging. Het laat zich gereedelijk verklaren, dat die, aan de particulieren banken onttrokken gelden ergens vandaan moesten worden gehaald en de bankstaat van onze centrale credietinstelling wijst dit dan ook wel dege lijk uit. Die staat wijst n.l. aan (op 3 Aug. j.l.) dat de disconto's met f 76'/£millioen zijn gestegen, terwijl het cijfer der beleeningen met f 61 millioen (het dubbele) steeg, waar van alleen ruim f 58 millioen op effecten. Daaruit echter ontwaart men tevens, dat de beleeningen op goederen etc. van geene beteekenis waren en ergo, dat de maat regelen, welke tot heden waren genomen, een te eenzijdig karakter droegen. De inder haast gereconstitueerde Vereeniging voor den Geldhandel, die haar tenten opsloeg in het gebouw der Néderlandsche Bank, had te veel het oog gericht op de moeielijkheden, waarin de groote geldgevers ter beurze waren gekomen, doordat deze hunne gelden tengevolge van de beurssluiting, niet konden opzeggen. En te weinig aandacht schonk men aan den handel, en gros en en detail, die even zeer in het gedrang kwam nu alle kanalen verstopt werden. Vandaar dat men, veronachtzaamd wordend, zich van zijne verplichtingen voorloopig ontslagen achtte en maar vast begon met zijne betalingen op te schorten, met eene dergelijke vrijmoedigheid, dat we zelfs op een onbetaald gebleven wissel een gedrukt strookje vonden gehecht met de woorden: gelieve na de crisis over dit bedrag te beschikken". Zoo mir nichts, dir nichts ! Van alle kanten gingen dan ook stemmen op om een moratorium, ondanks dat de Staten-Generaal zich daarover reeds in den aanvang der week in beslist weigerachtigen zin had uitgesproken. Een oproep in de dagbladen echter om eene beweging voor een moratorium op touw te zetten, is ver moedelijk aanleiding geweest, dat de regee ring hierover opnieuw met de voormannen uit de financieele wereld is gaan confereeren en daaruit is gebleken, dat men eenparig tegen een dergelijke maatregel was, als zijnde niet onverwijld noodzakelijk. Maar tevens heeft nu de Vereeniging voor mtnnmMiiiitimniiiiimti BERNARD DE VRIES KUNSTHANDEL N. SPIEGELSTRAAT CB Tel. interc. 9739, AMSTERDAM Moderne Schilderijen - Aqua rellen - Groote collectie Etsen - Platen - Kunstvoorwerpen Encadrementen JAC. DB VRIES 6*. Kunsthandel Steenstraat 109. Arnhem. Schilderijen, Aquarellen, Eisen, Gravures, Encadrementen. Doorloopende Tentoonstelling van mooie 9 D.H.DE BOI5 HAARLEM68KRUI5WLG TABLLAUX-ESTAMPES moderne graphiek. Bezichtiging v r ij; van 1O?5 uur. DAMES, DE MODE eischt thans een mooie BROCHE of COLLIER. Het mooiste en ongemeenste is wel een BROCHE of H AN GE E van COiRIV^LYlVSTEErv in een fijne zachte kleur. Een ruime keuze vindt gg hierin In den Silveren Molenbeecker". CORHS. SCHOORL, Kalverstraat 32. 1ELEFOON N. 2149. CHKMir.RAHSCIIE KUNSTINRICHTING % DIRK SCHNABEL C LI C H E'S EN KI.iaiRl-.NDR ONS NIKUW PROCliDH IS KOPERDIEPDRUK GKSCHIKT VOOR lil.K PAl'IHJ pqyp" is^ Luxe-Papier «EUEFSTEMPEL - ATELIER Airltaf/efraarfen | MENU*& BALBOEKJES, enz. eiierB.van~Mantgem SINGa 562 hoek Vijzelstr. N.V. PAERELS MEUBILEERING Mij Rokin 128-180-182 - AMSTERDAM Telefoon 4541 N. BETI fl Jl ERIi\GEN PLANNEN EX ISEGROOTINGEN OP AANVKAGE. Dir. A. SCHOENAKER. Genootschap Architectura et Amicitia", Amsterdam, Afdeeling Voortgezet- en Hooger-Bouwkunst-Onderricht. Vier-jarige winter-avond-cursus voor de Bouwkunst- en aanver wante vakken, met uitzicht op Architecten diploma, ge durende de maanden September tot en met April. De inschrijving voor de nrsus 1914-15 is geopend tot 1O Augustus e.k. Prospectus en inlichtingen omtrent de voor waarden voor de toelating verstrekt de administrateur. (Op aanvrage bij het Bestuur bestaat de mogelijkheid tot kostclooze toelating.) Het Bestuur der Afdeeling: Is. 1NGENOHL, Voorzitter. Jhr. Prof. Dr. J. SIX. - w M VAN DE WIJNPERSSE. Rn. ROLAND HOLST. PAUL J. DE JONGH. H. F. SIJMONS. A. MOEN. Dr. H P. BERLAGE Nzn. JOS. TH. J. CUYPERS. C. W. NIJHOFF. W. KROMHOUT Czn. JAN STUYT. Administrateur: G. J. RUTGERS, Nicolaas Maesstraat 123, Amsterdam. PTAAl±iC.nAPPy UiïvoERE.N VAM j a DE. UJQAU 0151 , T BINNENHUIS INRICHTINGTOT MEUBELEERING EN VERSIERING DER WONING DIRECTEUREN JAC VAN DEN BOSCH EN W. GIEBE.N GE.D COMMISST H P BERLAGE EN L SIMONS RAADHUISSTRAAT 48-50 AMSTERDAM