DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 16 Aug. '14. No. 1938 Moderne schooltuinen Laat me beginnen met op te merken, dat ik het niet zal hebben over schooltuinen, zooals wij die in ons land kennen, n.l. lapjes grond naast de speelplaats eener lagere school met gekweekt onkruid en enkele cultuurgewassen, of centrale schooltuinen, zoo als eenige gemeenten die hebben, «m de diverse lagere- en middelbare inrichtingen voor onderwijs van aanschouwingsmateriaal te voorzien bij het onderwijs in het vak plantkunde. De schooltuinen, waarop ik de aandacht wil vestigen, moeten zijn werktuinen, in den geest van de arbeiders- en burgertuintjes bij onze groote steden. Naast het sl jdlokaal en het sportterrein leggen zij beslag op den lust des kinds tot beweging en arbeid. Het groot aantal uren buiten het schoollokaal is daarvoor beschikbaar en zal ontnomen worden aan de averechtsche op voeding langs straten en wegen, die ons de opgeschoten jongens heeft verschaft en te ongelukkiger ure aan Harderwijk eenige wereldvermaardheid heeft bezorgd. Wij vinden schooltuinen, d.w.z. eigen kweekerijen van schoolkinderen op enkele plaatsen in de Vereenigde Staten van Amerika, Engeland, Duitschland en Zwitserland. In 1904 waren er reeds in Philadelphia uitgestrekte schooljongenstuinen met 250 enkele bedden en 40 extra groote, waarin de belangrijkste van de nuttige gewassen in voldlende hoeveelheid werden gekweekt. De jongens en meisjes van de hoogere klassen der lagere school werken hier van 15 Mei tot einde Juni en van het begin van September tot einde October vast van 4 tot 6 uur. Op Zaterdag, wanneer er geen school is, werken onderwijzers en leerlingen in den tuin van 's morgens tot 's avonds. In Bern heeft dr. Zahler onder 168 scho lieren bedjes verdeeld en hij getuigt, dat leerlingen, die achter waren in theoretische vakken zich in den tuin onderscheidden door handigheid, bekwaamheid en ijver. De tuin," zegt hij, overtuigde ons klaar, dat aanleg dikwijls meer voorkomt dan wij gewoonlijk wel denken; de een heeft talent in eene ItlllllllllllllllltiiuuiMUllllliiliiillllllllliiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiii BRIEVEN VAN DEN HEER P. LUTIUS Jr. x Waarde Heer, Van de zilverbons ben ik van plan mij een collectie aan te leggen en die na mijn dood te vermaken aan mijn vriend den aartsverzamelaar Hartkamp, die er dan misschien wel zilvergeld voor krijgt. Ik juich het geniale initiatief van de richting, de ander in eene gansch verschil lende en het komt niet zelden voor, dat het niet vermoede talent de proef in den levens strijd beter doorstaat dan het vroeger hooggeprezene." Deze tuinderij had uit een opvoedkundig oogpunt vooral hare goede zijde; zij leerde den kinderen waardeering van de waarde van het werken, niet slechts van eigen arbeid, maar ook van dien van anderen. Tevens stijgt de waarde van bloemen en gewassen in het oog van het kind, als het zelf ervaart, hoeveel zorg en moeite het kweeken vereischt. Vermeldenswaard zijn ook de uitstekende resultaten van de proeven met schoolkjndertuinen in Breslau. In de lente van 1900 werd een stuit ge meentegrond van 1000 M2, geschikt gemaakt door 70 leerlingen van de lagere school, wien elk een genummerd bed werd toebe deeld. Andere stukken gronds werden er spoedig bijgevoegd en in het schooljaar 1902?1903 waren er reeds 556> leerlingen van 35 gemeentelijke lagere scholen op vier plekken aan het werk. Een vermogend in woner van Breslau had bovendien 15000 Mark verschaft voor het verkrijgen van land. In 1909?1910 was het getal dergelijke tuinen gestegen tot 7 van totaal 36812 M2. en het aantal daarin werkende jongens bebroeg 2306 van 67 scholen;. het eischte van de stad geen grootere uitgaaf dan 6773 Mark. De opvoedkundige resultaten van de instel ling waren goed merkbaar, "V": ,. Al wat de jongens produceerè^vjn vorm van bloemen, groenten en vrjjéeht absoluut hun eigendom. >' :;V! In Breslau is de verdere uitbrefdiflg.van schoolkindertuinen verzekerd. '""Vi.JJjiiv''' Sinds 1907 geeft ook de gemeentëaW Hteit van Zempelburg in West-Pruisen aan de scholieren tuinbedjes uit van 36 M.2, elk, om zelf te bebouwen. De kinderen zijn er eveneens geheel baas over en mogen de opbrengst ook houden. Zij moeten het werk alleen verrichten, hoewel ze elkaar onderling een handje mogen helpen en bij grooteren raad mogen inwinnen. Een uitstekende en reeds veel nagevolgde soort van paedagogischen tuinarbeid voor Ned. Bank, waar men nooit verlegen zit (behalve met klinkende munt) dan ook ten zeerste toe en verheug mij er in, dat ik nu, net als op mijn reizen in Italië, den portemonnaie vol papiertjes heb zitten: met dit verschil, dat ze in Italië niet alleen wettig, maar zelfs vettig zijn als oude bijbels en plakkerig als vliegenpapier en bij ons natuurlijk netjes. Door en door netjes. Kunstwerkjes (ze lijken bepaald op kunstnaaldwerkjes) boven dien ! Wat dunkt u van mijn plan de zilverbons, nu ook wij ze hebben, alle Zaterdagen in de wasch te geven met de rest van hetgeen wij op 't lichaam dragen? Zoo worden zij niet vettig als in Italië. Dit schijnt mij een echt Nederlandsch idee, hetwelk ik mijne Natie gaarne aanbied. Indien ge er iets voor voelt, zou ik u in overweging geven een nieuwe Commissie te benoemen en wel een Commissie tot Propaganda van dit idee. Schrijf dan aan de andere Commissies, dat eenheid thans vór alles eisch is en dat zij zich dus in Uw Commissie komen oplossen! Alle Commissies hebben thans die eigenaardigheid van verzamelen te blazen, en ge handelt verstandig, met 't oog op de bekende Eenheid van ons volkswezen, daaraan mee te doen. Zoo straks liep het gerucht, dat alle zilverbons weer overhaast zouden worden gerequireerd voor de behoefte aan papier voor het Leger, maar ik weet waarlijk niet wat 't Leger met deze slechts aan de achterzijde blanco en dus slechts aan de achterzijde te beschrijven papieren zou uitvoeren en ik vroeg mij af of wij nu niet der Rampen genoeg hebben? Daar echter ook, naar het gerucht gaat, de Duitsche troepen te Apeldoorn alles en nog wat requireeren, en 't gerucht zelfs zegt misschien reeds bevestigde! kinderen werd in de Vereenigde Staten van Amerika in toepassing gebracht door den grooten fabrikant Patterson, directeur van de alomberoemde fabriek van kasregisters (merk N. C. R.) te Dayton in Ohio. Groot succes heeft hij met zijn interessante proef om de kale en woeste omgeving van de fabriek in een klein paradijs te herscheppen. Ziende in welken korten tijd en met welke eenvoudige middelen de schoolkinder-tuinderij zijn kale, leelijke fabriek van aanzien had veranderd, maakte hjj een plan om de huizen zijner werklieden een dergelijke verandering -te doen ondergaan. Maar hoe de belangstelling te wekken? Professor Barley, miss Helena Gould en de heer Simons steunden zijn plan. De laatste liet geschikte lantaarnplaatjes maken van schoone tuinen en begon zijn opvoed kundige proeven in de fabrieks-Zondagschool waar hij 's winters de plaatjes voor de leer lingen projecteerde. Toen de lente kwam, verdeelde hij 12,000 pakjes bloemzaad onder de kinderen en ter aanmoediging loofde hij prijzen uit voor de schoonste beplanting van de tuintjes en de sierlijkste schikking van wilde, wingerd en klirriplanten om de balcons,-^bouwen, kozijnen, enz. JoRaps en meisjes beneden 16 jaar wer den" ttffgenoodigd tot een wedstrijd voor de be^ aangelegde en best onderhouden achtértü'intje.s, waarin groenten, vruchten of bloemen geplant mochten worden naar ieders zhi" eijxMiaak. Vijf prijzen van vijf dollars uitgeloofd voor de mooiste bloemvier van 10 dollars elk voor den best onoerhoucjen groententutn. De heer Patterson belastte een bekwaam tuinier met hét. toezicht en"de deelnemers aan den wed strijd hadden het recht dezen om advies te vragen. Vier duizend rhenschen waren tegen woordig bij de prijsuitdeeling in de prachtige parken van de fabriek. Nu zelfs is de jaarlijksche prijsuitdeeling het meest gelief koosde feest van den omtrek en duizenden komen er heen. De fabriek, eerst wel genoemd Patterson's hel, wordt nu aangeduid als Patterson's paradijs. Bovendien kocht Patterson een stuk land met het doel den ongunstigen invloed af te dat de ridderorden in den Haag en om streken gerequireerd zijn om (voor zoover haar metaal dat toelaat) te worden verzil verd of misschien zelfs tot goud verwerkt, zie, waar 't gerucht dit zegt, acht ik op 't oogenblik alles mogelijk, hoe vreemd het klinken moge. Gij hebt gelezen, dat Prins Hendrik zijn wilde zwijnen onder de noodruftigen verdeelt, en dat Duitsche kindertjes te Antwerpen van twee hoog omlaag werden geslingerd door een Belgische bonne, ook weet gij, dat op 't strand te Zandvoort niemand mag komen omdat er mijnen kunnen aanspoelen, en straks heb ik een kennis ontmoet, die dit alles niet gereedelijk aannam. Mijns in ziens is het ergerlijk, dat er menschen zijn, die, tot in de stormachtigste tijden toe, deze eigenschap van coulante geest drift missen, welke juist zoo uitstekend in staat stelt om die bovengezegde berich ten terstond te gelooven. In diepste wezen is deze ongeloovigheid natuurlijk onvaderlandslievenheid. In oorlogstijd heeft de echte vaderlander om zoo te zeggen fijne voelhorens, waardoor hij terstond begrijpt, dat wat in de kran ten staat, voorzoover het overeenkomt met de nationale geestdrift, waar moét zijn. Onvaderlandslievendheid is het, om dat de berichten over de, aan nooddruftigen uitgedeelde Mecklenburgsche zwij nen etc. den Nederlander aan de grenzen tot vorstenliefde en krijgszucht opwekken, zooals een overwinning door de Franschen te Mühlhausen heel Frankrijk sterkt en een terugwerpen der Franschen uit Mühlhausen heel Duitschland in geest drift brengt. Het is dus zaak,' dat men gelooft. De Hemel zij gedankt, nooit zag ik in ons Vaderland zooveel gelooven als thans: men gelooft er nu letterlijk alles! Behalve 't geloof schittert er nu o , wenden, die een aantal verwaarloosde kin deren op de overigen begonnen uit te oefe nen en gaf ieder van de ondeugende jongens een stukje grond met tuingereedschap en het benoodigde zaad, terwijl zij de opbrengst mochten houden. ' De tuinuren zijn van 7?9 voorm. en van 4?6 nam. Van tijd tot tijd worden prijzen van 2Vs?5 dollars beschikbaar gesteld en hij, die den eersten prijs behaalt, krijgt bo vendien een bronzen medaille. Op den dag van de prijsuitdeeling zijn de winners de gasten van mijnheer Patterson, zoodat hij dan soms 80 jongens trakteert. ledere knaap bezit zijn tuintje voor 2 jaar en ontvangt daarna een diploma, dat hij zich geoefend heeft in de tuinderij van de firma en daar getoond heeft vertrouwen te verdienen. Jaarlijks wordt een som van 3500 dollars besteed aan gereedschap, zaad en onderricht en het werk wordt deze som volkomen waard geacht. Wat tuinderij van jongens betreft, zijn er behalve het voorbeeld in Dayton, goede voorbeelden van gegeven door de Natural Food Company in Niagara, the N. O. NelSon company in Leclaire bij St. Louis, de Cadbury Trust te Bournville en de heeren Rowntree te York. De laatste firma geeft aan iederen jongen, of hij in de fabriek werkt of slechts de zoon van een geëmployeerde is, een tuinbed met zaad, gereedschap en tuinbouwonderricht. Er worden eveneens prijzen uitgeloofd voor de beste werkwijze en de beste resultaten. Meisjestuintjes worden alleen gevonden in Bournville, waarvoor jaarlijks eenige stuivers huur moeten worden betaald; ook hiervan is de opbrengst voor de kweeksters. De jongenstuintjes in Dayton zijn echter altijd nog de uitgebreidste en best georga niseerde, terwijl de opbrengst er van steeds stijgende is. In 1903 werden een vijftigtal jongens uit gesloten van de tuinderij om reden van tucht, doch dit aantal daalde in 1904 tot 15 en werd in 1906 tot O gereduceerd, een opvoed kundig resultaat dat tot navolging opwekt. Zeer zeker zullen de bezwaren in Neder land niet groot zijn om het instituut school tuin, dat hier al voldoende ingeburgerd is, reeds de Hoop. Te Deventer heeft zich, gelijk ge in de kranten gelezen hebt, een Commissie gevormd, die een oproep heeft gericht tot alle weldenkenden in Nederland om natuurlijk in de eerste plaats Subcommissies te vormen, en om dan gezamenlijk uit het land waar het Vredespaleis staat" aandrang te oefenen op de mogendheden om den wereldoorlog te staken. Het is te verwachtf n, dat deze Deventersche beweging erin gaat vulgo als gesneden koek. Wij kunnen immers niet allen tegelijkertijd militie- en landweerplichtig wezen (en wie tot den landstorm behoort en wie er buiten valt zal ons wel na den oorlog blijken). Welnu, aldus niets om handen hebbend bij de heerschende toestanden' hebben wij behoefte wat te doen. Wij moeten ons kunnen roeren in het wereld belang. De raad om in onze omgeving voorzorgen te nemen tegen de armoede der kleinen en ons verder koest te hou den", die een der militairen wel wat kortaf gaf, is misschien heel goed, maar wij Nederlanders hebben nog eenige zenuwen tot onze dispositie en daarom schijnt het verstandig, dat wij Commissies en Sub commissies oprichten, die ook Groote Doelen beoogen. Het plan, dat te Deventer mocht geboren worden, is daarvoor uit stekend bedacht. De eenvoudige vondsten dragen dikwijls het kenmerk van het geniale. Ik meen, dat op dit oogenblik aan het Vredespaleis te denken behoort tot de sfeer van dit geniale. De be weging moet daarom slagen. Deventer vooruit. Schrijd Deventer, aan de spits der volken! Wat mij pok ontroert in deze dagen is de eenheid, de kolossale eensgezind heid binnen de grenzen van de verschil lende naties zelven. Het lijkt wel of wij allen tot een enorme Nederlandsche Comte moderniseeren en uit te breiden naar de genoemde buitenlandsche voorbeelden en zoo het onderwijs en de opvoeding, zoowel op de lagere- als middelbare scholen buiten de schooluren voort te zetten en aan te vullen door middel van arbeid in schooltuinen. Boskoop JB. HAGE ? ? * De Vrouw en de Mobilisatie In aanvulling van het artikel van Martina Kramers De Mobilisatie en de Vrouwen" wenschte ik het volgende onder de aandacht te brengen, omdat mij bij ondervinding reeds gebleken is, dat daaruit misverstanden zijn voortgevloeid. Waar de arbeidersklasse in direct door den oorlog reeds zooveel te lijden heeft, nu overal fabrieken en bedrij ven tot stilstand gedoemd worden, komen de werkeloozen natuurlijk het eerste in aan merking om de open gevallen plaatsen in te nemen van diegenen, die onder de wapenen geroepen zijn. De laak der vrouwen bepaalt zich tot nu toe hoofdzakelijk tot het dienst doen op de bemiddelingsbureaux, daar, waar geen Arbeidsbeurs bestaat of wel in het aanvullen en verlichten van de taak der Arbeidsbeurzen, als deze overstelpt worden met werk. Ook in de steun-comité's, is voor de vrouwen werk genoeg te vinden. Alleen waar hulp gevraagd wordt en men de noodige werkkrachten niet heeft of voor werk dat absoluut niet betaald kan worden, moeten onze bemiddelde vrouwen inspringen. Zelf deel uitmakende van zoo'n bemidde lingsbureau, kan ik dit met eenige voor beelden toelichten. Op de Aalmoezenierskamer waren verschei dene huisbezoekers noodig; een taak die steeds belangeloos vervuld wordt. Dit werk werd door eenige dames en heeren aanvaard. De eigenaar van een horlogewinkeltje is opgeroepen. Zijn vrouw is voldoende bekend met het werk en kan de zaak wel voort zetten vooral nu alle handel zoo slap is mits zij tijdelijk eenige hulp in haar huishouding krijgt. Een dame nam deze taak belangeloos op zich. En zoo meer. N. MANSFELDT-DE W. H. missie zijn gaan behooren. Onlangs, in de dagen toen er nog verschillen be stonden, ontsloeg ik een dienstmeisje van mij, omdat zij lid was geworden van denSociaal-DemocratischenDienstbodenBond. Ik heb haar nu geschreven, op een briefkaartje : Marie, kom maar terug, ik zie dat het zoo erg niet was. Mijnheer." En het kind is blij en wij zijn ook blij. Waarom zou ik, na de verklaring van mr. Troelstra in de Kamer gij weet dat volgens hem de Socialisten-Marsen een volkslied blijkt te zijn als het Wien Neerlands Bloed er iets tegen hebben, dat Marie in de keuken dat lied met volle borst inzet! Integendeel, ik zing het reeds aardig mee. Het is treffend hoe trouwens in alle landen tegelijk die eensgezindheid terug keert! Want niet alleen in Nederland zeggen de roode broeders, die vroeger zoo hinderlijk konden roepen van ik-zaldit en ik-zal-dat, dat ze van nu af aan met alle plezier hun bloed offeren voor de onafhankelijkheid van het proletariaat (dat is hun woord voor Volk), neen ook Duitsche roode mannen roepen uit: Het vaderland wordt aangevallen, wij staan op de bres", en de Fransche roepen: Het vaderland wordt aangevallen", en zoo roepen de Engelsche ook, en de Oostenrijksche zeggen: Als ons land aanviel was 't wat anders, maar nu we aangevallen wórden?" En dan zetten ze een keel op om bang van te zijn. Ik verheug mij, waarde heer, ten zeerste over dit bewijs van eenheid in de volken. En dat wij ook voor ons individualisme niettemin zorgen door potten met zilver en zakken met kruidenierswaren te ver bergen, is een blijk te meer, dat Neder land nog op alles verdacht is. Gegroet uw P. LUTIUS Jr. De aangekondigde open bare verkooping der l'erceelen Wo'veDstraat 6 en O.ZIclitftib.wal 122 is tot nadere aankon diging UITGESTELD. f. IRiHESBURG, W. C. DEEHIK Zzn, Notaris. Makelaar. Woning Bureau OVERTOOHI 459 TE HUUR Huis m. Belétage en tuin, Lomanstraat (Zuidz.) ? 600. (Noordz.) 500. Vrij Bovenhuis 550. Belétage (vrij) Overt. 350. 2e(bov.)Bovenh. 325. Vrij bovenh.,Valeriusstr.?525. Ruim bovenh., Zeilstr. 275. Garage 6 X 9 M. 400. Verschillende ruime bovenhuizen, ook nieuwgebouwde, vanaf ? 3.50 per week. Dagelijks te bezichtigen en te bespreken van 9?5 uur. Telephoon Z. 3045. DE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland kost slechts ? l .65 per kwartaal BRANDKASTEN DE HAAS ZIJN DE STERKSTE 'i. J* DEH AAS* ZOON WUNHAVEN 63 ALGEMEENE Maatschappij van Levensverzekering en Lijfrente TE AMSTERDAM, DAM RAK 74. ' Directeuren: J. P. L. BLANKEJiBERG, Mr. J. VAN SCHEVICHAVEN en Jhr. Mr. H. SMISSAEET. Verzekerd Bedrag: ......... ±212 MHIiOen Gulden waaronder Verzekerd Kapitaal . ± 179 ,, (l en verzekerde Rente ruim. . . . ± 3'/4 ,, |( Waarborgen .............. ± 64 Aan Verzekerden betaald ...... ± 72 Ontvangsten in 1913 ........ ± II Hoofdinspecteur «oor Nederland: P. A. ADAMA VAN SCHELTEMA, Nic. Maasstraat 51. AMSTERDAM. Inspecteur voor Amsterdam : A. VAN DEN STEENHOVEN, Leidschekade 95. Beurs bij Bank 36, AMSTERDAM. ,, n YERSCHENEN: M t IS J O Hl E BOWfiN (Galiriëlle \ere Camp heil) SPEL DER VOORZIENIGHEID (G o d' s Playthings) VERTAALD DOOR i Tilt UIORESCO BRANTS. Prijs ingen. f 2.4O - In praohtb. f 2.9O uitgave van v. HOLKEMA & WABENDOBF, A'dam. Ingenieurs-Akademie voor Werktuigkundige, Electrotechnische, Bouwkundige Ingenieurs en Architecten, speciale cursus voor IJzerbetonbouw, duur 3 weken, Cultuur- en Koloniale Techniek. Vol ledige academische opleiding. Voormalige leerlingen van Vakscholen kunnen geplaatst U/iemoi* aan Ho Dnct-yaa worden. Het examen heeft WISIIIdr ddll UB UUMZÜG plaats ten overstaan van een vertegenwoordiger van de Commissie van Toezicht en onder voorzitterschap van een Commissaris (OberBaurat) Nieuwe Laboratoria. Lijsten der Colleges verkrijgbaar bij het Secretariaat. Verschenen de lOe druk van A.tlas -rem Nederland voor bevattende elf Kaarten, dus van elke provincie, met aanwijzing der afstanden van plaats tot plaats in Kilometers en vermelding der soort van wegen. Deze Atlas zenden wij franco per post (na ont vangst van het bedrag in postzegels of per postwissel aan ons adres) voor slechts VI j F EN UJERTIG CENTS. AMSTERDAM, VAN HOLKEMA & WARENDORF. an Nederland. Hotel ORANJE NASSAU tegenover het Station (links.) Modern ingericht. Restaurant. -- Matige prijzen. -Bestaurant MÜSIS SACRÜM Levensverzekering- ft «,-^ L ^ _" Maatschappij H I H IJ E m fflaatschappelUk Kapitaal: EEH MIL,I,IOE]V GIH.DEIÏ (volteekend). Büamoor: L, KI, BEUKMAN, O.Z. AÉerMrpal 95, Art iOrafzerken en Monumenten, ArVt5TrMW(iM-ROTTERDAM-UTaECHT.(j>& J, COOL. FABM'KANTEN. Typ. Amst. Boek- en Steendrukkerij, v/h Ellerman, Harms & Co.