4 Oct. '14. No. 1945 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 3' * '- :< ? *?" '~ ' VREDESOPTOCHT Optocht voor den Vrede in de straten van New-York door vrouwen georganiseerd De God der veldslagen Nooit is er een oorlog gevoerd zonder God. Nooit hebben christen- of heiden-volken de wapens opgenomen of eene conventionneele verheerlijking der opperste macht, die niet anders was dan de reusachtige reflexie van eigen macht in verbeeldingen van toe komstige zege, heeft de optrekkende legerscharen omhangen met een vreemden, faxineerenden schijn. Het is niet vreemd dat dit ook thans is geschied. De God", die altijd de oorlogen heeft mede gemaakt, die zijne tallooze offers aan vaardde naar de door menschen gekende want ach, door menschen saam-gedachte wetten van rechtvaardigheid en wraak, kon niet worden gemist. Ook nu niet. Men handelt onjuist als men met ergernis te keer gaat tegen de aanroeping van die macht, die door Wilhelm en Nicolaas en George I en zooveel duizenden in verleden en heden genoemd wordt God". Hij is de ceremonie-meester, zonder wien de gruwe lijke plechtigheden, uitgevoerd met deftig vertoon van oorlogsrecht, niet zouden kunnen plaats hebbeto. Het is geen heilig-schennis en geen spot. Oorspronkelijk scheen het moeilijk, hem in dezen krijg te betrekken. Hij was nu ja de god, dien men een weinig was ontwend. Hij was zoo geweldig. Hij bezocht de zonden der vaderen aan de kinderen tot in het derde en vierde geslacht. Hij sprak CVIII Zichtbaarheid van onderzeebooten De onaangename ervaring, door Engeland opgedaan, bij het zinken van drie kruisers door den aanval van een Duitsche onderzee boot, heeft bewezen, alhoewel er allicht eenige omstandigheden waren die het optre den der Duitschers begunstigden, dat de onderzeeboot reeds lang het proefstadium achter zich heeft en werkelijk de belangrijke factor geworden is waarvoor kort geleden Engelsche marine-autoriteiten hebben ge waarschuwd. Het moge waar wezen dat er onderzeeboot-typen zijn, die alleen op avon tuur uit mogen als er«en groot moederschip in de buurt is om hun onzekere schreden te leiden, maar er is blijkbaar ook een type dat veel zelfstandiger is en verdere reizen kan maken op eigen houtje, zonder gevaar voor ongelukken. Daar Engeland vroeg begonnen is met 't bouwen van onderzee booten en Duitschland pas toen de onder zeeboot-techniek reeds geweldig verbeterd was, is het te begrijpen dat de talrijke Engelsche onderzeebooten deels verouderd zijn en niet die gevechtswaarde hebben die aan het beknopter maar tech nisch volmaakter materiaal der Duitschers toegekend mag worden. Op stuk van zaken, de verouderde modellen ne geerend, staan Engeland en Duitschland in dit wapen mis schien wel numeriek gelijk, als Duitschland niet de meer dere is zelfs. De vraag doet zich voor of de gevaarlijkheid van de vijan delijke onderzeeboot steeds even groot zal blijven en of er geen middel is om de be langrijkste eigenschap van de onderzeeboot, n.l. haar onzicht baarheid, haar te ontnemen. Immers, een onderzeeboot be hoeft bij een aanval slechts zelden eenig deel boven water uit te steken. De verbeterde kompassen maken het moge lijk om reeds op vrij grooten afstand van het aangevallen schip onder te duiken, en, onder water zuiver koers hou dend, den vijand te bereiken. Hoogstens behoeft, zooals ook altijd woorden van wraak en verdoeming. Men had zich een beetje van hem losge maakt in dezen modernen tijd, en slechts te midden van het ijdele vertoon van vriend schap, het over-en-weer beminnelijke ver zekeren van bewapening om den vrede te bewaren, noemde men nu en dan vluchtig zijn naam. in een toast of een toespraak. Maar plotseling had men hem weer noodig. Hij was wel wat verouderd; hij was dezelfde gebleven, en de oorlogs-toerustingen geheel gemoderniseerd Maar het moest, ter volmaking van het spel-van-offerande. En kijk, daar was hij weer, de oude, trouwe god, dien men zoo gemeenzaam kon toe spreken, dien men bijna een ridderorde zou geven als hij zich verdienstelijk wilde ge dragen. Uit het tuighuis van de grillige oud testamentische gestalten-wereld werd hij te voorschijn gehaald; hij kon nog wel een keer mee Hij is afgestort en opnieuw met de felste kleuren van zijne fanatieke hoedanigheden geschilderd. Het viel mee dat hij nog zoo goed dienst kon doea; dat hij zoo gewillig was na de lange veronachtzaming. Gemakkelijk genoeg liet hij zich de beloften om zege te schenken afdwingen; als een stomme pagode heeft hij geknikt tot elk van de vragers. Is onze strijd rechtvaardig? Ja. Zullen wij overwinnen? Ja. Zult ge den vijand verpletteren ? Ja. Aan de formaliteiten is voldaan ... Maar daar is eene andere gestalte, die uit de verte den grooten moord aanschouwt. bij de laatste Duitsche aanval gebeurde, de onderzeeboot even de periscoop boven water te laten komen om zekerheid te hebben dat er geen fout is gemaakt, om dan dadelijk de torpedo te lanceeren, waarover ik het in een vroeger nummer van deze rubriek reeds uit voeriger heb gehad. Kan men de onzichtbaar heid nu beletten,dan is de onderzeeboot vrijwel machteloos.daar haareigen snelheid.vooral on der water, onvoldoende is om een vluchtenden vijand in te halen of een aanvallenden vijand te ontkomen. Met de verloren onzichtbaarheid zou de verdere gevaarlijkheid dus eigenlijk ook geheel verdwenen zijn en de onderzee boot een machteloos wapen zijn geworden. Laat ons, eer wij nagaan hoe de zichtbaar heid verkregen kan worden, eerst nagaan hoe het eigenlijk komt dat een onderzeeboot, eigenlijk elk ondergedompeld voorwerp, onder water niet of zeer weinig zichtbaar is. Elk voorwerp uit onze omgeving, dat niet zelf licht verspreidt zooals een lamp, een vuur, een ster, e. d. is alleen voor ons zichtbaar doordat het lichtstralen (gewoonlijk zonlicht!) opvangt en naar ons oog terugkaatst. Is het voorwerp in de lucht gelegen dan is er niets of weinig dat deze licht stralen belet van het voorwerp ons oog te bereiken, maar als het voorwerp onder water ligt, staat het heel anders met deze zaak. In de eerste plaats moet het daglicht eerst het zeewater binnendringen om de onderzeeboot te bereiken. Dit indringen van licht in zee is niet zoo heel gemakkelijk Er treedt hierbij terugkaatsing op van een groot deel van het daglicht en slechts een klein Er is een vreemde glans om zijn bleek ge laat, en zijne trekken zijn als verstard in lijnen van smart en mededoogen. Zijne hand is geheven en hoor, een woord gaat uit van zijne lippen: Vergeef het hun, Vader, want zij weten niet wat zij doen... Dit is om te schreien, om de handen te wringen van wanhoop. Dat de oorlog moest komen in dezen tijd, nu de geest van den smarten-man, zonder de pronk van een door menschen bijeen-gedacht stelsel, in de pure klaarte van zijne liefde en zijne deernis weder tot ons scheen te komen. Men noemde dat het ontwaken van de persoonlijkheid. Was hij zelf niet de eerste, die gebood dat men het individueele bestaan geheel moest wég-schenken ? gebod, waarin de erken ning lag dat dit bestaan het schoonste was dat men kon schenken, meer dan de schatten van den rijken jongeling. Er ontwaakte een nieuw bewustzijn, in wezen verwant aan de bewogenheid van ziel, die den Nazarener voor alle tijden om gaf met het zachte schijnen van zijn groot beminnen. Dichters hebben er van gesproken; zoo de tot de zuivere bronnen zijner diepe ziel weer-gekeerde Verlaine, die in zich hoorde zingen de stem van een nieuw geluk: Elle dit, la voix reconnue, Que la bontéc'est notre vie, Que de la traine et de l'envie Rien ne reste, la mort venue. Fig. l. WAAROM EEN ONDERZEEBOOTMOEILIJK ZICHTBAAR is Zoowel bij het invallen in zee als bij het uittreden uit zee gaat door terugkaatsing een groot deel van het licht verloren, zoodot slechts zwak licht van de onderzeeboot het oog bereikt, dat bovendien gehinderd wordt door het licht-gedeelte, dat bij het invallen in zee teruggekaatst wordt naar het oog percentage dringt in het water, bereikt de onderzeeboot en wordt hierdoor terugge kaatst naar ons oog. Maar in de tweede plaats zal dit teruggekaatste licht bij het verlaten van de zee (overgang zeewater in lucht) nogmaals voor een deel slechts door gelaten worden zoodat van de oorspronke lijke daglichtstralen slechts een klein deel weer boven water" komt; gevolg: de on derzeeboot is slechts flauw belicht en dus flauw zichtbaar. Fig. l moet dit verdui delijken, waar de loop en het lot van een zoo'n lichtstraal geteekend is. Maakt dit alles reeds dat de onderzeeboot flauw zicht baar is, de onzichtbaarheid wordt nog grooter doordat het reeds vermelde deel van het daglicht dat door het zeeoppervlak reeds dadelijk teruggekaatst is (fig. 1) ook ons oog bereikt en dit verblindt daar het uit een grooter portie der oorspronkelijke licht straal bestaat, dan het lichtstraal-deel, dat de onderzeeboot ons toezendt. Was het wa teroppervlak nu kalm dan zou dat terug gekaatste licht van het zeeoppervlak niet zoo erg hinderlijk zijn, maar juist de bewegelijkheid der golven waardoor nu eens zeer veel, dan weer veel minder licht naar het oog gegooid wordt geeft een onaangenaam geflikker dat ons oog vermoeit en de zicht baarheid der onderzeeboot vermindert. Vandaar dan ook dat b.v. sponzenvisschers een doos met glasbodem gebruiken, die zij half onder water dompelen, zoodat zij door het platte glas, dat onbewegelijk blijft, de zeebodem duidelijk kunnen zien om naar sponzen te speuren. Een dergelijk toestel heet een watertelescoop. Zoo'n water telescoop zou dus ook een middel zijn om een onderzeeboot beter te zien, maar als men vanuit een schip een watertelescoop boven de onderzeeboot kan houden, begrijpt men wel dat men beter doet een reddings gordel te grijpen dan de telescoop. Neen, er is wel wat beters! Bij de boven be schreven lichtstralen-geschiedenis is niet vermeld dat als de lichtstraal loodrecht in zee. valt, een zeer veel grooter portie in zee dringt en dat omgekeerd de terugkeerende straal, die recht omhoog gaat, ook voor een grooter deel uit zee te voorschijn komt. Dat wil dus praktisch zeggen: recht van boven gezien is een onderzeeboot veel helderder verlicht dus veel duidelijker zicht baar. Ziedaar de oplossing gevonden. Men behoeft slechts met een vliegmachine over zee te vliegen om dadelijk de onder zeebooten te kunnen zien, al zijn zij onder gedompeld. Zij zijn dan 't beste zichtbaar als de vliegmachine er zoo recht.mogelijk boven is. Het is echter voor een praktische zichtbaarheid niet noodig om precies recht boven de onderzeeboot te vliegen, want de groote hoogte der machine boven het zee oppervlak geeft nog een tweede voordeel, waardoor de onderzeeboot beter zichtbaar Elle parle aussie de la gloire D'être simple sans plus attendre, Et de noces d'or et du tendre Bonheur d'une paix sans victoire. Het geluk van een vrede zonder over winning - het klinkt als een bittere spotklank in dezen tijd. En zij, die geloofden aan eene ongesproken vreugde, die bij de menschen zou wonen door het verteederd inzicht in groeiende liefde en schoonheid men heeft een droom uit hunne zielen gerukt, en een wonde zal bloeden die zich niet heelt. Tragisch is het licht dat tn deze dagen den Christus omgloort. In elk van de krij gers, die op de slagvelden worden vermoord, ondergaat hij opnieuw den smadelijken kruisdood; de oorlog is eene honderd voudig herhaalde ceremonie van droeven offerdienst; de hostie is de gebrokene kracht van een jongen doode, en in de miskelk vallen de tranen van eene vrouw, die haren geliefde of haar kind verloor. Dit alles is hem aangedaan door men schen. De broze omhulling van mythe en legende, die zijne beeltenis omzweefde, is door ruwe handen weggerukt, en men heeft hem weggezonden als een dienstbare dien men niet meer gebruiken kan. Is er dan niets meer? Kunnen wij niets anders doen dan ons voegen bij hen die feesten hunne orgieën van bloed ? De weldaad, zich openbarend in troostend woord en milde gave aan wie het wreedste moesten ondervinden, staat voor ons open. Maar daar staat ontzachlijk veel lijden naast dat geen menschelijke daad van liefde of mededoogen ook maar iets kan verzoenen. Het verduistert den hemel met zijne donkere schaduwen; het vervult de dagen met geklaag en geschrei. De ruimte schijnt ledig te zijn tusschen de al-macht en ons. Wij hebben de geleiders naar het eeuwige verloren. Doch wanneer wij ons heel diep buigen over onze zielen, is er wellicht nog een stem die niet zwijgt voor de rumoerende gelui den om ons heen; een stem die spreekt van een diepen vrede ook te midden van het gedaver van den krijg. Dat is de vol strekte verdeemoediging, en slechts daarmee kunnen wij, reeds Ie midden van den oorlog, den vrede nabij weten. De vrede in ons, Ie tendre bonheur d'une paix sans victoire Ik zou deze woorden niet uitspreken als ik in een land was, waar de oorlog woedt. Daar vertroebelt de jammerlijke verblinding het lijden, en dat lijden zelf is zoo ontzachlijk dat het onbereikbaar is vooreen woord van troost. Doch waar binnen onze grenzen niet nóg niet althans dat ongerechte leed wordt gevoeld, moge ik de getuigenis geven van wat de diepe bezinning nog aan vrede vindt in deze vrede-looze dagen. Moeilijk is het hier het woord God uit te spreken; het is beter dien naam te laten aan hen die de pronkende beeltenis bespat ten met het bloed van duizenden onschul digen. Doch wie lang en aandachtig luistert naar zich-zelven vindt in zich misschien eene diepere werkelijkheid dan de om ons dolende realiteiten van smart en dood. Dan vindt ge een van die wondere koorden die ons onverbrekelijk binden aan wat blijft door alle tijden heen. Noem het schoonheid, harmonie, liefde, eeuwigheid, of geef het geen naam. Het is alles hetzelfde. Doch in dit gevoel zijt geniet meer alleen. Want langs deze koorden gaan de onge sproken gedachten uit den diepsten hartegrond omhoog, en als zij heerschen brengen zij mét zich den zachten troost uit eene zoo boven-aardsche sfeer dat niet een der ge ruchten van menschelijke verblinding daar weer-klinkt. HERMAN MIDDENDORP , Minimin IIIIJIIIIIIIHIIIIMIMIMIIIMIIIIIMI IIIIMIIMIIIIIIIIIII l wordt; het daglicht, door de golven terug gekaatst en ons oog verblindend wordt hoe langer hoe verder uiteenverspreid hoe hooger het komt, zoodat de verblindende werking hoe langer hoe zwakker wordt. Dat is dus de dubbele reden dat een vliegenier een onder zeeboot gemakkelijk kan ontdekken. Dat deze beschouwingen geen theorie zijn, die niet door feiten gesteund wordt, is reeds meerdere malen bewezen. Men heeft vroeger reeds het plan gehad, zelfs in den tijd der gewone lucht ballons, om met behulp hiervan gezonken schepen te localiseeren eer men aan berging ervan ging werken. Maar uit de laatste jaren behoef ik slechts de volgende gevallen te noemen: toen Blériot zijn eerste vlucht over het Kanaal maakte zag hij dichtbij Deal twee torpedojagers gevolgd door een lange reeks onderzeebooten, hoewel deze totaal ondergedompeld waren. In geval van oorlog had hij deze booten dadelijk draad-, loos telegrafisch kunnen signaleeren. Bij Engelsche vlootmanoevres hebben de En gelsche hydroplanes herhaaldelijk onderzee booten ontdekt. Men herinnert zich misschien ook nog wel hoe in den Balkanoorlog een Grieksche vliegenier op deze wijze de ruïne van een verzonken stad ontdekte ten oosten van Lemnos, hoewel deze ruïnen op een diepte van vijf tot vijfentwintig meter onder de golven lagen. Het spreekt vanzelf dat 's nachts en bij mistig weer de onderzeeboot even onzicht baar blijft als zij vroeger was onder alle omstandigheden, maar bij helder weer, over dag, is het met haar onzichtbaarheid gedaan als er vliegmachines in de lucht zijn. Zoodra een vloot dus begeleid en omcirkeld wordt door vliegmachines en bestuurbare luchtballons is er niet veel kans dat bij helder weer een aanslag van onderzeebooten gelukken zal. Maar zoolang de omstandig heden maar al te vaak kunnen zijn zooals laatst zal een onderzeeboot een prachtig aanvalwapen blijven. Vooral in de komen den herfst en winter zal mist in het Kanaal en op de Noordzee vaak genoeg voorkomen terwijl stormwind e. d. de luchtvloot ook vaak tot werkeloosheid zal doemen. Dan is het de tijd voor de onderzeebooten. Zoodra gebleken was welke gevaarlijke vijanden de lucht-vaarders voor de onder zeebooten zijn, heeft men natuurlijk tegenweermaatregelen bedacht voor de laatsten. De nieuwere typen zijn daarom voorzien van een eigenaardig soort kanonnen, die niet alleen op de gewone wijze gebruikt kunnen worden maar ook voor zeer steil vuur om zoodoende vliegmachines te be stoken, die al te hinderlijk in de buurt blijven om geheimen te verklappen. Gewoon lijk is dit kanon opgeborgen in een ruimte beneden het dek-niveau; in geval van nood wordt het echter door electriciteit en een sterke veer in twintig seconden in positie Haarlemse Vrijzinnigheid (WEER TEGEN DE GEHUWDE ONDERWIJZERES) Terwijl berichten over massa moorden in Frankrijk, Galicië en België ons met ont zetting vervullen en de angstkreet van 1500 verdrinkende Engelse mariniers ons bijna nog in de oren klinkt, allen roepende om toch een einde te maken aan die dolle verdelgingswoede, door de schenksters van het leven, de vrouwen, deel te doen nemen aan het bestuur der maatschappij en aan de re gering der staten, terwijl alles in de wereld roept om meer erkenning van de invloed der vrouw, vooral als opvoedster, is er verleden week door de gemeenteraad van Haarlem een kleinzielig stukje reaktie afgespeeld. Zich i niet storende aan de intrekking van het ontwerp Heemskerk en aan het groot verzet, dat deze d wangwetgeving ten nadele der gehuwde vrouw overal heeft uitgelokt, hebben de vroede vaderen der goede Spaarnestad een onderwijzeres tegen haar zin ont slagen, enkel en alleen, omdat zij het waagde in het huwelik te treden. De gewone argumenten verwacht maar niet gekonstateerd verzuim, diskwalifikatie van de gegevens van de Bond v. Nederl. Onderwijzers en de bewering, dat in dit geval ongevraagd ontslag niet als een straf maar als hooghouden van het huwelik is te beschouwen deden weer dienst tegenover de verdedigers van het recht op zelfbe schikking vpor een volwassen onafhankelike burgeres van het vrije Nederland, die boven dien van de staat een diploma bezit, dat haar het recht schenkt onderwijs te geven. De reaktie won het en wel met 26 tegen 5 stemmen. Debatten als het bovengenoemde hebben reeds meer in gemeenteraden van ons goede vaderland plaats gehad, wij kennen ze uit Amsterdam, Rotterdam, Leiden, Schiedam enz. Het eigenaardige van de Haarlemse diskussie was de houding der Vrijzinnigdempkraten. Op de naam dier partij en op menige uiting van haar leiders afgaande, zou men verwachten, dat zij eenstemmig vór vrijheid van zelfbeschikking voor de onderwijzeres en vór uitvoering van de wil der meerderheid in het Nederlandse volk zouden gestemd hebben, maar... wie dat denkt, die rekent buiten de geweldige macht van traditie en sekse-instinkt. Juist waar het de rechten der vrouw geldt, vertoont zich in de V. D. partij een meningsverschil zo groot, dat men niet begrijpt, hoe die mensen tot n partij kunnen behoren. De houding van mr. Tasman, die een artikel tegen grondwettelijke gelijkstelling van man en vrouw schreef en dat liet uit delen op de petitionnementsmeetings der Vereniging voor Vrouwenkiesrecht, kontrasteert opvallend met die vau de heren Kete laar, Mansfeldt, Bos, Snijders, Van Aalten en haast alle andere V. D. Kamer- en Ge meenteraadsleden. Op 16 Sept. in de Haar lemse Raad werd door de voorstanders van ongevraagd ontslag aan de gehuwde onder wijzers met grote instemming het advies aangehaald van de V. D. Wethouder van Thiel, die in 1909 ook deze inmenging der overheid in de zaken der echtgenoten heeft doorgezet. Daarbij kwam nog de uiting van een V. D. raadslid, die met trots zeide, dat men in zijn partij volstrekt niet behoeft na te praten, wat de voormannen zeggen. Nu zou men toch vragen, waartoe dient het vormen van een partij, nog wel een partij met een Gemeenteprogram, indien men het niet eens is ten opzichte van zo ingrijpende vraagstukken als het recht van de vrouw op betaalde arbeid in dienst der maatschappij en het goed recht van een volwassen vrouw om haar tijd en haar werkkracht te besteden naar eigen verkie zing? De vrouwen vormen immers de llllllilliiiiMiMliiiHlHMllmiiiliiil m IIIIIIIIIIMIIHIMI MIMI i Min minimin Fig. 2. ONDERGEDOKEN ONDERZEEBOOT, ZICHTBAAR VOOR DEN VLIEGENIER Op het wateroppervlak is de schaduw der vliegmachine zichtbaar. gebracht bovenop het dek. Het kan gericht worden onder elke willekeurige hoek, zelfs kaarsrecht omhoog. Behalve het schieten op de vliegmachine heeft de onderzeeboot nog wel een middel om niet lastig gevallen te worden, n.l. door diep te duiken en zoo lang mogelijk onder te blijven en zoo ver mogelijk van de oor spronkelijke plaats omhoog te komen. Doet de onderzeeboot dit, zoodra zij zelf nog niet ontdekt is en weet dat er vliegmachines in de buurt zijn, dan is dit middel nog mogelijk, maar als eenmaal de boot ontdekt is zal het niet heel veel geven. Al is onder omstandigheden de onderzeeboot dus een ontzaggelijke bedreiging voor den vijand, zij behoeft 't niet steeds te zijn. P. VAN OLST ? mm