i-J- -15 No¥. '14. w- No. 1951 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR N£D£RLAJSD De zachte drang Wij hebben nu genoeg gedaan, Hij moest nu eindlijk toch eens gaan, De Zuidelijke broeder. 'k Wou dat hij nu maar eens vertrok, Het hemd is nader dan de rok, Ben ik mijns broeders hoeder?" Zoo schreef al spoedig menig blad, En zonder heet veel gratie. En' burgemeesters hier en daar Verkondden 't zelfd' in 't openbaar, Dór pers en proclamatie. Kom, blijf nog wat! maar niet te lang... Dat heette dan de zachte drang" (Een koe zou er voor zwichten!) Hm!... is 't u 't zelfde," zeid' we toen, De deur van buiten dicht te doen, Dan zult u ons verplichten!" De Belg kon Duitschland niet weerstaan, Het is door België gegaan. Maar als 't eens niet gelukt was... Dan snapt toch ieder zeker wel, ?Dat Duitschland daadlij k bliksemsnel Door Nederland gerukt was! En war' we beter dan zij daar Op'alles voorbereid, en klaar? De forten ?... De soldaten... ? Of had het dan wel kunnen zijn, Dat thans Fest steht die Wacht am Rhein" Weerklonk door Holland's straten? Wij zijn gelukkiger dan zij: En bleven, God zij dank, nog vrij Van alle bloedtafreelen; 'Maar laat ons nu niet krentrig zijn, En alle ellende en alle pijn Zooveel we kunnen, deelenl CHARIVARIUS iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiimii kondigen, dat algemeene menschen-liefde" onbestaanbaar is: een verbijsterend schijnaxioma!. Men herkent ze op 't eerste gezicht, zij, die deze liefde als een heilig Moeten in zich dragen, voor wie zij de zon is van 't leven. Ze is in niemand ooit volkomen, maar toch: ze is l ,, Zij gaan verder, de oorlogs-predikers, en .zeggen dat een sociaal vraagstuk, dat dus 'ook het vraagstuk van den oorlog, nooit een gevoels-kwestie kan zijn, dat alle gevoel hier vrouwelijke weekhartigheid is; en ik meen, dat juist een verklaard, vergeestelijkt gevoel hier allereerst te spreken heeft en dat ons arme verstand dan maar zien moet hoe met dit gevoel in 't reine te komen. Dit hoogere gevoel, is het niet tot leven gewekte gedachte? Is het niet de bezielde synthese van onze vroegere bedenksels, weifelingen, redenaties en aandoeningen ? Ook hier mogen wij met zoo iets subjectief s, als gevoelens en wenschen zijn, te rade gaan, daar ten slotte dit innerlijk wenschen het zijn of niet-zijn van den oorlog bepaalt. Zeg nooit, dat we den oorlog niet willen, doch dat hij nu eenmaal noodzakelijk is; zoolang hij mogelijk is, hebben wij den oorlog ook gewild. Dagen lang hooren wij het dof gedonder echoën in de wolken, de .dreigende stem van den oorlog, die honder den mijlen ver over de aarde dreunt. Wij weten al, wat dit beteekent, dit sombere geluid. Het is als zien wij den officier die het sein geeft, de soldaten die gehoorzamen, het monsterlijk werktuig, dat den dood uit braakt over menschen als wij. Wij konden daar staan en worden getroffen! Zullen wij dan met een gerust geweten naar dien verren doods-donder luisteren? Deze schandelijke domheid, ze is ons werk! En de verdedigers van dezen waanzin verwarren ons met hun redenaties: zij wegen nauwkeurig af het vór en het tégen; zij berekenen welk klein deeltje van een volk ten. slotte aan den oorlog wordt ge offerd: zij spreken van de ziekte der over bevolking, die door den oorlog weer genezen wordt; zij overpeinzen of 't wel zoo veel erger is, op 't veld van eer" te blijven, of thuis in bed, na lange ziekte, zijn laatste zuchtje te slaken ; zij zeggen : wel kost het leger veel, maar hoeveel mér kost de drank .'?: en hoeveel erger is zijn kwaad... Zij ge tuigen van de vreugden des oorlogs en ver geten dat ook een ploertige wellusteling wezenlijke vreugden kent, terwijl toch nie mand hem daarom zal prijzen! Handhaven wij het recht van ons gevoel tegenover het onrecht van hun redeneering: want al de praatjes der verstandigheid ver minderen niet den gruwel van n soldaat, die dood' in de loopgraven ligt. Die soldaat ben ik en zijt gij! En de ander, die hem neerschoot of met de bajonet hem doorstak, die zijn we even zeer. Redenatie raakt nooit den kern eener zaak. Zwaai ze met macht van u af en blijf de waarheid, die ge voelt, recht in het barsche gelaat zien. Poli tici zijn geen hervormers, rekenmeesters geen waarheidszeggers, sophisten geen wijzen. Doch dan treden ze heroïscher op; en zij iiiiniiiiiiiniiiii laden 'met kisten vol blikjes, 't zijn doperwtjes, snijboontjes, enz., wat de omwoners weg mogen halen, 't Zal echter vandaag de laatste dag zijn. De rest komt aan het Duitsche leger. Ik sla den weg naar Waelhem in. Bij een welbekend tentje van Siemens & Halske zijn kabelwerkers bezig in den grond. Het waterstation van Antwerpen alhier, dat erg kapotgeschoten is, werkt weder. Bij Waelhem ligt een houten noodbrug over de Nethe. Met een paar soldaten die hier gestreden hebben, bezoek ik de duitsche loopgraven. De chaco's van de Seesoldaten liggen hier nog verspreid. Enkele erg be bloed, een nog met van bloed doortrokken sigaren gevuld. Hier was het dat een machine geweer der Belgen aan de overzijde het hun onmogelijk gemaakt heeft een brug over de Nethe te schuiven. In den hoek van een tuin is een graf waar 22 Seesoldaten rusten. Ob die Leuten hier dieses graf schonen werden?" vraagt me de een. Hij vertelt ook dat de Belgen kolossaal het overstroomde land bestookt hebben met kartetsen, doch dat ze in het donker langs een klein slin gerdijkje tot aan de Nethe waren doorge, drongen. Waelhem is reusachtig geteisterd 90 pCt. De kerk en de toren zijn ook bij de zwaar gewonden. Ik ga verder en kom aan het fort Waelhem. Het ziet uit zooals het fort Kathelijne. Hier valt me iets merkwaardigs op. Het is hier op den weg naar Mechelen gelijk 's Zondags bij het Kalfje. Wandelaars in de goede plunje met een meisje aan den arm wandelen, kijken rond en zoeken naar heiligen de kracht. Geen grootheid, geen deugd, geen heerlijkheid in 't leven zonder kracht. En ze hebben duizendmaal gelijk! Echter niet de kracht is heilig, maar de Geest. De kracht is nooit heilig om haar zelf, maar om het ding dat ze dient. Ja zelfs het dwingende geweld kan noodig en goed zijn, maar alleen als werktuig eener zelf-bewuste gemeenschap, die waarlijk wil wat ze doet. Dit is een vreeselijke tijd. Wij lijden. Laat dat ons uitgangs-punt blijven. Dit is een gruwelijke, afzichtelijke tijd. En de oorlpgsapostels juichen Indien zij de oorlogen beperken wilden, zoo waren ze inconsequent. Het is mogelijk, dat oorlogen noodig zijn om groote hervormingen teweeg te brengen. Het is mogelijk, dat alles wat geweest is te diep wortelt, te veel beteekende ook, dan dat het door middel van vreedzame over wegingen kan worden weggenomen. Het is mogelijk, dat deze oorlog noodig is om een Midden-Europeeschen Bondsstaat te kunnen stichten en dat dan, na vele jaren, weer opnieuw een oorlog gevoerd zal worden, om ook Engeland en Frankrijk en ook Rus land bij dien bondsstaat in te lijven en de Vereenigde Staten van Europa" te formeeren, waarvan thans zoo velen droomen. Het is mogelijk, dat ook dan Europa slagvaardig moet blijven om zich tegenover een ont waakt, ontwikkeld, doch in anti-Europeeschen geest ontwikkeld China te verweren. Maar men vergete niet, dat deze noodzake lijkheid dan regelrecht voortkomtnit 't bitterellendige en armzalige onzer menschelijke natuur. Ik lijd; en honderden, duizenden lijden met mij. Is dat weekhartig of zwakzinnig? Wij lijden, hoewel we niet onmiddellijk door den oorlog getroffen worden en hoewel we niet bang zijn. Ondragelijk is ons deze tijd en wij .lijden door al hetgeen we lezen en denken en ondervinden, door de brute gruwel-berichten, door het groot geschreeuw der domheid, door de averechtsche en leelijke meeningen die uitgesproken worden, door den laster en den haat die opvlammen, door het giftig enthousiasme der redelooshatenden, door de kleinheid en zelfzucht der hangen, door den voozen emotie-lust der verveelden en der leegen. Wij lijden omdat ons geloof in de menschen wordt aangerand, eiken dag, telkens dieper. Deze oorlog is niet tragisch, maar dom. Slechts n ding, dat ons overeind kan houden: de innige wil om te helpen. Laat er iets goeds komen uit deze slechtheid: het hangt van ons zelf immers af. (Slot volgt) JUST HAVELAAR * * * Een brief van Wolfskehl Men maakt er ons een verwijt van, dat wij een brief van den Duitschen dichter Wolfskehl niet hebben opgenomen. Wij hadden, toen wij dien brief weigerden, het aanbod aanvaard van een artikel van een anderen Duitschen letterkundige; en eindelijk moet er dan toch aan de schoonste zaken een eind komen. De brief die een antwoord inhield op onzen open brief" aan Duitsche vrienden, ontvin gen wij namelijk te zamen met zestig of zeventig andere brieven, waarbij begelei dende" brieven en eindelooze pakken cou ranten, zoodat zelfs in minder drukke tijden dan deze een redactie zich vergissen kan. Of wij ons vergist hebben beoordeele de lezer zelf. Wij zullen in ons volgend nr. een overzicht geven van 't geen de heer Wolfskehl, thans in de Beweging", te berde gebracht heeft. * * ? Ingezonden U - Gij? Het is 'n wel zér interessante les, die Mr. Reelfs ons naar aanleiding van Braakensieks plaat over de vervoeging der werk woorden in 't hedendaagsche Hollandsch geeft. Maar, lieve Hemel, spaar ons voor taalzuiveraars van 't slag als Mr. Reelfs (toch niet school Mr. Reelfs?) Het gebruik van U is door invloed der spraakmakende gemeente langzamerhand z algemeen geworden, dat het uit de spreek taal en de redenaarstaai bijna gansch het woordje gij verdrongen heeft. Niets tegen, zou men zeggen, de spraak makende gemeente moet in dezen de hoogste wetgevende autoriteit zijn, maar... er is wel eens een enkele onverlaat, die heel over bodig en dus foutief zegt: Ontvangt U mijne hartelijke gelukwenschen" en dat lijkt nu toch zóverschrikkelijk op het Duitsche. Empfarigen Sie", dat het in staat is ja, sommige menschen zijn gauw van streek ! iemands feesfdag te bederven", dus Mr. Reelfs. Ik heb me wel eens laten wijsmaken, dat ons wederkeerende zich indertijd door het een kogel of granaatscherfje. Automobielen en Jan Pleziers rijden voorbij vol menschen. Hoe ist toch mogelijk, waar ik voor een uur toch gansch eenzaam liep. Men merkt wel, dat dit de groote weg Antwerpen?Brussel is. Ik ga links af. Hier tusschen Waelhem en Duffel ligt een buitengoed, waarvan slechts vier muren nog staan. Alles is stil. En toch leeft alles hier nog van den verschrikkelijken strijd. Doorschoten muren, gaten in den grond, afgebroken takken, vernielde boomen en eindelijk graven van gevallenen. Ook hier hebben de Duitschers geprobeerd over de Nethe te komen. Hier liggen nog de bussen en tonnen met houtverbinding, die ze op het water vooruit schuiven kunnen. Voorbij een opgeblazen spoorwegbrug kom ik dan bij een reeks loopgraven door de Duitschers ge graven. Hoewel deze in een paar dagen klaar gemaakt zijn, valt me op, hoeveel com fort ze hebben. Bij de Belgen alles rommel, modder en drek. Bij de Duitschers alles netjes, praktisch. Hoe goed heb ik hier geschuild voor den regen en mijn brood gegeten. Ik ga verder in de richting van Duffel. De strijd is hier overal hevig geweest. Doode koeien, doode ezels, doode varkens. Dinsdag 20 Oct. Te Duffel vind ik slechts n cafébewoond. Op mijn bidden, mag ik er slapten. Voor avondbrood, goed logies en morgenkaffee met brood, vraagt madam slechts ne franc. Ze hebben mij hun beste slaapkamer gegeven. En let wel ze hadden geen concurrentie. Goede Vlamin gen, gastvrij en gul. Gij kent het commerhuis Wittelsbach is hier gebracht Vort er mee? Kom laten we niet flauw zijn. De Duiti schers hebben veel misdreven, de anderen hebben nog geen gelegenheid daartoe ge had; lijkt de Jameson-raid van 1896 naar rechtsgrond niet heel veel op de Duitsche invasie in België? we hopen hartelijk dat onze Zuiderbroeders, wie er ook winne, hun onafhankelijkheid mogen behouden, ook omdat we zelf voorshands nog niet in Germaansche kaken wenschen te worden fijngenepen, we wenscheit 'onze taal zuiver te bewaren... maar... Petersburg Petrograd eau de Cologne eau de Pologne u gij! Nee! Flauw is flauw, ook in 2014. Wachten we ons dus alleen voor dat over tollig gebruik van U. K.. C. MlNDERHOUD PS. De geachte Redactie wil me mis schien, hierbij aansluitend, wel veroorloven te trachten van dienst te zijn, wie lust heeft den oorsprong op te delven van 't scheld woord : Mof. Germanophil zegt: het was reeds bekend in de 17e eeuw, ik benader: het was al bekend toen, tijdens de twisten tusschen Arminianen en Gomaristen blijkens 't rijmpje: God salder ons saeck Met strenge wraek Noch voeren uyt Eer de Moff zijn ooghen sluit." Die Moff was Prince Mouringh. Ik denk, dat we moeten zoeken bij Dirk III, die heeft immers tegen de keizerlijken ge vochten? Of hield die niet van schelden..." * * * Inhoud van Tijdschriften Op de Hoogte, Nov. '14: De oorlog in Europa. Personen onder de publieke aan dacht. Roeland van Ruyven, Het decadentje. De Amsterdamsche huishoud school. Uit de legende van Rubezahl. J. H. Rössing, Herinnering aan Denemarken en het XVI internationale perscongres te Kopenhagen, in Juni 1914. De Hollandsche revue, No. 10: Wereld geschiedenis. Erfelijkheid en geestesrichten. Kan onze infanterie marcheeren ? Draadlooze telegrafie. Fotografeeren van levende dieren. Karakterschets: Generaal Majoor A. A. J. Quanjer. Revue der Tijd schriften. Vragen van den Dag, Nov. '14: Jhr. Mr. Dr. B. de Jong van Beek en Donk, Hebben de vredesconferenties nog toekomst ? Constant van Wessem, Jeanne d'Arc's eerste vorming. . H. Tiesing, Hoe een nederzet ting in Drente tot stand kwam. Dr. H. Blink, Oorlogskiemen in het Europeesche volkenleven. Spectator, Waar Japan zijn gele hand op leggen wil: Kiantsjou. C. v. d. Pol, Het verradelijk element. De Natuur, afl. 10: J. H. E. Rückert, De beteekenis der inundatiën bij Neerlands ver dediging. Dr. W. P. J., Zeemijnen. H. E. Kuylman, Het blauwborstje. A. B. F. Feickens, Een en ander over de uitwerking van kleinkaliber-handvuurwapéris. D. S, S., Een uitvinding en... 300.000 dollar. Jan Gaillard, De machine. K. Scheringa, Eenige opmerkingen over draadlooze tele grafie voor den amateur. F. E, Alsberg, Herinneringen aan Amerika. D. Stavorinus, De industrie van de luchtstikstof, Dr. A. J. C. Snijders, Eenvoudige proeven. IIIIIIHIIIIIIIIIIIIItlllllllllllllllMlltllllllllllllllllllllHllllllltlllllllllllllMIII r.QDflNTIF IEDER STUK DAT KRIMP! UHKHI1 MC WORDT TtRUGOENOMEh MBRUWItTtnVALTOH ZONEN RM5TER3RM Monsters, geïllustreerde prijscou ranten en attesten zenden gaarne N. V. Ned. Tricotfabriek VALTON ZONEN, Amsterdam. cialisme niet. Gij zijt waard te blijven leven. Ik ga weer op stap en kom in Linth. Hier is een burgemeester Van sta vast. Met krijt vind ik op een paar plaatsen een proklamatie aan de bevolking, dat niemand iets uit een onbewoond huis wegnemen mag en dat ieder zijns buurmans goed mee bewaken moet, zoolang die niet terug is. Een centraal depot bezit alle voedings middelen. Over Bouchout kom ik in Lier en ik kan hier weer zien hoe er gestolen wordt. Boe renhuizen zijn hier afgebrand en hoopen aardappelen, de bovensten gebakken, liggen verspreid. De vluchtelingen die hier langs trekken nemen niet alleen hiervan wat te vergeven is, doch stelen alle voorwerpen die voor de hand komen: leege flesschen, stoelen, ketels klompen. Ik treed een leeg huis binnen, om een interieur te teekenen. De kapotte, vervuilde en verwarde boel spreekt hier een stomme aanklacht uit tegen den oorlog. En in deze verwarring, waarvan de aanblik n oogenblik doet rillen, lees ik op een plaatje aan den wand: God ziet en hoort alles hier vloekt men niet." Ik kom nu over het kleine Nethe kanaal in Lies en wel over de Duitsche voetbrug pp tonnen, die hier nog ligt. De loopplank is juist breed genoeg om een mitrailleuse over te dragen. Hier op de Nethe-wal heb ben Duitsche kanonnen gestaan. Volgens de ongedeerde huizen aan den anderen kant moeten ze onder een hoek van minstens 30 gr. geschoten hebben. Kapotte stukken LIBERTY PRIJS ALLEEN GEHANDHAAFD CCDUREHDE DE CRISIS DEZE MODELLCn KUN NEN THANS TERSTOND GELEVERD WORDEN HOED VAtl SOEPEL FLUWEEL MET ZIJDEN UUT IN GROEN LILA BRUin t DOMHER BLAUW 2f9S MUT SJE. VAM ZWART OF DOMKCR BR.UIM PUOCME 2FI .2.5 HOED WM1 SOEPELE FLUWEELCN BOL. IH TERRA. GOUDBRUIM EN ULA MET ZWART ZUDCK RA«D>L«T DEZE MODELLEN KUN NEN THANS TERSTOND GELEVERD WORDEM BLOUSE VAM EFFEM WOLLEM LLAMA CLOTM 3.F 0 s IM VELE KLEUREM BLOUSE VAH BEDRUKTE LIBERTY FLAMNEU ZICHTZEriDIMC OP AANVRAAG M?mmm m?. f* f\ AMSTERDAM t l m & l* W s G RAVEN H A GE EENICE VERTEGENWOORDIGERS IM NEDERLAND Mondwater,PepermnntTandpasta, Victoria Tandpoeder, Steunt de nationale industrie Arom- Holl« Tandpoeder, NEDERLANDERS! en koopt allén '8 (DENTIFRICES FRIEDERICH) Kamfer Tandpoeder, Bozen Tandpoeder, JStella Tandpoeder,lnternationaal Tandpoe der, Dolo Tandpasta en Fama Tandcrème met en zonder chlor. kalle, (in tuben). Vraagt ook: FBlEDEBICH's Eau de Cologne en Eau de Cologne ftrma JOBLAN N MARIA FBITZ FABIHA. Qedep. Merken: ,,1648" en Znm S t. Joseph" en HoofdpijnEau de Cologne Merk N EIIB A I/'. Ille ecbi Hollaodsche arleleo, N. V.Mannfactnrenmagazijn Het Anker' uitsluitend gevestigd: 49 Yeenestraat en Henlstraat 27, den Haag. SPECIALITEIT. IN WITTE: GORDEREnr, UITZETTEST EBT UITRUSTINGEN. Wollen en Katoenen Tricotgoederen van de bekende merken. BOUWT TE NUNSPEET. Mooie boschrfjke terreinen. Spoor.Tram, Electrisch licht, Telephoon. Inlichtingen M.ij DE VELUWE", Nunspeet. IIMMMIIIMIIIimilllMMHMMMMUI paardentuig bewijzen, dat het niet alles glad gegaan is met het vervoer. Aan het station vraag ik of er ook treinen loopen naar Antwerpen. Jawel, net gaat een leege goederentrein er heen; ik stap in en rijd weg. De reis duurt zeer lang. Eindelijk komen we Antwerpen binnen. Voor de tweede maal ben ik hier thans. Maar nu staan de kanonnen op de wallen andersom. De affuit wijst naar de stad. Commentaar is hier overbodig. In het logement waar ik overnacht verkeeren veel militairen. Fransch sprekende Elzassers zitten hier, Doodskophuzaren, Oostenrijksche artilleristen. Een verklaart me dat zijn batterij gedurig bij Heyst op den Berg gestaan staan heeft en dat vandaar de 30.5 cM. kanonnen achtereenvolgens alle forten aan dien kant en vervolgens de stad beschoten hebben. Het laatste is moeilijk te gelooven. Er wordt zooveel verteld. Vooral de sprookjes, die men hoort opdisschen over het 42 cM. geschut zijn vermakelijk. De een zegt 't schiet 20 K.M., een ander 30 en ander 40 K.M. Von Ostende schiessen wir London kaput" hoorde ik zelf s. Die nglander werden kriegen, die haben Belgien betrogen" hoort men ook immer weer. En ze moeten hun haat jegens de Engelschen luchten. Een vertelt, dat ze zooveel manschappen verloren heb ben voor de Engelsche loppgraven, omdat ze zonder bedekking vooruit gesneld waren, het geweer weg werpende. Die de loopgra ven bereikten, hadden de Engelschen bij den strot gepakt. Mein kamrad had einer den Kopf umgedreht mit seine Handel zei RA S' DS V! N S E C-!i AM PA G N E ?Rerrièr-Jpuet .. .'? V.y pernay. ronTc<sion'naires; Satiter&Polfs/MaastrtGht. een. Doch niet allen zijn van zoo een rauwen natuur. Een administrateur van de haven-voorraden, ook in militair costuum, met de kat op schoot, vertelt me wat ze niet alles vinden. Veel kruit, kogels en,.. russische patronen, tch weiss nicht "was soll es bedeuten", zegt hij. De sluitstukken van de kanonnen van de wallen zijn ook teruggevonden, volgens denzelfden zegsman. En dan is er een, die voorleest uit een krant: Germania herrsche, beherrsche das Meer!" Het is de Düsseldorfer Zeitung. In de stad is ook een en ander veranderd. Kennisgevingen prijken overal, ze zijn in drie talen: Duitsch, Fransch en Vlaamsch (België is in dat opzicht dus niet armer ge worden). Vele huizen zijn geweldadig open gebroken en dragen het opschrfit: durchsucht", met een datum erbij. De stad is ook volkrijker geworden. De stemming is vrijwel dezelfde: een mengsel van berusting in het onvermijdelijke en bewondering voor de Duitsche organisatie. Ze doen alles kort en goed" hoor ik een natie-kerel" getuigen. Ons militair heeft niks gedaan als jagen en rijden in automo bielen en motor's door de stad veul mouvement zulle, maar geen werk." ? Woensdag 21 Oct. Ik ben al vroeg aan het wachthuisje van Merxem vanwaar de treinen naar Holland rijden met het opschrift neutraal", en weldra ben ik terug in Am sterdam.