r .,,f* ~\~ ,v D"E 'AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND - 15 Nov. '14. No. 1051 , * \ W?*^' ?*?*?//> i S \ ? De St. Maarten te Yperen. Achterzijde <. *. ?. ' voerd en het is nog zoo gaaf als op den ''dag der bouw! Voor ons Hollanders is er nog een stuk geschiedenis vast aan Yperen. De stad werd in zestienhonderd door ons om muurd; in latere tijden werden deze ver dedigingswerken weer verwijderd. Maar ' daar is nog zoo hél veel, wat het Nederlandsche hart goed doet: men is hier -geheel tehuis, de namen der groote man nen die hier geleefd hebben, de namen < der straten, de namen der huizen, de namen der omliggende dorpen, ze zijn ' allen goed Zuid-Nederlandsch. ? Het nieuwe gedeelte in de zeventiende eeuw aan den Lakenhal gebouwd heet ' Nieuwerck" en is gebouwd door Jan ? Sporeman. Onder de Bélfried is de Don ker Poort" Karel van Yper (1500) was , een der roemruehtigste schilders hier; '? een der bekendste bisschoppen noemde zich De Visscher". Het hospitaal van Onze Lieve Vrouwe kreeg een dotatie 'van Piet Langsaem en zijn vrouw Elisabeth Pauwelijn". Een andere donatrice heet weer Isabella van Haelewijn. Het ? hujs Biebuyck" is een der prachtigste ' geconserveerde gothische woningen. In net museum , hangen naast schilderijen : Van Rubens en van Dyck, werk van ' B. van der Helst en A. van de Velde. c'Dwaalt men door de omstreken van Yperen en gebeurt dit toevallig op een goeden Zondag, volg dan eens den ? menschenstroom. Ge komt dan inZelle- beke, Brielen of ook wel in Dickebosch, . ,waar ge in de vijvers de lieden krek lijk . onversneden Jordaners in Zandvoort, ziet pootje baden en lollen... Thielt en Dixmuiden, waar het nu zoo spookt, liggen =' veel verder van Yperen. Te ver om ze tot de omstreken te rekenen. Maar nu brandt " reeds de strijd om Yperen*). Wat zal het ; noodlot deze schoonste Zuid-Vlaamsche vétad brengen? Zal zij ook weer het offer . wordett van het voortwoekerend cynisme s dat nood alle wetten breekt, zal de nood ???? die nu wet noch gebod meer kent, ook deze plaats, van Vlaamsche vlijt, ' Vlaamsche kunst, Vlaamsche geschiede nis slaan, trappen, ranselen en verwoes ten tot alles bij den aardbodem is vlak ' geplet? Want de vreeze is groot, nu . net gansene kaartenhuis onzer kunstige samenleving ineenenstort, dat ook deze parel aan den kroon van Zuid-Neder? landsche vlijt en kunstzin, ons ontroofd zal worden. , De oorlogsdorschmachine vaart nu ' zengend door de gouden velden van het -. ridderlijke en gulhartige Vlamingenland, het land, klein in oppervlakte, doch dat in gans,ch Europa bijkans zijn even; knie niet vindt in zoo grootsche bescha?' ving en kultuurgeschiedenis. De veelkop pige oorlogsdraak lekt zich nu zat aan ' het roode bloed en het vergruizelde Vlees'ch van mensch en.dier, en zijn vlam(' mentongén laaien met loeiend geluid over rStèden en landen en hoeyen. Het mon ster, dat men oorlog heet en dat ver. hitte breinen ons aannemelijker willen voorstellen door het een noodzakelijk ? kwaad te heeten, ontrooft nu in een maand, een dag, een uur de geschiedenis van gansch een volk. Deze wreedste aller krijgen ontsteelt ons het verleden, zij wil ' de herinnering uit ons brein lichten om een gloednieuwe beschaving te stichten, die r 'net individu wil vernederen tot een slaaf, - tot een waardelooze marionet wil maken ? van een gemeenschap, louter stoelend op het grove geweld. .Bij de liefde voor al wat was en is, hier past een verzet tegen het gewrongen ' toekomstbeeld, dat van ons wezen den i valschen schijn van het zijn zou geven. ^ J. G. VELDHEER , *) Volgens de laatste, gelukkig nog niet afdoend bevestigde berichten staat Yperen Jn brand en is de St. Maartenskerk gedeel telijk verwoest. Allerheiligen Ik pluk een blaadje van den almanak: l November, ALLERHEILIGEN. Droomend blijf ik staan, en kijk naar buiten, vorschend naar de hoogtij-stemming die op zulk een dag over de stad gespreid ligt. Helder grijs is de lucht, eentonig grijs het licht, geen gehiid, geen klank beiert door den ijlen Zondag ochtend. Waar blijft thans het feestelijk klokgeklank van Allerheiligendag dat galmt van toren tot toren ? Alles blijft grauw, doodsch en kil. Over de eendelijke straat gaan geene vrome menschen ingetogen ter kerke in paaschbeste kleedij, alles is eenzaam, ver laten; er zijn geene'levenden om de geliefde dooden te herdenken. Mijn vuur knettert helder, de eerste maal dit najaar; het legt schitter-roode lichttintelingen door de kamer. Ik denk terug aan andere jaren: in langen stoet gingen de menschen naar 't kerkhof in paaschbeste kleêren, devotelijk sierden zij de graven van hunne duurbare dooden met kleurrijke chrysanten, en vrome handen, onder het prevelen van naïeve gebeden, ontstoken lichtjes ^>p elk graf, flauw gele vlammetjes die rustig branden in den killen November dag, de arme zielen der afgestorvenen ter eere. Vandaag is het weerom Allerheiligen, maar niemand gaat naar't kerkhof: vreemde soldaten staan aan de poorten van de stad en beletten iedereen bulten de veste te gaan. Maar deze dag spreidt eene doodsche stemming over 't land, over 't arme Bel genland, dat nu n graf is waar ontelbare geliefde dooden rusten. Hier en daar in de verte branden in den grijzen lichtdag huizen en hoeven, lichtjes door den vijand ontstoken voor de dooden die wij beweenen; de jeugd, de kracht, de hoop van heel ons land. Laat thans de klokken maar zwijgen. Laat zware rust komen over ons diepbeproefde vaderland en over hen die blij ven mochten. Antwerpen, Allerheiligendag 1914 L. J. K. Oom Theodoor , Il réalisait Ie type d'un de ces Allemands nouveau style, qui affectent de répudier avec des railleries Ie vieil idealisme de la race, et, grises par la victoire, ont pour la force et Ie succes un culte qui montre qu'ils ne sont pas habitués a les voir de leur cöté. Mais, comme il est difh'cile de transformer d'un coup la nature séculaire d'un peuple, l'idéalisme refoul ressortait a tout moment dans Ie langage, les fagons, les habitudes morales, les citations de Goethe a propos des moindres actes de la vie domestique et c'était un singulier mélange de conscience et d'intérêt, un effort bizarre pour accorder l'honnêtet de principes de l'ancienrie bourgeoisie alle mande avec Ie cynisme des nouveaux condottieri de magasin: mélange qui ne laissait pas d'avoir une odeur d'hypocrisie assez répugnante, car il aboutissait a faire de la force, de la cupiditë, et de l'intérêt allemands Ie symbole de tout droit, de toute justice et de toute vérité." Aldus typeert Rotnain Rolland oom Theo door van Jean-Christophe. Il faisait partie d'une grande maison de commerce, qui avait des affaires avec l'Afrique et l'Extrême Oriënt." Bij het lezen van deze karakteristiek her kende ik, in tal van brieyen over uw hoofd artikel aan Duitsche vrienden, oom Theodoor's pseudoniemen. Rotterdam M J. B. It 's a long, long way to Tipperary De Mof", de Duitse leeraar op onze H. B. S., was een jeugdige grijsaard. Grijs haar had hij, maar ook levendige ogen, bruine, glanzende kijkers, een regelmatig typies-Duits gezicht, waarin de grijze snor vriendelik wegdook onder de kleine pittige neus. Houding altijd kaarsrecht. De laatste dag vór de vakantie, als de hoofden niet meer naar schoolwerk stonden, vleide nummer n" van de klas: Bitte, Herr Lehrer, erzahlen Sie noch einmal von der Schlacht bei Königgratz..." Hij deed het zelden, maar als het er van kwam, deed hij het goed., En n van zijn mooiste verhalen was het ontwaken in het legerkamp; de zon kwam op over de dui zenden soldaten en die zongen: Morgenroth, Morgenroth. Leuchtest mir zum frühen Tod. Bald wird die Trompete blasen, Dann musz ich mein Leben lassen, Ich und mancher Kamerad. Zachtjes zong hij het met zijn oude stem en de bruine ogen glansden vochtig bij het herdenken. Stil als muizen zaten wij te luisteren, met die vrome aandacht voor avonturen, die sommigen nooit in hun leven meer verliezen. En als om zichzelf te kalmeren vertelde hij er dan met zachte stem achter, dat toch niet allen bij het zin gen van dit lied zo vol doodsgedachten waren. Ach nein, man sang es eben weil man gerne sang..." 1914. Wat zingt men nu? It 's a long, long way to Tipperary." Lewis Hind vertelt, dat hij erbij geweend heeft; want allen meent hij vatten de lange weg naar de Ierse stad Tipperary op, als de weg naar de overwinning... Moeten we dit gelooven? Nooit. Vroeger zongen ze een poëties lied-mèt-inhoud om dat men gaarne zong." Doch lied en leven beide zijn er inhoudlozer op geworden en tans zingt men de mop, de tingeltangelmop en nog wel de-eerste-de-beste, de musichall-singsong die eerst in Londen geen succes had, omdat het een mop was zo als er honderd in een lood gaan, maar die via Amerika, het land van business-roes en van geestelike onbeduidendheid naar Londen terugkwam, net in een tijd dat duizenden soldaten Leicester Square en Piccadilly moesten vaarwel zeggen en er dus iets in werd -aangestipt, dat henzelf raakte. Good bye Piccadilly, farewell Leicester Square," zegt de vijfde regel. Er zat deun, dreun, grillig ritme in. Genoeg voor de Amerikaan om 't ding te slikken. Genoeg voor de Engelse soldaat om erop te marcheren; de linkervoet valt eerst op long," dan op way," dan op de wijd uitgehaalde e-klank van Tipperary." Kijk hij loopt al in de pas! Hoor, hij zingt het al. De woorden van de coupletten zijn nonsens. Hindert hem niet. Alles is immers nonsens. Up to mighty London came an Irishman one day," en op dat banale gegeven van Kruimeldam-in-Parijs, het afgezaagde gegeven van duizend variét liedjes, borduurt het voort, enkel afgewisseld door het Chorus" wanneer dat invalt: It 's a long way to Tipperary It 's a long way to go. It 's a long way tp Tipperary To the sweetest girl I know. Natuurlik, zij komt erin voor: the sweetest girl I know," lang en sentimenteel op de melodie uitgerekt; het goedgebouwde Engelse meiske: kinderogen, expressie-loos, onbeduidend, regelmatig knap gezichtje zon der trekken, zonder karakter. Hét model van zijn sweetest girl". Good bye Piccadilly! Farewell Leicester Square! It 's a long, long way to Tipperary, But my love is there!" Zo de woorden, zo de melodie: bazarwerk uit het Paleis" waar alles een halve shilling kost. De melodie weet na twee regels met zichzelf geen raad meer, vervalt in herhaling tot ze door 't refrein wordt afgelost, zo als een stelletje kanonniers dat mortieren heeft bediend z'n kameraden komt aflossen, die bezig zijn vijftien-kort" af te schieten. Geen poëzie van het slagveld meer. Geen brallende en geen eerlik-gevoelde. Het métier zelf is grof en poëzie-loos, de soldaat vecht niet voor iets dat hem aan het hart gaat, maar omdat het moet of omdat het in 't geval van Tommy Atkins zijn vak" is. En daarom kan de tingeltangel-deun dienst doen. In vredestijd zou hij in de fabriek gezongen worden, waar de" werkman, de onpersoonlike het (telkens als een refrein weerkerende) stelletje handgrepen verricht. Tans, in oorlogstijd: de handgrepen van het soldatenvak, een vak dat als regel evenmin naar zijn individuele eigenschappen vraagt. Hij is een lid van de massa, samen met hen allen doet hij het fabriekswerk, galmt hij de machinale deun, met het zinloos brokkel-ritme' Scheepskanonnerj in een n i min nu UMI IIMHIIIIMIIIII muil»m Het morgenrood en de vroege dood breken enkel nog door, wanneer hij met potloodhanepoten een briefje aan zijn lieve vrouw krabbelt, dat hij gauw weer tuis bij haar en de kinderen hoopt te zijn; denn der Krieg ist eine ble Sache". ED. COENRAADS ? ? * Nieuwe Uitgaven COR VAN OSENBRUGQEN, De tweelingen Flip en Henk. Met platen van B. MIDDERIQHBOKHORST, 123 pag. Prijs ing. f 0.90, geb. f 1.40. Gouda, G. B. van Goor Zonen. Engelsche marinewerf imilliiiMllliiiiulllllllllllilllllllimiiillllllliiiilllllllilliliilllllllllllllllllllli Kleuterboekje. Versjes van ANNA SUTORIUS. Teekeningen van B. MIDDERIOH-BOKHORST, 16 pag., f 0.45. Gouda, G. B. v. Goor Zonen. B. MlDDERIGH-BOKHORST CH S. MAATHUISILCKEN, Benni's prentenboek. Prijs f 1.90. ' ALBERT DORRINGTON, De raduim-duivel, deel l en 2. Uit het Engelsch door C. MORESCO-BRANTS. Prijs f 1.90. Den Haag, J. Morks. Groote Mystieken", serie II, No. 5: Tersteegen, 48 pag., f 0.40. Baarn, Hollandiadrukkerij. Ons Tooneel." Geïllustreerd Jaarboek onder hoofdredactie van H. DB BOER, 69 pag. 's Gravenhage, M. M. Couvée. iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiliiiHiiMiilillimtimumiiiiiiiiilillllliillluiilllinill De PHILIPS' fabrieken leveren nu NIEUWE % WATT LAMPEN VOOR ELKE BINNENVERLICHTING GROOTE STROOMBESPARING. J. H. DE BOISJ- HAARLEM. P K E K T K S T Het maandberichtvanNov.bPvat een magazijn-catalogus van oorspr. etsen etc., «elke den i»rrjs van vijftien gulden niet overschrijden en bewijzen d»t ook voor een betrekkelijk klein bedrag goede artistieke en ooi spr. prontkimst verkrijgbaar is. Toezending franco. Haarlem Kruisweg 68. KEIZERSGRACHT 594 Hft.SPIEGELSTRAAT AMTIQUITEITEM KUNSTVOORWERPEN MEUBELEN AARDEWERK R.ELLIOn&Ci D. OBERINK & Co.. AMSTERDAM PRINSENGRACHT 456 % LEIDSCHESTRAAT TELEFOON NOORD 1452 TOEPASSING DER ELECTR1CITEIT OP ELK GEBIED VEEIHOFFSCo. AMSTERDAM. MAGAZIJN VAN Echte Bronzen Pendule-Garnituren in alle stijlen. Verlichtings-artikelen v. gas en elec. licht Hoofdvertegenwoordigers van het ORFEVRERIE CHRISTOFLE VEERHOFF & Co. 42 Kalverstraat. ?WWfWWWWfWfWWWWfWIW .CHEMIGRAFISCHE KUNSTINRICHTING ; % DIRK SGHNABEL ; AMSTERDAM:" 'GLIGHÉ'S'; VOOR ZWART.' EN 'x. LEJU RENDR K KOPERDlEPDkUK GESCHIKT VOOR ELK PAPIER 'T BINNENHUIS INRICHTINGTOT MEUBELEËRING EN VERSIERING DER WONING DIRECTEUREN JAC VAN OEN BOSCH EN W. GIEBEN GE.D COMMIS57 M P BERLAGE EN L SIMONS RAADHUISSTRAAT 48*50 AMSTERDAM