22 Nov. '14. No. 1952 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Batavla (aldeeUni): Batavta UMetlint) 1911/1912 Weltevreden .Soera iwy»: 1912 Mexico: 1898-1900 Soerab«y«:.9G6-.l911 Penang:l909 Manilla: 1900/1910 Aisam: 1898 Maeao:l910 mttay: 1909 Semarang: 1908-1911 Bengalen: 1901 -1902 Ptrak: 1909 Rodriguesc Punjab: 1898 Soerabaja :-1908-191 Ceylon 19 Pahang:l909 Batavla:l908-19tl Rnaland : 1908 (?) Hong Kong:l9TJ8 Calcutta (Hindoe:,) :I9M Calcutta (Moharaedanen Negrl Serabilan: 19D9 Portorlco:1902- 1903 Selangor: 1909 ongarijeiigofl (F) i Sllindoeng:1900-I90y Spanje: 1906 (?) Trlnidad: 1899-1900 Jamaica: 1900-1009 Hsviana: 1901-1902 it«ltï:l90e(?) Oostenrijk :!906(?) Japtn: 1896-1905 Madras: 1808-1899 de Janelro; 1900-1902 Du Itackland: 1908(7) Franlnil 1908(7) Panama: 1909 Natal: 1909 Ierland: 1908 (?) Belg»: 1908 (?) Schotland: 1908 (?) Zwltaerland: 1908 (?) Seychellen : 1909 ) Engeland: 1908 (?) Denemarken 19»(?) Zweden: 190S <?) Shangbai: 1909 Noorwegen: 1908 (?) Nedertand:l9lo Vtctona. 1907 s r Sterfte in eenige landen en steden (per 10.000 inwoners per jaar). (Naar van Gorkom) "hygiënische misstanden aan den dag en wekt op den duur het noodige vertrouwen in de Europeesche geneeskunde. In het leven geroepen als tijdelijk middel tot het 'herkennen en bestrijden van epidemieën kan zij uitgroeien tot een meer stelselmatig toe-zicht op de volksgezondheid. De statistieke gegevens op deze wijze -omtrent Batavia verkregen bevestigden vroe gere schattingen en indrukken dat de sterfte, vooral onder de inlanders, aldaar ontstellend hoog is (vergelijk de grafiek). Terwijl de mortaliteit onder de Europeanen en de met hen gelijkgestelden te Batavia in de jaren 1908-1911 29.1 per duizend bedroeg op zichzelf reeds hoog, vergeleken met het Amsterdamsche cijfer (voor 1910 11.9) beliep de sterfte der inlanders in de afdeeJing Batavia 68.6. Detailleerde men naar de districten, dan vond men het district Batavia met 97.9; sommige onderdistricten bleken te stijgen tot 110 en 112, sommige kampongs in een bepaalde periode tot bijna 400 sterf gevallen per duizend inwoners per jaar! Deze cijfers bewijzen reeds in welk een verregaanden staat van hulpeloosheid en verwaarloozing de inlander geraakt, die zich aan de natuurlijke bescherming van de ruim gebouwde, afgelegen dessa onttrekkend, zijn leven in een tropische stadswijk voortzet. Men heeft. het hier echter niet bij gelaten doch het meest benarde deel, als Stichprobe" ^voorloopig, aan een meer nauwkeurig onder zoek van de oorzaken van ziekte en sterfte onderworpen. Met behulp van inlichters, in elke kampong n, speurde men gedurende 8 maanden van het jaar 1912, naar alle zieken in het onderdistrict Manggabesar. De zieken werden onderzocht en behandeld, en bij Kamponghuis te Semarang, met privaat loozend in een sloot tusschen de huizen Wijk van krotwoningen te Semarang. Bevolkingsdichtheid 1000 inwoners per H. A. sterfgevallen werd zooveel mogelijk de doodsoorzaak vastgesteld. Zoo vond men op een bevolking van 14.475 zielen in die 8 maanden 4234 zieken en 533 sterfgevallen. Cholera bleek de voornaamste doodsoorzaak (13.8 pCt. der sterf gevallen); pokken, malaria, tuberculose en dysenterie volgden met per centages onderscheidenlijk van 12.6, 10.7, 7.6 en 6.8 pCt. Malaria stond als ziekte oorzaak bovenaan met 40 pCt. van alle zieken (en betrekkelijk weinig sterfgevallen). Heeft men aan deze resultaten eenigermate houvast om zich een voorstelling van den toestand te Batavia te maken, Stich probe" in elk opzicht is dit onderzoek niet, omdat in een andere periode, een ander jaar of in een ander onderdistrict de uit komsten heel anders zouden zijn uitgeval len. Het is dan ook niet mogelijk aan de hand van een enkel tijdelijk en plaatselijk onderzoek algemeene maatregelen voor de gansche stad te treffen ; doch men zal het eenmaal begonnen werk moeten uitbreiden en volhouden. Dr. van Qorkom schetst dan ook in korte trekken de inrichting van een plaatselijken gezondheidsdienst, die, zal hij aan het doel beantwoorden, een weten schappelijk geleide organisatie moet zijn : eerst onderzoeken en dan handelen". Naast van Gorkom's wetenschappelijke arbeid voor Batavia verdient een ongeveer tezelfder tijd verschenen werk over den ge zondheidstoestand van Semarang belang stelling. Het is geschreven door het bekende Semarangsche gemeenteraadslid, den apo theker-fabrikant Tillema. Tillema's boek is een kostbaar plaatwerk; het bevat meer dan honderd photographiëen en teekeningen, waarvan vele een beeld geven van slechte woningtoestanden in tropische stadskampongs en als zoodanig van Qorkom's arbeid treffend toelichten. *). Ook het woningvraagstuk voor Europeanen gaat Tillema ter harte. In zijn werk geeft hij zich veel moeite tot een bouwvoorschrift te komen, dat een koele woning waarborgt, die niet vochtig is. Van beteekenis is ook zijn betoog dat de gemeentelijke overheid een belangrijke taak heeft door de ontwik keling der gemeente niet aan het toeval en aan bouwspeculanten over te laten, doch volgens een weloverwogen plan te leiden. De schrijver heeft in den gemeenteraad van Semarang blijk gegeven er van te zijn doordrongen dat de oplossing van het woning vraagstuk slechts een onderdeel is van het geen er in tropische steden moet gebeuren. Vór alles onderzoek, analyse van den toe stand door een geneeskundigen dienst, die zich niet bepaalt tot het verplegen van de zieken, maar stelselmatig de zieken opspoort, de dooden registreert, over een instelling beschikt die de oorzaken van ziekte en sterfte opspoort: die zorgt voor afzondering der besmettelijke zieken, verspreiding van ziekte voorkomende middelen, voor vaccinatie en verloskundige hulp; die, bovendien, gehoor weet te vinden bij gemeentebestuur en re geering : zonder bevolkingsregister, sterftestatistiek, drinkwatervoorziening, rioleering, verplichte aangifte van besmettelijke ziekten, verplichte vaccinatie tegen pokken en cholera, woningverordeningen, maatregelen in het be lang der volkshuisvesting, drainage van moerasgronden kan men toch niet verder komen. Als de overheid op deze wijzemalaria.pokken, cholera, pest, typhus, dysenterie, anchylostomiasis heeft bedwongen en het sterftecijfer op Europeesch niveau heeft gebracht komen kindersterfte en tuberculose aan de beurt; eerst dan kan er sprake zijn van hygiënische volksopvoeding, veel misbruikt groot-woord. De tropische hygiëne zal ook in Nederlandsch-lndië binnen afzienbaren tijd groote dingen tot stand brengen. Men behoeft die grove sterftecijfers door van Gorkom bij eengebracht slechts te leggen naast de photo's van Tillema om te begrijpen dat hier in korten tijd, met krachtsinspanning en geldelijke opoffering, de gezondheid, de ar beidskracht, het levensgeluk van tien- en honderd duizenden in onze koloniën in belangrijke mate kan worden verhoogd. Met de internationale doodsoorzakenlijsten in de hand ziet men hoe niet alleen in Europa, maar ook in subtropische en tropi sche streken de moderne wetenschap ge paard aan de moderne techniek... De lezer zal het mij ten goede houden dat ik deze zin waarin moderne wetenschap en techniek met de doodsoorzaken voeling kregen, niet afmaak: het is ook voor den hygiënist een slechte tijd tot aanprijzing van zijn waar. J. J. VAN LOGHËM *) Voor belangstellenden op aanvrage verkrijgbaar bij H. Uden Masman, den Haag. Carduus Mysticus in Loardes Lourdes' wonderbare en onontkenbare genezingen vormen voor allen een mysterie. De moderne wetenschap geeft een oplos sing' ; die der zelf-, der wederkeerige-, der massa- suggestie ; waarvan het verstandig schijnt dit eene element maar niet meer te aanvaarden : de erkenning van de macht, waarmee de Oeest plotseling kan ingrijpen. 1) De katholieke mysticus Grillot de Givry wiens wondermooi boek over Lourdes ik hier bespreken wil 2) roert deze sug gestie-verklaring ' aan ; maar betoogt dan tevens, zeer terecht, haar volkomen onvol doendheid. La science actuelle ne sait rien sur ces choses, schrijft hij 3), j'en ai acquis la certitude ; ses explications sont des mots, mais le« causes cachées subsistent. Elle constate l'irritabilitédes nerfs, Ie pouvoir de l imagination, mais elle n'en discerne pas les origines ; elle s'arrête au principe même de la vie et doit passer ici la plume au théologien ; si orgueilleusement, elle refuse de Ie faire, elle raéconnaitalorsl'universelle synthese des sciences, qui seule mérite Ie nom de Science absolue." Zoo staan we, na een paar redeneerzetten, voor de stille scheisloot, waarbij zoo menige partijen eener antithese-discussie terecht kwamen. Laten wij trachten, althans naar het begin van een brugaanleg. Het is duidelijk, dat de orgueil" waarvan Grillot de Givry hier spreekt, evengoed onvermogen" kan heeten. Elders ziet hij dat ook wel zoo in. Tout acte théurgique" produisant des vénements extraordinaires'" zegt hij daar 4), est exactement comparable au Teekening van P. de Jong HET ALCOHOLVERBOD IN RUSLAND De Hollandsche Drankduivel: Bij de Hel, wat is er met jou gebeurd ?" De Russische Drankduivel: Jij hebt het beter! De Tsaar heeft mij nit zijn rijk gegooid!" IIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIHIIMIHMIIIIIIIIIIIIIIIINIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIMIIIIIIMI1IIIII tueert hij de waarde der pro-evangelische openbaringen, maar niet, gelijk van Chris telijke zijde placht en pleegt te geschieden, ziet hij die waarde als uitsluitend ne van vórbeduidenis... Hij is een echte Katholiek in den volsten zin van het woord; niet slechts in den van xzS'-oXviv ryv y^ (over geheel de aarde) waar ook in dien van xaSró'Aov TOV xfovóv (over geheel den tijd). Hij voelt de kracht van God gelijkelijk machtig en werkzaam, nu, als in het jaar 752 na de stichting van Rome, en zesduizend jaar vroeger. Zoo gezien is zijn werk, in meerdere mate dan hij het zelf mag bedoeld hebben, in harmonie met de modernste Christologiëen die na Delitzsch, ook betreffende het Nieuwe Testament aan Babel-und-Bibel" herinne rende theorieën hebben verkondigd. 7) En het is heel belangwekkend.dat hij in zijn streng confessioneele gesteldheid tot zoodanige besef-suggesties komt; het is een opmerkelijk bewijs, hoe altijds de sensaties der wereld weer convergeeren tot het geloof aan de wijde koepeling van een alle tijden over spannend spiritueel bestuur. Grillot de Givry kent blijkbaar de modernste christologie niet of zeer weinig; 8) maar juist zóschijnt hij bestemd om ze voor ons te emendeeren. Want zijn Katholiek", nheid zoeken" niet verschillende openbaringen van wat Eeuwigzich-gelijk bleef; waar de onchristelijke wetenschap niet dan legenden-overneming erkent. Zoo kunnen we dan zeggen, dat Grillot de Givry historischen zin" mist; maar we zullen daar direct aan moeten toevoegen, dat de historici" absoluut in gebreke blijven, waar wij vragen naar de oorzaak van juist deze overnemingen en in-stand-blijvingen van heilige verhalen. Echter, Grillot de Givry's nheidzoeken in de godsdienstige symbolen in allerlei tijden en bij allerlei volkeren, doet ons meermalen denken aan een manie; meer malen ook aan een kinderachtig klankenspel. Zijn hierologische studie heeft tot motto Genesis I : 10; volgens de Vulgata: ... congregationes aquarum appellavit Maria." De hoofdletter van dit laatste woord dateert niet van Mozes, maar... van Grillot de Givry. Ze houdt, zoo gering van betee kenis als ze schijnbaar is, in haar hoofdletterlijkheid de stelling van het geheele boek. Die, zeer in 't kort saamgevat, aldus luidt: Maria is de kosmische Passiviteit, die in het vervormbare water haar aardsche verschij ning heeft. Zoo zijn de wateren" in Gen. 1:2 de eerste bijbelsche verschijning van de Moeder van al het Geschapene. En de bronontwikkeling te Lourdes, waarvan Maria's verschijning aan Bernadette Soubirous ver gezeld gaat 9), is een hernieuwd teeken van phénomène de la vision oculaire. La perceptipn d'un objet par la vue nécessite deux conditions: que l'objet soit clairéet que notre oeil soit constituésainement pour Ie percevoir". Zoo aldus in 't kort zijn ge dachtegang zijn er voor een waarneming van metaphysischen aard noodig: l o. dat er zich iets zoodanigs voordoet; 2o. dat ons het geestelijk oog, d. i. het Geloof, niet ontbreekt. En nu is het een feit, dat de intellectueele hoogmoed alleen denkbaar is, waar geloofsblindheid bestaat. Op ietwat saamgetrokken wijze redeneerend, mag men dus zeggen, dat hoogmoed weigert de ge loofswaarheden te erkennen. Ziehier tevens aanduiding van de gevoels- en gedachtenrichting, waarin de sublieme geloofsdefinitie Credo quia absurdum" is ontstaan. Credo quia absurdum" is een uitroep, die te Lourdes menigeen op de lippen moet komen, wanneer hij zoo intellectueel-absurde gebeurtenissen ziet, dat een credo de eenige uitkomst geeft; gebeurtenissen, welker feitelijkheid met de meeste nauwge zetheid is onderzocht en vastgesteld. Dat daaromheen de mirakelhonger veel genezin gen heeft willen constateeren, die in werke lijkheid niet plaats vonden, is ieder bekend; ook Huysmans b.v. geeft dat toe, en spreekt zelfs van une véritable debacle de la raison". 5) Intusschen, er is in Lourdes een miracu leuze sfeer; en minstens eenmaal per maand komt het voor, dat een zieke genezen wordt op zoo evident wonderbare wijze, dat van een sublieme genade sprake kan zijn. Ik zal hier geen uittreksel gaan geven van de, ik zou willen zeggen: heilige schrifturen, uit de dossiers van den Bureau des Constatations; wie wil, kan ook in ons land voorbeelden vinden van te Lourdes bijzonder begenadigden; kan ook in ons land atheïstische en zelfs protestantsche doktoren vinden, die langs de wegen van het menschelijk verstand onbenaderbare genezingen hebben erkend. Ik wil ook niet te lang stilstaan bij ver schillende verklaringen omtrent de bijzondere geestelijke sfeer te Lpurdes ; 6) maar ik wil erop wijzen dat Grillot de Givry niets te veel zegt, wanneer hij een plaats als Lourdes gelijk stelt met de groote wonderoorden der oudheid, met de oorden der heilige wasschingen ; met Memphis, met den grot van Trophonius, met het orakel van Colophon. Het is zeer eigenaardig, in het werk van een fervent Katholiek dergelijke gelijkstel lingen te vinden. jEvenwel, wat het boek hier aan rechtzinnigheid mag missen, maakt 't in gelijke mate belangwekkender. Grillot de Givry dan ziet in de verscheidenste Indische Egyptische, Keltische mirakel-verschijnin gen gelijkwaardige openbaringen; zoo accenTeckening van Tjerk Bottema Engelsche constructie van een kanon, in Antwerpen gezien, dat diende om op vliegtuigen te schieten