6 Dec. '14. - No. 1954 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND HEKMAN HEIJERMANS Herman Heijermans, de schrijver van Op Hoop van Zegen" en van zoo vele andere drama's, romans, verhalen en Falklandjes, is Donderdag 3 December 1.1. vijftig jaar geworden. Dit en de 500ste voorstelling van Op Hoop van Zegen" in deze maand zijn aanleiding, dat zich een commissie gevormd heeft, waarin ook buitenlanders zitting hebben, om hem op genoemde voor stelling eene lang en rechtmatig verdiende hulde te brengen mussten, um dem neuen, in andrer Weise nötig gewordenen Gldchgewichtszustand zu schaffen. Weltgeschichts-Wehen kUndigten dem Beobachter ja seit jahren die Geburt neuer Gruppierungen und Formungen an. Nun sind wir milten in der Sch pfungsstunde; wollte Gott, dass das Neue, Endgültige für die Spanne Zeit unseres Lebens und das unserer Kinder, bald erschiene, dass das Völkermorden nicht ein halbentladenes Gewittet der Welthfëtorie werde, das bloss ein paarjahreaussetzt,um neue Zerst rungskrafte zu sammeln. Wir wollen bald wieder Menschen sein dürfen, die einander lieben und daher verstehen. Schon erscheinen verheissungsvoll zage Anzeichen der Besinnung der Erdbewohner: der argste Hass und die tierischesten Verstimmungen verschwinden, langsam dringt die Erkenntnis durch, dass jede Nation dem höheren Begriff der Menschlichkeit zu dienen hat, dass jede Nation Helden, wundervolle Menschen, Ducker, Mucker und Schutte in sich schliesst. Der Krieg wird bei aller Erbitterug der Soldaten, die unsaglich unter der Jahreszeit und unter den schrecklichen Erscheinungen des technischen Krieges" leiden, unbedingt menschlicher und ritterlicher von beiden Seiten; die Auslieferung der gefangenen Civilpersonen spricht auch dafür. Zuviel im Tode Verwandte haben sich bereits in die niederbrechenden, nicht mehr feindlichen, Augen gesehen, zuviel Austausch, in GefangenenLagern und Spitalern, hat stattgefunden und Aufklarungen in die Heimat gesandt, so dass die Verhetzungen, bewusster oder unbewusster Falschfarber, nicht mehr zu verfan gen beginnen. Das furchtbare Gespenst der Verantwortung steht auf, wenn es t ine solche hier berhaupt gibt. Fehler und diplomati sche Verbrechen mogen begangen worden sein, hier muss jedoch jede Untersuchung versagen, allzuviel Unkontrollierbares, Intimstes, Allzumenschliches spricht mit. Die Natur braucht Entladungen, das Hin-und Herströmen zwischen den Kontrastpolen: Geist und Materie, Gut und Böse, Süd und Nord, Ost und West, um nur ein paar Decknamen für die ewigen, zur Bewegung des Daseins nötigen Widerspriiche zu nennen, schafft Konflikte im Menschen und in seinen Nationalanhaufungen, die, solange die Welt besteht, hiernieden ausgekampft werden mussen. Die paar verganglichen oder für ein paar Jahrhunderte unverganglichen Namen Toen dan werkelijk de visites niet langer noodig waren, had Erich aan Geraldine ge vraagd hem rond weg hare meening over zijn philosophie der zuivere liefde op zich zelf beschouwd1' (an sich) te willen geven. Hij had haar dit bij elke visite gevraagd en langzamerhand in haar de eerste overtuigde medestandster gevonden, zooals zij in hem den eersten aandachtigen toehoorder naar de voorlezing van haar treurspelen in verzen. Ditmaal had zij hem verrast door haar fijn psychologisch onderscheidings-vermogen. Uw boek is een uiting geweest van uw verlangen naar de geestelijke liefde, welke u deductief en inductief hebt trachten tot een duidelijkheid voor u zelf te maken." Liefdeshonger, dat was dus de drijfveer geweest. Hoe zij hem had begrepen, begre pen in de volle zuiverheid van zijn Duitsch idealisme. Deze vrouw zou hem levenslang begrijpeen. Zij stond verre boven alle Duitsche amateur- ja zelfs alle beroeps-philosophen, in hare intuitief Ahnungs"-vermogen van de diepste gemoedsgedachten van de Duit sche Grundsatzlichkeit". Een jaar later waren zij gehuwd. , En nu kwam het aan op de praktijk der philosophie. Zij spraken al vór de bruiloft over het geestelijke doel" hunner idealiteit" en de kinderkamer op de tweede verdieping van het mooie voorhuis in de Kantstrasze te Charlottenburg was na de huwelijksreis reeds geheel ingericht. Het geestelijk doel", kwam na nauwelijks een jaar, een flinke, een stramme" jongen, met een groot hoofd, wit haar en blauwe oogen. der Diplomaten, deren sich die Natur bedient, weil sie gerade am Ruder des Kurses ihrer Lander sind, sind nebensachlich, wie ihr Verdienst oder ihr Schaden. Sie sind Werkzeuge, nicht mehr, dessen, das angibt, was zu geschehen hat. Es ware kleinlich, mit ihnen zu rechten. Nicht so ist es mit dem Anlass, den das Muss des Werdens wahlte, um das Antlitz der Erde zu verandern. Dieser Grund ist das gigantische Wachsen des deutschen Reiches als Weltmacht. Dies hat Neid und Hass vieler, man kan n sagen: mehr oder weniger aller erregt. Erst kam die Einkreisung", nun die Folge dieser Unternehmung: der furchtbarste Krieg aller Zeiten. Wer ihn anfing, wer zuerst den Krieg erklarte, welches Land sich als Erstes der entsetzlichen Grosse des Augenblickes und der Rücksichtlosigkeit, die dieser Augenblick von ihm gebieterisch verlangte, bewusst war, ist gleichgültig. Wichtig, ausser dem Endresultat des Kampfes ist bloss, der Zukunft wegen, die Kenntnis, warum gerade der Aufstieg Deutschlands solche feindliche Auslösungen nach sich zog: Zwei Erschei nungen sind da vor allem festzuhalten, wobei zu bemerken ist, dass Artikel-Serien dazu gehörten, um die Begründung, warum der Aufstieg Deutschlands so sehr reizt, aus dem deutschen Wesen, der ihm gemassen Regierungsform und ahnlichem dem Nichtdeutschen zu geben. Andeutend genüge es, anzumerken, dass die Unkenntnis der Lokalfarbung, die die Seele in der Brust des Deutschen erhalt, ein ebenso vollwertiger innerer Anlass zum Kriege war, wie der Zorn ob des einzigartigen Aufklimmens des bisherigen Aschenbrödelvolkes in Europa. Verletzter Konservativismus der grossen Nachbarn! Darinnen liegt bereits die Gewissheit, wie der Krieg enden muss, in dieser Welt, in der alles, wenn auch langsamer, Aufstieg ist! ich bin Deutscher und liebe meine Nation; ich weiss aber natürlich trotzdem, dass der Deutsche auch, der Fehler ein gerüttelt Mass hat, dass auch er nicht völlig in die Psyche der Nichtdeutschen zu dringen vermag. Dass er je doch die ernsteten Versuche dazu machte, wird jeder Ehrliche, der Deutschlands Inte resse für fremde Kuituren, Sprachen und Künste kennt, bestatigen! Wir wissen, dass es bei unseren heutigen Gegnern nicht so war! Goethe sagt: Jeder Streit ist ein Missverstandniss!" Gewiss ist es für alle Zij waren twee jaren gelukkig met hun ideaal en het treurspel Keizer Wilhelm I de aartsvader", dat toen uitkwam, was door de liefhebbende moeder opgedragen aan den schrijver van de philosophie der zuivere liefde op zichzelf beschouwd." En toen gebeurde het verschrikkelijke, dat met elk philosophisch stelsel spot. De dood trad het huis van den philosoof en de dich teres binnen. Het kind stierf aan dyphteritis. Zij hielden elkaar op. Zij troostten elkaar en het scheen of het gestorven kind een nog hechteren band tusschen de beiden vormde dan het levende. Geheel te ver werpen was dus het nieuwe stelsel niet, ondanks de critiek der beroeps-wijsgeeren. Sluimerde niet bij beiden diep-in de hoop, dat een nieuw geestelijk ideaal" zou ge boren worden, een tweede kind. En het kwam, na vier jaren. Maar het leefde slechts twee dagen en de operatie, welke de moeder moest ondergaan had voorgoed alle hoop op een derde geestelijk ideaal vernietigd. Maar toch toen zij eindelijk hersteld was, bleek de zuivere liefde op zich zelf sterk genoeg om de beiden in smart vereenigd te houden. Doch hun leven was nu een wederzijdsch vertroosten en wederzijdsch verbergen en wederzijdsch begrijpen van het groote, het onoverkomelijke. Tegen Kerstmis, als 't ouderen-geluk mér dan ooit zichtbaar was, zaten zij, als rillende vogeltjes op n stokje, schuw voor de buitenwereld, bij elkaar. En de smart groeide met de jaren. De neefjes Teile, für uns, die derzeitigen Feinde und die Neutralen", sehr schwer, aus dem Wirrwarr der beeinflussten Press-Organe ein objektives Urteil berdle Schuld" an diesem Kriege und ber die Erfolge in seinem Fortgange zu gewinnen, doch auch dafür liegen Handhaben ia uns; wir brauchen bloss zuzufassen: Am verlasslichsten werden die Zeitungen und amtlichen Verlautbarungen sein, die aus den Staaten stammen, in denen das Wort amtlich", wie -etwa»Göttliches verehrt wird, in denen die Seelen als Lokalfarbungen die Eigenschaften erhalten, die Wahrheit" als integrierenden Bestandteil ihrer Weltanschauungen anzustreben. Auch dadurch ist eine Urteilsbildung m glich, dass man die Krafteverhaltnisse der gegeneinander verbündeten Staaten, am Kriegsbeginn vergleicht: Der Ueberfallende ist naturgemass dem von ihm Ueberfallenen numerisch berlegen, wobei mitspricht, dass sich das gute Gewissen stets starker fühlt, als der strateglschen Eigennutz. Zudem klart das Hinzutreten neuer Staaten, im spateren Kriegsstadium zu der einen oder anderen Kampfgruppe, insoferne auf, als der Anschluss nicht mehr und nicht weniger bèdeutet, als dass sich der Endsieg bereits der ausgewahlten Staatengruppe zuneigt.Am einwandfreisten ist und bleibt natürlich immer die Macht der Tatsachen, die sich durch das Gebiet verrat, auf dem die Entscheidungskampfe stattfinden. Der Besiegte führt nicht auf fremden Boden den Krieg. Hier spricht bloss das kurze Muss. Sympathien und Wünsche werden darum ebensowenig die ersehnte Entscheidung bringen, wie es dem Phantasten unmöglich war und stets unmöglich sein wird, den Krieg samt sei ner unleugbaren Roheit, auf der Erde zu tilgen. Gewiss steht das Menschliche, die Brüderlichkeit aller Seelen, ber jeder Nation, doch nur die Enge der Nation, ihr gegenseitiger Existenzkampf, erhalt das Menschliche und schafft es stets neu: Wer anders dachte, so sehr achtenswert solch Sehnen ist, gliche einem Menschen, der ohne Flügel zu fliegen gedachte. Wohl kann sich der Einzelne sunseres Beispiels einen Flugapparat von möglichster Sicherheit bauen, wie es ja auch die Menschheit, durch inter nationale Vereinbarungen zur Eindammung zu barbarischer Kampfweisen, bereits versuchte, um aufwarts zu flattern, doch die ewige Natur, der wir bloss als kleine Arbeiter hiernieden dienen, behalt stets das Recht, ihre unabanderliche, rücksichtslose Kraft, gegen unsern Körper, zu entfalten, wenn sie anders die Forderungen der Irdischkeit durch uns in Gefahr gebracht sieht. Das Reich des Geistes ist nicht von dieser Welt; es hat hiernieden nur beratende und erhebende Stimme! Es hebt an, nach dem Tode in diesem Leben, drüben; dort wird jeder Hass und Neid und Kampf und Streit, in der absoluten Ruhe, für ewig verschwunden sein. Diesem Reich des Geistes dient aber dieser furchtbare Riesenkampf vom Jahre 1914 im höchsten Masse: jeder Tote wird zum Burger dieses göttlichen Staates; im Weiterlebenden auf dieser Erde werden Gedanken geweckt und Gefühle ausgelöst, die die Masse sonst nie besessen hatte. Im edelsten Sinn: christliche Mildtatigkeit, Br derlichkeit und Selbstlosigkeit, werden nun von den gepeinigten Menschen geübt, wie sonst nie! Diese Vertiefung der Menschenseele wird anhalten: Sie wird, im kommenden Frieden, die schönsten Kultur-Früchte tragen. Warum die Menschheit dazu erst gequalt werden musste? Wir sind alle Sünder und geben den Damon in uns nur her, wenn er uns gewaltsam entrissen wird. Dastutweh, doch die Natur, man kann das göttliche Ratsel auch Gott, Urkraft oder wie immer nennen die diese Operation vornimmt, ist nicht hart; sie ist gütig und weitsehend. Der Weltkrieg, lasst inh uns tiefer verehren denn je! Ingezonden Heideontginning Wij hebben in ons klein land nog 533.000 hectaren heidegrond, waarvan alleen in Drente nog 121.000 hectaren. Door opper vlakkige grondbewerking, voor zoover noo dig waterafvoer, beploeging en omspitting, terreingelijkmaking en aanwending van kalk, kali, phosphorzuur en stikstof houdende meststoffen, kan een overgroot deel van deze landen binnen n of twee jaren in gras- of weideland omgezet worden en wordt daardoor geschikt voor veeteelt. Voor de beploeging en omspitting van deze gronden, terreingelijkmaking en het aanleggen van greppels en slooten, kunnen dadelijk duizenden arbeiders aan werk ge holpen worden. Tot dit doel is het slechts noodig, dat een Vereeniging voor werkverschaffing (of het Algemeen Steuncomité) zich in verbin ding stelt met grondbezitters w.o. verschilwerden grooter. De oudste zoon van Otilie, Erichs getrouwde zuster, die in hetzelfde jaar als hun eerste zoon was geboren, herinnerde hun aan hun verlies. Hij ging voor 't eerst naar school nu zou hun zoon k naar school zijn gegaan. Hij deed zijn eerste examen Hun zoon zou k Hij deed eind-examen. Hun zoon zou nu ook.... Hij kwam op bezoek in zijn nieuw uniform als Einjahriger Hun zoon zou nu ook.... In de eerste jaren hadden zij 't elkaar nog wel eens gezegd met woorden Daarna, om elkaar te sparen, werd het niet meer gezegd met woorden zij vingen eikaars blik op . .. Nog later was het alleen een afwenden van 't' hoofd of een neerslaan der oogen?om elkaar te sparen. Zij wisten het immers wél wat zij leden, elk voor zichzelf, ieder om de(n) ander. Maar niet alleen door den neef werd de oude wonde telkens opengereten. De smart nam toe mét de jaren. Het was soms plotseling op straat bij het zien van spelende kinderen dat zij voelden, elkaar niet te durven aankijken. Of bij het schier instinctmatig over steken van een straat, als ze voorbij een speelgoedwinkel moesten. Of het gedrukte stil zijn heel den avond als na een parade, de soldaten langs hun venster, naar de ka zerne terugtrokken. Of het voor elkaar ver bergen, dat zij geweend hadden en dan de een voor den ander een fleschje boorwater bracht, alsof de roode randjes aan de oogen doorje vél lezen waren veroorzaakt. Toen was de oorlog gekomen, de groote lende gemeenten, diverse maatschappijen tot heideontginning en particulieren, om tot een practische regeling te komen met betrekking tot het aannemen van arbeidskrachten, het vrij vervoer van de menschen naar de aan gewezen heidegronden en de voorwaarden, waarop gewerkt moet worden. De Regeering, die het groote belang inziet vanlandontginningen zoowel door rentelooze voorschotten als gratis advies van het Staatsboschbeheer, haar medewerking verleent, zal onder de tegenwoordige omstandigheden, eerder nog dan anders, haar steun verleenen bij een exploitatie op grooten schaal, ten einde duizenden arbeiders aan nuttigen, rentegevenden arbeid te helpen. De senator en de oud-minister J. T. Cremer, hield verleden jaar een buitengewoon be langwekkende redevoering in de Eerste Kamer, waarbij o. m. gewezen werd op het algemeene nut om onze woestijnen produc tief te maken en zoodoende ons bewoonbaar grondgebied te vergrooten. De heer Cremer is een man, wiens leven is een aaneenschakeling van ontwerpen en uitvoeren, van ondernemen en volbrengen. De belangstelling van den heer Cremer in het ontginningsvraagstuk zal voor velen een aanwijzing zijn van commercieele levens vatbaarheid en daarom wijzen wij op die belangstelling. Er wordt in ons land veel te veel kapitaal belegd in hazardspelen w.o. wij rekenen beleggingen in verre, vreemde landen; in ondernemingen opgezet en beheerd door buitenlandsche directeuren, wier beleid en goeder trouw op een afstand van eenige duizend mijlen, niet beoordeeld kan worden. Naast hoogere successierechten is een be lasting op sommige beursaffaires, op gok ken", dan ook de meest gerechtvaardigde, zoowel om economische redenen, als om het individu tegen zichzelf in bescherming te nemen. * * * De belegging van kapitaal in heidegron den, levert volgens de volgende becijfering ongeveer 5 pCt. rente: Aankoop van 30 hectaren heidegronden, in de nabijheid van water, spoor, tram of harde wegen in de provincie Drente a ? 450 per hectaar = ... ? 13.500 Aanlegkosten van 5 hectaren bouw land a ?250 1.250 Aanlegkosten van 25 hectaren gras land a ?450 = 11.250 Huis met stallen 6.000 Aanlegkosten van een boerderij groot 30 hectaren, totaal ... ? 32.000 Gerekend tegen ?50 huur per hectaar is de opbrengst, met een huurcontract van 10 jaren 30 X ?50 = ? 1500 per jaar of ± 4h pCt. Na verloop van 10 jaar, is de grond door goede bemesting en behandeling, zoodanig in vruchtbaarheid toegenomen, dat ze/ 60 huur per hectaar en per jaar opbrengt, of ruim 5}/2 pCt. rente. Wij hebben met deze korte berekening willen aanduiden, hoe heideontginning een gezonde, rustige geldbelegging vormt en behalve werk aan talrijke arbeiders, tevens commercieele aantrekkelijkheid oplevert. Deze aantrekkelijkheid wordt grooter, indien de kapitalist niet slechts gronden aankoopt voor ontginning om deze daarna aan boeren te verhuren, doch zelf het boerenbedrijf ter hand neemt. De landbouw heeft behoefte aan actieve medewerking van ontwikkelde personen, die het maximum voordeel weten te trekken van de wonderlijke vooruitgang van de chemische wetenschap en van de landbouwtechniek. Er is geen bedrijf, waar conservatisme en routine nadeeliger zijn, dan in den landbouw, die tot taak heeft het ruimschoots leveren van goed en goedkoop voedsel aan de menschheid. De verwisseling b.v. van een handploeg voor een autoploeg, moet niet eerst na jaren van koppig verzet plaats hebben. Slechts eenige dagen geleden, werden de boeren door de regeering gewaarschuwd, dat een besparing op meststoffen als zuinigheidsmaatregel, noodlottig is. Het is treurig, dat deze waarschuwing noodig was. In zijn grooten roman Fécondité", be schrijft Emile Zola hoe een fabrieksteekenaar in Parijs op het denkbeeld komt uitgestrekte onvruchtbare landerijen door oordeelkundige bevloeing en bemesting, voor den landbouw geschikt te maken en hierin slaagt, trots geldelijke moeilijkheden en tegenwerking van boeren, die den stadsman eerst wan trouwen en hem daarna om zijn succes benijden. Dergelijke stadsmenschen" zijn ook in Holland hoogst noodig. Doch ook noodig zijn de krachten van vijftien duizend werkloozen om de thans nog onontgonnen helft van de provincie Drente in vruchtbaren grond te herscheppen. TH. VAN Huur Correspondentie Geheime spiritistische séance: In dank ontvangen. # * ? lllllllllHIMIIIIlUMIIIIIIIIIMIIIIIMnilllinilllMIMIIIIIMMIlMIIIIIIIIUIIIIllllllinilllUIIIIMIIIIIlllMfllllMIIIMMIIIinMMMIIMI Brandvrij, Vochtweren d, Isoleerend, Trek- en Krimpvrij ASBESTCEMENT VLAKKE PLATEN, LEIEN, GOLFPLATEN. Eerste Nederlandsche fabriek van Asbestcementplaten M A R Tl N l T", C'ruquiusweg 113, Amsterdai ongevallen O f! F A N Aansprakelijkheid v ^* T" * * " " Ziekten ROKIN 151 - AMSTERDAM Automobiel Brand Diefstal BOUWT TE NUNSPEET. Mooie boschrijke terreinen. Spoor.Tram, Electrisch licht, Telephoon. Inlichtingen M.ij DE VELUWE", Nunspeet. wereldoorlog, de strijd om de oppermacht van het Vaterland." Zij hadden samen aan 't station Charlottenburg boven op het via duct de eindelooze treinen met bloemen en groene takken versierd, gevuld met gees telijke idealen, vruchten van de zuivere liefde op zich zelf beschouwd", zien wegrijden. En dien avond, even voor 't inslapen, was het de dichteres van keizer Wilhelm I als aartsvader" te sterk geworden en opeens was zij in snikken uitgebarsten en had zich op hem geworpen, op den vinder van het nieuwe stelsel. Erich, Erich... hij zou nu k voor de eer van het Vaterland" zijn opgetrokken, de onze..." Weenend en snikkend hadden zij dien nacht, elkaar omklemmend hun groote smart beleden. Zij schaamden zich na dien nacht niet meer voor elkaar. Zij volgden de oorlogsberichten en bij elke overwinning, bij elke heldendaad, was het hun zoon", die nu .. ' Zeker hun zoon, zou dat k gedaan heb ben ... Hun zoon voerde een ruiter-attaque aan... Hun zoon was de eerste op de bres van het fort... Hun zoon zou in Paris... Hun zoon zou nu met het ijzeren kruis... Tot de eerste gewonden binnen Berlijn kwamen. De vinder van het nieuwe systeem der wettelijk gereglementeerde verplichting tot het huwelijk uit zuivere liefde en de dichteres van drie treurspelen, welks laatste geprezen was door de pers van Mosse (én slechts niet door de pers van Scherl, omdat Mosse de pers van Scherl finaal had opge kocht met den Lokal-Anzeiger" en de Gartenlaube" incluis), waren samen werkzaam in n hospitaal. Zij zagen nu de lammen, de blinden, de verminkten, de verdoofden, al, al, al de voor het leven gebrokenen En zij zagen de eindelooze stoeten der treu rende vaders en treurende moeders... De philosoof en de dichteres wisten, wat die leden, wisten wat die te lijden zouden hebben, lange jaren ... Ook de neef, de zoon van Otilie, werd binnengebracht. Een granaatscherf door de beide beenen, die afgezet moesten worden. De operatie gelukte prachtig maar drie dagen daarna was de zoon van Otilie ge storven. De avond na de begrafenis sloeg de dichteres de oogen op naar den philosoof. En de oogen van Erich weken niet uit. Zij keken elkaar recht en vast in de oogen, man en vrouw en zij voelden hoe eikaars blikken voor 't eerst, na lange, lange jaren rust vonden voor elkaar. Zij begrepen. Wellicht zouden zij thans ook hun zoon of hun zonen naar het kerk hof hebben gebracht... Dien avond voelden zij, dat zij de smart van het kinderlooze huwelijk waren te boven gekomen.