DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 6 Dec. '14. No. 1954 S.S. Rotterdam" van de Holland?Amerikalijn te New-York Stoomtrawler de trawl sleepende Eerf boek over de Zee Het gulden boek der zee, door J. W. baron VAN HAERSHOLTE. H. D. Tjeenk Willink & Zn. Haarlem. Non coquis sed convivis, of op zijn Hollandsen dit is geen boek voor zee robben doch voor landrotten. Niet dat een zeerob niet eens gaarne zal bladeren in dit gezellige werk, door den oud-luitenant ter zee J. W. J. baron van Haersolte geschreven, doch deze heeft bij de samenstelling er van in de eerste plaats gedacht aan hen, voor wie het verblijf op het natte element tot de uitzonderingen in het leven behoort en veel deelt hij zelfs mede, dat aan de bewoners van havensteden bekend mag worden on dersteld. Doch daarnaast staat ook velerlei, dat zelfs bij ingewijden niet algemeen be kend zal zijn en met al die ingrediënten heeft de heer Van Haersolten een onder houdend boek samengesteld, verlucht met heel wat mooie illustraties, waaronder een aantal groote, gedeeltelijk in kleurendruk uitgevoerd. Van enkelen geven we hier een reproductie. Een vast systeem zit niet in het werk. Wat op het gebied van zeevaart en visscherij in eigen land te koop is, wordt b.v. afge wisseld door een kijkje niet enkel op de Nederlandsche, doch ook op de Engelsche en Duitsche reuzenstoomers, dan krijgen we een beschrijving van een onderzeeboot, daarna een causerie over het Panamaka naal, enz. Het werk opent met een beschrijving van Hospitaalkerkschip De Hoop" NATUUR EN TECHNIEK HHIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHimlMmlIIIIIIIIIIIIMIIIlllllllllllllllllNIIIIIIHIII Onze vensterruiten Er bestaan twee soorten van glas, dat voor ruiten gebruikt wordt. Eerstens het heldere spiegelglas, dat altijd een duidelijk beeld doorlaat van de buitenwereld en tweedens het vensterglas", dat lang zoo helder niet is en de beelden soms in zeer scheef getrokken toestand tn ons oog brengt. Be weegt men het hoofd even heen en weer voor een ruit van vensterglas, terwijl men naar huizen aan den overkant kijkt, dan schijnen de rechte lijnen der gevels allerlei merkwaardige krommingen aan te nemen. De oorzaak van dit verschil in gedrag van de beide soorten ruiten ligt in de totaal verschillende fabricage. Zelfs de grond stoffen verschillen iets. Voor het maken van spiegelglas worden in bepaalde hoeveelheden potasch, krijt of soda, en zuiver zand goed door elkaar gemengd, om in groote ovens samengesmolten te worden Fig. 1. tot glas. Deze ovens worden met generatorgas gestookt, zoodat er een zuivere vlam verkregen wordt. Dit gas en ook de lucht, die vór het verbranden er van noodig is, wordt voor het verbranden verwarmd tot ongeveer 800 graden, zoodat op den haard, waar brandbaar gas en lucht elkaar ontmoe ten, een zeer hooge temperatuur kan ontstaan. Het mengsel, dat tot glas gesmolten moet worden, wordt gedaan in vuurvaste potten, die in de heete vlammen staan en 1000 tot 1500 kilogram glas kunnen bevatten. Die potten zijn op de fabriek zelf gemaakt (zie fig. 1) uit zuivere klei en gemalen scherven van oude potten. Er wordt bijzondere zorg aan besteed, omdat die potten alleen dan eenigen tijd in die hitte kunnen blijven zonder te barsten, als ze overal gelijke samenstelling hebben: de werklui, die ze maken, behooren dan ook tot de best be taalde. Zijn die potten uit de natte klei opgebouwd, dan worden ze zeer voorzichtig gedroogd en gegloeid; in gloeienden toe stand worden ze dan in den glasoven ge schoven (zie fig. 2) en gevuld, met het mengsel, dat het glas moet opleveren. Na ongeveer 12 uren is de inhoud van zoo'n pot in dun vloeibaar glas veranderd. In een moderne fabriek van spiegelglas is onder een ijzeren kap, ongeveer ter grootte van die van het station Weesperpoort, maar lager, de lange oven gebouwd, waarin de potten in twee lange rijen staan. Elke pot staat voor een opening, die door een valdeur afgesloten wordt. De pot wordt eruit ge nomen met een soort vork, die draaibaar bevestigd is op een wagentje, dat meestal door middel van een electromotor bewogen wordt en op rails loopt. De bestuurder grijpt met de vork onder den dikken rand van de pot en rijdt er mee naar den anderen kant van het gebouw, waar een groote platte tafel staat, gemonteerd op een onderstel, dat weer langs rails kan loopen. Ook be vindt zich daar een loopkraan, waardoor de Vader en zoon een reis per Rotterdamsche Lloyd van Rot terdam naar Padang. Het daarop volgend hoofdstuk is gewijd aan de Kon. PaketvaartMaatschappij, waardoor de schrijver tevens gelegenheid heeft het een en ander te ver tellen van ons Indië, het leven, het karakter der steden enz. Daaraan knoopt hij dan het een en ander vast omtrent de JavaChina-Japanlijn, om vervolgens den lezer in te wijden in het leven aan boord van een mailstoomer. Nu keert de heer Van Haersolie terug naar het vaderland om het over schipbreuken en ongevallen te hebben, waarbij de namen van de Berlin", de Mars", de Solo", de Eastwell" enz. in herinnering werden gebracht, en licht ons in een volgend hoofdstuk in omtrent een der voornaamste voorbehoedmiddelen tegen zeerampen: de lichttorens. Daaraan knoopt zich het volgende hoofdstuk vast, over de reddingsmiddelen, den arbeid der beide groo te Reddingmaatschappijen, die onze kust met de noodige reddingsmiddelen hebben geoutilleerd en natuurlijk wordt het een en ander verhaald omtrent merkwaardige red dingen. Het seinen op zee krijgt als nu een beurt, vervolgens wordt ons verhaald, hoe een schip gebouwd wordt, daarna komt de Nederlandsche zeesleepvaart, die de toestand en bekwaamheid onzer zeelui van den besten kant doet kennen, aan de orde. Een denk beeld van de inrichting en omvang der reus achtige mailbooten, in het bijzonder van buitenlandsche maatschappijen wordt in een volgend hoofdstuk gegeven en dan gaan we in eens tot de oorlogsmarine over: de be wapening van een oorlogschip, de constructie van torpedo's, mijnenleggers, onderzeesche booten, duikers. Daarop had eigenlijk moeten volgen het hoofdstuk gewijd aan ons marinepersoneel, doch alvorens dit te schrijven, vraagt de auteur onze aandacht voor de Rotterdamsche havens, voor de opleiding voor de handelsvloot, onze Noordzeevisscherij, het Panama-kanaal en het marineleven te Curagao. Na dan de opleiding van het marinep^rsoneel te hebben besproken, geeft hij Amsterdam als havenstad een goede beurt, wijdt vervolgens een hoofdstuk aan het zeilen, verhaalt wat er hier te lande voor den zeeman wordt gedaan om, na een paar grappige verhalen ontleend te hebben aan een bundel schetsen van L. A. Stof koper te besluiten met de vermel ding van ettelijke wetenswaardigheden op scheepvaartgebied. Men ziet het, de heer Van Haersolte springt van den hak op den tak en mannen van ernstige wetenschap zullen daarover wellicht bedenkelijk kijken. Maar juist die afwisse ling verhoogt, zouden we willen zeggen, de leesbaarheid van het vlot geschreven boek. We wenschen deze jongste uitgave der firma H. D. Tjeenk Willink & Zoon in veler handen, niet het minst in die van onze burgerscholieren en gymnasiasten, waarvoor het een ontspanning na het schoolwerk kan wezen, zeker van betere qualiteit dan de avonturen-verhalen, die thans schering en inslag vormen van de lectuur der hedendaagsche jongelui. * * * Mijnen aan boord van een mijnenlegger IIIIMIIIItllllllllllllMIflIIIIHIIIIIIII Fig. 2. pot uit den vork genomen kan worden, zoo dat ze met behulp van een paar lange stan gen met dwarsarmen over de ijzeren plaat omgekeerd kan worden (zie fig. 3). De inhoud, die intusschen iets afgekoeld en daardoor taai geworden is, valt als een deegmassa op de plaat en wordt nu door middel van een zware rol tot een platte koek uitgespreid; op den rand van de plaat liggen dwarslatten, die de dikte van de aldus verkregen glazen plaat bepalen. Natuurlijk loopt er wel eer. klein gedeelte van het glas over den rand heen, maar dit valt er af en wordt direct met een schop opgepikt en in een ijzeren kruiwagen geworpen. De han digheid, waarmee de werklui met die gloei ende lappen omgaan, is werkelijk bewon derenswaardig. Op figuur 3 is afgebeeld hoe werklui de pot omkeeren; de moderne fabrieken trekken gewoonlijk de rol er overheen door middel van kettingen, die door een electromotor op rollen opgewonden worden. Is de plaat gevormd, dan wordt er een ijzeren lat voorgelegd, die nu door dezelfde kettingen over de tafel gesleept wordt en de glazen plaat voor zich uit duwt; deze komt terecht in een oven, waar die tafel juist voorgeplaatst is en waarvan de val deur even geopend is om direct weer ge sloten te worden. Deze oven heeft ten doel om het glas zeer langzaam te doen afkoe len; ze is bij het inschuiven van het glas ongeveer 500°heet en koelt dan zeer lang zaam af tot de kamertemperatuur. Dit langzame afkoelen is noodzakelijk, omdat bij snelle afkoeling in het glas span ningen gaan optreden, die bij den minsten stoot de oorzaak zijn, dat het geheele glas uit elkaar barst. Dit verschijnsel heeft meni ge huismoeder al geconstateerd, als ze op een glazen blad een heete theeketel heeft laten staan; is de ketel weer weggenomen, dan loopt alles dikwijls schijnbaar heel goed af maar na eenigen tijd vertoont zich plot seling een barst, waarvan de dienstbode dan menigmaal de schuld krijgt, terwijl alleen de verwarming, gevolg van te snelle afkoe ling de oorzaak is. Om de plaat gemakkelijk van den tafel af te kunnen schuiven, wordt deze meestal met zeer fijn zand bestrooid. Dit gedeelte van de fabriek maakt een merkwaardigen indruk, doordat in deze groote afdeeling slechts een achttal werklui bezig zijn, die zonder lawaai en met groote snelheid met het gloeiende goedje weten om te gaan. Is de plaat, die nog heelemaal niet gelijkt op een spiegelruit, volledig afgekoeld, dan wordt ze uit den oven getrokken en met behulp van een kraan gebracht naar een andere afdeeling; ze wordt gelegd op een soort tafel, waarvan de oppervlakte gevormd wordt door rollen. Hier maken werklui er langs ijzeren linialen kerven in met een diamant, om de stukken eruit te snijden, die defect zijn en waar groote blazen in voor komen. Door de rol onder de kerf even op te heffen, breekt de plaat op die plaats door Nu moeten de rechthoekige platen geslepen en gepolijst worden om de verlangde eigen schappen te krijgen. Vór het slijpen is de plaat ongelijk en vrij dof. Een groot aantal platen worden met gips vastgekit op een ronde ijzeren plaat, die horizontaal bevestigd is boven den vertikalen as van een electrischen motor; die motor Fig. 3. bevindt zich onder de slijpzaal en de'as gaat door den vloer hiervan heen. Het vastkitten der glazen platen is een heel secuur werkje, daar ze precies horizontaal dienen te liggen. Op die tafel rusten twee glazen platen, die weer bevestigd zijn op schijven, die om assen kunnen draaien; deze assen gaan niet door het middelpunt van die schij ven. Wordt nu de onderste schijf door mid del van den electromotor rondgedraaid, dan wordt de bovenplaat door de wrijving mee gesleept en draait, al slingerende om de as, mee rond; tusschen de platen bevindt zich nat zand of grove amaril, zoodat door het ronddraaien de onderste platen en ook de bovenste elkaar afslijpen en mat worden en