w; i 6 Dec. '14. No. 1954 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND DE BELGISCHE VLUCHTELINGEN TE AMSTERDAM. Het Belgische kamp" in onze haven behoort weder tot het verleden. Om verschillende redenen heeft men het noodig geacht de vluchtelingen die op IJ- en Handelskade een toevlucht hadden gevonden, te evacueeren naar het kamp te Nunspeet en we wenschen hun van harte toe, dat zij het daar mogen hebben zoo goed als op Amsterdams grondgebied. Want werkelijk in de laatste dagen was het er zoo goed als men het kan verwachten, waar de overheid stond tegenover den eisch, dat men aan een dagelijks wassenden stroom dak en voeding zou verschaffen in een gelegenheid die absoluut niet bestemd is voor passantenhuis. Een paar kijkjes, die bewijzen, dat er getracht is de vluchtelingen zoo goed mogelijk te helpen, geven we hier nog. In de eerste plaats de kliniek, waar deskundig personeel, een arts, en een paar ervaringrijke pleegzusters zorgen voor zieken en herstellenden. In de tweede plaats de school, waarin niet minder dan 600 kinderen, verdeeld over 16 klassen, onderwijs ontvingen van dames en heeren onderwijzeressen en onderwijzers. Door beide instellingen is goed werk gedaan en in het bijzonder mag erkend worden, dat de school, in het leven geroepen door den oppersten beheerder van de inrichting, den oud-hoofdcommissaris H. S. Hordijk veel bijgedragen heeft tot bevordering van de orde en rust, die het toevluchtsoord gekenmerkt hebben. «IIIIIIIIIIHItlllMHHIIIIIItllHltllllllllllllllllllllllllllHIMIIIIII Illllllllillllllllll JllimillllinillllllllHlllimilMIHIIIIIlmlIlllllllimillYiflIMIIHIIIIIMIIinHIIIMIHIHim Muziek Meditaties Toen de oorlog op Europa viel met een gewelddadigheid die beklemde en waaraan niet was te ontkomen, leek het gevaar ook voor Holland zeer nabij. Een plotselinge, niet te weren aanranding dreigde, de gewone cadens onzer gevoelens, de gedachtengang werd verstoord; hetgeen vroeger als mis daad had gegolden, alle onrecht werd op -averechtsche wijze gebillijkt. Benauwend die loswoeling der onderste, niet meer vermoede aandriften, die, eenmaal in gang gebracht, zichzelf zouden voltooien en ook hier hare uitwerking niet zouden missen! Ontmoedigd en met geschonden vertrouwen moest die ?opzweeping der hartstochten worden gade geslagen. Wij bleven tot nu toe buiten den kamp, maar aanschouwden het vreeselijkste in den geest. Algemeen was de opstand: eensdeels de volkeren die vechtend stonden tegen ge waande belagers en bedriegers, anderdeels de velen, in heftig innerlijk protest tegen -al dat geweld, al die zoogenaamd schoone bezitsverdediging. Wie kon aanvankelijk zijne gedachten losmaken van.het algemeen gebeuren ? Wie dacht aan eigen gevoelens, aan muziek, nu zoo vele musici gebiedend werden weggeroepen ? Dat toen in die beroering reeds een stem vernomen werd van een toonkunstenaar, die zijn collegas weinig schoons voorspelde en nadruk legde op den finantieëelen ach teruitgang die verwacht kon worden, is een bewijs, hoe men, ook zelfs in die onverge telijke dagen, waarin men de ellende van <le geheele menschheid voelde, toch weer in de eerste plaats om zichzelf scheen te den ken, zichzelf als het belangrijkste ding in ons wereldstelsel scheen te beschouwen. Men had van een kunstenaar verwacht, dat hij verband zou brengen tusschen den volkerenstrijd en zijne stemming, dat hij een breede gedachte had uitgewerkt, en vond slechts een niet onberispelijk geschreven, weinig zeggend causerietje. Ondertusschen was bij menig kunstenaar, niet uit finantieëele overwegingen, het ver langen ontwaakt van hier te gaan, van alles weg, ver van die verruwing en onverdragelijke perfidie der menschen: Elke steun viel, alle deelen van aanraking eens zoo stevig en goed bevestigd, geraakten los, werden zwevend. Het verband tusschen die ?IIIIIIIIHIIIIMHIIIIIItimimillHIIIIIIIIIIIIIIUIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIMIIIMII volkomen vlak. (Zie fig. 4; door de pijp wordt nieuw slijpmiddel toegevoerd.) Is dit gebeurd, dan worden ze met zeer fijne amaril {in de huishouding beter bekend als messenslijp") evenzoo behandeld, zoodat ze veel gladder worden en eruit zien als fijn mat glas; daarna worden ze met doodekop" <een zeer zacht rood poeder, dat ook wel voor roode verf gebruikt wordt) gepolijst. Dit polijsten gebeurt wel met behulp van ?een groot aantal leeren proppen, die op een raam bevestigd zijn, dat over de glazen platen zoo bewogen wordt, dat de proppen voortdurend groote cirkelvormige stukken polijsten, die gezamelijk het geheele opper vlak bedekken. (Zie fig. 5) Is de eene kant van het glas klaar, dan wordt de andere kant op dezelfde manier behandeld. Alle platen komen dan in een bijzonder goed verlichte afdeeling van de fabriek om gekeurd te worden of ze vol komen gaaf zijn en of er geen luchtbelletjes meer in voorkomen; de fouten worden aan gestreept met verf en zoo mogelijk door Tiaslijpen verwijderd. Is dit niet mogelijk, dan wordt de plaat in kleinere verdeeld om <ie stukken met fouten weg te krijgen of ze wordt als mindere kwaliteit voor lageren prijs verkocht. In ons land wordt nog al wat mindere kwaliteit geleverd aan de spiegelfabrikanten; niet dat deze de mindere kwaliteit vragen, maar de buitenlandsche syndikaten maken zelf ook spiegels uit prima kwaliteit glas ?en kunnen natuurlijk gemakkelijk concurreeren, als de Hollandsche fabrieken steeds de mindere soort afleveren. Vele groote fabrieken hebben een aparte afdeeling, waarin spiegels gemaakt worden. Slechts zelden wordt in deze afdeeling een vreemde toegelaten; vooral ook, omdat de uiterste zorg besteedt wordt aan het vol komen stofvrij houden van deze afdeeling. De te verzilveren platen worden goed schoon gemaakt en zorgvuldig nagewasschen met enkelingen en de wereld scheen verbroken. Het vertrouwen, het gevoel van samenwer king was verdwenen. * * En nu... zijn wij allen nog hier! Hoe heeft zich alles schijnbaar hersteld! Auto matisch als in een organisme, waar ver scheurde weefsels door nieuwe celvorming weer aangroeien. De concerten in het Con certgebouw, waar men in het begin van dezen tijd een terugslag voelde van de koudheid om ons heen, zijn weer gewoon aan den gang; nieuwe operagezelschappen verrijzen weer als van ouds op helaas onvruchtbaren bodem en het muziekleven herstelt zich van zelf weer langzamerhand. Is dit een bewijs van onze zelf-beperktheid, die zich als sommige lagere diersoorten in een kapsel hult dat beveiliging tegen alle invloeden van buiten biedt ? Dat zou treurig zijn! Of is het een gevolg van het onuit roeibare verlangen naar muziek bij ons Amsterdammers? Een verblijdend teeken ware dit! Waarschijnlijk zijn beide oorzaken in het spel. De wondeplekken in ons heelen, hoewel het lidteeken blijft; wij hebben ons gedeeltelijk geïsoleerd, en leven in onze afscheiding bijna weer gewoon. Wat het muziekleven aangaat schijnen wij ons buiten alles te kunnen houden. Het grootste deel der zingende en spelende muziekmenschen gaat zijn gang en is blij te kunnen optreden, zij het dan ook op forten, waar tot nu toe de critiek niet werd uitgenoodigd, en waar het publiek dankbaar is voor wat het ook zij. Deze soort van muziek-uitvoeringen, hoe weinig zij misschien met muziek hebben uitte staan, zijn in elk geval beter dan de vele slechte kleine zaal-concerten" waarmede Amsterdam in andere jaren overstroomd werd, vele concertgevers finantiëel en artistiek jam merlijk bedrogen uitkwamen en de critici geplaagd werden. Zoo is het wegblijven van die concerten een der negatieve verdiensten van dezen tijd. (Er moest een maatregel getroffen worden om in het vervolg concerten met geïmporteerde en landeigen middelmatigheden te verbieden!) Misschien zuivert deze beroering eenigszins den werkelijken kunst zin van dilettantische pose en virtuose uiterlijkheid, en gaan wij dan weer een tijd tegemoet van waarachtige innerlijkheid, die wij zoozeer van noode hebben. Fig. 4. spiritus; met den te verzilveren kant worden de platen nu gelegd in een oplossing van helsche steen (zilvernitraat) in ammoniak (geest van salmiak) en druivensuiker (dit is het zoete bestanddeel van de witte aard appelstroop). De laatste stof werkt op de zilverhoudende helsche steen zoo in, dat zilver vrij gemaakt wordt, dat zich als een spiegel afzet tegen het glas; dit gebeurt pas bij 32°, zoodat door centrale verwarming de temperatuur langzaam verhoogd wordt tot dit punt bereikt is. Het lokaal waarin dit plaats vindt moet volkomen vrij zijn van stof, omdat elk stofdeeltje een vlek veroor zaakt in het zilver, die op den duur grooter wordt. De vroegere methode om spiegels te maken met een laagje kwik en tin wordt in het algemeen niet meer gevolgd wegens de hooge arbeidsloonen, die dit proces vereischt. Uit het vorige blijkt, dat spiegelglas door de langdurige bewerking nog steeds onder de duurdere glassoorten moet behooren. De verwerking van het gesmolten glas tot ven sterglas gaat heel wat sneller. Het is in samenhang hiermede dat ik vooral nu wil wijzen op de noodzakelijkheid van superieure muziek-uitvoeringen, die door hun gehalte dermate de hoorders in beslag nemen, dat andere gevoelens tijdelijk verdrongen worden. Al het middelmatige, dat in gewone om standigheden nog eenig recht van bestaan kan hebben is nu geheel overvloedig en nadeelig. Elk uitvoerende spanne dus zijne krachten in om hetgeen gegeven wordt, zoo volmaakt mogelijk te geven. Zoo kunnen de toonkunstenaars een groot aandeel hebben in de verdediging van onze gevoelens tegen vijandelijke machten. Zij hebben het in hunne hand onze prikkel draadversperringen der alledaagsche be slommeringen te verbreken en stormender hand ons fort van onverschilligheid of zwaar moedigheid te nemen. Daarbij gebruiken zij geen barbaarsch verdelgingsmateriaal, maar pacifieke onzichtbare middelefi, dikwijls zon der trompetten of bazuinen. Een enkele frase, gelijk het spel van Ter pander kan u zonder tegenstand overwinnen, of tot algeheele overgave dwingen, mits zij doel treft. En dit is het essentiëele van alle muziek: niet verbluffend spel dat in bewondering brengt, geen virtuose goochelarij met tonen, doch vergeestelijking die onweerstaanbaar gevangen houdt en geen bewustzijn doet ontwaken van de verdienste der uitvoering. De geest spreke! Wie kan dat bereiken ? Zeer weinigen, hoewel de conservatoria jaarlijks nieuwe afgerichten voortbrengen. Hier valt een lange moeilijke weg te bewandelen; enkelen hebben den ernstigen lust dien te gaan en te beëindigen. Zij, die hierin slaagden, gaan vrij uit; de krachteloozen, onvoorzichtigen, hinkenden en struikelenden worden aangehouden door den wakenden criticus! SEM DRESDEN * * * Psychologie van het Sint-Nicolaas-feest door BERNARD CANTER Waarom vieren wij het Sint-Nicolaasfeest? Is de vraag wel eens ernstig gesteld ? Op den vijfden en zesden December van elk jaar geven wij elkaar geschenken en De pot met gesmolten glas (waarvoor soda gebruikt wordt in plaats van potasch) blijft rustig in den oven staan; alleen wordt gezorgd, dat de temperatuur zoover daalt, tot het glas in de pot taai is. Een glasblazer doopt nu een ijzeren pijp met houten handvat in de massa, zoodat er een druppel glas aan blijft hangen; door in de pijp te blazen ontstaat hieruit een holle druppel, die door indoopen in de pot dikker gemaakt wordt, tot ze het verlangde gewicht heeft. Door nu lang te blazen en tegelijk de pijp te draaien en te slingeren gelukt het dien druppel uit te blazen tot een langen cylinder van ongeveer twee meter lengte en een halven meter middellijn. Dit werk is zeer moeilijk en de goede blazers worden zeer goed be taald. Het is zeer ongezond werk, zoodat die werklui meestal geen hoogen leefrijd bereiken. De onderkant van den cylinder wordt er af gemaakt door ze even bij de opening van den oven te houden, waardoor het glas aan den bodem smelt en naar den zijwand van den cylinder trekt. De bovenkant, die aan de pijp vast zit wordt er van losgemaakt door er een nat ijzer om te leggen; het heete glas barst dan langs het ijzer, zoodat een holle cylinder verkregen is; deze wordt in de lengte open gesneden en moet nu plat gemaakt worden. Hiertoe wordt de cylinder in een oven gebracht, waarin aan een kant zoo'n temperatuur heerscht, dat het glas week wordt; door middel van twee ijzeren staven wordt het glas nu op de doorgesneden lijn uit elkaar gehaald, zoodat een soort goot ontstaat, dïe op zijn kanten in den oven gelegd wordt, waarin ze langzamerhand ge heel plat wordt tengevolge van het gewicht. Is er een platte ruit ontstaan, dan wordt die verder in den oven getrokken, waar de tem peratuur iets afneemt en na nog verdere afkoeling ten slotte rechtop er ingezet; die oven wordt dan voor vele ruiten tegelijk als koeloven gebruikt. doen den kinderen een verhaaltje omtrent een bisschop uit Klein-Azië, waaraan wij zelf, sedert wij geen kinderen meer zijn, nauwelijks gelooven. Voor de katholieken heeft die goedheilige nog zin, nog veel zin, mag ik wel zeggen. Maar voor de protestanten, de vrijdenkenden, de joden ? Waar komt opeens die overgroote verdraagzaamheid vandaan ? Hoe is het mogelijk, dat de legende van den goeden Roomsch-Katholieken bisschop zelfs zich in den Qeuzentijd in Nederland heeft staande gehouden en de goed-Protestantsche Jan Steen den strooiavond tot het onderwerp van een leutig Geuzenhuistableau kon maken? Er zijn verschillende oorzaken voor. Ten eerste dan, al wat voor de kinderen is, heeft een lang en taai leven. Onze sprookjes, onze wiegeliedjes, onze baker rijmen, aftel-rijmpjes, onze termen voor knikker- en bikkelspel handhaven zich door de eeuwen. Van vele, door de kinderen on derling bij hun spel gebruikte termen, is de oorsprong niet meer na te gaan. Eune, deune, flip-flap, stamt wellicht (un, deux) uit den Fransche tijd. Maar uit welken tijd stamt een uppie schieten"? Uit welken tijd, een vrij-boontje schenken?" Voor spek en boonen" meedoen ? Het zal wel de drang der kinderen" zelve geweest zijn, die ondanks inquisitie, beel denstorm en hervorming, ondanks het gebod, de katholieke kerken verborgen te bouwen en ondanks de naasting" van de niet ver borgen katholieke kerken, den tint van den zesden December in eere heeft doen houden. Daarbij kwam de herinnering aan de eigen jeugdgenoegens op strooi-avond en zes De cember bij de ouderen, die, op hun beurt de kinderen verblijdend, iets mee-leefden van de vreugden, vroeger door heri gesmaakt. Het is een van de liefelijkste eigenschappen in den mensch, dat hij tracht het genoegen en het genot dat hij in de eigen jeugd heeft genoten, op ouderen leeftijd weder op zijn beurt aan kinderen te verschaffen. Het goede dat men aan een kind doet is daarom van groote vruchtbaarheid, van ver dragende kracht. Het is een dórgeven van goeds en liefs door de eeuwen heen. Welk een teleurstelling is het niet voor velen onzer, wanneer zij op lateren leeftijd bemerken, dat de dingen, die ons in de jeugd verheugden, het opkomend geslacht niet meer bevredigen. Daarentegen herleeft in iemand de vreugde zijner jeugd, als hij op Fig. 5. Omdat dit vensterglas niet geslepen wordt heeft het vele plaatsen met verschillende dikte en vertoont het menigmaal streepen, zooals ook wel te zien zijn bij het bellen blazen van zeepsop; in beide gevallen ont staan die streepen, doordat een druppel vloeistof langzaam van boven naar beneden zakt bij het uitblazen van de taaie massa. De fouten in het vensterglas maken alleen de allerbeste kwaliteiten bruikbaar voor foto grafische platen. Elk foutje in het glas moet immers bij het afdrukken van de platen op het papier zichtbaar worden, omdat die plaatsen met een fout het licht op andere manier doorlaten dan de rest van het glas. Ook de dikte voor die platen mag niet te groot zijn, anders passen ze niet in de chassis. België was tot nu toe bekend voor de goede kwaliteit vensterglas, zoodat de meeste fabrieken van fotografische platen Belgisch vensterglas gebruiken. Meestal worden van vensterglas twee soorten gemaakt van verschillende dikte; het enkele vensterglas is dun en niet sterk, ouderen leeftijd het spel zijner jonkheid weer door de jongeren ziet waardeeren. Welke moeder heeft niet de eigen jeugd met zoeten weemoed in n oogenblik door leefd, als ze 't eigen dochtertje de pop ziet aankleeden, naar bed brengen, vertroetelen. Is het niet in enkele aanzienlijke families gebruik, dat de poppen zorgvuldig bewaard worden en later weer bij feestelijke gelegen heden dienen voor 't nieuwe geslacht? Zeker, er moet een bijzonder groot kin dervriend geleefd hebben ergens in een ver land. In een vér land, want alleen uit verre landen kunnen sagen geloofd worden. En de lieve dingen, welke die kindervriend toen bedacht heeft, ze blijven zich voortplanten tot op dezen dag. Wat gij goeds aan de jeugd doet is duurzaam. Want eeuwig is de jeugd en onveranderlijk. Kinderen leven instinctief. Zij gelijken door de geheele wereld op elkaar en vormen de ware inter nationale wereld-broederschap. Zij gelijken ook door alle eeuwen op elkaar. Het kindje, dat 2000 jaar v. Chr. in 't oude Egypte met schapekootjes bikkelde of krijgertje of ver stoppertje speelde, was niet anders dan het kind, 't welk het heden ten dage doet. Het kwade, dat de mensch als kind heeft ondervonden, maakt hem zeer bitter, tot op hoogen leeftijd. Men vergeeft het moeilijk degenen, die ons een treurige jeugd hebben bezorgd. Dit is begrijpelijk. Het kind is af hankelijk en weerloos. Al het slechte, dat het kind wordt aangedaan, wordt later pijn lijk gevoeld als een daad begaan tegenover een hulpelooze. Daarom is degeen, die het kind kwaad doet, een lafaard. Hij maakt misbruik van zijn macht tegenover een zwakke. Velen worden door een vreugdlooze jeugd zoo verbitterd, dat zij later op hun beurt ook de jeugd geen vreugde gunnen. Maar zelfs meer beschaafden en gevoeligen voelen nog wel afgunst als ze de jeugd meer of veel meer zien genieten dan hunzelf be schoren was. Dat heb ik in mijn jeugd niet gehad, zoo waren mijn vader en moeder niet voor mij", zijn vaak-gehoorde uitdruk kingen ook in niet onbeschaafde gezinnen. Talrijk echter zijn de voorbeelden van men schen, die het gemis aan vreugde in de jeugd zoo sterk gevoelen, dat zij de eigen kinderen verwennen en vertroetelen en in alles hun zin geven, beseffend hoeveel leed hun door altoos verbieden, altoos mpraliseeren, altoos reglementeeren in hun jeugd was beschoren. maar vrij egaal, terwijl het dubbele veel dikker is en daarom ook sterker, maar meestal meer ongelijke plaatsen vertoont. In ons land bestaat een fabriek voor dubbel vensterglas, die voornamelijk met buiten landsche arbeiders moest werken, omdat hier te lande geen geschoold personeel te krijgen was. De buitenlandsche fabrieken erkennen het bestaan van deze fabriek op zoodanige manier, dat ze in ons land zeer lage prijzen noteeren voor het dubbele glas en hooge voor het enkele, dat hier nog niet gemaakt wordt. De rijen cylinders in een spiegelglasfabriek vertoonen menigmaal prachtige kleurschakeeringen; de schilder Heyenbrock, die zoovele tafreelen uit de techniek schitterend heeft weten weer te geven, heeft indertijd ook eenige pastels geëxposeerd, die deze kleureffecten prachtig deden uitkomen. Voor de volledigheid kunnen we nog even het draadglas bespreken, dat dienst doet op plaatsen waar gevaar bestaat voor veelvul dige breuk, zooals voor daken en voor plaat sen, waar onze lieve straatjeugd de heer schappij voert. Dit soort glas wordt gemaakt op de ma nier van spiegelglas; eerst wordt een dunne plaat gerold en hierop een ijzeren draadnet gelegd; nu wordt hierover een nieuwe portie glas gegoten en weer gerold, zoodat het draadnet tusschen de twee lagen glas vastgesmolten ligt. Dit soort glas wordt niet geslepen en is daarom wel doorschijnend, maar niet doorzichtig; het uiterlijk ervan doet zien hoe ongesiepen spiegelglas eruit zou zien. Als dit draadglas breekt kan het niet in stukken uiteenvallen, omdat het draad net de stukken stevig in elkaar hotfdt. Gegolfd of gefigureerd glas voor ondoor zichtige ruiten wordt gemaakt door een rol te gebruiken met gleuven of met ingegra ven figuren. O.