DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 13 Dec. '14. No. 1955 Dramatische Kroniek ' Bij het openen eener rubriek Dramatische Kroniek" in dit Weekblad vind ik het noodig, ongeveer het karakter aan te duiden, dat ik haar wensen te geven, en om in den loop der tijden mogelijke verwachtingen niet telkens te leur te stellen, begin ik met te zeggen, wat zij niet zal zijn. Dit met het oog ook op een verzoek dat ik van hier en daar kreeg, om eene première toch vooral direct in De Groene" te bespreken. Deze wekelijksche Kroniek zal niet zijn eéne bespreking van alles, hetgeen te Am sterdam en elders op theatergebied voorvalt, en alzoo niet eene volledige serie tooneelverslagen, zooals de dagbladen die terwille hunner lezers moeten geven. Ik heb zelf, nu ongeveertienjaarigeleden,in?De Telegraaf" dit werk een seizoen lang gedaan, en ken er, met de voordeelen, de vele bezwaren van. Het groote bezwaar er aan vind ik dat, door het haastige van het halsoverkop voor het Ochtendblad, onmiddellijk na de voorstelling, laat in den nacht neergeschreven verslag, het oordeel niet altijd genoeg bezonken kan zijn. Komt dit er bij onbeduidende blijspelletjes of onbelangrijke tooneelspelen niet zoozeer op aan, bij voorstellingen van serieus kunst gehalte en die wenschen ernstige kunst liefhebbers toch vooral op het tooneel te zien, nietwaar ? weegt dit nadeel van het haastige zwaarder. ' Wanneer de criticus, behalve een scherp opmerker en een geestig mensen, ook nog een artiest is en ik kan mij bijna niet voorstellen, hoe iemand, die zelf niet als kunstenaar voelt, in 't openbaar over kunst durft te oordeelen zoo kent hij, daar hij bet zijn leven lang in zich zelf verwonderend waarneemt, het fijne, subtiele proces, dat een kunstwerk in zijn artiesten-psyche doet ontstaan. Dikwijls is het eerst na langen tijd, dat hij zich bewust wordt, hetgeen hij van een boek, en ook van een tooneelstuk ondergaan heeft, en, ontdaan van kleinere bijkomstigheden en voorbijgaande aandoe ningen, ziet hij laterfpas in'zich het zuivere geestelijke beeld van het gelezene in een boek of geziene op het tponeel. De haastige dagblad-journalistiek kan zich aan dergelijke overwegingen niet storen, en de verslaggever, die 's nachts om 12 uur of later op straat staat, heeft te zorgen, dat den volgenden ochtend de lezer, die daar recht op meent te hebben, bij zijn kopje thee en zijn kadetje het oordeel van den criticus over eene première of eene reprise verneemt. Ik schrijf dit allerminst met eene zekere geringschatting. Ik heb dit dikwijls zelf k moeten doen, en zoo het mijn plicht was zou ik het weer doen. Juist echter omdat ik dit werk bij ondervinding ken weet ik er de bezwaren zoo van, en ik herinner mij ook, hoe dikwijls ik er bij gedacht heb: hoe liever zou het mij zijn, als ik mijn critiek wat kon doen bezinken, en het zooeven geziene rustig in mij kon laten nawerken." Ik herinner mij hierbij de woorden, die mevrouw Mann-Bouwmeester kort geleden nog tegen mij zeide: Jongen, denk tr om het is zoo moeilijk een oordeel te geven l" Ook nog een andere verzuchting is dik wijls bij mij opgekomen, namelijk deze: Wat moet ik hier nu in hemelsnaam over schrijven? Het heeft mij niets gezegd, niets aangedaan, en het ware mij liever, er in 't geheel niet over te spreken." Maar de dag blad-lezer neemt hier geen genoegen mede, en pruttelt als er niets gezegd wordt over een stuk, waar hij van plan is heen te gaan, terwijl de theater-directeur moppert, als het nieuwe stuk genegeerd is in een courant. Aan al deze verplichtingen zal ik in deze Dramatische Kroniek" van de Groene" onttrokken zijn, en de Groene" kón mij er van ontslaan, omdat het geen dagblad maar weekblad is. Men zoeke alzoo in deze kolommen geen getrouwe, verplichte bespre king van precies alles wat op ons tooneel te Amsterdam en elders vertoond is, maar en kel van datgene, wat genoeg indruk op mij gemaakt heeft om er mij gaarne over te doen schrijven of wat ik om andere redenen nut tig ter bespreking vond. Ik ben hierbij ook niet aan tijd precies gebonden, en het zal wel eens voorkomen, dat eene voorstelling of gebeurtenis op tooneelgebied eerst langen tijd na de première of het voorvallen be handeld wordt. Ik vond het noodig, dit alles bij het openen dezer Kroniek even te zeggen, omdat anders meer of is het wellicht minder? er van verwacht kan worden dan zij geven zal. * Wat nu aangaat den standaard der beoor deeling van tooneelkunst, ik geloof, ondanks alle teleurstellingen, die men op dit gebied in Nederland doormaakt, en ondanks alle treurige toestanden in de tooneelwereld de finantieele misère niet te vergeten dat, hetgeen voor de liefde geldt ook nog steeds voor de tooneelkunst moet gelden. In de liefde is het mooiste niet mooi genoeg." In de tooneelkunst ook niet. ?Hoewel ik niet zou willen zeggen, dat ik in alle opzichten zijne inzichten deel, vooral niet op technisch gebied, zoo heeft Edward Gordon Craig toch gulden woorden over tooneelkunst en toöneelkunstenaars geschre ven, die ik in deze eerste kroniek in het vaandel van mijn waardeerings-standaard wensch te schrijven, in zekeren zin ook als strijdprogram. Our enemies are vulgar display, the lower public opinion and ignorance." What the theater people have not yet quite comprehended is the value of a high standar>t and the value of a director who abides by it." Ik beschouw nu eenmaal theater-voor stellingen niet als publieke vermakelijkheid", maar ik heb een even hoogen standaard voor tooneelkuhst als voor poëzie, voor schilderkunst, en zelfs voor muziek. Niet het amusement, de verstrooiing, maar schoon heid is het wezen van tooneelkunst. Craig heeft het eens terecht gezegd.: Once let the meaning of this word Beauty begin to be thoroughly feit once more in me Theatre, and we may say that the awakening day of the Theatre is near". Minder van tooneelkunst verlangen dan schoonheid is haar tot publieke vermakelijkheid ver lagen. Ik weet, dat het veeleischend gevonden wordt, een hoogen standaard voor tooneel aan te leggen in tooneel-critiek, met het oog vooral op slechte opleiding en slechte toestanden, ook financieel-materieele. Z is het zelfs veeleischend gevonden te ver langen, dat op ons tooneel mooi, zuiver Nederlandsch wordt gesproken. Over 't algemeen is de verzorging en zelfs de uit spraak van het Nederlandsch op ons tooneel zeer slecht. Er zijn er onder onze beste, meest begaafde acteurs en actrices voor al actrices die onze schoone taal met bedenkelijk plat accent spreken, en die nooit geleerd hebben, hoe een s" of z" goed uit te spreken. Het wordt veeleischend of vitterig genoemd, hierop eene aanmerking te maken. Toch behoort een critiek, die haar plicht kent, zoolang hiertegen t vechten totdat op de planken van onze beste theaters onze Nederlandsche taal op haar best en zuiverst gesproken wordt. Evenzoo heeft, meen ik, de critiek te doen inzien, dat het tijdperk van den cabotin" en den m'as-tu-vu" voorbij behoort te zijn, en een acteur behoort te zijn, zooals Craig het zoo juist uitdrukt the man who possesses< both a rich nature and a powerful brain." De critiek heeft niet in den acteur te bewonderen den speler die zoo natuur lijk" speelt, zooals de fotograaf een photo neemt van de natuur, niet den imitator, maar hem, die, zoo als Craig het alweer zoo juist uitdrukt invents with the aid of Nature," den schepper dus, den createur. Zoo als de schilder, die artiest is, van een portret iets anders zal maken dan een imitatie van gelijkenis, zoo zal de kunste naar acteur niet alleen de uiterlijke gelijke nis geven, niet alleen in de huid van den door hem voor te stellen persoon kruipen, maar ook in de psyche, en alzoo niet enkel het lichaam nabootsen, maar vooral den geest van dien persoon daarin scheppen. Scheppen, creeëren, dit verlang ik van den acteur evenzoo als van den musicus en van den dichter; en de hoogste standaard van den kunstenaar is niet te hoog voor den tooneelspeler. Als meu den hoogsten standaard niet voor tooneel aanlegt, wordt het nooit wat ik, en zeker met mij honderden tooneel-lief hebbers, droomen, dat het nog eens worden zal, de voorstelling in schoonheid van de schoonste en verhevenste ideeën en gedachten, tevens van de door deze veroorzaakte stroomingen en conflicten en catastrophen in de menschheid en hare evolutie. Dit ideaal is in het Oosten door het tooneel reeds bereikt ge worden, en ik hoop daar later nog'eens op terug te komen. Het tooneel is daar onaf scheidelijk van het volksleven, van gods dienst, en van filosofie, en het allerhoogste wat men hier privilege van wijsbegeerteprofessoren en theologen acht wordt daar, maar dan in schoonheid, aan het gewone volk op het tooneel vertoond Alzoo dit artikel was maar eene vooraf gaande waarschuwing van het in te nemen standpunt. HENRI BOREL. * ? * - APfiNZEEP. Maakt de koekepan als een ' 1. Uw vaatwerk en kachelzink doen glinsteren. Slijpt de messen zonder kras sen blank en scherp. DE SCHUURZEEP. BEGRAFENIS-ONDERNEMING J. D. STRUIJS & Zn. Prinsengracht 837. Telephoon No. 906. Keunen's Turnartikelen en Schoolmeubeles HOLLANDSCH fabrikaat. Amsterdam. Dir.: J H. Keunen - W. G. Hasper. HMARETHA BOAS, Oosterpark 29, Telefoon Z. 5007. Péfare et Manicure. Dagelijks te consulteeren STEUNZOLEN (systeem Prof. HOFFA) met opstaanden buitenrand, die de ronding van den hiel omvat, herstellen den platvoet. J. A. MASSING, O. Z. Voorburgwal 334, Amsterdam, tegenover het Binnen-Gasthuis. J. A. J. SCHOKKING, Opticien-Instrumentmaker. Spui 82.?Tel. 6876. AMSTERDAM. SPECIALITEIT IN KKII.I.E* enz.»oob volgens voorschrift van alle H.H. Oogartsen. (Electr. Draaierjj en Slijperij). H. LA6AS, AMSTERDAM, ELEKTRISCHE LUIE BROODBAKKERIJ v,*-^^^,^ JUL. «.um^rv/j TELEFOON 46n z. SPECIALITEIT IN ALLE BROODSOORTEN. ERVEN KRAMER ? WIJDE KAPELSTEEG 4 D AMSTERDAM ? ? TEUEPHOON N°266 $| ? FABRIEK VAN KANTOORBOEKEN-? DE ^W e e k "blad -voor HSTederlaiad. kost slechts f 1.65 per kwartaal. Een streeling voor de tong, een opwekking voor de maag, een waar genot voor kenners, 18 OUD'S KINAWIJN (vin tonique apéritif) Alom verkrijgbaar. Benige fabrikanten WED. B. OUD Pz. & Co., PURMEREN D. Hygiënisch Gebreide : Onderkleeding. : ONZE weefsels zgn sterk, porens en elastisch. ONZE modellen zijn solide afgewerkt en practisch. Modellen voor Dames, Hoeren, Kinderen. Luier mand in zuiver wol (Jaeger en wit), katoen Lahmann en fll d'ecosse. Zichtzen dingen worden op aanvrage door geheel Nederland gezonden. Zwolle. Kez.van Huiden. JE GLOBE". Gevestigd te 's-Gravenhage, PLAATS lla. Maatschappelijk kapitaal: Gen JHHIioen tinlden. Directeuren: J. N. VAN DEN BERG en Mr. J. B. ZUURDEEG. Levensverzekering zonder en met geneeskundig onderzoek, lijfrenten, studiebeurzen, ongelukken-verzekeringen. ?il andere dubbel fijne BIJ [. P. P OliIJSM 4? 2BOON, Sotteröaai NATUURLIJK SPRUDELSALZ SllZ _ is dsraSleen echte Karlsfiader Voor Namaak en verva'sching wordf gewaarschuwd. BEGRAFENISVEREENI6ING TE AMSTERDAM . SAX J r. P. C. HOOFTSTRAAT 38. Telef. Zuid 341, Uw tandarts of medicus zegt u. gebruik Leukodont ik ken de samenstelling en weet bij ervaring dat het uitstekend J is voor tand en inond. RENAULT Automobielen. Importeurs voor Nederland: GRUND MALIEBAAN 71 UTRECHT. Telefoon Interc. UTo. I8S«. JAPONNEN. ADRIAAN SCHAKEL, Heiligeweg 11-17,,A'dam. Alle benoodigdhedcn Solide Billijk. g^5 ~ gS' "-3 8. BLAZER Solo-Bassist Concertgeb. Orkest. Amst. Ceintuurbaan 141. - Tel. Z.I4I7. Vriend, kom bij ons eten!" Goed: op n voorwaarde! Je moet zorgen, dat je een flacon WED. JOHN GAY S PICCALILLISAUS op tafel hebt. Deze saus kruidt alle spijzen en sedert ik ze gebruik, wil ik ze eiken dag hebben. Je kunt ze bestellen bij je leverancier. Mocht deze ze niet verkoopen (maar hij verkoopt ze!) schrijf dan naar de N.V. DE HOUTTUINEN" A M S T E B I»A M. CUiUKLUU LUIK D A Tij fl ¥ HQUÜAMSTERDAM, IROOBBAXKSIJJ lAUL U. MüM, ROTTERDAM, levert BROOD bereid uit de BESTE GRONDSTOFFEN. DE BONT & LEYTEN'S BORSTPLAAT ?s DE BESTE. Z03IER- EBT WiNTEEVERBLUF. T 10 _ _ _ AKXHKH. EERSTE NED. MACH.-GLASHANDEL der Firma GONST. J. F. PONT, Lijnbaansgracht 210, Amsterdam. Glas voor Voedingsen Genotmiddelen. KRISTAL en HALFKRISTAL. Internationale Transport-Maatschappij voorheen VAN DER HOOP & Co. AMSTERDAM. Directeur: JACS VAN DER HOOP M.Pzn. Verhuizingen. ? Bewaring van Inboedels, Expeditie. Agentschap der Neder!, Stoomboot-Reederij. Dagelijksche sneldienst naar en van den Rijn. ALLEN DRAGEN Kousen en Sokken -van WICIIER JANSEN UTRECHTSCHE TRICOTA6E FABRIEK UTRECHT. AVIATA" Garantie Kousen en Sokken Gegarandeerd voor 6 maanden. Wij verstrekken gaarne adressen van wederverkoopers.