Zondag 27 December DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND ONDER REDACTIE VAN Prof. Mr. J. A. VAN HAMEL, Prof. Dr. H. BR|UGMANS, Mr. E. S. OROBIO DE GASTRO Jr., Dr. FREDER1K VAN EEDEN, Mr. G. KELLER, Secretaris. Abonnement per 3 maanden / 1.65 Voor het Buitenl. en de Koloniën p. j., bij vooruitbetaling fr. p. mail 10..Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken en Stations verkrijgbaar 0.125 UITGEVERS: VAN HOLKEMA & WARENDORF KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM Advertentiën van 1?5 regels /l.25, elke regel meer . . Advertentiën op de finantieele- en kunstpagina, per regel Reclames, per regel ?0.25 0.30 «0.40 INHOUD Blz. l: Fransche miskenning van Nederland's zorg voor zijn neutraliteit, door v. H. Een Vlaamsche Voorman her dacht, door mr. Alberik Deswarte. Buitenl. Overzicht, door dr. G. W. Kernkamp. 2: Het vermoedelik lot van Generaal de Wet, door dr. E. C. Godée . Molsbergen. De oorlog der Volks legers, I, door Habé. Feuilleton: Het ;Gebed, door Bernard Canter. 5: Muziek in de Hoofdstad, door Sem Dresden. J. J. L. de Sonnaville f, door ,Ant. Averkamp. 5: Voor vrouwen, door Elis. M. Rogge. Vliegongelukken, .. door J. F. v. O. 6: Koloniën: de Oorlog ?. in het Oosten, door J. C. v. E. Dram. Kroniek, door H. Borel. 7: Het Jubi leum der Bibliotheca Rosenthaliana. De Kabouter van Lincoln, eer, Kerst' sprookje, door Magda Peeters. 8: Po litiek Weekoverzicht van Labasky. 9: Fin. en Econ. Kroniek, door J. D. Santilhano. 10: Mevr. de Boer-van Rijk als Kniertje", door J. H. Jurres. De waarde van een schilderij door H. L. Berckenhoff. " Julius Pruttelman Brommeijer. 11: Teekening Joh. Braakensiek. Schaakrubriek, door dr. j. P. Olland. 12: Dam; rubriek, door K. C. de Jonge. Bijvoegsel: Kerstmis 1914, door Joh. Braakensiek. Kerstlied van Hendr. C. van Oort. iiiiiiiiiiniiiii nmiiMmiiimmimiii n in Fransche miskenning van Nederland's zorg voor zijn neutraliteit. Open brief aan den Heer G. Clemenceau. Het is inderdaad verbazingwekkend, dat nog steeds sommige stemmen in Frankrijk meenen, te moeten voortgaan met aanvallen op de wijze, waarop Ne derland zich neutraal heeft gehouden en houdt. Terwijl men meenen zou, dat hierover nu wel voldoende licht was verspreid, gaan de toespelingen steeds door. Met name is het de Senator en oudMinister Clemenceau, die niet tot ander inzicht schijnt te kunnen komen. Zijn blad L'homme enchatné" bevat telkens artikels tegen Holland. In de Nieuwe Rotterd. Courant van 17 December 1.1. kwam nu weer een uit voerig onderhoud met den Tijger" (Clemenceau's politieke bijnaam) voor, waarin deze nog maar steeds volhield, onweer legbare bewijzen in handen te hebben van eene betreurenswaardige gezind heid" bij onze regeering. Gevraagd, aan wie die bewijzen dan moesten worden toegeschreven, ant woordde de heer Clemenceau: ik be treur het, u den naam des schrijvers niet te kunnen noemen. Daarvoor be kleedt hij een veel te hooge en verant woordelijke post in uwe regeering. Uit die stukken blijkt, dat tijdens het uitbre ken van den oorlog de neiging bestond bij de Nederlandsche regeering, om zich bij Duitschland aan te sluiten". En zoo ging het door, krenkend, geheimzinnig en steeds volhoudend. De heer Clemenceau is een man, naar wien in zijn land velen luisteren, en die naar zich weet te doen hooren. Men zou ten onzent kunnen zeggen, dat het ons niet schelen kan, wat ginds verder wordt verteld. Naar de meening van De Amster dammer" behoort men evenwel zulke mededeelingen niet door te laten gaan. Daarom richt hij tot den heer Cle menceau den navolgenden Open Brief, zeggende: noem man en paard, f staak uwe aantijgingen. Lettre M. Georges Clemenceau. Monsieur Ie Sénateur. Vous permettrez a la Hollande un grand geste d'étonnement, et une demande cat gorique. On se passerait aisément des deux, si nous ne vous savions une autoritéde votre pays, et si laFrance nenousétait rien! Non seulement votre journal l'Homme enchatnécontinue ses reproches contre la fagon dont la Hollande s'acquttte de ses devoirs de neutre;" mais volei qu' un collaborateur du Nieuwe Rotterdamsche Courant" vient de nous faire part d'une conversation, dans laquelle vous lui avez répétéles mèmes doléances. Je possède," lui disiez vous, des preuves incontestables, montrant la disposition vidente du Gouvernement hollandais, a se ranger du cotéallemand, au moment de l'explosion de la guerre." Vous faisiez allusion a un traite secret militaire"; même a l'inclinaison de s'unir a 'l'Empire. Ce ne serait que par leur sens d'intérêt egoïste, et peu a peu, que les malins Hollandais ont pris, tant bien que mal, la position de neutres." Et vous avez terminéen précisant, si préciser" peut se dire que vous possédiez des preuves documentaires, dont vous avez tout de même refuséde nommer l'auteur parce qu'il occupe une place trop levée et responsable dans Ie gouvernement neerlandais." * Nous n'avons ni envie, ni besoin, mon sieur Ie Sénateur, de discuter ces propos. Ce n'est absolument pas comme apologie, ou comme captatio benevolentiae, quecette lettre vous est adressée. Mais nous tenons a vous dire qu'en continuant a vous exprimer ainsi et a demi sur notre pays, vous prenez une position tout a fait regrettable et injuste. Voila déja bien des fois, dans les derniers temps, que nous autres, Hollandais, avons remarquécombien la France est peu au courant des véritables sentiments nourris envers elle au dela de ses frontières. N'est il pas curieux, par exemple, qu'en même temps que courent vos assertions, on trouvera chez nous, abstraction faite même de tout pour ou contre aux points de vue poiitique et militaire, des sympathies et des respects a peu pres unanimes pour votre nation? Cela ne peut pas vous tre tout a fait indifferent. Néanmois, une fagon d'agir comme la vótre, qui s' expHque comme une nonchalance tonnante envers notre opinion publique, ne peut que contribuer a un loignement psychologique. * En face des protestations hollandaises, refutant la moindre tracéd'une concession envers l'AIlemagne, vous n'avez qu'un sourire incrédule. A la bonheur! La Hollande se sait un peu dans la position de Sabine: Egale a tous les deux jusques a la victoire, Elle prendra part auxmaux, sans enprendre a la gloire." Mais voici que vous lancez contre notre nation, contre chaque personnage occupant chez nous, une place poiitique levée et responsable" une des plus graves insinuations collectives. 11 est bien certain que la nation entière se lèverait avec indignation contre l'homme d'état et contre Ie gouvernement, qui pr parerait ou aurait préparé, qui mettrait pu aurait mis par crit, un rapprochement antineutral envers nos voisins de l'est. Et nous avons pleinement confiance, qu'aucun de nos politiciens responsables ne s'est laisséaller dans cette voie. Tout en persistant dans votre système, en laissant planer un doute sur nos hommes politiques, sans préciser, vous nous refusez en même temps les informations qui, si elles sont exactes, seraient pour nous de la plus grande importance. Vous tes, n'est-ce pas, monsieur Ie S nateur, démocrate! Celi fait, que vous aimez la candeur, et détestez toute cachotterie et les airs d'importance diplomatiques. 11 vous plait a renseigner et a informer. Laissez-nous vous dire que si, en effet, vous possédez des renseipnements sur un personnage poiitique ou sur la politiqus hollandaise, il ne faut pas les refuser a la Hollande! Tant que vous ne Ie ferez pas, nous pourrons rappeler une autre poque historique, dont vous tiez, ou les renseignements qu'on possédait mais qu' on ne pouvait communiquer", et les pièces qui prouvaient tout mais qu'on ne pouvait publier", n'ont servi que pour alimenter les diffamations et les fausses accusations! Dans ces temps la, vous les avez condamnées. * * * Nous acceptons comme sincères vos prote stations platoniques et répéiées d'admiration pour notre pays. Il y a peu d'années que Ie premier rédacteur de ce journal avait Ie plaisir de causer avec vous, a Paris, sur nos deux patries et sur les Hens qui les rapprochent. Vous nommiez spécialement les tulipes, qui vous faisaient retourner régulièrement chez nous. Vous n'ignorerez pas, qu'en Hollande il vit encore autre chose que ces fleurs silencieuses et légantes: un peuple, dëtestant de se voir Ie sujet d'insinuations aussi tenaces qu'injustes. Un tigre ne refusera pas, de sortir ouvertement de sa cave ! Si vous croyez pouvoir prouver ce que vous ne vous lassez pas de répéter, noem ons man en paard' : citez les noms et les dates. Sinon, brisons la. v. H. ? * ? Een Vlaamsche Voorman herdacht LODEWIJK DE RAET. f In mijn ballingschap komt de de onge looflijke treurmare toe: de Raet is dood! Strak staar ik vór me, verbluft, benauwd, en twijfel Een maand geleden spraken we elkaar over het kwellende heden,, over den door somberen crisis, en verlieten elkaar, tóch met een warmen handdruk bezegelend het uitgesproken vertrouwen in Vlaanderens, in Belgiës heropstanding uit puin en assche, uit moord en bloed Nu meldt men mij: Hij is plotseling ge storven aan een beroerte, wijl hij werkend aan zijn schrijftafel zat." Midden al de rampen die ons vaderland teisteren, is het verdwijnen -van Lodewijk de Raet niet een der minste. Wanneer toch mag onze Vlaamsche Be weging hopen terug te vinden een strijd kracht van die beteekenis, een kamper zoo rijk begaafd, wiens werken mogen heeten te zijn een steeds wellende bron van stevig wetenschappelijke bewijsvoering ten bate der Vlaamsche zaak; wiens openbaar op treden als man van de daad zówijs en zóingrijpend was, dat van hem kan worden voorspeld; Hij geeft den zegevierenden door slag tot het veroveren van het Vlaamsche Hooger Onderwijs. Een bijzonder ongeluk volgt de Vlaamsche Beweging in haren gang, het jeugdig afster ven van een heele schaar uitstekende krach ten: Albrecht Rodenbach, Frans de Cort, Tony Bergmann, Herman Sabbe, Julius Frederichs, Arthur de Vos Lodewijk de Raet. Onlangs verloren wij twee alom vereerde, in den strijd grijs geworden Vlaamsche kampioenen, Karel Buis, den oud-burge meester van Brussel, Max Rooses, de wereld beroemdheid op het gebied van kunstcritiek. Na Max Rooses', afsterven verving De Raet hem als Voorzitter der (tweede) Vlaam sche Hoogeschoolcommissie. Dit zegt ge noeg hoe hoog wij allen, zijn medeleden der Commissie, hem schatten. Wanneer eens, in het herworden vrije en voorspoedige België, de geschiedenis van de Vlaamsche Universiteit wordt geschreven, zal op de allereerste plaats schitteren de naam van Lodewijk de Raet. Wel raakt reeds het verslag der officiëele Vlaamsche Commissie van 1856 het vraag stuk van het hpogeronderwijs aan, maar voor eeuwig blijft De Raet's naam onafscheidbaar van de organische, trapsgewijze maar stelselmatige en volledige vervlaamsching der hoogeschool van Gent. Toen ik in 1893 op de Brusselsche uni versiteit aan kwam, gevoelde ik me on weerstaanbaar aangetrokken door die eigen aardige, rijke persoonlijkheid, die me in den Vlaamschen Studentenkring Geen Taal Geen Vrijheid" voorkwam als het edelste en volmaakste type van den modernen, weten schappelijk aangelegden en meteen kunstigen flamingant. Hij was van toen af een harmo nisch geheel van schrijver (een echt fijne prozaïst), van economist, van kunstkenner (een hartstochtelijke Wagneriaan) en van spreker. De dorre gegevens der statistiek wist hij en later hoe langer hoe beter in te kleeden in een heerlijk gewaad van idea alisme. Het idealisme zijner natuur was keeringen inslag zijner Vlaamschgezindheid. Over Hooger Onderwijs voor het Volk" schrijft hij zelf: Deze onderwijsinrichting was steeds het voorwerp mijner geliefkoosde studie." Reeds in 1892 gaf hij uit, in medewerking met Pieter Tack, een geschrift betiteld: Het University Extension Movemenf' en zijn toepassing op de Vlaamsche beweging. Dit is het historische uitgangspunt geweest van alle inrichtingen van wetenschappelijke verspreiding voor het volk zoo over de Waalsche als over de Vlaamsche provinciën. En aanschouw nu de eenheidslijn die loopt door al zijn bedrijvigheden heen: Het zelfde jaar 1892 schrijft hij over De Hooge school en de Geschiedenis"; in 1895 heeft hij het over De Hervorming der Belgische Hoogescholen"; in 1897 over De Vlaam sche Hoogeschool en het Hooger technisch onderwijs"; in 1906 over De Vlaamsche Hoogeschool en de eischen van den tijd." In 1896, op het 23e Taal- en Letterkundig Congres te Antwerpen, werd eene Commis sie benoemd met Prof. Julius Mac Leod als verslaggever om rapport uit te brengen over de wenschelijkheid van een Neder landsche Hoogeschool in Vlaatnsch-België. Dat verslag werd in 1898 op het Congres te Dordrecht uitgebracht en goedgekeurd. Nu trok De Raet met pen en woord te velde tegen wat hij noemde de leemten en gebreken van het stelsel Mac Leod." Twee kampen vormden zich tengevolge daarvan tusschen de flaminganten, tot eindelijk het Algemeen Nederlandsch Verbond, groep België, een tweede Hoogeschoolcommissie in het leven riep, samengesteld uit een vijf tigtal universitaire Vlamingen van alle poli tieke gezindheden, met Max Rooses als voorzitter en De Raet als verslaggever. Onze vriend legde een volledig en diep ingestudeerd wetsontwerp voor (Juli 1908) met een omvangrijke toelichting, uitmakend een document van allereerste gehalte. In opdracht van de commissie werd door de heeren Franck, Anseele, Van Couwelaert, in de zitting der Kamer van Volksvertegen woordigers van 31 Maart 1911, neergelegd een Wetsvoorstel betreffende het taalgebruik aan de Staatshoogescholen. Door eene ont binding der Kamers verviel het voorstel, dat weer in de zitting van 19 November 1912 werd ingediend, en dat naar alle waar schijnlijkheid in het najaar van 1914 behan deld zou geworden zijn, hadde niet de Eurpoeesche oorlog zich ontketend. Wat de rol van Lodewijk de Raet in dit alles kenschetst is, dat hij met een onge ëvenaard talent wist door te drijven de grondgedachte die hoofdzakelijk zijn stelsel van het stelsel Mac Leod onderscheidt zijn leidmotief, dat hij zelf als volgt samenvat: Sedert ik pas student was, in 1891, was in mijn geest de vervlaamsching van het hopger technisch onderwijs steeds onafhan kelijk van de vervlaamsching van de vier faculteiten". Zijn thans schielijk wreed geknakte geeste lijke loopbaan vatte hij reeds in 1906 aldus samen: Jarenlange studie, waardoor ik het economisch leven van ons land om zoo te zeggen onder mijn hand voelde kloppen, kwam deze meening met feiten en cijfers versterken: de noodzakelijkheid van een volledig hooger onderwijs in 't Nederlandsch, bij velen enkel een gevoelsquaestie, is voor mij langzamerhand vergroeid tot een soort natuurwet, waarvan het uitblijven bij voort during den ondergang van den Nederlandschen stam in België geestelijk en economisch moet bewerken." Zijn hooge beteekenis als economist werd sinds jaren van officiëele zijde erkend, door zijn aanstelling bij den dienst der statistieken op het Ministerie van Binnenlandsche Zaken. Enkele maanden geleden, werd hij met de Leopoldsorde vereerd. Alsof de flinke voorman, de verdienste lijke baanbreker een geheim voorgevoel had van zijn snel nakend einde, en vreesde voor het teloorgaan van zijn verspreide opstellen, bracht hij in Juli 1913de voornaamste zijner betoogen samen in een lijvigen bundel, 686 bladzijden, die daar vór me ligt als het volmaaktste vade-mecum van den bewusten, strijdenden Vlaming der huidige tijden. Daarin leest men met gretigheid, buiten de boven vermelde verhandelingen en het meesterlijk verslag der tweede Hoogeschool commissie (met wetsvoorstel en n emorie van toelichting) eene inleiding tot de Fran sche uitgave van het verslag, betitHd: De Walen en de Vlaamsche Hoogeschool (1911). Verder een doorslaande uiteenzetting van Het Belang van de Vervlaamsching van het Hooger Onderwijs voor de wetenschap pelijke beweging zoowel in Noord- als in Zuid-Nederland" (1912). Eén enkele onvolmaaktheid hadden De Raet's bewonderaars hem bij het verschijnen van zijn voortaan historisch Verslag voor oogen gelegd. De noogstdringendheid en mogelijkheid van de algeheele vervlaamsching van het hooger onderwijs in Vlaamsch-België was zegepralend bewezen; dat echter in die richting de vervlaamsching der hoogeschool van Gent de eenig mogelijke oplossing is, vergde een breeder, meer uitgewerkte be wijsvoering. Deze is door De Raet's hoogste zorg op het laatste van zijn kort en toch zoo vruchtbaar bestaan geweest. En dat onovertroffen betoog, wezenlijk een monu ment van wetenschappelijke bewijs- en litteraire overredingskracht, beslaat de 180 laatste bladzijden van zijn boek, en staat daar als de prachtigste bekroning der levens taak van hem die schreef dat blijvend Vlaamsch brevier met het veelsprekend opschrift: Over Vlaamsche Volkskracht. Vlaanderens Cultuurwaarden." Mijn beminde Lodewijk, onvergeetbare Vriend, geestelijke Weldoener van uw Volk, in den tijdelijken weevloed die uw teergeliefd Vlaanderen overstelpt, deed uw plot seling afscheiden in al de nog zooveel belovende rijpheid uwer gaven in mij een zielepijn ontstaan, die ik bij geen andere vergelijken kan. Naar Vlaanderen snellen om bloemen te storten op uw akelig vroegtijdig geopend graf, dit ontzegt me het noodlot. Moge ik dan met het neerschrijven mijner treurende hulde uw ongemeene waarde niet als Vlaming allén, maar als GrootNederlander, hebben verkond alhier in NoordNederland, zoodat uw standaardwerk, over het graf heen, uw faam bestendige in het dankbaar gemoed van alle taaibroeders. Wijl warme tranen mijn oog benevelen, schrijf ik neer dien vromen hartewensch... Mr. ALBERIK DESWARTE, Advokaat bij het Gerechtshof te Brussel. Amsterdam, December 1914. llllltlllMMHIIMIIIIIIllllMIIMMIIIIIMIMMnMIIMIIIIMIIIIllllllllltlllllMIIIIII Buitenlandsch Overzicht Te Malmökwamen op Vrijdag 18 en Zaterdag 19 December de koningen der drie Skandinavische rijken, vergezeld door hunne ministers van buitenlandsche zaken, tezamen. Indien er voor zulk een plechtigheid een maal een ceremonieel heeft beslaan, dan moet dit thans, als een weinig verouderd, door den opperhof maarschalk van den koning van Zweden, den recip'eerenden vorst, ter zijde zijn gelegd. Want periodiek kan men de bijeenkomsten van drie Skandinavische koningen niet noemen. Zelfs Methusalem, die volgens Genesis V den leeftijd van 969 jaar bereikte, zou bedenkelijk het hoofd heb ben geschud over zulk een spelen met het woord periodiek. Het is immers niet minder dan 601 jaar geleden, dat de laatste reunie plaats had. In het jaar 1313 na Chr. werden insge lijks drie Skandinavische vorsten door redenen van hooge politiek tezamen gebracht. Niet te Malmö, maar te Helsingborg; van een samenkomst van drie Skandinavische vorsten te Malmöschijnt inderdaad al klinkt het vreemd geen antecedent te bestaan; wij vonden dit althans nergens vermeld. Daarom loopen de journalisten, die niet gaarne toegeven dat er iets gebeurt, waarvan de wedergade hun onbekend is, met vlugge voeten over de plaats van samenkomsLheen en trachten zij u de ongeëvenaardhvd van het feit, dat Malmödrie Skan dinavische vorsten tegelijk herbergde, te doen vergeten door den vollen nadruk te leggen op de omstandigheid, dat niet langer dan 601 jaar geleden een Skandinavische Drie koningendag werd gehouden, waar dan ook. Wij moeten onze lezers intusschen waar schuwen, dat er ook een valsch laatste antecedent van de reunie in omloop is gebracht: De Berliner Morgenpost van 17 December 1.1. beweerde stijf en strak en hetzelfde zal men kunnen lezen in alle cou ranten, die door de Berliner Morgenpost worden nageschreven of die haar naschrij ven dat het reeds 813 jaar geleden is, dat de drie Koningen uit het Noorden een politieke samenkomst hielden. Dit is echter een overdrijving, misschien toe te schrijven aan de begeerte, om het feit, nog interessanter te maken. Neen, het was geen 813, maar slechts 601 jaren ge leden. Zoo bericht ons de Noorsche courant Tidens Tegn, die het beter kan weten, om dat zij dichter bij de bron zit; de juistheid van het feit wordt ons bovendien gewaar borgd door den correspondent van de Nieuwe Rotterd. Courant ie Kristiania, die eenvoudig zich beroept op Tidens Tegn en het zelfs niet de moeite waard vindt om de andere lezing tegen ie spreken. Zoo mogen wij dus in volle verzekerdheid des gemoeds het er voor houden, dat de laatste reunie, welke aan die van de vorige week voorafging, die van 1313 was. Voor de overgroote meerderheid onzer lezers zal er een treffende overeenkomst be staan tusschen den Driekoningendag van 1313 en dien van 1914, n.l. deze, dat zij van beide niet weten, wat er eigenlijk op gebeurd is. Over de samenkomst te Malmözijn wij volledig ingelicht, wat de uiterlijke dingen betreft: Koning Gustaaf ging onder het spelen van. het Zweedsche volkslied aan boord van den kruiser Hjemdal, die Koning Christiaan over den Sond had gebracht; de beide koningen kusten elkaar op de wang en reden vervolgens tusschen dichte hagen juichende menschen naar het koninklijk verblijf. Een uur later ging Koning Gustaat weer op weg naar het station om Koning Haakon af te halen. Zij omarmden en kusten elkaar op de wang en reden vervolgens tusschen dichte hagen enz. Maar voor het resultaat der samenkomst scheept het officiëele bericht ons af met deze orakeltaal: De besprekingen tusschen de Koningen en hun ministers van buiten landsche zaken bevestigden niet alleen de bestaande goede verstandhouding tusschen de drie Noordsche rijken, doch er is bij de besprekingen ook overeenstemming verkre gen in bijzondere aangelegenheden, die van de een of andere zijde ter overweging waren voorgesteld." Nu weet men het! Neen, dan zouden wij den lezer heel wat meer kunnen mededeelen over den Noorschen Driekoningendag van 1313. Wij zullen het niet doen, onuat het hem niet interes seert, wat koning Haakon V, Magnusson van Noorwegen en koning Birger van Zweden en koning Erik Menved van Denemarken daar met elkaar verhandeld hebben; maar het zal den lezer toch ongetwijfeld verheu gen, dat deze samenkomst leidde niet alleen tot een unie tusschen Noorwegen en Zweden, maar ook tot een nadere unie tusschen een dochter van koning Haakon met een broer van koning Birger. Want zoo onverschillig is niemand voor een samenkomst van drie Skandinavische koningen ruim 600 jaar ge leden, of het doet hem genoegen, dat er niet moord of doodslag, maar een bruiloft van kwam. Juist omdat wij niets weten van den uit slag der samenkomst te Malmö, wordt er veel over geschreven. Vooral in de pers der oorlogvoerende partijen. De neutrale kleine mogendheden van Europa krijgen in dezen oorlog menigen duw. Maar ook menig lonkje. Er wordt soms druk naar deze maagden gevrijd, zoodra zij maar eenigszins laten blijken niet onge voelig te zijn voor de stem der verleiding. Een enkele maal klonk het zelfs dreigend: Und bist du nicht willig, so brauch' ich Gewalt." Zoowel de Duitsche als de Engelsche minnaar heeft het den Skandinavischen mogendheden lastig gemaakt, beurtelings door vertoon van kracht en door vleitaal, zooals het een in zijn vak bedreven verlei der past. En het kan niet worden ontkend, dat de juffers hun eenige aanleiding daartoe hadden gegeven. Voor Zweden is Rusland vanouds de erf vijand. Peter de Groote ontnam Zweden