r DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 27 Dec. '14. No. 1957 Nederlands Neutraliteit (Oorspronkelijke teekening van George van Raemdonck) net De Nederlandsche Leeuw laat 'zich de klauwen slijpen en gromt van zich af llllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIMMlllillllllllll IIIMMIIHIIIIIIIIIIIIII bezig hielden. Niet minder van belang zijn ook zijne studiën over Chacham Tsewie, van 1710 tot 1713 opperrabbijn te Amsterdam, en tal van andere bijdragen. Doch het glanspunt in dit alles was toch wel zijne lezing over Menasch ben Israël, den bekenden zeyentiende-eeuwschen joodschen geleerde, vriend van Vondel ook, welke Hillesum in the Jew Historicol Society te Londen bij de opening der Moccatha Library hield. Kleine doch fijne studiën waren zijne bij dragen, gering in omvang maar uitnemend van conceptie en orginaliteit, getuigend in hooge mate ook van goed begrepen histo rische compositie. In de verloopen kwart-eeuw van zijn coriservatorschap gewerd Hillesum op 5 October 1910 de eer van benoemd te worden tot lid van het Bestuur van het Rosenthal-fonds, gesticht door Mevrouw Rosenthal-May tot instandhouding en compieteering der Bibliotheca Rosenthaliana, eene eer, door den conservator Hillesum ten zeerste verdiend. Immers hij heeft in de vijf-en-twintig jaren, die thans voor de b ekverzameling onder zijn bestuur verloopen zijn, deze door aanvulling en verzorging op velerlei wijze gemaakt tot een instituut van hooge historische beteekenis, zich aanpas send aan zijne oorspronkelijke roeping en toch hoog en krachtig getuigend van mo dernen studiezin. Dat is, dunkt mij, de groote verdienste van Hillesum, die op den datum van zijn jubileum dan ook zeer zeker zal worden herdacht. HENDR. C. DIFEREE Politiek Weekoverzicht Die Trommel klinget seltsam, Hat gar einen starken Ton; Die alten todten Zitaten Erwachen im Qrab davon. v. ZEDLITZ Nog steeds, zooals Theodor Körner het in zijn Gebet wahrend der Schlacht", een eeuw geleden, zoo roerend uitdrukte, umwölkt uns der Dampf der Qeschütze" en evenals in de dagen van Adalbert von Chamisso voelen wij ook thans: Das ist die Zeit der schweren Not! Das ist die schwere Not der Zeit! Das ist die schwere Zeit der Not! Das ist die Not der schweren Zeit! Het gaat, zooals de Oostenrijksche Landsturm in 1813 zong: immer langsom voran.' De kneuzende oorlogsvracht beploegt nog Vlaandrens beemden en de Engelsch-indiaan, op Frankrijks kust begroet, vecht zich aan de IJser dood, alleen omdat hij moet. Der Krieg nat kein Erbarmen", zei Friedrich von Schiller terecht, in Wallensteins Lager" en der Krieg ist schrecklich wie des Himmels Plagen" in Wallensteins Tod", terwijl de groote dichter niet aarzelde in die Piccolo mini" den oorlog een roh gewaltsam Hand werk" te noemen. des Menschengeschlechts Brandmal alle Jahrhunderte durch, Der untersten Holle lautestes, Schrecklichstes Hohngelachter! schreef Klopstock, de schepper van het zielverheffende van-dag-tot-dag-genre, de goede oude Klopstock, door G. E. Lessing in die Sinngedichte an den Leser'' guitig vereeuwigd: Wer wird nicht einen Klopstock loben? Doch wird ihn jeder lesen? Nein. Wir wollen weniger erhoben, Und fleisziger gelesen sein. Den geestelijken vader van Nathan der Weise" willen wij gaarne dit ondeugend zinnedichtje vergeven; vraagt hij immers zelf niet in zijn tooneelstuk Miss Sara Sampson": Was istgöttlicheralsvergeben?" Nog steeds zien wij, evenals Bismarck, op den Hen Januari van het jaar 1887 dunkle lllltllMIIIIIIIIIIIDIMMIIIIIIMIMIII Punkte am politischen Horizont", nog steeds bemerken wij met Nicolaus Lenau (pseudo niem van den dichter Niembsch von Strehlenau) die ganze Welt ist zum Verzweifeln traurig" en nog steeds staan wij voor een moeilijke vraag, een vraag die op het oogenblik bijna geheel Europa, bijna geheel de wereld bezig houdt. Een vraag die Heine (?nennt man die besten Namen, sp wird auch der seine genannt") zou rangschikken onder de moeilijkste vragen die zijn vader hem stelde, waaronder de beroemde vraag: Heinerich, was machst du da?'' Een vraag bovendien, van welker beant woording zoo ontzettend veel zal afhangen voor de oplossing der vele raadsels, waar voor Europa staat; een vraag, die allen, welke haar stellen, ook wel zouden willen beantwoorden op hunne wijze. En die toch een vraag blijft. Een vraag waarop niemand het antwoord geven kan, de vraag: Wan neer zal het vrede zijn? Schön ist der Friede! Ein lieblicher Knabe Liegt er gelagert am ruhigen Bach!" jubelt Schiller in die Braut von Messina" en met Friede sei ihr erst Gelaute!" ein digt hij zijn onvergankelijk Lied van de klok, maar de klokken, die eisernen Kunde der Luft," zooals Heine, die Artillerie der Geistlichkeit,' zooals Kaiser Josef II ze noemde, de klokken 'luiden nog geen Vrede. Nog steeds gaat het als in Webers ver handeling over den oorlog: Zweihunderttausend schone rustige Ma'nner, im Angesicht der Sonne, ohne allen Hass gegen einander, .stürzen auf Befehl von zwei Mannern, ihresgleichen, wie Rasende los auf einander; es fliegen Depeschen, die Glocken werden gela'utet, das Te Deum erschallt in den Kirchen, die Zeitungsbuden werden bestürmt; 10.000 Feinde erschlagen und nur 4000 Freunde geblieben, wa'hren im Ganzen 15.000 verst mmelt seien. Man vergisst dass Eltern, Weiber, Kinder um sie Weinen, dass 1000 Niedergeschmetterte sich nur noch nach einem Tropfen Wasser sehnten, tausende viellicht lebendig in die Gruben geworfen sind; wir vergaszen alles ber das Te Deum, dass eher ein Te diabolum und De pro/undis der Völker ist." Nog steeds woedt de strijd in de Oude Wereld. Te water, te land, in de aarde, in de loopgraven: In de duisternis der bosschen, In een hol met loof gedekt, Rust de dapperste aller krijgers'' Tot hem faule Bertha" wekt zouden wij Vulpius' Rinaldo Rinaldini kun nen nazingen! In de lucht stijgen de ge pantserde oorlogsvliegtuigen op, dood en verderf spreidend. Was reeds Georg Herwegh in zijn tijd militair-aviateur of zong Heines vooruitziende geest: ... eiserne Lerche, Mit klirrendem Jubel steigst du empor", en luidt niet een epigram van Kastner: Da kommen sie in hohen Wolkenzüge Und donnern auf den Deutschen los. Er aber schiesst sie nun im Fluge, Wie er sie sonst im Laufe schoss. Waarlijk, er is alweer genoeg bloed ver goten, genoeg onheil aangericht, genoeg leed en onherstelbaar verlies veroorzaakt. Laat ons hopen dat wij niet in dezen rampzaligen strijd betrokken worden en vertrouwen ;n het troostwoord van Kotzebue: Es kann ja nicht immer so bleiben Hier unter dem wechselnden Mond! opdat wij den dichter weder kunnen naneurieën: Wir sitzen so fröhlich beisammen Und haben einander so lieb. Laten wij het voorbeeld, ons door onze gemüthliche" Oostelijke naburen gegeven: wir sind einig, einig, einig" navolgen en onze volksvertegenwoordigers niet kibbelen over heffing of leening van een paar honderd millioen gulden. Wie herinnert zich niet de uitspraak door den afgevaardigde David Hansemann op den 8en Juni van het jaar 1847 in den Pruisischen Landdag-Vergade ring: In Geldsachen hort die Gem thlichkeit auf"! Laten wij erkennen, dat de positie van ons land moeilijk is en dat zelden een ministerie zulk een kritieken tijd beleefde als Mr. Treub en zijn ambtgenooten. Want al schrijft Ludwig Börne in zijn Parijzer Brie ven: Minister fallen wie Butterbrote gewöhnlich auf die gute Seite", voor ons geldt het eenvoudige maar eenig ware woord van Otto Nathan Cohn: Man weiss wass man hat und nicht wass man kriegt." De groote duitsche tooneelkunstenaar Friedrich Wilhelm Schulze (overleden in eene inrichting voor geesteszwakken te Lima in Peru) getuigde nog kort voor zijn treurig einde: Wenn sich der Schwache Kraft in der Erreichung dunkler Ziele hat gesondert, und wie auch des Gelingens Huid erwarmender Nachsicht dankt, so ist dennoch des Strebens zaghaft Spiel, in banger Schüchternheit der Gewahrung, des Lebens Unverstand mit Wehmut zu geniessen, die Ehre gehabt zu haben." Hetgeen, in de door zijne weduwe onuit gegeven Auswahl (mit Biografie, Einleitungen und Anmerkungen versehen von Privatdozent Dr. Julius Maier Magdeburg in Verbindung mit Prof. Dr. Wilhelm Berger. Berlinund Prof. Dr.Johann Muller.-Miinchen) beknopter is saamgevat in de dichtregels: Und wer des Lebens Unverstand] Mit Wehmut will geniessen,) Der lehne sich an eine Wand Und trample mit den Pussen! Voorwaar des Lebens Unverstand", en 's menschen Wahn" maken ons tot der Schrecklichste der Schrecken". Ook Gützkow laat zijn Uriel Acosta in zijn gelijknamig drama, dat te Amsterdam speelt, uitroepen : O der Magnet des Wahns zieht machtig!" en met een variant op P. A. de Genestets Poëzie is overal!" zingt de schoenlapper-poeet Hans Sachs in het derde bedrijf van Richard Wagners Meistersinger von Niirnberg. Wahn! Wahn! Ueberall Wahn! Wohin ich forschend bliek'! Mit Stadt- und Welt-Chronik, Den Grund mir auszufinden, Warum gar bis aufs Blut die Acut sich qua'len und Schinden. Wat is het anders dan door In Unniitz tollen Wuth Wahn" aangewakkerde unnütz toller Wuth" die Maurice Maeterlinck, den teederen dichter van Sagesse et Destinée", den verfoeilijken wensch heeft doen uitspreken: Duitschland en al wat Duitsch is te verdelgen ? De werken van Goethe, Schiller, Lessing, Klopstock, Heine, Börne, Gützkow, Lenau, Schulze, Wagner en Bis marck vernietigd! We mogen er niet aan denken. Voor geheel de beschaafde wereld, zelfs voor Nederlands intellektueele elite, zou het een ramp, voor mijn politiek-weekoverzicht-schrijvend collega van de Pijpenmarkt de dood beteekenen. En of Friedrich von Schiller nu al in Das Friedensfest" beweerde: Ach, wie glücklich sind die Toten!" de uitspraak van Freiherr von Pierlala luidt nog steeds: Die Toten kommen nicht zurück!" Wat voor de Zondag-ochtend-editie-lezers van het Algemeen Handelsblad" zeer te betreuren zou zijn. JOHANNES LABASKY * * De Bijenkorf Wat gewemel, wat gedraai, Is dit Warenhuis niet fraai? Pannen, pullen, hoeden, koeken, Mantels, jassen, meubels, boeken, Wat je zoekt, in de perfectie, Handwerk en vooral confectie, Je gaat uit om een wit dasje, Komt terug met een zwart jasje, ! zoekt naar een boek gezangen, n blijft aan een Zola hangen, : 'verheugt je op een koopje, n de winst gaat aan een zoopje, In de lunchroom, waar men net, Versche koffie heeft gezet. Zes en twintig winkelkasten, Liften voor publiek en lasten, Vier tages op elkander, Van mahonie, palissander, 't Al om vrouwlief te verlokken, En om manlief te doen dokken. Wat een uitbreiding, wat pracht, Op die eens beruchte gracht, Waar Dam-rakkers samenhuisden, Wijl men hun belang verguisde! Alle makkers vol jolyt, Prijzen den modernen tijd, Beurzen, banken en een statie, Nu weer 't Warenhuis vol gratie. Dat maagd Eendracht van den Dam, Nu eens hier een kijkje nam! Zevenhonderd Amstelmaagden, Meestal jong, niet n bedaagde, Hippen, snippen, wippen, trippen, Met een glimlach om de lippen, Van den morgen tot den nacht, In dees Amsteldamsche Pracht, Tusschen zeven honderd dodden, Tusschen al die klungels, todden, Waar der vrouwen hart aan hangt, En der mannen beurs voor bangt, Rayonneert, gelijk de zon, Ginds een man chef de rayon! Zevenhonderd ongeluwde, Ongehuwde, opgestuwde Meisjes uit den middenstand, Zijn bijeen in 't reuzenpand, Nijvre bijtjes, vol fatsoen, Die haar eerlijk werk hier doen. 't Smonzelt, gonzelt, 't zoemt alom In die drukke bijendrom, In die kuischte aller korven, Door geen hommel-drom bedorven. Weg met alle liefdes-kuren, Hier heet het slechts honig puren, Niemand heeft tot flirten lef, Onder 't waakzaam ook van chef," Die allén heeft recht tot gnuiven, Doffer onder zooveel duiven, Hij gekoesterd als in watten, Tusschen zooveel winkel-ratten. Ave Caesar, neem de huid' an, Heerscher eenzaam, kuische Sultan, Van een zeer jaloerschen zanger, Den verliefden RATTEN-VANOER « ? * Een nieuw liedeken in den ouden trant In Streoneshalh 1) een clooster stoet 2), Het stoet al dichte bij der see Sijne clocke riep door 't lant den groet Van Godes vree. In Streoneshalh was wijleneer 3) Een lekebroeder, slecht ende vroom, Die sach enen Engel van den Heer In sijnen droom. En die Engel van den Here sei: Sing mij iet, Caedmon." Ie en can." Maer die Engel herseide: Sing voor mij."^ Ende hij: Wat dan?" Sing mij die Schepping." Ende hij sanc Hoe God die werelt maecte uut niet, In sijnes volckes woort ende clanc Dat eerste liet. In Streoneshalh een clooster stoet, Het staet er noch, maer buten 4) vree,. Daer bringhet die Duutscman enen groet Van uter see. Daer en singhet gheen monnick in Caedmons tael Die wondre storie der Schriftuur, Daer singhen die monden van metael 't Liet der Cultuur. _____ THOMAS DE RIJMER 1) Streonashalh, de Oud-Engelsche naam van het tegenwoordige Whitby. Caedmon,. de eerste bij name bekende Engelsche dichter, leefde en stierf daar. 2) Stond. 3) Weleer. 4) Zonder. ? ? * Flauwiteiten HET VERGEMAKKELIJKTE ZIJN WERK Houd toch op, kerel, brulde de klant in den kapperswinkel tot den bediende, waarom praat je me half doof met al die verhalen van moord en doodslag? 't Spijt me zeer, dat ik niet door kan gaan, antwoordde de bediende, maar als ik der gelijke verhalen vertel, rijzen den heeren de haren doorgaans ten berge en dat ver gemakkelijkt me het knippen wel. * . * HET VERSCHIL Nu, Jan, zei de leeraar in de plant kunde, kun je mij het verschil tusschen een- en tweejarige planten duidelijk maken? Jawel, meneer, eenjarige planten ster ven eenmaal per jaar, tweejarige sterven tweemaal in het jaar. * * DIPLOMATIEKE BELEEFDHEID Kereltje, dat is netjes van je, dat je zoobeleefd bent de schaal met sinaasappelen eerst aan je zusje te geven. Dat doe ik, meneer, omdat ik weet, dat mijn zusje zoo beleefd is den grootsten appel te laten liggen. imiiiiiilimiiimiiiiiiiiiiiiiiiHiiiillHliiiiimiiiimiiiiHiiiliimilliHHiiiiiO' DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP Kunsthandel ..DE PROTECTOR" Directeur: G. ILHORST Azn. Zuidblaak 7Oa, Rotterdam. Tentoonstelling van eenige nieuwe schilderijen door DAVID BAUTZ Geopend van 10?4 uur. - Zondags van 2?4 uur. - Toegang vrij. D. OBER1NK & Co., AMSTERDAM PRINSENGRACHT 456 "/d LEIDSCHESTRAAT TELEFOON NOORD 1452 TOEPASSINGDERELECTR1CITEITOPELKGEBIED T BINNENHUIS INRICHTINGTOT MEUBELEERING EN VERSIERING DER WONING DIRECTEUREN JAC VAN DEN BOSCH EN W. GIEBEN GE.D:COMMISS? H PBERLAGE EN L SIMONS RAADHUISSTRAAT 48-50 AMSTERDAM J. H. DE BOIS, - HAARLEM. PRENTKUNST Het maandbericht YiinXov. bevat een magazijn-catalogus van oorspr. etsen etc., welke den prijs vau vijftien gulden niet overschrijden en bewijzen dat ook voor een betrekkelijk klein bedrag goede artistieke en oo> spr. prentknnst verkrijgbaar is. Toezending franco. Haarlem Kruisweg 68. Verschenen: De Liefde Sticht Almanak v/h jaar 1915. Prijs ? 0.10, geb. ? 0.25 Uitgave van Van Holkema & Warendorf, Amst. CHEMIGRAFISCHE KUNSTINRICHT1NG % DIRK SCHNABEL AMSTERDAM CLICHÉ'S VOOR ZWART- EN KLEURENDRUK ONS NIEUW PROCÉDÉIS KOPERDIEPDRUK GESCHIKT VOOR ELK PAPIER.