4; DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 17 Jan. '15. No. 1960 komende sommen voor aankoopen ten be hoeve der onderscheidene Rijksmusea, ge zamenlijk een bedrag vormende van f46.500 (nl. f 10.000 voor 't Mauritshuis, f 2000 voor het museum Lambert van Meerten" te Delft, f 12.500 voor het Schilderijenmuseum te Amsterdam, f 7000 voor 's Rijks Prenten kabinet en f 15.000 voor het Nederlandsen Museum van Geschiedenis en Kunst). Verder f 7000, waarmede het artikel Materieel van het Koninklijk Penningkabinet te 's Gravenhage is verminderd, welke korting ook be oogt de aankoopen tot het strikt noodige te beperken en ten slotte f 15.000, waarmede het artikel Aankoopen van boekwerken en andere voorwerpen van Kunst en Weten schap" is verminderd. Te zamen dus f 68.500. Onder deze rubriek kunnen ook gerekend worden de bezuinigingen aangebracht op de artikelen Materieel" (aankoopen, huishou delijke uitgaven en onderhoud gebouwen), voor de archieven den Haag en provincies, Commissie tot inventariseering der Nederlandsche Monumenten, Rijksacademie van Beeldende Kunsten en de kosten voor de uitgave van een nieuwe Hollandschen Cata logus van het Mauritshuis, in totaal een bedrag vormende van f 16.000 of bij de bovengenoemde som opgeteld van f 84.500. Indien men eens onbevangen oordeelt over deze bezuinigingen dan moet men toch er kennen, dat de minister blijk heeft gegeven van practisch inzicht en dat er Z.E. aller minst een verwijt van kan worden gemaakt, dat hij de belangen van Kunsten en Weten schappen onder den invloed van den oor logstoestand over het hoofd ziet. Als er bezuinigd moet worden, kan zulks toch wel het gemakkelijkst geschieden op het doen aankoopen van schilderijen, pren ten, meubelen, penningen en door het be perken van huishoudelijke uitgaven. Door het niet aankoopen van de hier bedoelde voorwerpen worden voornamelijk de antiquairs getroffen en zonder nu hier ter plaatse iets te hunnen nadeele te willen zeggen, gelooven wij niet, dat dezen, voor wie het laatste decennium in vele opzichten tot de vette jaren" kan worden gerekend, er in de tegenwoordige economische en financieele crisis zoo slecht aan toe zullen zijn, omdat zij wat minder in de gelegen heid zijn zulke groote winsten te maken, als vaak het geval was. Verder mag men niet vergeten, dat ook vele van de hier bedoelde voorwerpen in het buitenland worden aangekocht. Gelijk ieder bonus paterfamilias in dezen tijd geen luxevoorwerpen koopt, zoo past het evenmin aan het Rijk om in de tegenwoordige omstan digheden voor deze doeleinden gelden be schikbaar te stellen. En evenzoo is het met de huishoudelijke uitgaven gesteld; meteen beetje goeden wil en praktischen kijk kan o«k hier bezuinigd worden en wij betwijfelen of de chefs der onderscheidene bureaux over de inderdaad geringe beperkingen hunner kredieten ernstig teleurgesteld zullen zija. Wij maken hier een uitzondering op de vermindering van het krediet voor de Koninklijke Bibliotheek met f13.000. Hier tegen zoude wellicht groote bedenking kun nen bestaan, maar aangezien het in ons voornemen ligt aan deze Rijksinstelling evenals aan enkele commissies tot de afdeeling K. en W. behoorende en andere aangelegenheden, die afdeeling betreffende, binnenkort afzonderlijke artikelen te wijden, zullen wij op de bezuiniging teu aanzien van de Koninklijke Bibliotheek alsdan nader terugkomen. Behalve deze f13.000 hebben dien van het bovengenoemd bedrag van f200.505 af te trekken f84.500 of met de besparing op de Koninklijke Bibliotheek f97.500, zoodat alsnog f 103.005 overblijft. Hieronder valt een bedrag van f3300 hetwelk bestemd was om een hooger sub sidie te kunnen toekennen aan de Teekenschool van het Genootschap Kunstoefening te Arnhem, de Academie Minerva te Gro ningen en het Utrechtsche Museum van Kunstnijverheid, verhoogingen blijkens de Memorie van Toelichtingen in normale tijden allerzins gerechtvaardigd, maar, als zijnde onverplichte uitgaven, ongetwijfeld voor uitstel vatbaar. Van het nu nog overschietend bedrag is f 28.000 bezuinigd op restauraties van monu menten en wel f5000 voor de Rijksmonumenten en f 23.000 voor subsidiën van niet aan het Rijk toebehoorende historische gedenkteekenen en gebouwen, die oudheid kundige of kunstwaarde hebben en f 71.705 op het artikel uitgaven en subsidiën" voor ondernemingen van wetenschap en kunst. In een volgend artikel zulten we over deze bezuinigingen een nader woord zeggen. X. Y. IIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIMIIlllllllllllllllllllllllllllllllMIIMinilllllll Stoett's spreekwoordenboek *) Hoeveel drukken moeten nog volgen vór dr. Stoett den moed vat om zijn kostelijk boek kortweg Stoetts Spreekwoordenboek" te noemen ? Die leelijke, lange titel kon er mee door toen hij den schrijver dienen moest om bij voorbaat het verwijt te ontzenuwen dat zijn Spreekwoordenboek" ook veel be vatte wat niet spreekwoord is. Maar nu het publiek bewezen heeft zijn werk zoo te waardeeren dat een derde druk noodig *) Nederlandsche Spreekwoorden, Spreek wijzen. Uitdrukkingen en Gezegden, naar hun oorsprong en beteekenis verklaard, door dr. F. A. STOETT. Derde druk. Afl. 1. W. J. Thieme & Cie, Zutphen. is, had de schrijver zijn dankbaarheid voor die populariteit zijner verzameling kunnen betoonen met ze den naam te geven waar mee het publiek ze heeft gedoopt. Móeten we bij dien peter nog den lof van zijn doopeling komen zingen? Dat ware, om in de taal te spreken die dit onderwerp past, uilen naar Athene zenden. Liever bepaal ik mij tot een reeks op- en aanmerkingen, waarmee de schrijver wellicht zijn voordeel kan doen voor de volgende, naar wij hopen verdoopte, uitgave. Ook aanmerkingen, want zonder gebreken is het werk, ook na zijn tweede wedergeboorte, nog niet. De orde ning der stof laat veel te wenschen over. Niet tegen de alphabetische rangschikking heb ik bezwaar, maar tegen de keuze van het woord in menige zegswijze dat de plaat sing in die rangschikking bepalen moest. Voor de spreekwijze Nieuwsgierig Aagje (4) doet dat bij Stoett de vrouwenaam, hoewel niet daarin de beteekenis en het onveran derlijk element der uitdrukking gelegen zijn; dat blijkt uit de door Stoett zelf gegeven aanhaling uit het Waasch' Idioticon": crietfze Beth. Hetzelfde geldt van zoo glad als een aal (5). Wat in deze uitdrukking is het onver anderlijke, de vergelijkenderwijs beschreven eigenschap of het ter vergelijking gekozen beeld? Indien de schrijver naar den regel bij dit voorbeeld gevolgd consequent alle soortgelijke zegswijzen ordende, zou zijn verzameling een groot getal artikelen meer tellen. Hij zie maar eens wat verscheiden heid van vergelijkingsmateriaal de spraak makende gemeente gevonden heeft om den graad van armoede te schilderen: zoo arm als een luis, een mier, een muis, een zwaluw, de ratten, een Kozak, een Laplander, een lerlander, als Job. Hier heeft de overvloed den schrijver gedwongen tot groepeering van al die vergelijkingen onder het hoofd arm. Maar waar is de consequentie ? Nr. 10 behandelt de spreekwijze kort aangebonden zijn en uit de aangehaalde parallellen blijkt dat het hier op kort aankomt, want de keuze van het deelwoord wisselt (ingespannen, ge halsd, opgehangen), kort daarentegen komt in allen terug. Weten waar Abraham de mos terd haalt hoort naar weten te worden ge rangschikt. Abraham heet elders Bartel, of Merten, of David, maar alle vier hebben dit met elkander gemeen dat zij iets weten, hetzij dan waar de mosterd, of de wijn, of het bier, of hun interest te halen is. Nr. 98 heeft tot opschrift Een schip met zure appelen (of met grauwe erwten); is die toevoeging niet een vingerwijzing dat niet appelen de plaat sing der zegswijze te bepalen heeft? Wie zou verwachten dat Leeuwenaandeel op aan deel zou te zoeken zijn? En waarom is voor Keulen en Aken zijn niet op n dag ge bouwd (67) Aken het zoekwoord? Afgezien daarvan dat de keuze der stadsnamen zuiver willekeurig is en Rome, Pari/s, Holy-Kood (niet Höly-Road), Deventer, Gent en Brugge even goed voorkomen, blijkt uit Stoetts eigen voorbeelden (uit Goedthals, Idinau en de Adagia) dat Keulen en Aken, niet Aken en Keulen, de gebruikelijke volgorde is. Waarom ze dan gegeven in den vorm die blijkbaar alleen in het Friesch is te hooren ? Ook met ons klankgevoel is de opvolging a?ew.in strijd: wij spreken van heuvels en dalen, zeuren en zaniken, leugen en laster. Na deze poging tot afbraak eenige steen tjes tot opbouw die mij liever is. Bij Een aal bij den staart houden (7) ware te ver wijzen naar Luthers Sprichwörtersammlung (ed. Thieie 1900): Den Ahl beym Schwantz (134). Ook Kort aangebonden (11) is daar te vinden: Kurtz angebunden (375). Bij Hoog aangeschreven staan (12) vergelijke men W. Scott Guy Mannering p. 268 (Edinb. ed. 1852): Mr. Glossin did not stand high in her books". Van Iemand voor den aap houden zegt de schrijver: Thans nog bekend in Zuid-Nederland". Ook in den Achterhoek, vgl. Keetelaar, 'n Grepken bl. 44 Wat za'k oe noe is tientjes veur den aap holden!" Ons Aap wat heb je mooie jongen (28) of, zooals het heet in het Groningsen, Oap, wat bist 'n mooie jong f vindt zijn tegenhanger in het klassieke Grieksch. In Erasmus' Chiliades toch vind ik: Pithoon kalos: ld est, Pithon formosus. Conneniet, ubi quis per adulationem falso laudatur". Erasmus ver klaart pithoon als aapje", en geeft in de vrij uitvoerige bespreking der zegswijze tevens een beschrijving van de belachelijke liefde der apen voor hun jongen: ipsi suos catulos complexu enecant". Stoetts vroegste voorbeeld van apenliefde is uit Cats. Van den grondigen kenner van ons MiddelNederlandsen bevreemdt het, dat hij onder Iemand a/zouten niet herinnert aan Rein. II, 520?21: of mi Reinaert iet honenfsal, ic;ensel hem weder dat in wri ven", en ibid. 788 vrau we Vulmaerte scaerpe loghe ghinkene koken met enen stave", dat treffend gelijkt op het bij Stoett aangehaalde jemand mit scharfem Salze laugen" (afranselen). Ook in het Deensch zei men vroeger iets dergelijks: In het Norwegisch-Danisches Efymol. W rterbuch van Falk en Torp vind ik onder Lud (d. i. loog) als verouderd Deensch op geven give en lud og lage, dat de schrij vers vergelijken met H. D. einen mit schar f er Lawge waschen. De verklaring van alias (74) uit het nmaal bij van Effen gevonden compositum alias-naam is niet waarschijn lijk. Hoe wil dan Dr. Stoett het reeds bij Roemer Visscher te vinden zelfstandig naam woord een van" voor een achternaam" verklaren ? Toch niet uit een samenstelling van-naam" afgekort ? Zooals van, dat den eigennaam inleidt, de beteekenis van eigen naam" kreeg, zoo werd ook alias, dat den bijnaam inleidt, tot zelfstandig naamwoord met de beteekenis bijnaam". Met de paral lellen, door Stoett van Een amerijtje gege ven, is te vergelijken Piers the Plowman CjVlI 399 Ile pibsede a potell in a pater noster while". Van De appel valt niet ver van den stam geeft Dr. Stoett geen oude voorbeelden in juist dien vorm der zegs wijze. Toch .moet ze al oud en vroeg ver breid geweest zijn. Ik ken ze uit het oudEn gelsch: se aeppel naefre thaes feorr ne trendeth, hècyth, hwanon hècom (zie Englische Studiën 37,180). In een oude Engelsche grammatica van 1625 Grammaire Angloise pour facilement et promptement apprendre la langue angloise komt op bl. 146 vv. een lijst Engelsche spreekwoorden voor met hun Fransche tegenhangers. Daar vind ik o. a.: A scabbed shepe will marre the whole flocke Il ne fawt qu'une brebis rongnewse pour gaster tout Ie troupeau, overeenstemmende met het door dr. Stoett gegeven een schurft schaap bederft de gansche kudde. Dezelfde Grammaire geeft If the skiefallweshall have larkes. Si Ie del tombait, les cailles seroient prinses, te vergelijken met as de lucht invalt, zijn al de veugels gevangen of dood, dat door dr. Stoett uit Teirlinck wordt aangehaald (116). Onder de rijke verzameling grappen in den trant van asch is verbrande turf(\\6) mis ik de allerbekendste, die onder kinderen bijzonder populair is: «egt er een ik ook, dan heet het weerom: Zoo, kook jij ?" Waarop baseert dr. Stoett zijn dateering van de eerste vertaling ten onzent van de sprookjes van Moeder de Gans. Die zijn hier toch eerder dan anno 1775 bekend ge weest? In den catalogus van Populaire Prozaschrijvers der XVIIe en XVIlIe eeuw van Frederik Muller staat op bl. 104 een tweede druk vermeld, die, naar de schatting van den samensteller, van omstreeks 1730 dateert. In deze eerste aflevering, die alleen de A bevat en 121 artikelen telt, zijn er vier op genomen die in de tweede uitgave nog ont braken : aftandsch zijn (59), na gedanen arbeid is 't goed rusten (106), een arbeider is zijn loon waar d < (107) en ergens geen aspergebedden aanleggen (117). Nog negen tien afleveringen staan te volgen, die tezamen de vorige uitgave zoozeer in omvang zullen overtreffen dat het volledige werk twee deelen van ieder een 500 bladzijden zal beslaan. Wij wenschen den schrijver geluk en voortgang met dien groei. Den Haag A. J. BARNOUW . APENZEEP. Haakt de koekepan all een spiegel. Zal Uw vaatwerk en kachelzink doen glinsteren. SlQpt de messen Ronder kras sen blank en scherp. DE SCOUURZEEP. BEGRAFENIS-ONDERNEMING J. D. STRUIJS & Zn. Prinsengracht 837. Telephoon No. 906. A. A. PASSENS, THANS ALLEEN Reguliersgracht 31, AMSTERDAM, Tel. 8393. Speciaal adres voor Corsetten naar maat Ateliers voor reparatiën. ?? andere dubbel fijne Ukeurat BIJ M. P. PO&LEN «f? ZOOM, «otterde w TH TTT fl F i TQ17D lAUli U. MIDM, KUÜ1KLIJKS LUIE IIIODBAKKBIIJ li U. , IffHIlAl levert BROOD bereid uit de BESTE GRONDSTOFFEN. Dd 4rta Magazijnen voor Horlogerie van CWbr, BREEN, Amsterdam, taiptt 53, Hiemr eniW 112, Haarleimsrstraat 72 HOfBÏOGES, PENDULES, KLOKKEN. GOUDEN EN ZILVEREN WEBEEN. l Een streeling voor de tong, een opwekking voor de maag, een waar genot voor kenners, OUD'S KINAWIJN (vin tonique apéritif) Alom verkrijgbaar. Eenige fabrikanten WED. G. OUD Pz. & Co., P U R M E R E N D. ERVEN KRAMER i WIJDE KAPELSTEEG 4 D AMSTERDAM ? § TELEPHOON ft- 266 f ? FABRIEK VAN KANTOORBOEKEN Het Adres VOOR J veilige,reulclooze hygiënische Petroleum KACHELS is D. 1USTÜS REEDEtS N.ZKolkl? Teleph. 5373. AMSTERDAM. Alle benoodlgdheden Solide Billijk. Opelke gracht, in elke straat, Wanneer de deur maar open gaal, Ziet gij het prachtig resultaat Van LIEVEGOED's Schuurpreparaat (voor houtwerk, marmer en steentjes). In frissclie cartons overal verkrijgbaar. CX2 S. BLAZER Mzn. Solo-Bassist Concertgeb. Orkest. Amst. Ceintuurbaan 141. - Tel. Z.I4I7 ALLEN DRAGEN Kousen en Sokken van WICHER JANSEN UTRECHTSCHE TRICOTA6E FABRIEK UTRECHT. AVIATA" Garantie Kousen en Sokken Gegarandeerd voor 6 maanden. W(f verstrekken gaarne adressen van wederverkoopers. VAN RIJN'S, SMOSTERD Verschenen de 10e druk van Atlas van Nederl. voor Wielrijders, bevattende elf Kaarten, dus van elke provincie, met aanwijzing der af standen van plaats tot plaats in Kilometers en vermelding der soort van wegen. Deze Atlas zenden wij franco per post (na ontvangst van het bedrag in postzegels of per postwissel aan ons adres) voor slechts VIJF EN 1>EUTIG CEOTS. Amsterdam, Van Holkema & Wareudort NATUURLIJK SPRUDELSALZ is daralleen echte Karlsbader Voor Namaak en vervalsching wordt gewaarschuwd. BEGEAFENISVEEEENIGING VB AMSTERDAM N. SAX Jr. P. C. HOQFTSTRAAT 38. Teief. Zuid 341. Mevr. G. v. d. BBtNK, Corsetière, Keizersgracht 717. A'Dil. TE. 1751. HELIERS VOOR REPARATIES. STEUNZOLEN (systeem Prof. HOFFA) met opstaanden buitenrand, die de ronding van den hiel omvat, herstellen den platvoet. J. A. M A SS IN G, O. Z. Voorburgwal 334, Amsterdam, tegenover het Binnen-Gasthuis. KAMER JAPONNEN. ADEIAAN SCHAKEL, Heiligeweg 11-17, A'dam. Internationale Transport-Maatschappij voorheen VAN DER HOOP Co. AMSTERDAM. Directeur: JACS VAN DEK HOOP M.Pzn. Verhuizingen. - Bewaring van Inboedels. Expeditie. Agentschap der Nederl. Stoomboot-Reederij. Dagelijksche sneldienst naar en van den Rijn. DE BONT & LEYTEN'S BORSTPLAAT i* DE BESTE.