DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 31 Jan. '15. - No. 1962 IK, Wij zijn wat royaal geworden met menschenlevens in deze gruwelijke tijden. Een dui zend meer of minder komt er zoo nauw niet op aan. Menschen genoeg. Het is mogeltyk. Maar zeldzaam zijn zij die gemoedadiepte paren aan fijnheid, van geest. Eea dier zeldzamen was de schrijver van de Berkelmans", van de Violiers". Ik ben dankbaar dat ik hem gekend heb, en niets anders bedoelt dit stukje te zijn dan een uiting dier dankbaarheid. Willem Schürmann.den bijzonderen mensen en kunstenaar: hij ruste in vrede. WILLEM LANDR Woningbouw *) De ontsiering van stad en land heeft in de laatste jaren een steeds toenemend verzet uitgelokt dat zich condenseerde in de Heemschuf'-beweging en de stichting van den Bond Heemschut. De ergernis bepaalt zich niet langer tot ontboezemingen in woord en schrift, maar zet zich om in daden die hoewel, helaas nog veelal niet krachtig ge noeg om in den strijd tegen den wan smaak de ingewortelde onverschilligheid ~en het vastgeroeste vooroordeel te overwin nen toch ook reeds meerdere gunstige uitkomsten kunnen bdeken. Zoo wordt al lengs eene kentering voorbereid. De groote gedenkteekenen van geschiedenis en kunst vonden sinds lang zoowel bij overheid als partikulieren eëne toenemende zorg, en ook de natuur-monumenten mogen zich thans ver heugen in eene beschermende hand die reeds meerdere hunner voor ondergang bewaarde. De bescheiden schoonheid der eenvoudige boeren- en burgerhuizen evenwel ontsnapte nog veelal aan de aandacht. En toch zijn deze doorgaans van zeker niet minder beteekenis voor den indruk die een stad of dorp maken dan de enkele meer indrukwek kende gebouwen aan wier voet zij verrijzen. Duizend speldeprikken kunnen pijnlijker zijn dan een flinke wond. En zulke spelde prikken worden niet gespaard aan wie in het landschap waarneemt hoeVaaknoodeloos wan staltige stoom- of motor gemalen" de kloeke windmolens, hoe in ijzer of beton gebouwde bruggen van gevoellooze lijnen de pittoreske houtkonstrukties vervangen; hoe water torens van agressieve leelijkheid boven het geboomte oprijzen en hoe in dozijnen Aar *) Aesthettsche leiddraad bij den Woningbouw voor timmerlieden, eigenbouwers" enz. met 62 afbeeldingen door B. VON BRUCKEN FOCK. Verkrfljïbiar na toezending van postwissel a ? OJS3 bij den boekhandelaar F. B. den Boer, te Middelburg. loo's" de verwording van een mooi dorp tot eene ordinaire villawijk zich herhaalt op de wijze die zoo scherp geteekend is in van Moerkerken's Heemschut-novelle De ondergang van het dorp." Zoolang niet onze regeering zich geroepen gevoelt om door wettelijke maatregelen in te grijpen gelijk dat reeds geschiedde door zoovele andere landen en daarbij ook b.v. Zwitserland dat in vrijheidszin toch zeker niet voor ons land onder doet?en zoolang ook onze gemeenten niet naar het reeds teLaren enLeeuwarden gegeven voorbeeld eene schoonheidsbepaling in hare bouwverordening opnemen, zal men ter bestrijding van de voortschrij dende ontsiering, bijkans uitsluitend zijn aan gewezen op vrijwillige medewerking. Dat is in theorie misschien het ware, maarin de praktijk weinig hoopvol voor een spoedig resultaat. De zachte drang van wet en verordening zijn onmisbaar in den overgangstijd tot tijd en wijle door velerlei opvoedende maat regelen het aesthetisch inzicht van bouwers en publiek weer gerezen zal zijn tot een hooger peil. En inmiddels zou van het overschot van ons toch reeds deerlijk ge slonken nationaal schoonheidskapitaal nog het grootste deel zijn opgeteerd. De lieden die daarvoor voor een zeer groot deel verantwoordelijk zijn, de timmerlieden en eigenbouwers onzer kleinere plaatsen, zijn ongetwijfeld te goeder trouw. Zij zijn naar hun beste weten overtuigd iets moois te maken, zelfs dan wanneer hun verwil derde, ongeschoolde smaak hen de meest opvallende uitwassen van quasi modernen bouw doet overplaatsen naar hun stemmig dorp, als zij om toch maar vooral niet achterlijk te schijnen! de misbegrepen vormen kombineeren met verkeerd gekozen sier-materialen en als zij tot overmaat van ramp het opgedirkte voortbrengsel hunner scheppingskracht in vele, onderling en met de omgeving vloekende kleuren toetakelen. Zij weten niet beter en hunne lastgevers evenmin. Harde kritiek zal op die onschuld afstuiten en niet begrepen worden. Verbe tering uit te lokken is te meer een zaak van beleid omdat de ervaring leert dat vaak getracht wordt pogingen in die richting af te wimpelen met een beroep op de betwijfelbare stelling dat over den smaak niet te twisten valt. Dat is in casu niet meer dan een dooddoener". Immers bouwkundige schoonheid kan worden getoetst aan eenige voor objectieve beoordeeling vatbare uit gangspunten in verband met doelmatigheid en samenstelling. En ook op die punten schieten de genoemde scheppingen veelal juist zeer sterk te kort. En bovendien is er toch zeker in het algemeen een benedenste grens van het begrip schoonheid te stellen, waar onder de bovenbedoelde producten door de grootst,' mogelijke meerderheid zullen worden gerangschikt ongeacht alle verschil van inzicht dat overigens mocht bestaan. Wie Zeeland en in het bijzonder Walcheren kent, weet hoe de eigenaard der schoone provincie, die door haar isolement zoo lang hare overleyingen in eere hield, allengs af brokkelt. Zij was, en men heeft daarvoor niet terug te gaan tot de dagea van Smallegange's kroniek die Zeeland in zijn glorie tijd verheerlijkt, nog een generatie geleden een schatkamer. Maar die is nu vrijwel leeg. De oude zeden en kleederdrachten verdwijnen; de kasteelen en buitens zijn reeds gesloopt op enkele na; het prachtige geboomte en de hagen langs de wegen die aan het landschap zeldzame bekoring gaven worden gekapt. Efi want daarop komt het aan, aangezien immers niet behouden tot eiken prijs het doel mag zijn wat is getreden in de plaats der oude schoonheid die verdween ? Welk beeld biedt Vlissingen, hoe is Middelburg onttakeld, hoe vertoonen zich de nieuwe boerenhoeven en welk paljaspak dragen niet zelfs enkele kerken sinds de dorpstimmerman er een stuk aanzette! Dien artistieken ondergang tegen te hou den en zocrjt mogelij k ten goede te keeren is het doelwit der verdienstelijke vereeniging Nehalennia, vereeniging ter instandhouding en bevordering van Walcheren's natuur- en stedenschoon". Ter ondersteuning van dat doel heeft nu haar ijverige secretaris, de heer B. van JBrucken Fock in het bovenge noemde vlugschrift een aantal wenken vereenigd, die bij de stichting van eenvoudige woningen dienen te worden in acht genomen. De kategorie bouwwerken welke in zijne beschouwingen behandeld wordt, valt thans buiten de sfeer van den architekt, en gevraagd mag worden of zij er evenals in vroeger tijden ook niet buiten behoort te blijven. Zij is het aangewezen arbeidsveld van de plaatselijke krachten. Het is dan ook onge twijfeld goed gezien zich direct tot hen te wenden, tot de timmerlieden en eigenbou wers". Zijn deze gewonnen voor het begrip dat als van puds een eenvoudig werk zich ook eenvoudig moet voordoen, dat degelijke eenvoud op een hooger peil staat dan schijnkunst en pronk, dan is el gewonnen. De strekking van het geschrift is dus sympatiek en er staat bovendien zeer veel in dat goed is en juist, al wekt de titel Leiddraad" ook te hooge verwachtingen van den in houd. In weerwil wij met den schrijver gaarne van gedachten zouden wisselen over enkele o. i. aanvechtbare, eenzijdige of te zeer generaliseerende passages vór wij die onderschreven maar daarvoor is een vakblad de plaats hopen wij dan ook dat het boekje behartiging zal vinden inde kringen waarvoor het blijkens den titel in het bijzonder samengesteld is. Dat de be handeling n technischer n populairder had kunnen zijn, moge aan den eenen kant het bezwaar hebben dat zij nu langs vele timmerlieden en eigenbouwers" zal afglij den, aan den anderen kant is het werkje voor de belangstellende niet-vaklieden on getwijfeld veel leesbaarder geworden. Het zij dezen dan ook aanbevolen, al waar schuwen wij aanstonds tegen de voorstelling dat het met dezen, te zeer in receptvorm gehouden leiddraad nu voor den dilettant zoo gemakkelijk" zou zijn slechte ontwerpen te verbeteren of zich afdoende rekenschap te geven van de oorzaken van minder be vredigende effekten. Dat is geen werk voor liefhebbers. Daar zit heel wat meer aan vast. Mocht het boekje echter velen doordringen van den ernst en de urgentie van het algemeene streven waarvan het ne der vele uflingen is en hen winnen tot overtuigde Heemschutters", dan heeft het zijne roe ping ten volle vervuld. I. H. W. LELIMAN + +> Rijks Academie van Beeldende Kunsten Tentoonstelling van studies vervaardigd in 1914 Een academie van beeldende kunsten heeft uit zich zelf weinig kans op populariteit. Men denkt zich de kunst graag vrij van alles wat schoolsch is, den kunstenaar als een die de schoonheid naar believen uit zijn mouw schudt. Daarenboven zijn de leerlingen van een kunstacademie bij het verlaten van het instituut, meer dan die van eenige andere academie, leerlingen." Tegen dat zij rijp zijn, is de academie vergeten. Terecht heeft daarom de wetgever tentoonstellingen als deze voorgeschreven. De academie moet af en toe iets van zich laten hooren. Het werk van de beste harer leerlingen moet ten toon gesteld. Dat dit goed gezien is, blijkt wel uit de belangstelling voor deze exposities: zij trek ken bezoek. Zij vestigen de aandacht niet alleen op de leerlingen, maar ook op de instelling zelve. Men herinnert zich weer eens dat naast de schilderkunst en de beeldhouw kunst, ook de graveerkunst gedoceerd wordt; dat de aesthetiek der bouwkunst" nog steeds op het program ontbreekt; men verneemt met voldoening, dat ook in het houtsnijden en het lithografeeren onderwijs wordt gegeven. Ditmaal is er het werk van een vrouwelijke graveur mej, E. Valenca, van een schilder D. A. Buendr de Mesquita, van een beeld houwen H. van Reijn. De beide eerstgenoemden exposeeren voor het eerst, de laatstgenoemde voor de derde maal. Men verwacht van deze tenJoonstellingen niet meer dan een belofte; de vrucht van zoeken, niet van bereiken. Zij kunnen een beeld geven van de richting waarheen de aard van den kunstenaar in zijn beste uitingen, wijst. In dit opzicht zijn zij niet minder interessant dan de tentoonstelling van werken van welken gearriveerden meester ook. Mej. E. Valenca slaagt voorloopig beter in de zorgvuldig en vlijtig bearbeide gravure, dan in den lossen en luchtigen ets. Haar portret van Dr. Brons is met liefde en toewijding gedaan; niet minder de teekening naar het grafmonument van Paus Adriaan VI, voorstudie blijkbaar voor eene gravure. Bueno de Mesquita exposeert schilderijen (studies) en teekeningen. Ook bij hem gaat de belangstelling van den beschouwer van zelf naar ënen kant. Hij mag een paar frissche studies gemaakt hebben, zijn kracht zit in zijn teekeningen, levendig, vol durf en beweging. Wijst zijn aanleg naar het illustratieve, dan mag men hem gelukwenschen. Als schilder zal hij een harden dobber hebben; aan een illustratief talent is behoefte. De beeldhouwer H. van Reijn is bij verre de belangrijkste van de drie. In zijn beeld van den kunstschilder Pieter Aertsen (lange Pier) voelt men het werk van eene aan komende persoonlijkheid. Bewuster en vrij moediger dan de beide anderen gaat hij op zijn doel af. Er zit leven en karakter in zijn, gelukkig op voorstellingen uit den tijd van den schilder geïnspireerd beeld. Mag hij hier en daar aan de details wat te veel aan dacht schenken, hij is er in geslaagd van zijn sujet een markante persoonlijkheid te maken. Zijne inzending is een praestatie, die aandacht verdient. Men denkt bij het zien dezer proeven onwillekeurig aan het, dezer dagen afzon derlijk uitgegeven, gidsartikel van Professor Derkinderen. Wat zal er worden van deze kunstenaars als zij hunne gaven binnen kort i ter beschikking zullen stellen van de Maat schappij ? Wie zal zich hunner aantrekken; wie vooral verlangend zijn zich hunne ga ven dienstbaar te maken ? Het is wellicht goed vooruit te bedenken, dat teleurstellin gen die in dit opzicht niet mochten uit blijven, niet de academie maar onze maat schappij behooren te treffen, die aan de medewerking van de vervulling harer wenschen, bij kunstenaars, vooralsnog weinig behoefte toont. H. -.- APEKZEEP. Haakt de koekepan als een tiegel. Zal Uw vaatwerk en kachelzink doen glinsteren. Slijpt de messen zonder kras sen blank en scherp. DE BEGRAFENIS-ONDERNEMING J. D. STRUIJS & Zn. Prinsengracht 837. Telephoon No. 906. Mevr. G. v. d. BRINK, Corsetière, Keizersgracht 717. i'DAI. HL. 1151. AfflJEBS TOOB BEPAIUTffl. STEUNZOLEN (systeem Prof. HOPPA) met opstaanden buitenrand, die de ronding van den hiel omvat herstellen den platvoet. J. A MASSINQ, O. Z. Voorburgwal 334, Amsterdam, tegenover hei Binnen-Gasthuis. KOSISKLIJKB LUXE l) l TTT H TT! KW T) AMSTERDAM, BROODBAKKERIJ lAUlj U, MIÜM, ROTTERDAM, levert BROOD bereid uit de BESTE GRONDSTOFFEN. Abonneert U op: Prijs per jaarg. (12 NOS) ? 4.5O. Proefex. gratis by de uitgeven Tui Holkema & Warendorf, Am sterdam. A- A- PASSENS, THANS ALLEEN Regnliersgracht 31, AMSTERDAM, Tel. 8393. Speciaal adres voor Corsetten naar maat Ateliers voor reparatiën. Verschenen de 10e druk van bevattende elf Kaarten, dus van elke provincie, met aanwijzing der af?tanden van plaats tot plaats in Kilometers en vermelding der soort van wegen. Deze Atlas zenden wy franco per post (na ontvangst van het bedrag in postzegels of per post wissel aan ons adres) voor Slechts VIJF -ES DER TIG CEJTTS. lnteri«B, Vu Molken k Wartidert _ALLEN DRAGENDKousen en Sokken van WICHER JANSEN UTRECHTSCHE TRICOTAGE FABRIEK UTRECHT. AVIATA" Garantie Kousen en Sokken Gegarandeerd voor 6 maanden. WQ verstrekken gaarne adressen van wederverkoopers. ?a axdere dubbel fijne ULkeuron BIJ MU P. POfcliBW <fe KOON, Rotterdai VROUW DES HUIZES! Bergt Uw flesch Wed. John. Gay's Piccalilli (Zuurtjes in Mosterdsaus) na gebruik steeds achter slot! Oud en jong snoept ze anders leeg! Wat smaakt die toch overheerlijk bij Vleesch, Visch, Groenten, Kool en Aardappelen! De verrukkelijke mosterdsaus is ook apart verkrijgbaar in lange vierkante stopflacons. Let op het goede merk: WKD. JOHN «AV, N.V. DK HOIJTTUINEN". Amsterdam. NATUURLIJK _ is datelleen echte Karlsbader Voor Namaak en vervalsching wordt gewaarschuwd; BEGfiAFENlSVEttEEJÜlGlNG VB AMSTERDAM N. SAX. J r. P. C. HOOFTSTRAAT 38. Telof. ZuH 34' N. F. VAN GELDER & Co. | (v/h. MANTZ & Co.) Amsterdam. (P. H. Kade 25.) | Eetserviezen, Waschstellen, Kristal, Glas. Porselein Aardewerk Keukenuitrustingen, Electro Plate, Waterfilters. (EXPORT NAAR OOST- EN WEST-INDIË.) Alle benoodlgdheden Solide Billijk. «-3 CO txl CD m i - 1 CX2 S. BLAZER Mzn. Solo-Bassist Concertgeb. Orkest. Amst. Ceintuurbaan 141. - Tel. Z.I4I7. STOOM-WASSCHERIJ DE PELIKAAN"-GOUDA CHEMISCHE WASSCHERIJ TEL. 196 en 253 INT. EN VERVERIJ De drie Magazijnen voor Horlogerie van Gebr. BREEN, Amsterdam, Rozeigraciit 53, Nieuw ejiij! 172, Haarlemmerstraat 72 HORLOGES, PENDULES, KLOKKEN. GOUDEN EN ZILVERENj WEBKEN. VAN RIJ N'S, DEBESTEMOSTERD DE BONT & LEYTEN'S BORSTPLAAT is DE BESTE. Yankee Notions lick creation. We are sole Agpnts for 200 American Mariufacturers, We can suppiy anything and everything American made, Which is the best in the World, Wholesale only, AIHKIUC AX ITIPORTING- Co., 197 Keizersgracht, Amsterdam. Reisdekens, Auto-plaids en ADRIAAN SCHAKEL, Heilig eweg 11?17, A'dam. DRINKT Haantjes Kristal Haantjes Kristal is eene geheel nieuwe bisreoert, gebrouwen door de Stoombierbrouwerij 't HAANTJE" te Amsterdam, volgens een door haar uitgevonden, alleen aan haar bekende brouwmethode. HAANTJES KRISTAL overtreft elk ander binwnen buitenlandgch bier. VRAAGT PROSPECTUS, Internationale Transport-Maatschappij voorheen VAN DER HOOP & Co. AMSTERDAM. Directeur: JACS VAN DER HOOP M.Pzn. Verhuizingen. - Bewaring van Inboedels. Expeditie. Agentschap der Nederl. Stoomboot-Reederij. Dagelijksche sneldienst naar en van den Rijn.