8 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 21 Maart '15. No. 1969 De Westkust van Helgoland. De afstand van Helgoland aan Duitschland in 1890 Binnen enkele maanden zal men in Duitsch land kunnen herdenken, hoe vijf en twintig jaar geleden het miniatuur-eiland Helgoland werd verkregen. Het was de tweede uit breiding van het rijksgebied en van geheel anderen aard dan de eerste. Had de aan hechting van het Rijksland, na een feilen krijg, aan het nieuwe keizerrijk meteen de onverzoenlijke vijandschap van zijn weste lijken nabuur bezorgd, die van Helgoland had op de meest vreedzame wijze plaats, op het oogeublik dat alle geschillen met Engeland waren bijgelegd, een bezegeling als het ware van de hartelijke verhouding tusschen beide staten. Wanneer men op de groote beteekenis van het roode eiland" in den tegenwoordigen krijg, dan vraagt men zich af, hoe de anders zoo schrandere, ver vooruitziende Engelsche politiek ooit heeft kunnen besluiten tot deze transactie. Men denke zich op dit oogenblik Helgoland, door de Engelschen versterkt, als steunpunt eener Britsche vloot, die de monden van Elbe, Wezer en Jahde bewaakt, als uitgangspunt voor Britsche onderzeeërs en vliegers, men denke zich elke beweging der Duitsche kruisers van daar draadloos overgeseind aan de Britsche slagschepen! Maar ook zoover behoeft men niet te gaan. Qesteld het eiland ware Engelsch gebleven, en niet door dit land versterkt, wat bij de scherpe spanning, die sedert jaren tusschen belde landen heeft geheerscht, haast niet denkbaar is, dan zou het natuurlijk onmid dellijk bij het uitbreken van den oorlog door Duitschland bezet zijn. Maar zou het dan een steunpunt van zoo groote waarde geweest zijn als het nu is geworden, na langdurige en zorgvuldige voorbereiding? Te vreemder doet ons de overdracht aan, als we bedenken, dat Helgoland niet, na moeilijke onderhandeling, aan Engeland als 't ware is ontwrongen, maar dat het letterlijk aangeboden is; voorts dat de overdracht van Duitsche zijde niet werd gewenscht en bij het groote publiek niet alleen, maar ook in toonaangevende kringen uiterst koel werd ontvangen. Tot dusver was er van de toedracht der transactie slechts weinig bekend geworden. Men wist wel, dat de Engelsche diplomatie bij deze gelegenheid aanzienlijke voordeelen had bedongen, en dat Duitschland grootsche koloniale plannen had moeten opgeven in ruil voor het kale rotseiland, maar omtrent de vórgeschiedenis van het tiactaat, omtrent de redenen, waarom het werd gesloten en waardoor van beide zijden de beteekenis van het eiland zoo totaal werd onderschat, waren wij nog zeer slecht ingelicht. Nu wij door een- nieuwe publicatie 1) eenigszins achter de schermen kunnen zien, wordt ons echter veel duidelijk, wat te voren onbegrijpelijk scheen. * * * Het ligt voor de hand, dat het tractaat van 17 Juni 1890 ten nauwste samenhangt met den val van den grooten kanselier enkele maanden te voren. Meer en meer blijkt, dat hierbij allerlei oorzaken hebben samen ge werkt. Natuurlijk, naturen als die van keizer Wilhelm II en Bismarck moesten wel op den duur met elkaar in botsing komen; de oud kanselier had te lang leiding gegeven om die voortaan van een ander te kunnen aanvaar den ; in allerlei kwesties van binnenlandsche staatkunde dachten beide mannen verschil lend, en bovendien stonden zij vrijwel lijn recht tegenover elkaar wat enkele vraagstuk ken van buitenlandsche politiek betrof. Voor Bismarck bleef, ondanks de verwijdering, die het Congres van Berlijn tusschen Rus land en Duitschland had gebracht, een goede verhouding tot Rusland altijd zeer gewenscht; met dit doel had hij o. a. tus schen Rusland en Duitschland het zooge naamde Rückversicherungstraldat geslo ten, buiten Oostenrijk om, volgens 't welk beide staten elkaar welwillende neutraliteit waarborgden, zoo een van beide aangevallen werd. Voor Rusland was het vooral van be lang in geval van een strijd met Engeland; een uitbreiding in de richting der Dardanellen scheen nu niet langer onmogelijk. Nu openbaarde zich echter bij keizer Wil- l helm een sterk wantrouwen tegen Rusland; hij wenschte ter wille van Oostenrijk dit verbond niet hernieuwd te zien; met Enge land moesten daarentegen de betrekkingen verbeterd worden. Nauwelijks was dan ook de oude kanselier van zijn post verdwenen, of ondanks de toezegging dat de koers dezelfde zou blijven, ging het schip van staat overstag; het verdrag met Rusland, dat Duitschland behoedde voor een samen gaan van dat land met Frankrijk, werd niet vernieuwd 2): daarentegen werden door Caprivi de onderhandelingen aangeknoopt, welke tot het verdrag met Engeland van 17 Juni 1890 leidden. Zooals bekend is, getroostte Duitschland zich hierbij groote offers in Afrika; de* plannen ten opzichte van Zanzibar werden opgegeven; de bezittingen op het vasteland aanzienlijk beperkt; het smalle strookje land, waarmee Duitsch Zuidwest-Afrika nog even de Zambesi bereikt, wordt nog steeds de Caprivi-tin genoemd. Geen wonder dan ook, dat het verdrag in Duitschland in koloniale kringen allesbehalve gunstig werd ontvan gen ; zoo werden alle blijde verwachtingen van een groot Duitsch Oost-Afrikaansch koloniaal rijk plotseling vernietigd", klaagt nog in deze dagen een Duitsch historicus. Daarentegen was men zeer sceptisch gestemd ten opzichte van de waarde van Helgoland. Bismarck b.v. achtte bij eventueele Fransche blokkade de dekking van Helgoland door de Britsche neutraliteit zeer nuttig; Frankrijk zou er dan geen kolendepot van kunnen maken. Nu hebben wij de rots met eigen kracht te verdedigen, als wij verhin deren willen, dat de Franschen in geval van oorlog zich daar nestelen." Dat Bismarck geen groote waarde aan Helgoland hechtte, was reeds vroeger ge bleken. Reeds in 1885 en 1887 was in het Engelsche Lagerhuis de vraag besproken, of men het eiland, dat Engeland op groote kosten joeg zonder commercieele of stra tegische voordeelen te bieden, niet aan Duitschland kon verkoopen, waarop de Britsche regeering antwoordde, dat Duitsch land ook geen prijs op het bezit stelde. Toen nu een lid van den Rijksdag zich over deze zaak tot de Duitsche regeering wendde, bleek men bij de admiraliteit, welks chef toen Caprivi was, de waarde van het eiland wel te beseffen; de staatssecretaris voor buitenlandsche zaken, Herbert von Bismarck, De Zuidpunt met havenwerken. bleek echter niet warm voor de zaak te zijn; men dacht er wel over en prins Wilhelm (de latere keizer) was er vór, maar voor 't oogenblik was het beter de zaak te laten rusten!" Van Engelsche zijde dacht men er niet anders over. De Engelsche pers verzekerde, dat het eiland, dat sedert 1821 geen bezet ting meer had, alleen voor sentimenteele lieden en voor smokkelaars" van belang was. Stanley verklaarde na het afsluiten van het verdrag, dat men in ruil voor een broeksknoop een geheel nieuw pak had gekregen; Salisbury verdedigde het tractaat met de woorden: wij hebben een overeenkomst gesloten, die elk gevaar voor oneenigheid en strijd tusschen beide landen wegneemt en voor lange jaren goede betrekkingen waarborgt tusschen twee volken, die door onderlinge sympathie, door belangen en af komst verbonden, steeds goede vrienden zullen zijn. De woorden van Lord Salisbury doen ons zien, wat het hart der kwestie is. De groote verzoeningsgezindheid, door Caprivi bij de regeling der Afrikaansche belangen getoond, het opgeven der relaties tot Rusland en de volmaakte onschadelijkheid van Duitschland ter zee hebben Engeland volmaakt gerust gesteld. De Duitsche vloot beteekende nog zeer weinig; zij bezat geen enkel goed slagschip; het eenige goede materiaal waren de torpedobooten; voor de kustverdediging was nog weinig gedaan. En er scheen weinig kans te bestaan, dat hierin voorloopig ver andering zou komen; in den Rijksdag wer den de credieten voor de vloot zooveel mogelijk beknibbeld; de Duitsche handel en industrie begonnen zich pas te ontwik kelen en schenen vooreerst nog geen ge vaarlijke concurrenten voor Engeland te zullen worden. Dezelfde oorzaken verklaren ook den ge ringen bijval, welken de verwerving vanHelgoland in Duitschland vond. Zelfs de marineofficieren vreesden, dat, zoodra tot de versterking van Helgoland besloten werd, de credieten v.oor de marine nog kariger toegemeten zouden worden. En bij Caprivi schijnt het hoofddoel van het verdrag niet zoo zeer geweest te zijn een voordeelige zaak af te sluiten, dan wel de verhouding tot Engeland te verbeteren! Naar allen schijn is het de keizer zelf ge weest, die de zaak heeft gewild als uitgangs punt van de Duitsche vlootpolitiek. En van zijn standpunt uit volkomen terecht. Zonder Helgoland moest het Kaiser Wilhelmkanaal voor de Marine zijn hoofdbeteekenis ver liezen; aan systematische versterking der Duitsche vloot viel niet te denken, wanneer niet eerst Helgoland verkregen was; zoodra het toch aan Engeland duidelijk werd, dat Duitschland zijn macht ook ter zee wilde ontwikkelen, was elke kans om het eiland te vei krijgen afgesneden. Over de politiek van Caprivi zal het oordeel der historie ook in de-toekomst zeker ver van gunstig zijn; de door hem gemaakte fouten zullen hem echter door de Duitschers niet al te zwaar worden aangerekend, omdat zij leidden tot het onverhoopt verkrijgen van de rots, die voor de maritieme beteekenis van Duitsch land van zoo groot belang is geworden. Dr. M. G. DE BOER 1) Graf Ernst von Reventlow: Deutschlands auswartige Politik 1888 - 1914. 2) Reeds in 't volgende jaar bezocht admiraal Gervais met een Fransen eskader Kroonstad ; kort daarna ontstond de FransehRussische Entente. IIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIMIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllllllllllllflIllllllltlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMIIIIIIIIIIIIMIIHIIIIMIIIIIIIIMinlIM Illlllllllllllllllllltlllll m HUIL NIET, SCHAT, HET HINDERT NIET I" En het hindert ook niet wanneer de vloer en de vensterbanken gelakt zijn met SPAR VA L EL NT I N E'S VALSPAR is beslist waterproof; ongelukjes in de huishouding, zooals hierboven, zullen hun die VALSPAR gebruiken, nooit ergeren. Bedenk eens een oogenblik wat het gebruik van VALSPAR Lin Uw huis voor U biteekent: 1 "The Vamish That Won't Turn White" Een radiator moge lekken, sneeuw of regen mogen des nachts door een geopend raam binnenwaaien, natte parapluies in Het vernis dat niet wit wordt." ^ hal uitdruipen, heet water moge in de keuken of badkamer rondspatten, wanneer het houtwerk erom heen met VALSPAR is gelakt, zal het onbeschadigd blijven. Uw huis zal rein en hygiënisch zijn, want VALSPAR kan herhaaldelijk met heet water en zeep worden afgewasschen. De hoedanigheid van VALSPAR, het tegen water bestand is, is slechts n der kenmerkende eigenschappen. Door httzelfde proces, waardoor VALSPAR waterproof wordt, verkrijgt het eene duurzaamheid voor al de hierboven genoemde doeleinden, welke geen ander vernis bezit. AI.I, EEWVERKOOPEKS: J. ROSE & Go. Prinsengracht 762. AMSTERDAM. TELEFOON N. 3077. IIIIIMIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIII iiinnii i iitiiiiiiiiiiiimitlliiMiimiiHtuitiiiiimimiiMniimmim iiimnii in HUI 111 mmin n BEZOEK T DE TENTOONSTELLING VAN BROUWER'S-TUINBOUW AARDEWERK EN E-N-N-E-R- RIETVLECHTMEUBELEN ONTWERPEN H. ELLENS 'T BINNENHUIS. RAADHUISSTR 48-50 [IBniiiiiiiiiHiiiiiiii iiiiiiiiiiiiiiiniiiii iiiniiiiiiiiiiiiiin IIIIIIH IIIIIIIIHIIIIIIIMIIHMIIIII J. H. DE BOIS, - HAARLEM, KRUISWEG 68. Tableaux Estampes Editions d'art. Uitgever van: L'oeuTre graphiqoe complet* de Odilon Redon. Kleurenlielitilruk reproducties, onder redactie van H. P. BREMMER. Etsen, door G. C. HAVERKAMP. Magaztyncatalogi over: Moderne prentkunst. Boeken over kunst. Binnenkort verschijnt: een bundel Orig. Litho's door S. Jessurun de'Mesquita. Catalogi en prosp. op aanvr. verkrijgb. CHLMIc;KAHSUi!;. KUNSÏ INRICHTING % DIRK SCHNABEL CLICHÉ'S JOOK /WART LN KLhllKENDRUK ONS N IK UW PROCKDE IS KOPERDIEPDR.UK GKSUIIKI VOOli l-i-K l'APILiH VORMEN. E«nH»ndboeb voor Dame* BEWBBKT DOOR JOHANNA VAN WOUDE. let lienwtte ei volledigst»kuiboek der In prachtband ?2.50, In satijn ?2.90 Uitgave v. Van Holkema & Warendorf, Amsterdam. n t in iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMriiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiii IN DEN SILVEREN MOLENBEECKER, CORNS. SCHOORL KALVERSTRAAT ALLEEN 32 TEL 2149 XTRA SORTEERING DAMESTASSCHEN WIET ZILVEREN BEUGEL EN LEDEREN TASCH IN DIVERSE KLEUREN VOORDEELIG - STERK - ONGEMEEN. N.V. Kunsthandel DE PROTECTOR^ XtiiclblaalïT'Ón, Rotterdam. Directeur: C. «Ï. B. BIGrNELIj. Tentoonstelling van -werken door: Mevr. S. HEYBERG?LEDEBOER, HU;B LUNS, FERD. G. W. OLDEWELT, M. SCHILDT, AUG. W. v. VOORDEN en J. H. WEYNS. Geopend van 10?4Vs uur. Zondags van 2-4. Kennisgevingen voor Verloving en Ondertrouw Invitatlën, Programma's Dankbetuigingen, Menu's Loxepapier en Corr Kaarten Artl.tiek Stcmpelw-'k BOEK- U STEENDRUK<c.h,J B. van Mantgem SinH &ö*2 "ke'eTïTïiWraat. Amst. Les cinq doigts de la main." Lithographie in kleur door Jean Veber EISENLOEFFEL's Kunsthandel v/h WEI». G. DOBESÏS & ZOON ,> o li i n C5, A m s t e r d. a m. Ter bezichtiging een groote collectie LITHOBRAPHI'ÉN IN KLEUR door JEAN VEBER