11 April '15. No. 1972 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND PRUISEN EN NEDERLAND (Stemmingsbeelden van vór 1870). In 1826, op den 12en April, werd door den heer Verstolk van Soelen een niet ongeestige vinding gepubliceerd ten opzichte van de goedgunstigheid van onzen staat jegens Pruisen in de quaestie der Rijntollen; eene vinding die van ver-strekkende uitwerking geweest is. Dat was een quaestie van commercieelen aard. En nu mogen latere schrijvers bij herhaling gezegd hebben, dat de banden van genegenheid, of de boeien van vijandschap, tusschen deze beide staten niet alleen door de listen van het commer cieel belang waren aangelegd. Toch is er in de commercieele tactiek, die naar het beleid van den genoemden heer door Neder land werd gevolgd, een element weer te vinden, dat verder reikende was dan tot de maag van de beurs, en als zoodanig de ?*SKtë' - andere redenen inhield, die, niet van commercie&len aard, in Pruisen eene antipathie tegen Nederland konden veroor zaken. Door dit element werd de fierheid van eene natie op de proef gesteld. In 1795, het jaar van de gelijkheid, waarin de vrijheid en de broederschap hare juiste vertolking meenden te zullen vinden, werd ook de vereffening van de handelsbelan gen der Europeesche volken gedecretierd. Bijzonderlijk aan den Pruisischen staat werd hierdoor een vrij aardig voordeeltje, aan den Nederlandschen een niet onbelangrijk nadeel in de toekomst verzekerd. Met het opheffen van alle grafelijkheidstollen, van alle rechten op de rivieren, die als slagboomen voor de gelijkheid werden geacht, was voor Pruisen de vrije vaart over den Rijn, Teutschlands hochschlagende Pulsader" (Görres), naar de Noordzee vast gesteld. Verbroedering was mogelijk, wan neer Pruisen zijne bijdrage tot de stapel rechten van Dordrecht niet meer behoefde te betalen, en wanneer Nederland, voor zichzelve, de nationale trots had gevleid door de omstandigheid, dat het zijn hand niet meer behoefde op te houden om een gedeelte van de zoete winsten van Pruisen op te strijken. In het stuk van de riviertoüen kon Neder land RU, voor zichzelf, op het derde lid van de revolutionaire leuze: de broederschap, de klem laten vallen, terwijl Pruisen dit, ter zelfder tijd, op het eerste lid kon doen. De ongelijkheid van deze intonatie bleef echter in tegenspraak met het tweede lid, de galitó"; daar was geen ontkomen aan. En Nederland had dit heel wel begrepen, toen de heer Van Soelen zijn vindingrijke nota indiende. Het Weener Congres had zijn zegel ge drukt op de bepaling van den vrede van Parijs: Pruisen zou vrije vaart hebben over den Rijn tot aan zijne monding. Welnu, zeide de heer Van Soelen in 1826, dat kan. Pruisen mag trachten die monding te vinden bij Katwijk aan Zee, waar ergens in de duinen de monding van den eigenlijken Rijn moet wezen. Ziet Pruisen nu kans over het duinzand zijn schepen in zee te krijgen, dan doen wij gewillig afstand van onze rechten. Méar, wil Pruisen uit den Rijn langs Waal of Lek de zee bereiken, dan kan van een ontkomen aan de stapelrechten van Dordrecht geen sprake zijn. Bij Krimpen of Gorinchem eindigt die rivier en begint de kustzee, waarop de Koning zijne souvereiniteitsrechten, zooals over elk ander gedeelte zijns Rijks, mag doen gelden. 1) Door de Staten-Generaal werd-de scherp zinnigheid van den heer Verstolk van Soelen tot besluit verheven, en Pruisen kon bij Dordrecht zijn beurs weer uit den zak halen om de broederschap met Nederland te be talen! De vrijheid om bij Katwijk een uitweg te zoeken was hem niet goedkoop genoeg. Het is waarlijk niet te verwonderen, dat het Pruisische volk hierdoor gekrenkt was, en dat het zijne verbittering nog geprikkeld voelde door de Luxemburgsche politiek van onzen koning in 1841. Wat is onaangenamer voor een mensen dan de gewaarwording, dat hij een beetje bij den neus is genomen, en in zijn rug de griezeling te gevoelen van den pantomimischen schaterlach van den geen, die hem deze nadeeligen eer heeft aangedaan ? Zoo moet het den Pruisischen staat ver gaan zijn, toen hij door dezen commercieelen schaakzet, de verbittering moest voeden tegen de geaardheid van een volk als het onze, waarvan hij in zijn ziel een afkeer had. Ook een stroeven Pruis als Heinrich Leo 2), een der eminentste Duitsche rede naars van zijn tijd en een voortreffelijk, hoewel conservatief-kortzichtig geschied schrijver, die verklaren dorst, dat hij zich van eene natuur als die van Willem van Oranje, innerlichst abgestossen" gevoelde, moet de bitterheid van deze ervaring heb ben aangepakt. En het is begrijpelijk, dat hij zich voor zijn land de eer tracht aan te matigen, alleenlijk al om zich te wreken voor Pruisens onmacht in deze Rtjnvaartzaak , Nederland zoo niet te hebben voort gebracht, dan toch het te hebben gevoed van het eigen Pruisische bloed! Es ist eine wunderbare Sache urn unser altes deutsches Reien!" schreef hij aan Groen van Prinstèrer 3), wenn man jetzt betrachtet in wie ganz verschiedenen sittlichen Weisen sich die davon losgetrennten Glieder: die Schweiz, Elsass, Belgien, Niedcrland, Livland entwickelt haben. Nicht zu laugnen ist uns Niederland der Farbung und Gestaltung des inneren sittlichen Sinnes nach, von allen am fremdesten geworden, am wenigsten fremd in dieser Hinsicht Elsass und Belgien." Geen wonder, dat Nederland er onge nadig bij hem afkwam. De ratuur van Oranje leek hem maar al te zeer met de Nederlandsche natuur eenzelvig te zijn. De oude koopmansgeest, die in de hartelijk toegejuichte nota van Van Soelen weer te voorschijn was gekomen, leefde te zeer in de Nederlandsche natie, dan dat zij in staat zoudezijnhetfanatisch-godsdienstige'karakter van iemand als Leo te haren gunste te treffen; daarvoor deed het bewustzijn van het Neder landsche volk van eigen zelfstandig leven, te veel afbreuk aan zijn pangermaansche idee. Het strekt de Nederlandsche natie waarlijk niet tot oneer, dat zij door den Pruis geacht werd van de, naar zijne meening, in oorsprong onzelfstandige kleine naties het minst de sporen van haar Duitsche bloedverwantschap te hebben bewaard. Er heeft de gansche geschiedenis door achter het streven van het Nederlandsche volk te veel, te onstuimig leven gewerkt, om uit deze verwantschap-in-oorsprong niet de eer te hebben behaald van een volkomen zelf standig bestaansrecht. De gedachte, dat Nederland bij Duitschland behoort krachtens zijn oorsprong, is trouwens een principieele onjuistheid. Ten opzichte van het oorspronkelijke Duitsche Rijk staat Nederland in dezelfde betrekking als Pruisen. Pruisen en Nederland zijn van elkander even los als Polen van België: beide staan zij op den oorspronkelijken Duitschen bodem, die verdwenen is. Uit het feit, dat Pruisen de kracht heeft gehad, om zich uit den noordoostelijksten germaanschen, hoek voort te dringen tot ver in het rijk en dat het daar het hart geworden is van het moderne Duitschland, is voor Pruisen nimmer het recht te putten, om Nederland als annex te beschouwen aan zijn eigen wezen. Het is een angel in het Nederlandsche hart, zoo zal Groen van Prinstèrer het woord van Leo hebben gevoeld , om van een Pruis den hoon te verduren, dat het in den boezem, vanwaar het zou tevoorschijn zijn -gekomen, zou hebben terug te keeren. Daar weigert de Nederlandsche trots ge hoor 4). En het is geenszins om eenig afhankelijkheidsgevoel van Pruisen op te wekken, als Groen in 1867 zegt, dat het Nederlandsche volk zich verwant voelt met het Pruisische 5), en dat het in hun gemeenschappelijk antiromaansche principe de kracht vinden zal om het germaansche levensbeginsel te ver dedigen tegen het ultramontaansche roma nisme. Evenmin als dat hij in deze erkenning bedoelt, bij Pruisen de lust tot een annexatie van ons land op te wekken: Mescompatriotesredoutentlaprépondérance de toute nation entreprenante et alternativement avide du repos et de la gloire, jusqu' a leur faire Ie sacrifice même de sa propre liberté." Voor eene aanmatigende Pruisische mili taire gedachte was er in zijn geest eene verklaring te vinden in de historische verwantschap, evenals hij, die allerminst sympathie kan gevoeld hebben voor de Nederlandsche handelspolitiek ten overstaan vaa Pruisen, daarvoor verontschuldiging zal hebben gezocht in het nationale levens beginsel, dat hooger afkomst heeft dan de stoffelijke belangen van het volk. Men moet, om zich daarvan rekenschap te geven, er van overtuigd zijn, dat er boven handelsen financieele berekeningen edeler motieven bestaan. Met dat al blijft het merkwaardig om de stemming van het Pruisische volk in 1841 jegens onze natie uit het schrijven van Leo aan Groen te vernemen: Es ist höchst eigenthümlich, dann und wann an den Aeusserungen des gemeinen Mannes zu lauscfien ; ich thue es gern und da ich diesen Herbst mehrfach Reisen nach dem Thiiringerwalde herauf und gegen Mecklenburg hinab gemacht habe, habe ich die Gelegentieit wahrgenommen, und mich in Gesprachen mit Burger- und Bauersmann ber die Stimmung der niederen Schichten unserer Nation in dieser Zeit zu unterrichten De Twentse) Bankveraiiging IW.Ijjfarinth. KAPITAAL: f 15.165.O52.5O RESERVEN: f 6.729.497,14 HOOFDK AMTOOR : AMSTERDAM, Spuistraat 138/144. (voor wier verbintenissen De T wentsche Bankvereeniging B. W. Blödenstein & Co., ten volle aansprakelijk is) AMSTERDAM, Prins Hendrikkade 139; LOMDEN, B. W. Blpenstein & Co.. 55-56 Threadneedlestr.: ENSCHEDE, B. W. Blpenstein Junior: ALMELO, Ledeboer & Co. REIKTE VOOR DEPOSITO'S: Direct tivtrderbaar.'".' 2 pCt. Tten dagen opzegging 2^ Een Maand vast Gemiddelde prolongatie-koers met een maximum van 3 Drie Maanden epzegglng .... 3 pCt. Zes Maanden . . . . 3Ji , Een Jaar .... 4 Van den dag der opzegging af wordt Vi pCt. minder rente vergoed. Ontvang- en Betaalkas, Vergoeding der Depositorente. Met ingang van heden wordt de rente-vergoeding vastgesteld alivolgt: Met n dag opzegging . . . f pCt (Bedragen tot ?20.000 zijn terstolid betaalbaar) Met 10 dagen opzegging . . 2% pCt Voor andere termijnen op nader overeen te komen voorwaarden. Open en gesloten bewaargeving vol gens reglement. SAFE DEPOSIT-INRICHTING, geopend: op werkdagen van 8% tot 5 uur. ,, beursvacantiedagen 8% 4 Loketten van ?2.50 per maand (?10. per jaar) en hooger te huur voor bij de Directie bekende of geïntroduceerde personen. Amsterdam, 24 Maart 1915. M. PIMENTEL, Accountant. jLeeraar Boekhouden 91.0. Hondecoeterstraat 7, Amsterdam TELEFOON /nid 2422. SAFE DEPOSIT Heerengracht 531?537, 111UduUU"*DU. U A. Overtoorn M8 C°n«t- Huygensstr., Willemsparkweg 80, verhuurt aan bij haar geïntroduceerde personen SAFE LOKETTEN in hare Brand- en Inbraakvrije Kelders. Reglementen zijn aan bovenstaande kantoren verkrijgbaar. 5 /0Verzekerde pandbrieven der N.V. DE CRKDIBT-BYPOTHEKKBANK te 's-Gravenhage, Noordeinde 43, waarbij elk bedrijfsrisico der Bank voor de houders is gedekt' zijn verkrijgbaar a 99 pCt. in stukken van ?1000.?, /SOO.?en ?100.?. De Directie: G. J. VAN INGEN. Mr. H. VAILLANT. De jLevensverzekering Oiigevalleiiverzekering Billijke premiën. Concurreerende voorwaarden. HOOFDKANTOOR: Amsterdam, Keizersgracht 547?549. BIJKANTOOR: Den Haag, Buitenhof 48a. Groningen, Vischmarkt 54. Rotterdam, Wijnstraat 138c. Utrecht, Maliebaan 84. Bijkantoor der Amsterdamsche M\j. van Levensverzekering voor Ned. Indië: SOEIIAISA JA, SOCIETEITSTBAAT. ^ A LEVENSVERZEKERING - BANK ^?AMSTERDAM" Directeuren. M" N.QM.SMITS «n O U EN. ? J.EJ BONWr\E. Adj-Dir D A.AEIJELTS. =?»-*? Standaard Drpolhiikbank, ti Rottirdam Directie: Mr. H. H. O. Oastendflk en Jhr. H. F. Schuurbeque Boeye. De Bank verstrekt gelden onder eerste hypothecair verband en geeft 4V»en 49éPANDBRIEVEN uit onder controle van het Algemeen Administratie en Trustkantoor te Rotterdam. J0 flollandsche Voorschotbank HAARLEM, JANSWEG 42. Bijkantoren: Amsterdam, Damrak 99. Rotterdam, Wijnhaven 129a. 's-Gravenhage,Ged.Burgw.38 Maastricht, Breedestraat 24. De Bank verstrekt gelden tot elk edrag met een minimum van / 5OO en verkoopt 41/»pCt. schuldbrieven in bukken van ? 1000, ?500, /100 en ?50. Rott. HyDOtheekhnb v. Noderl. Volteekend Maatsch. Kapitaal ?5.000.000 Reserve ?645.279.84 Geeft geld op eerste hypotheek zon der vooruitbetaling van rente. Inlich tingen te bekomen ten kantore der Bank, Gedempte Bierhaven 25, of bij hare Agenten. De Directie: Mr. W. v. ROSSEM, Mr. TH. REEPMAKER, Mr. N. P. C.V.WIJK Hederlandsch-lndische Brandwaarborg-M'. OMEriclt in 1890. BeTestiel te Amsterdam. SLUIT VERZEKERINGEN tegen 8chade do»r ftrandop Woonen Pakhnixen, Inboedels, JMenbilair, Fabrieken, Eta blissementen. Kantoor: Singel 262, Amst. Kali Besar-West, Batavia. l S I. W. VAN BUUREN. Directeuren:'. M. A. VRIESENDORP. l E. LANKHOUT. Gemachtigde: NEUMANN & Co., Batavia. .000.800.-Reservefonds f 8.813.613. Hoofdkantoor AMSTERDAM. Agentschappen te 's-GRAVENHAGE en ROTTERDAM. Vestigingen In het Oosten: Batavia, Soerabaia, Samarang, Bandoenj, Weltevreden, Cheribon, Tegal, Pekalongan, DJember, Solo, Djokjakarta, Tjiiatjap, Padang, Medan,, Teblng Tlnggl (Deli), Tandjpng Belei, Kotafbdja, Palembang, Telok-Betong, Pontianak. Bandjermasln, Makassar, Singapore, Penang, Rangoon, Hongkong en Shanghal. In- en Verkoop van Wissels en Telegrafische Trans ferten. Incasseeringen en Financieringen. Schriftelflke of Telegrafische Credieten. fieiscredietbrieven. Deposito's. RekeningenCourant. Administratie van Effecten en alle andere Btfnkzaken. PANDBRIEYEF KOERS 100 / M. A V. BAMK.SCHIEDAM ONGEVALLENVERZEKERING De Eerste Nederlandscbe Maatschappij van Verzekering tegen Stormschade, «EVfcS ri^I»TE Ol 1IKAKSPKL, Verzekert Gebouwen en (Snieren tepjen schade door Storm en Lekkage. Waar niet vertegenwoordigd worden actieve Agenten gevraagd. De Commissarissen . A. WONDER Pz., Oude Niedorp, Burgemeester Oude Niedorp. H. C. OUD, Purmcrend, Comm. in Effecten. P. PIJPER IJz., Twisk, Penningm. Vier Noordcr Koggen. A. COLIJN, Nieuwer Amstel, Lid der Prov Staten van N.-IIoll. N. DEKKER, Obdam (Spierdijk), Lid der Prov. Staten van N.-Holl. De Directeur: G. EECEN Cz., Oudkarspel. OPGERICHT IN 1853 AMSTERDAM OPGERICHT IN 1853 Hoofdkantoor: Keizersgracht 277, Bijkantoor: Stadhouderskade 118 Maatschappelijk Kapitaal f 5.000.000, waarvan uitgegeven f4.000.000 Reservefonds f 780.000 Extra- Reserve f180.000 Agentschappen te Alkmaar, Arnhem, Deventer, Dordrecht, 's-Gravenhage, Groningen, Leeuwarden, Maastricht, Middelburg, Rotterdam, Tilburg, Utrecht en Zwolle. ( met l dag opzegging 4 pCt. J_>ej)OSltO S, rente thans: j voor l maand vast 4yf . l voor 3 maanden vast 4 Cheques van deposanten kunnen kosteloos worden betaalbaar gesteld bij alle bovengenoemde Kantoren, alwaar uitvoerig Prospectus ver krijgbaar is. i ZEEUWSCHE HYPOTHEEKBANK $fi e i»u K L e u Et G. De Bank stelt verkrijgbaar: in stukken van /1OOO?, /5«O?en/lOO.?ten kantore der Bank en bij H. H. Effecten-Handelaren. De Directie: Mr. A. A. DE VEER, Mr. M. C. VAN DER MINNE. Residentie Hypotheekbank Anna Pailownastraat 97, O HYPÜTHEEKBHÏEVEN Na 10 jaren door den houder a pari opeischbaar. RIJMLAMDSCHE HYPOTHEEKBANK :?: TE: HAARLEM :?: 5 o/ /o PAMDBRIEVEM 1OO% niet aflosbaar of uiHootbaar :?: voor l Q2O :?: