DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 30 Mei '15. No. 1979 MUIDEN'S NIEUWE STADHUIS (OntW. J. Stuift) trots der burgerij en van het zelfbewustzijn harer overheid. Niet zelden is het nog een der weinige tastbare herinneringen gebleven aan de vroegere grootheid, der tot ville morte" of village mort" afgedaalde ge meente. De 19e eeuw heeft echter ook menig der oude raadhuizen onthuisterd. Gevels zijn, na verwijding der kloeke kruiskozijnen, achter een pleisterlaag (met spiegellijsten om de vensters) verborgen. Prachtige eiken balken-zolderingen van voorhuis en zalen werden aan het oog onttrokken door een stuc plafond met krullige hoek- en mid denstukken. De meubels, het koperwerk, de kostbare wandbekleedingen zijn aan ver zamelaars of kooplieden verkocht of op minderwaardige wijze vervangen. Ik ken een foto van de trouwzaal te Zwolle die in dit opzicht leerzaam is. Naast een kloeke 17de eeuwsche eiken bank, wiens massieve, degelijke bouw niet door twee eeuwen van gebruik werd aangetast, die bovendien mooi van lijnen en vormen is en sobere versiering met eenig snijwerk vertoont, staat in het niet verzinkend een rijtje schunnige en pieterige Weener stoelen. Die frappante tegenstelling tusschen oud en nieuw meu bilair kenmerkt den geest van twee tijd- \ perken. Zij is als een illustratie bij des Schoolmeesters boutade .Voor- en nage slacht". Vooral bij openbare gebouwen bestaat daargelaten de gedachte aan hunne ideëele beteekenis?aanleiding tot bijzondere aesthetische zorg, omdat zij, die minder dan partikuliere gebouwen onderhevig zijn aan wijzigingen door bestemmingsverandering en andere oorzaken, voor lange jaren het aanzien van de voornaamste punten der gemeente zullen bepalen. Wanneer de over heid met de gebouwen voor haar diens}, onverschillig klein of groot, het goede voor beeld geeft, zal dit dikwijls van beslissenden invloed kunnen zijn op de ontwikkeling van den algemeenen smaak en kunstzin. Zulks vooral in eene kleinere samenleving waarin, zoowel in den werkelijken als den overdrachtelijken zin des woords, het openbare gebouw het meest op den voorgrond pleegt te staan. Het is dan ook een heuglijk verschijnsel dat in de laatste jaren bij verschillende kleinere gemeenten opnieuw het besef ontwaakte dat de zetel van haar bestuur als van ouds een passend karakter moet vertoonen. Noemen wij als eenige voorbeelden bijv. Zeist, Veen dam, Purmerend, Haarlem merliede (Half weg), Zandyoort, Jutfaas, Muiden, die zich alle gunstig onderscheiden bijv. van Baarn, waar een nieuw raadhuis door zijn karak terloosheid en wansmaak het laatste restje van de schoonheid der oude Brink ver nietigde. J. H. W. LELIMAN JAURÈS' LAATSTE WERK Het Nieuwe Leger Jean Jaurès, deze enorme figuur en vooral in de laatste jaren de onbetwiste geestelijke en politieke leider ran het Fransche socia lisme, de man in wien wellicht gaven van hoofd en van hart waren vereenigd als in geen mensch, heeft dezen verschrikkelijken oorlog niet meer beleefd. Toch is hij niet van ons gegaan, zonder ons een aantal blijvende meesterwerken te hebben nagelaten. Daaronder behoort, zonder eenigen twijfel, ook het boek voor enkele jaren verschenen, door hem geschreven met de dubbele bedoeling: den demokratischen en militair-technischen grondslag aan te geven tot het behoud van den vrede in Frank rijk en de op deze demokratische grond slagen gebouwde volksverdediging van zijn land in overeenstemming te brengen met het standpunt van het socialisme, dat voor de naties hetzelfde eischt als het voor de volken doet: volkomen zelfbeschikking over eigen lot en leven. Het boek, na het Internationaal Congres van Kopenhagen in 1911 voltooid is: L'A rmée Nouvell e", dat ten onzent nog maar weinig de publieke aandacht heeft getrokken. Het behoort echter tot het allervoortreffelijkste, dat deze geniale politikus, agitator en geleerde geschreven heeft. Het eigenlijke wetsontwerp door Jaurès destijds bij het Fransche Parlement inge diend, als de voorbereidende stap tot de invoering van een demokratiseering van het leger van onder op, het scheppen van een werkelijk volksleger, van in 't geheel 18 artikelen, wordt hier niet alleen vergezeld van een zeer uitvoerige, talentvolle, critische studie op militair gebied, die op zich zelf een meesterstuk mag heeten. Deze toelichting bevat meer. Zij omvat de breedste sociale en sociaal-politieke studie, histo risch, ekonomisch en ethisch als grondslag tot de omvorming van alle materieele en moreele krachten van de Fransche natie, tot Demokra ie en Socialisme. L"Armee Nouvelle" is dan ook veel mér dan een militair-wetenschappelijke en critische studie over de eenig-mogelijke toekomst die het leger in Frankrijk nog hebben kon. Het is de visie van een groot Idealist op maatschappelijk gebied, strijder en ziener tegelijk van de gansche sociale toekomst van zijn land, van zijn volk en het Prole tariaat, dat zijn hoofd en zijn hart bezat. * * * Merkwaardig is het juist nu nog om te lezen, hoe Jaurèsiin het hoofdstuk dat Morgen" is getiteld, zijn denkbeelden heeft ontwik keld over de voor een land als Frankrijk bij een aanval van Duitsche zijde, eenigmogelijke taktiek, namelijk de defensieve. Hoe hij daar reeds den strijd voert tegen de officieele militaire specialiteiten, die de kracht van het leger, als van ouds, in het offensieve zochten. Hoe hij, natuurlijk volkomen in logisch verband met de taak die hij zich had gesteld, ook aantoont hoe voor de komende posities, het leger zich allén op de defensieve tactiek had in te richten, daarbij tevens had te appelleeren aan de Vaderlandsliefde van het gansche volk. Dit hoofdstuk, dat voor wat het essentieele betreft de denkbeelden van majoor Rosse), den militairen medewerker van de Humanité", glanzend uit werkt/schijnt aan de leger aanvoering van het huidige Frankrijk zoo al niet tot een leidster, dan toch in ieder geval tot een niet onbelangrijke aanwijzing te hebben gediend, in den geweldigen worstelstrijd die na de Septemberdagen van 1914 in het Noorden des lands is begonnen. Behalve een breede, kritische en positieve beschouwing over een democratische her vorming van Frankrijk's weerkracht; zijn reserves en zijn kader en de opleiding zijner toekomstige legeraanvoerders, kortom van het Leger als een sociale instelling, die niet tegenover maar naast het volk had te staan en daarin ook geheel behoorde te wortelen, is deze toelichting van het Nieuwe Leger tot een sociaal en politiek werk ge worden, op iedere bladzijde doprademd van dat strijdbaar Idealisme, dat Jaurès als sociaaldemocraat het schoonst heeft gekenmerkt. De taak va»de Democratie was toch niet om enkel de militaire krachten van Frankrijk te organiseeren, maar om alle sociale krachten in n wézenlijk Nationaal verband te brengen. De Republiek kon zijn taak in de toekomst immers allén vervul len als Sociale Republiek. Natuurlijk moest Jaurès, de onversaagde strijder tegen het chauvinisme, de moedige kampioen voor een goede verstandhouding tusschen Frankrijk en Duitschland die hij was, zich in dat werk tot de reeële taak stellen, het Proletariaat duidelijk te maken het oor zakelijk en het onverbreekbaar verband tus schen zijn eigen socialen toestand en de noodzakelijkheid van de verdediging van zijn land. Hij mocht het niet langer en kon zeker niet langer blijven ontwijken de jaren lange, stelselmatige propaganda onder het beste deel van het Fransche proletariaat, althans onder een vpoinaam deel daarvan, voor het antipatripttisme en de ontkenning van de noodzakelijkheid van de landsver dediging, werkzaam krachtdadig te bestrijden. Het Hoofdstuk, dat over de Sociale en Moreele drijfkrachten" des lands: Leger, Vaderland en Proletariaat handelt, is in dat boek tot een klaar vertoog, een glasheldere socialistische verhandeling over de waarde van de nationale gedachte geworden. ?%-.«! Dit hoofdstuk getuigt wel het beste hoe een universeele geest als de zijne schijn bare tegenstellingen door een schitterende dialectiek wist op te lossen. Eerst komt 'daar dat optimisme, dat zoo sterk is, omdat het zijn eigen ideeën-grondslag als een onwrïkbaren bodem beschouwend, zich door geen vooropgezet gedogmatiseer laat in verwarring brengen. Hier een enkele aanhaling slechts, hoe hij de systematische anti-patriottistische en negatief-nationale propaganda a Ia Heryéwist te schatten: Ik heb de paradoxen die tegen het begrip vaderland aangevoerd zijn ge worden, nooit tragisch opgevat. Het vaderland is geen overleefde 4dee; de patriottische gedachte verandert en zij verdiept zich. Ik ben er altoos van overtuigd geweest, dat het proletariaat in zijn innigste wezen een theorie van de nationale ontkenning, van de nationale knechtschap niet aanhangen kan." Want, ziehier de tegenstelling die Jaurès onmiddellijk achter al deze paradoxen" voelde en waarom hij die niet tragisch" kon nemen: Zich verzetten tegen het Despotisme van koningen, tegen de tyrannie van een heerschende klasse en van het Ka pitaal, en zich dan, daarnevens, zonder tegenstand het juk van de verovering, de heerschappij van een vreemd mili tarisme te laten opleggen, dit is een zoo kinderlijk-klagelijke tegenstrijdig heid, dat zij bij de eerste noodkreet, door alle krachten van het instinkt en van het verstand zal worden wegge' vaagd"... Waar of ooit een vaderland, dat wil zeg gen een historische groep bestaan heeft, die zich hare continuïteit en eensgezindheid bewust was, was iedere aanval op de on afhankelijkheid van dat vaderland, een terug val in het Barbarisme. De bekende redeneering, dat het voor het proletariaat volkomen onverschillig is, onder welk bestuur het leeft; of zijn land een on afhankelijk staatsbestaan heeft, dan wel een geannexeerde Provincie was, ontlokte Jaurès deze korte ontboezeming: De meening: de proletariërs door het Kapitaal geknecht, kunnen door in val en door verovering niet in nog slim mere knechtschap geraken, is kinderlijk dwaas." En verder oefent hij hierop nog deze treffende critiek: Wil men beweren: de revolutie van een maatschappij moet zich van buiten af en enkel door het geweld van buiten voltrekken? Dat zou toch de negatie beteekenen, van de totale socialistische gedachte die ons leert, dat een nieuwe samenleving slechts kan ontstaan, als hare elementen bereids in de tegen woordige maatschappij ontwikkeld zijn. Daarom zal de revolutionaire, interna tionale, algemeene aktie noodzakelijk het kenteeken van de nationale feiten moeten dragen. Zij zal in ieder land met bijzondere moeilijkheden hebben te kampen; en zij zal in ieder land, ten einde deze moeilijk heden te kunnen bestrijden, over bij zon dere middelen moeten beschikken: de eigen krachten van de nationale geschie denis en van den nationalen geest". Er bestond voor Jaurès aldus gezien, geen tegenstelling tusschen Patriottisme en Inter nationalisme : Het vaderland te ontrukken aan wie het gepacht hebben, aan de kaste van ? het Militarisme en aan de rooyerbenden van de Financiën; allen Naties de on begrensde ontwikkeling te geven tot de Democratie, dat is niet enkel de Inter nationale en het internationale Proleta riaat dienen... dat is ook het Vaderland zelf dienen". Zoo mag, grootsch opgezet en in schitte renden stijl uitgevoerd, dit laatste groote werk van Jaurès een meesterstuk van den eersten rang heeten. Deze sublieme geest van het moderne sociale Frankrijk, die op zoo wonderlijke wijze de revolutionaire Traditie van het Fransche burgerdom uit diens grooten tijd, in zich wist te belichamen en haar wist te verbinden aan de groote taak van het revo lutionaire proletariaat van Heden, heeft zich in L'Armee Nouvelle" een blijvend monu ment gebouwd van onvergankelijke waarde. Jos. LOOPUIT llllllllllllllllllllllllllllltlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltlllHIIII Ulllliilllll lllllllll n minimum miiiiimi lllilini i miiimmiimiini i m 11 11 i min i n urn miiiii m imtn i t l Mimi en i i i minimum inmmnimnnmilm n i minimi! Heet water zal een keuken, met VALSPAR gelakt, niet beschadigen. VA L E. NT I N E'S SPAR Dit praatje houden wij met de huisvrouw die trotsch is op haar provisiekamer en keuken. De laatsten zijn geen kamers die door Uw gasten gezien worden, maar toch behooren ze de helderste van het geheele huis te zijn. Het houtwerk, de vloeren en muren ervan, zoowel als de badkamer, behooren waterproof -The VamishThatWon'tTurn White" te zijn, en VALSPAR zal ze dit maken! Bordenwater dat gemorst wordt, zal VALSPAR niet hinderen herhaalde afwasschingen met heet water en zeep zullen niet anders dan 't schoon en sanitair houden. Zelfs op 't houten aanrecht zal VALSPAR volmaakte voldoening geven. Het is het vernis dat tegen water bestand is! Wij kunnen door proeven bewijzen dat kokend water over VALSPAR gegoten kan worden, zonder dat 't den glans schaadt. VALSPAR is geschikt voor ontelbaar veel huishoudelijke doeleinden. En in alles geeft VALSPAR algeheele voldoening. ALLEE* Y EllKOOP EllS: J. ROSE & Co., Prinsengracht 762, AMSTERDAM. TELEFOON NOORD 3077. D. OBER1NK & Co., AMSTERDAM PRINSENGRACHT 450 "/JIEIDSCHESTRAJVT TELEFOON NOORD 1452 TOEPASSISGDERELECTRICITEITOPELK GEBIED DE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland kost slechts f 1.65 per kwartaal GED. OUDE GRACHT 86 TELEFOON INT. 2678 A. PH. MEINSMA Verschenen de lOe druk van A.tla.8 -van Nederland -roor bevattende elf Kaarten, dus van elke provincie, met aanwijzing der afstanden van plaats tot plaats in Kilometers en vermelding der soort van wegen. Deze Atlas zenden wij franco per post (na ont vangst van het bedrag in postzegels of per postwissel aan ons adres) voor slechts VIJF EN DERTIG CENTS. AMSTERDAM, VAN HOLKEMA & WARENDORF. VOORHEEN BI DAMES THANS TASSCHEN BIJ MIJ GEKOCHT, WORDEN TEGEN GERINGE KOSTEN ALS HIEUW OPGEMAAKT. Grootste keuze ? MET FIJNE Lederen M MODEL NAAR EIGEN KEUZE. IS DEN SILVEREN MOLENBEECKER. TEL. N 3149. EENIG ADRES CORH . SCHOORL. 32 MpO<a<?J ARTISTIEKE, DIRK SCHNABL CLICHÉ'S Kennisgevingen voor bnrttaUEn, Programma' Dankbetuigingen. Menu'»! Loxepapter eo Corr. Kaarten Artiatlek Stempelwerk) NEK- M «TEENDftUKXCKiJ B. van Mantgeml singel s^^TiinMmt, mist l