DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND U Juli '15. No. 1985 j-Jgf*.^'?-' <>-?*-.wv,v*r;ïr! -?! '* fct 4<-fr;.*^rt:^:'-ï- -;'--'i Ontwerp van een Schoollokaal, zijmuur; door Frans Hulsbosch te 's-Qravenhage; 2e prijs (Uit Schoonheid en Opvoeding", Mei 1915) Ontwerp van een Schoollokaal, perspectiefteekening; door A. Smit te Arnhem; Ie prijs (UU Schoonheid en Opvoeding", Januari-Maart 1915) Ontwerp van een Schoollokaal, hoekje met schoolbord; door A. H. van Leeuwen en A. J. van 't Hoff te 's-Qravenhage; 3e prijs (Uit Schoonheid en Opvoeding", Mei 1915) IIIMIIIIIUIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIMIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIMIIMItllllltlllllllUMIMIIIIIIIIIIIIHIIIIHIIIIIIIHIIIIIIHIIIMIHIIIIIMIIIIIIIIMIIIIIItllllMIMIIIIIHI een al te drukkende, genotbedervende com binatie van banaliteiten en teleurstellingen vergald worden. Voor fijngevoelende menschen is het bijwonen van een concert in een onzer groote muziekzalen Concert gebouw, Gebouw voor Kunsten en Weten schappen, Kurhaus, enz. met al de bana liteit dier kunstlooze ruimten en de barbaarschheid van een publiek zonder manie ren (manieren van wellevendheid en eerbied tegenover kunst bedoel ik) een doorloopende kwelling. Zou er op n muziekschool, conserva torium, of hoe die ook heeten mogen, wel door bevoegde groote kunstenaars met vol doenden nadruk aan de leerlingen worden voorgehouden wat eigenlijk het wezen van Muziek is ? Wat b.v. het ziele-leven is, het groote epos, en de heroïsche geestes-stijging in b.v. de 3e, 5e en 9e symfonie van Beet hoven ? Zou er wel genoeg voor gezorgd worden, dat, niet alleen intellectueel begrepen, maar ook in dieper geestesbewustzijn gevoeld wordt, uit welke zielsdiepten en geestesverrukkingen muziek als van Bach, Beethoven, Schubert, enz. enz. ontstaan is, en wat zij met hun muziek eigenlijk hebben geuit? Bestaat bij publiek, dat het waagt, na een grandiose symfonie, waarin een strijdende, lijdende ziel snikkend en weenend en jui chend tot de hoogste geestes-bewustheid gestegen is, als een horde barbaren te handklappen en soms zelf te brullen, wel een idee, wat het eigenlijk heeft mogen bij wonen ? Zou het waar zijn, dat de kennis van veel theorie en techniek het bewust-zijn van het wezen der muziek verstompt ? Een mijner vrienden vertelde mij gisteren hoe een Duitsch filosoof, en beminnaar van muziek, hem eens gewezen heeft op het gevaar, dat het stelselmatig, al te veel aanhooren van muziek oplevert, Muziek, zeide deze terecht, werkt motorisch, wekt bewe ging op, niet alleen in het lichaam (vandaar de drang naar dansen bij muziek), maar ook in den geest. Door het steeds stijf blijven zitten (dit wat 't lichaam aangaat), en het steeds (wat den geest aangaat), ondanks de heroische en andere impulsen van muziek. toch het gewone burgermans en dikwijls ook filister leventje te blijven d rleven zoodra het concert uit is, ontstaat een geforceerde zelfdwang en ten slptte een alstomping, een niet meer vatbaar zijn voor het eigenlijke wezen van muziek, hoewel nog bewust blijven van 't uitwendig muzikale, Het Genieten van Muziek Een paar weken geleden heeft er in dit Weekblad al iets gestaan over de banale omgeving, en de benauwende omstandig heden, waaronder wij die hoogste aller kunsten, muziek, moeten genieten. Ik kan niet zeggen hoe blij ik ben, dat er eindelijk ook in ons landje dat zoo hoog heet te staan op concert-gebied een begin van protest wordt gemaakt tegen de hemeltergende manier, waarop ons die meest hemelsche aller kunsten wordt voorgezet. Thans is er weer een uitstekende gele genheid, dit te constateeren in 't Kurhaus te Scheveningen. Om het publiek te gerieven, dat anders thuis zijn kopje thee zou missen, beginnen de concerten daar sedert een paar jaar om half negen en daar 't publiek toch k vooral niet te laat thuis wil komen, worden de verschillende nummers allen vlak op elkaar afgespeeld, zonder tusschenpauze eigenlijk. De dirigent buigt even jammerlijke gewoonte na een stuk, ver dwijnt ongeveer een minuut, en daagt on middellijk daarna weer op om een nieuw stuk te beginnen. Bot achter elkaar moeten vier muzieknummers zoo goed als zonder pauze gedigereerd worden. Het lijkt eenigszins op een afgejakkerd diner in een wacht kamer van een station, en zóvertrekt de trein! En dit is des te meer te betreuren, omdat thans in 't Kurhaus, ondanks al den jammer van de omgeving en het snel afjagen der nummers, aan 't blijken is, wat het Residentie-orchest vermag als het maar eene betere, bezielender leiding heeft dan het totnutoe had. Zoolang de geheele inrichting der maat schappij niet anders wordt, zoolang ook de groote musici vakmenschen" blijven, geëx ploiteerd door concert-bureaux en afhangend van reclame en recensies en wat voor recensies meestal, waarin wél de techniek, maar zelden het wezen der gespeelde muziek besproken wordt! zoolang zal het zoogenaamde genieten van muziek door Het Uiterlijk van onze Scholen (Slot) Zooals reeds in het vorig artikel werd aangekondigd, wensch ik thans te wijzen op het werk van de Nederlandsche Vereeni ging Schoonheid in Opvoeding en Onder wijs." Uit den naam blijkt voldoende, dat deze vereeniging, die den 21sten November 1904 reeds werd opgericht, zij het onder een anderen naam, zich niet alleen wenscht te wijden aan het uiterlijke van het school gebouw en zijn lokalen, maar ook den inhoud en vorm van het onderwijs onder haar werk zaamheden betrekt. Reden om bovenstaande titel te veranderen vind ik hierin echter niet. Hoe de vereeniging haar doel wenscht te bereiken, zal het best blijken door artikel 3 der Statuten over te nemen, luidende: Zij tracht dit doel langs wettigen weg te bereiken door: a. In alle opvoedings- on onderwijzers inrichtingen en in het gezin datgene te be vorderen, wat het schoonheidsgevoel in den mensch aankweekt; b. het bestudeeren van verschillende in richtingen van opvoeding en onderwijs, zoowel in binnen- als buitenland; c. het bijeenbrengen van een boekerij en het in bruikleen geven van de geschriften en plaatwerken; d, het uitgeven en verspreiden van ge schriften ; e. het samenwerken met en het onder steunen van corporaties of personen, wanneer het belang der Veteepiging dat eischt; ?. het houden van cursussen en voor drachten ; g. het organiseeren van tentoonstellingen; h. het oprichten van informatiebureaux; i. andere wettige middelen, welke aan het doel bevorderlijk kunnen zijn." Wat heeft de vereeniging in haar ruim tienjarig bestaan nu reeds op dit gebied gepresteerd ? Wat punt a betreft, is een opsomming van wat gedaan is. moeilijk te geven, maar toch blijkt wel, hoezeer het werken vrucht heeft gedragen, doordat reeds drie nieuwe vereenigingen zich uit de nu besprokene hebben ontwikkeld, nl. de Bond ter behartiging van de belangen van het Kind", het Museum voor Ouders en Op voeders" en zelfs een vereeniging te Sperabaya: de Vereeniging tot ontwikkeling van Kunst- en Schoonheidsgevoel". Hierbij dienen tevens genoemd te worden verschilhet rythme, de dynamiek, de techniek enz. Zelfs bij zeer groote virtuozen is die afstom ping merkbaar. Vandaar dat maar zoo zelden groote virtuozen in meer universeele, diepere cultuur-beteekenis groote geesten zijn. Er zijn hier en daar al teekenen op te merken, dat fijner voelende menschen de banaliteit en de genotbedervende barbaarschheden van traditioneele concerten en te veel grof achter elkaar te digereeren gangen van het overladen muziekmenu niet meer wenschen te ondergaan. Voorloopig kan eene verandering nog maar enkel op kleine schaal gebeuren, want om 't op groote schaal te doen plaats hebben, zou, zooals ik reeds zeide, de gansche maatschappij moeten ver anderen, en de muziek geen vak" meer moeten zijn van broodverdiening of, zooals bij beroemde virtuozen, rijk wording. In 't beginvan 1913 stuurde eene artistieke Engelsche dame mrs. Reynolds, uit Londen, mij een prospectus van The New Informal Music Society", die zij mede hielp oprichten, en die, wat het financieele aangaat, door jaarlijksche contributies en vouchers", per soonlijke en onpersoonlijke, in stand wordt gehouden. Het schoone doel dezer vereeniging is, de musici in staat te stellen to be in a position to make music for the love of it for an audience which listens for the love of it, free from all need to the trouble about other considerations", en om te realiseeren a project of music-making of a more homely, informal and enjoiable nature than is usually practicable in public places" en in een cen trum where the love of art for its own sake may find freer vent than in the sphere of public competition". Deze vereeniging wil aan den artiest, zoowel den beroemden als den nog geheel onbekenden, de gelegenheid geven om zijn kunst te geven voor een sympathiek publiek onder omstandigheden that may make for genuine enjoiment, as much on his own part as on that of his hearers thus, presumably securingtocompositions usually performed in the paralyzing atmosphere of a concert-hall an unwanted freedom of rendering". Daar een musicus echter ook leven" moet zal hij er tevens behoorlijk betaling voor ontvangen. Een der andere doeleinden der vereeni ging is: To combine a serious attitude towards the work in hand with such freedom of intercourse between artists and audience lende adressen door de Vereeniging tot regeeringscolleges gericht, om aan te dringen op verbeteringen, hoofdzakelijk betreffende scholenbouw, teeken- en zangonderwijs. Een boekerij, die reeds 1400 nummers telt, geeft den leden gelegenheid na te gaan, wat in buiten- en binnenland verschijnt op gebied van opvoeding en onderwijs in den ruimsten zin. Het uitgeven en verspreiden van geschrif ten werd ook met ijver ter hand genomen. Het orgaan Schoonheid en Opvoeding", dat tweemaandelijks verschijnt en voor nietleden f 1.50 per jaargang kost, is een inder daad belangrijk en fraai uitgevoerd tijd schrift, waarvan de lezing niet genoeg kan worden aanbevolen. Het wordt uitgegeven bij de Naamlooze Vennootschap Uitgevers maatschappij Ontwikkeling" te Den Haag, welke maatschappij zelf ook weer een dochter der vereeniging is en dan ook niet verzuimt voor haar moeder te doen, wat maar in haar vermogen is. Naast het tijdschrift verschenen reeds een dertiental nummers der Geschriften" van de vereeniging, waarin allerlei onderwer pen door vakkundigen werden besproken, onder wie wij noemen naast den voor zitter van en warmen propagandist voor de vereeniging J. D. Ros, dr. J. D. Bierens de Haan, prof. dr. H. Y. Groenewegen, Marie Berdenis van Berlekom, C. Vrij en J. W. Gerhard. Maar behalve door het geschreven en het gesproken woord, heeft de vereeniging bui tengewoon practisch werk verricht door het inrichten van verschillende tentoonstellingen, die vooral een waar succes zijn geweest, omdat deze niet alleen bezocht werden door menschen, aan het onderwijs verbonden, maar door tal van ouders, die op deze wijze het werken der vereeniging leerden begrijpen en waardeeren. Als voorbeelden noem ik: de Tentoon stelling Opvoeding van het Kind" in 1908 te 's-Gravenhage gehouden; de Tentoon stelling voor hand- en weefkunst in 1909 door de afd. Assen, de Tentoonstelling Kind, Kunst en School" in 1912 door de afd. Rotterdam, de Tentoonstelling Smaak en Wansmaak" in 1913 door de afd. Leiden georganiseerd en deTentoonstelling Schoon heid in het Leven van het Volkskind" in 1914 te 's-Gravenhage; andere tentoonstel lingen o.a. van teekenwerk, handwerken, sloyd, platen, kleeding enz., te Amsterdam, Rotterdam, den Haag en Soerabaya. as may banish the feeling of gêne and restraint that (ik cursiveer H. B.) often make attendance at concerts and At Homes" more of a misery than a recreation". Om vrije conversatie tusschen de nummers in te bevorderen zijn er geen vastgezette rijen stoelen. De stoelen zijn gemakkelijk en zonder moeite te verplaatsen, en kunnen door 't publiek gegroepeerd worden zooals het zelf wil. Het barbaarsche applaudisseeren met de handen wordt verboden, hoewel be schaafde mondelinge appreciatie wordt toe gestaan. Aan iederen artiest, die in deze vereeni ging speelt is geoorloofd to step freely outside the groves into which public pro gramma making is so apt to fall". Hij be hoeft ook volstrekt niet altijd uit 't hoofd te spelen, zijn nummers behoeven niet te zijn brought up to concert-pitch", want, zooals Mrs. Reynolds terecht in haar ope ningsrede vór 't Ie concert heeft gezegd, menige uitvoering van 't blad, die men van een kunstenaar in privéhoorde, had meer kracht en vitaliteit dan een nummer op concert-pitch", omdat het niet het gevaar liep te krijgen: the staleness which so often creeps into the items of a much played repertoire". De overdreven, z.g. note-perfection" wordt dan ook niet vereischt. Het is heusch zulk een catastrophe niet als een kunstenaar eens een enkelen keer mistast of een nootje laat vallen, als hij de breede vitale lijnen van 't werk maar goed laat uitkomen. Ik vond het wel de moeite waard, eens op het streven van een dergelijke vereeniging te wijzen, ook al is de realizeering van zooiets alleen in beperkten kring mogelijk. HENRI BOREL * * J. H. Weissenbruch bij Buffa De firma Buffa vraagt de aandacht voor een schilderij van Weissenbruch onlangs in haar bezit gekomen. Het behoort tot zijn grootere werken (101 X 71 c.M.) en is als zoodanig iets vrij zeldzaams. Een strook strand, door duinen en de zee begrensd, strekt zich uit onder een zonnigen, licht bewolkten hemel. Op het strand twee pinken en meer op den voorgrond een visscher. Elementairder kan het haast niet. Weissenbruch heeft er Velen zullen zich de eerstgenoemde ten toonstelling, die in het tegenwoordige Mini sterie van Buitenlandsche Zaken werd ge houden, nog herinneren. Het verslag daarvan, een lijvig boekdeel van ruim 400 bladzijden, tevens bevattende den hoofdinhoud der destijds gehouden lezingen, blijft een zeer verdienstelijk werk, dat nog steeds de aan schaffing overwaard is; de prijs bedraagt n gulden. Bij gelegenheid der tentoonstelling in 1914 was een prijsvraag uitgeschreven voor de inrichting en versiering van een Schoollokaal. Niet minder dan 43 antwoorden kwamen in, waarvan het ontwerp van den heer A. Smit te Arnhem de eerste prijs verwierf . Dehierbijgaande plaatjes doen zien, hoe smaakvol een Schoollokaal kan worden ingericht. Men houde hierbij het volgende in het oog. De schoolmeubelen en het overige hout werk is gedacht van gevernist grenenhout, de schuifbladen der banken van teak-hput. Het model der schoolbank is vervaardigd naar voorschriften der schoolartsen. Het plafond en de bo vengedeelten der zij wanden zijn roomkleurig met versiering van blauwe blokjes en een gelen stralenkrans om de lamp. Het hout van banken, kozijnen, deuren enz. is bruinachtig geel, in de kleuren der aangegeven houtsoorten. Het onderstuk der zijmuren is matblauw, de paneeltjes roomkleurig in omlijstingen van de gele kleur van het hout. Het bord is blauw in een donkerder tint dan het onderstuk der muren. De gordijntjes zijn ongeveer in den tint van het plafond met donkerblauwe ran den, de verwarmingstoestellen en het bloembakje heel licht grijs, de vloer tamelijk licht bruin. Het geheel is een zeer eenvoudige, doch harmonische kleurcombinatie, waar tegen de spaarzaam aangebrachte bloemen en vaasjes vroolijk afsteken. Alle bijzonderheden over deze prijsvraag vindt men overigens in het tijdschrift Opvoeding en Onderwijs." Er is gelukkig, zooals men ziet, op dit gebied een zich meer en meer ontwikkelend leven, dat onze jeugd slechts ten goede kan komen. Wie de voldoening wil hebben het zijne te hebben bijgebracht om meer schoonheid in het leven onzer kinderen gebracht te hebben, melde zich als lid der Vereeniging aan. Secretaresse is de vol ijverige sympathieke mej. A. G. Dyserinck, Bilderdijkstraat 78, 's-Gravenhagé. TH. M. KETELAAR lltlllltlltMIIIIIIHIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlllllllll een monumentaal schilderij van gemaakt. Onstoffelijke dingen als ruimte, licht en lucht heeft hij op wonderbaarlijke wijze weerge geven. Hij is krachtig en niet grof, vol atmospheer en toch klaar en vast van vormen. Grandioos is vooral de lucht en toch is zij in alle oprechtheid zoo eenvoudig geschilderd dat elk idee van virtuositeit zooals men dat bij Jaap Maris wel eens voelt verre blijft. Karakteristiek voor hem is ook de lichtstraal die, van achter de wolk, het verre strand en de verre zee in gloed zet. Hij geeft graag zulk een natuurmoment. Er zat een bescheiden romanticus in hem en hij offert gaarne even aan zijn gevoel voor het melo dramatische. Alle idee van verf is bij dit schilderij verdwe nen. Het werd omstreeks 1888 geschilderd. H. 't Vizioen van den ouden Don Juan Wanneer hij mijmert in zijn stille kamer, De nachten dór, totdat de morgen daagt, Met aan zijn slapen 't stommelend gehamer Van 't koortsig bloed dat door zijn leden jaagt, Dan ziet hij de ontredderde gelaten Der vrouwen, die hij ns heeft lief gehad, Der vrouwen die, vergeten en verlaten, Verdwaalden in verledens stille stad. Hun allen heeft hij 't zoet geheim gefluisterd, Aan aller naam in teederheid gedacht, Nu komen zij, wanneer hij zwijgend luistert Naar 't stoeiend stemgemurmel van den nacht. Een vreemde wanhoop komt zijn borst be klemmen, Ziet hij die oogen stil op zich gericht, En voelt hij in de mengeling dier stemmen Van oude schulden 't onafwendbaar 'wicht. Het is, als wilden al die monden wreken De wilde zonden van zijn jongen tijd; Dan komt een rauwe vloek zijn lippen breken... Stil rijst de dag, en 't beeld der angst verglijdt. 1915. Duc. * 8 8