7 Nov. '15. No. 2002 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND KNVLAANDERE1S Allerzielen in Vlaanderen Op Allerzielen gaat Vlaanderen naar zijn dooden. Dan zijn de straten stille; dan zwijgen te lande de huisjes. De eeuwigheid drijft my sterieus over de daken. Op Allerzielen gaan de doodsklokken door Vlaanderen. Ze zingen, in treur-drieslag, en tiegen weeklagend langs de grauwe wolken... De menschen van den buiten hooren in die klachten de waarschuwende of ontferming-smekende stemmen der over ledenen. Hodl mihi, cras tibi zingen, ten onzent, de klokken van Pepinghen. En die van Beerthe klagen: Miserere Mei, Miserere Mei. En die van Halle trillen: De Profondis, de Profondis.., Te midden der kerke sombert de symbo lische doodsbare, omkranst met geel-vlammende waskaarsen: brandend wit cirkelhekken wiens laaiende spitsen bij 't minste tochtje bewegen en de gloeiende zielkens schijven van 't vagevuur. Rouwfloersen be hangen de kerkwanden. 't Is of daarachter de geweldige Dood huist, wiens wapenen, grimmige schedel op twee gekruiste been deren, op de rouwlakens grijnzen. Grauwe wierook wolkt en verzwindt als een ijle menschenleven. 's Namiddags leest de pastoor, in gouden hoogdag-gewaad, de lange Vespers, die twee angstig-beklemmende uren duren. Dan preekt hij zijn doodenpreek: Het is een heilige ende salige gedagte voor de overledenen te bidden..." Een ijzige adem stijgt uit de doodsbare op en doet de hoofden in ernstig gepeins bukken. Op Allerzielen staan de deuren van Vlaan? derens kerkhoven wijd open. Dan worden vrachten kronen en vrachten bloemen ge bracht op de graven. Dan schuiven de men schen als schimmen langs de zerken... En wanneer de poorte weer sluit staan in den grauwen Novemberavond lichtjes te weenen bij de dooden. 's Avonds. Met stille stappen sluit Vlaan deren zijn avonddeuren en leest" binnen shuis den Rozenkrans en 't Gebed der ster venden. Dan bloeden weer al de wonden der herinneringen en vloeien weer de tranen der opperste vaarwels. En de klokken kermen aldoor in de eenzame torens: de stemmen der dooden. verlaten in den nacht. * * Door België loopt een grauwelijk graf. Het begint te Luik. Het bult door Brabant, Namen, Antwerpen. Het gaapt, bloeddmipend, in Vlaanderen en hapt iederen dag naar nieuwe jonge levens. Nooit zal diepere rouw over Vlaanderen getreurd hebben, noch zullen er de klokken droeviger hebben gesteend; nooit zullen meer kaarsen hebben gebrand, nooit zullen de kerken zwarter zijn behangen dan op dezen oorlogs-Allerzielendag... O detragischzwijgende, leed-gekromde smartdrommen die zullen gestrompeld zijn naar de graven onzer jongens, naar de arme simpele miseriekruisen, bij duizenden geplant in Vlaanderens grond, als dolken in Vlaanderens hart! En o die verminkte torens, die ellendige «iiiiiiiiiiimiiimiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiimimiiiiiiM ECHNISCHE RUBRIE Het Gyroskopisch Kompas Zoolang uitsluitend houten schepen in ge bruik waren, was het gewone magnetische kompas een betrouwbare richtingswijzer op zee, daar alle afwijkingen van het ware noorden op alle plaatsen der aarde met groote nauwkeurigheid bekend waren en aan boord der schepen geen sterk storende invloeden werkten. Het ijzeren schip oefent, door zijn groote ijzermassa, een werking op het kompas uit, die den naald een verkeerde richting doet aanwijzen. De storende invloed van het schip verandert bovendien; het is dus niet vol doende deze eenmaal te bepalen. Telkens wordt dan ook door een deskundige op dit gebied in allerlei standen van het schip ge controleerd welke af wijking de magneetnaald vertoont en tracht hij door het aanbrengen van ijzeren schijven in de buurt van het kompas, den invloed van het schip en lading pp te heffen. Binnen in een onderzeeboot is een magnetisch kompas onbruikbaar, omdat in een gesloten ijzeren ruimte de magnetische werking der aarde niet kan doordringen. Zeer lang zochten dan ook vele geleerden en technici naar een ander kompas, dat de gebreken van het magnetische niet heeft. Het is ten slotte gevonden door Anschuetz, die na een achtjarige reeks van proeven het gyroskopische kompas con strueerde. De gyroskoop met zijn merkwaardige eigenschappen is pas in den laatsten tijd De Strijd om Heuvel 13 (Teekening voor de Amsterdammer" door George van Raemdonck) Baas boven baas, of: Van wie is de heuvel ? iiiiiiiMuiiiiimmii steden van Vlaanderen, waar geen klokken meer zijn om over de dooden te weenen!... Sedert meer dan een jaar brult aan den Ijzer het Allerzielen onzer diep beminde Jongens,.. het Allerhelden van Vlaanderen. JOH. DEMAEGT # * INGEZONDEN De Vlaamsche Zaak en het Alge meen Nederlandsen Verbond De heer Bakhuizen van den Brink heeft in het nummer van 17 October 1.1. gemoti veerd, door een dichterlijken lofzang op toegepast kunnen worden, hoewel zijn theorie in de eerste helft van de negentiende eeuw reeds compleet ontwikkeld werd door den grooten Foucault, omdat nu pas de techniek in staat is te beantwoorden aan de groote eisenen, gesteld aan de noodige materialen. In hoofdzaak bestaat een gyroskoop uit een zwaren ring (in fig. l is deze doorge sneden voorgesteld; ze kan om een as AB draaien.) Stellen we ons zoo'n gyroskoop voor, draaibaar in een stelsel ringen van Cardanus (zie fig. 2), waarvan de buitenste weer draaibaar is om de twee tappen, die rusten in de pannen S en T; deze pannen zijn bevestigd op een lichaam, dat drijft in water. De as AB denken we precies in de richting West-Oost geplaatst. Volgens een der wet ten, gevonden door Foucault, moet dan het geheele toestel zich zoo gaan plaatsen, dat de as AB precies evenwijdig aan de aardas komt, als de ring zeer snel ronddraait en we het geheele toestel aan zich zelf over laten. Dit kan als volgt verklaard worden. Laten we voor het gemak aannemen, dat de straal QP van de schijf 10 centimeter bedraagt en dat het punt P bij het draaien boven het vlak van teekening uitdraait en dan op de plaats van Q weer naar beneden gaat. Denken we ons nu drie evenwijdige vlak ken, gaande door de punten Q, P en Q, loodrecht op de aardas, dan zullen deze drie vlakken drie cirkels uitsnijden uit de aarde, waarvan de stralen (op onze breedte) ongeveer 7 centimeter verschillen; de om trek van den cirkel door P is dan ongeveer 44 centimeter grooter dan die van den cirkel door Q en deze weer 44 centimeter grooter dan die van den cirkel door Q. Nu draait de aarde in 86400 seconden om hare as en de snelheden van punten van die drie cir kels verschillen dus telkens 44 86400 cm in Fig. 1. Doorsnede van den draaienden ring Fig. 2. Doorsnede van den gyroskoop in ringenstelsel van Cardanus MitMiiimmiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiHiiMiiiimJiiiiMimimiiiiiMiiiiHi Vlaanderen en België, waarom hij voor de Vlaamsche zaak voelt, doch schijnt niet in allen deele op de hoogte, wanneer hij zijn afkeer te kennen geeft tegen die Vlamingen, welke in dezen tijd voor de belangen van hun volk blijven opkomen. Vastgesteld dient te worden: Ie. Dat de Vlamingen in den aanvang van den oorlog hunne faalgrieven hebben laten rusten. 2e. Dat de Franskiljons in binnen en bui tenland juichend riepen, dat voortaan Vlaan deren voor de Latijnsche zaak gewonnen was. 3e. Dat met den val van Antwerpen, welke aan Vlaamsen verraad geweten werd, ver dachtmaking op verdachtmaking tegen de Vlamingen volgde. minimum iiiiiiiiiiiiiiiMmmiiiiiiiiiiiiMiiiiliMfiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiMii de richting van de aardbeweging. Het punt P heeft dus in den geteekenden stand een grootere snelheid in de richting West-Oost, dan het punt Q en zal daarom, als de gyroskoop snel ronddraait niet precies in de plaats van Q komen, maar iets naar rechts. Wanneer nu het geheele toestel, zooals we onderstelden vrij drijft, zal de as AB iets gedraaid worden in den zin van de wijzers van een uurwerk. Net zoo lang, als de punten P en Q van snelheid in de richting West-Oost verschillen, zoo lang zal op de as een kracht werken, die probeert haar te draaien in den aangegeven zin. Dit verschil in snelheid verdwijnt alleen dan, als die as gericht is evenwijdig aan aardas. Dwingt de zwaartekracht die as om bijna horizontaal te blijven, dan zal die richtende kracht ten gevolge hebben, dat punt A naar het noorden wijst. Draait de gyroskoop zeer snel, dan kan vrij gemakkelijk bewezen worden, dat slechts zeer groote krachten in staat zullen zijn de richting van de as vrij snel te veranderen. Onderstellen we n.l. dat het punt P door een stoot b.v. naar rechts wordt geduwd, dan zal hierdoor de as AB een draaiing krijgen tegengesteld aan die van de wijzers van een uurwerk. Daar echter de ring van van den gyroskoop bijzonder snel draait, zal het punt P in een zeer klein onderdeel van een secunde in de plaats van het punt Q gekomen zijn; volgens de traagheidswet behoudt dit punt echter de neiging om naar rechts te bewegen en dit zal ten gevolge hebben, dat de as nu een draaiing krijgt in de richting van de wijzers van een uurwerk. Een flinke stoot in een punt van den ring zal dus hoogtens tengevolge hebben, dat de as een heel klein beetje gaat slingeren, maar slechts zeer weinig van zijn oorspronkelijken stand afwijkt. De moeilijkheid om een gyroskoop te krijgen, die met groote snelheid blijft draaien heef t Anschütz overwonnen door als draaiende schijf te nemen den rotor (het ronddraaiende gedeelte) van een electrische motor (driefasenmptor). De moderne schepen, de onder zeeërs inbegrepen, kunnen gemakkelijk den stroom hiervoor opwekken. Fig. 3 stelt een doorsnede van het kompas voor. R is de rotor van den draaistroommotor, waarvan M de magneet voorstelt: de draaistroom, die den motor drijft moet langs drie ver schillende wegen er heen gevoerd worden. De eerste neemt zijn weg door het kwik zilver (horizontaal gearceerd) naar den ijzeren drijver V, waaraan het omhulsel van den motor bevestigd is en die in het kwik drijft; de tweede weg loopt van L door een koper draad naar het kwik in den bak I en de derde gaat van N naar den kwikbak J; die kwikbakjes zijn van eboniet gemaakt, zoodat de wegen voor den stroom goed geïsoleerd zijn. De assen A en B rusten weer in ringen van Cardanus. Hierdoor blijft de motor horizontaal, ook bij het sterkste slingeren van het schip, terwijl ook het kwik, waarin 4e. Dat o. a. een Waalsch burgemeester en een Waalsch kamerlid niet schroomden onmiddellijk na de bezetting door Duitschland zich tot den Gouverneur te wenden teneinde afschaffing te krijgen van de ver plichting om verordeningen ook in het Vlaamsch af te kondigen. 5e. Dat de Regeering geen openlijke maat regelen heeft getroffen tegen het drijven der tegenstanders, doch uitsluitend op de Vla mingen heeft gewerkt. Het is dus niet te verwonderen dat de Vlamingen uit verweer thans omzien naar middelen om hunne belangen te doen gel den. Er steekt niets vreemds in, dat zij daarbij overwegen of het belang van het Vlaamsche volk wel voldoende behartigd wordt door den verfranschten Belgischen Staat. Zweeg het Vlaamsche volk, zoo zou het victorie-kraaien van den Gallischen haan nog luider klinken en zouden de Franskil jons wel zorgen, dat na den oorlog van erkenning der Vlaamsche grieven minder dan ooit sprake is. Toen moest ieder recht, hoe klein ook, worden afgedwongen. Ook thans. En zij willen nu eens vooral uitge maakt zien, of evenals vroeger de strijd stuk voor stuk moet worden gevoerd of dat men bereid is te erkennen dat de Vlaamsche taal principieel gelijkgerechtigd is met de Fransche. Er wordt in deze questie steeds geschermd met den sympathieken Koning Albert. Doet Fig. 3 Fig. 3. Doorsnede van een gyroskopisch kompas de motor drijft, zorgt dat allerlei storingen niet tot den eigenlijken gyroskoop kunnen doordringen. De motor draait op kogelassen en maakt ongeveer 20000 omwentelingen per minuut. Op zeer ingenieuse manier worden de slingeringen van het kompas gedempt; door het ronddraaien wordt n.l. een lucht stroom opgewekt. Bij de as kan versche lucht toetreden en aan den kant kan deze het omhulsel weer verlaten door zeer kleine gaatjes. Tegenover het gaatje, waar die lucht uittreedt is een kleine slinger aange bracht, die een fijn plaatje draagt, waardoor de luchtstroom juist in tweeën verdeeld wordt, als het kompas precies horizontaal hangt; is het scheef, dan wordt de lucht stroom door het plaatje van den slinger in ongelijke deelen verdeeld en er worden krachten opgewekt, die het toestel weer horizontaal trachten te krijgen. K is de kompasroos, die (evenals de kom pasroos van een gewoon kompas aan den magneet bevestigd is) vast aan den gyros koop verbonden is. Natuurlijk heeft ook het gyroskopisch kompas fouten, als gevolg van allerlei sto ringen ; deze kunnen echter tevoren bestu deerd worden en op een tabel kan dan gemakkelijk in elk geval de juiste stand gevonden worden. Een groot voordeel is het verder, dat de richtende kracht van dit kompas gemak kelijk vijfmaal grooter gemaakt kan worden dan die van het gewone. Het kompas wordt niet bij den stuurstoel geplaatst, maar op een plaats in het schip, waar het volkomen veilig is voor bescha diging (hetgeen op oorlogsschepen van groot belang kan zijn). Bij het bewegen van het kompas worden de afwijkingen langs electrischen weg over gebracht naar toestellen, die uiterlijk gelijken op een gewoon kompas en waar een kom pasroos of -naald een stand inneemt, die overeenkomt met dien van het gyroskopische kompas. Dit kan dus op meerdere plaatsen van een schip tegelijk zijn stand doen blijken door middel van die secundaire toestellen. Het geheele toestel is dus vrij gecompli ceerd en vrij kostbaar; het heeft echter zulke groote voordeelen, dat de Duithe oorlogs vloot er direct mee voorzien werd en ook de Engelsche oorlogsmarine het accepteerde. Deze schijnt echter nog betrekkelijk weinig exemplaren te bezitten, zoodat bij het uit breken van den oorlog de Duitsche regee ring oogenblikkelijk den uitvoer van de gyroskopische kompassen verbood. Veel zal met dit verbod wel niet bereikt worden, daar ongetwijfeld Engeland een Jvoldoend aantal bekwame mécaniciens bezit om in korten tijd net zooveel van deze instrumen ten na te maken als verlangd wordt. Ook de andere oorlogsmarines probeeren dit kompas en waarschijnlijk zal de koopvaar dijvloot, zeker wat de groote schepen betreft, ook er toe overgaan het in gebruik te nemen. v. O.