10 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 19 Dec. '15. No. 2008 GEORGE VAN RAEMDONCK Kunsthandel Regaard Ongeveer een jaar geleden was in den zelfden kunsthandel een schilderijtje van van Raemdonck te zien. Het stelde een zonnigen ochtend voor verrijzend boven een nog slapend dorpje. Fijn stond een kerktoren tegen een lichtende lucht. Van de teedere wedergave ging een stille bekoring en een zachte ontroering uit. Het verbaast mij altijd dat dit schilderijtje en de sedert verschenen oorlogsteekeningen daaraan hoofdzakelijk is deze tentoonstelling gewijd van dezelfde hand zijn. Wat van het eene eenigermate uitging, vermogen de andere niet te geven: ontroering. Zelden of niet ondergaat men iets van den hartstocht haat, toorn, mede lijden die aan deze teekeningen ten grond slag zou liggen. Zij zijn geen terugslag; allerminst een felle, met moeite bedwongen uiting. Integendeel. Een soms pikant, soms luimig, soms griezelig idee wordt er met zorgzame zich in kleinigheden vooral vermijende behagelijkheid, tot een compositie uitgesponnen. Sommige omschrijvingen wijzen het al uit. Afgepakt", zeg eens, hoe kom jij zoo dik", wat er kwam uit een schot", luiden de huiselijke en populaire titels. Als oorlogsteekeningen, als uitingen van den terugslag van een geweldige gebeur tenis op een menschelijk gemoed, komen van Raemdoncks teekeningen mij dan ook minder belangrijk voor. Als wel een tamme, maar met met groote vaardigheid en veel goeden luim uitgevoerde illustraties van een aan den oorlog ontleend idee, hebben zij ongetwijfeld ver dienste. Die verdienste zit vooral in de details; al voortwerkende krijgt de teekenaar invallen, waaraan men voelt, dat hij zijn genoegen heeft. Zijn werk zit vol verrassende bijzonder heden die met gemak en behendigheid in de compositie verwerkt zijn en waarvan het opsporen een pikante en curieuze bezigheid is. Een enkele maal is er een bijzonder telukkige harmonie tusschen denkbeeld en uitvoering. Ondanks zijne, geen plooi en geen knoop voorbijziende uitvoerigheid, brengt hij het dan tot een karakteristiek, zoo als die van den gemoedelijken Nederlandschen soldaat, die tegen een bom geleund, den weenenden dood, toegrijnst (afgepakt). In van Raemdoncks genre komt mij dit een van de meest geslaagde teekeningen voor, al zou ik aan no. 35 de geslaagde overwinnaar" de voorkeur geven, het eenige blad waarin ik beweging voel en bewogenheid. Slotsom: als pikante illustraties in een wekelijks ver schijnend blad, als breedvoerige omschrij vingen van een wel eens luimig idee, door snaaksche invallen bevallig omspeeld, zijn deze teekeningen volkomen en zeer geniet baar; dieper en blijvender beteekenis en waarschijnlijk ook grooter pretenties, hebben zij voorloopig m. i. niet. De teekenaar moge Hollandsche Impressies (Teekening voor ,de Amsterdammer" van George van Raemdonck) CHNISCHE RUBRIE Het Fotografeeren uit Luchtvaartuigen De tegenwoordige oorlog heeft duidelijk de waarde doen uitkomen van het vliegtuig als waarnemingsmidde!. In de meeste geFig. 1. Verteekende afbeelding van het paleis op den Dam vallen is het een speciale waarnemer, die uit de hoogte allerlei gegevens over het land beneden hem tracht te weten te komen en de plaats tracht te bepalen van vijande lijke kanonnen, troepen, etc. In vele gevallen, waar het een orienteering over een groote uitgestrektheid betreft, kan een waarnemer niet snel genoeg aanteekeningen maken om een duidelijke kaart te krijgen. In dit geval komt de fotografie te hulp. Schijnbaar is fotografisch in een oogenblikje een juist beeld te krijgen van een uitgestrekt gebied. I. Het Landschap het schilderen er niet om verzuimen. De heeren Regnard stellen nog werk van Jan Wittenberg en Dirk Roggeveen ten toon. In eene inleiding tot de kunst van dezen laatste lees ik in den catalogus moge hem de waardeering te beurt vallen, die zijn streven zoo ruimschoots verdient." Inderdaad. Het streven van den heer Rog geveen verdient waardeering. H. fiimiMitiitiiiiiiiftii iiiiiiMimiiiiiiinii LOUIS COUPERUS Lezing van Humoristische schetsen (Kleine zaal, Concertgebouw) Couperus ('s een humorist.... Ge bemerkt het kort vór en ook na de pauze. Want allereerst doen de precieuse cadanseeringen en verklinkingen van zijn stem een vreemd vraaggevoel u bekruipen, wan neer het de eerste maal is, dat ge hem zijne humoristische schetsen hoort lezen. Ge vraagt u af, hoe het mogelijk is, dat hij met zooveel nadruk leest; want nimmer bereikten u de vertellingen, die hij als feuil letons en later in boekvorm bood, anders Fig. 3. De 7 fototoestellen op zij ten van onderen gezien In werkelijkheid zijn echter ook hieraan groote bezwaren verbonden, wegens het verteekenen" van elke lens,ihoe volmaakt die ook overigens mag zijn. Onderstellen we even, dat het fototoestel loodrecht naar beneden is gericht, dan zulllen de plaatsen, bijna loodrecht onder het toestel gelegen, zoo afgebeeld worden op de ge voelige plaat, dat hun onderlinge verhou dingen bijna precies gelijk blijven. De voorwerpen, die echter ver van de loodlijn verwijderd zijn, zullen naar verhouding veel te klein op de plaat komen. Als toelichting bespreken we even het fotografeeren van een groot gebouw, zooals b.v. het Paleis op den Dam. Fig. l vertoont hiervan een afbeelding opgenomen met een toestel, opdan als nonchalant en welwillend toege zwaaid : vluchtige charmantigheden, waartoe de groote meester zijn pen wel wilde leenen, en die in het verre vaderland dankbaar werden aanvaard. En nu, denkt ge, acht hij het de moeite waard, om u die vertellingen zelve te komen voorlezen: nauwgezet, tot in de geringste détails volgend de beelding, die hij u als een welwillend gebaar had doen waardeeren... Vertelt men ons niet, dat Heine zijn zoet ste versjes, die klinken als in vreugde los-weg aangestooten kristal, moeizaam en langzaam smeedde naar zijn wil? Zoo moet ook Couperus anders dan vluchtigjes den goud- en agathen pen gehanteerd hebben, dan hij ons zelve verhaalt. Zijn humor is niet van delicht-gevonden-en-vergeten-soort, die de clubman van uit zijn stoel vermoeid van zich afzucht. Zijn humor is doorwrochter en gesmeeder dan hij ons heeft willen doen gelooven. Dat heeft ons zijn voordracht verraden. Bébcrt Ie Boucher, en Andrc Ie Pccheur heeft hij gekend, en met den ouden Lion heeft hij médegeleefd in diens verval. Want dood en verval zijn de schrikbeelden van een figuur als Couperus. Fig. 4. Doorsnede van het gezichtsveld van het centrale foto-toestel en twee der andere gesteld aan den rechterkant van den Dam. Het gedeelte, dat loodrecht tegenover het toestel was, is in vergelijking met het meest linksche deel veel grooter en duidelijker. Omdat een gebouw altijd betrekkelijk klein is en ook omdat we gewend zijn aan per spectivische figuren, valt de fout ons niet erg op. Het is echter gemakkelijk aan de hand van dit voorbeeld in te zien, dat een foto van een landstreek, die zich over dui zenden meters uitstrekt een absoluut verkeerd beeld van die streek moet geven. Daarom is het van belang zoo'n foto door een een voudige handeling om te kunnen vormen in een andere, die wel de ware verhoudin gen weergeeft. Dit kan gebeuren met een toestel, dat vergelijkbaar is met een vergrootingstoestel. (Zie fig. 2). In het linker gedeelte kan het verteekende negatief ge plaatst worden en in het rechtsche een gevoelige plaat. Tusschen die twee deelen bevindt zich een balg, waarin een lens aan gebracht is. De beide platen kunnen zoo gesteld worden, dat ze den verlangden hoek insluiten en nu kan van het verkeerde negetief een goed diapositief gemaakt worden. Nu heeft een gewoon fotografisch toestel steeds het nadeel van een vrij beperkt ge zichtsveld, terwijl voori het opnemen van landschappen in oorlogstijd verlangd wordt, dat een zoo groot mogelijk gebied zoo snel mogelijk overzien wordt. Hierin is voorzien door een toestel uitgedacht door den Oostenrijkschen kapitein Scheimpflug. Deze groepeert om een centraal toestel, dat loodII. Het Gezinsleven In het verhaal van Vendetta, den roover, had hij de gelegenheid tot grooter beelding, en bleef nochtans als auteur boven het ge heel staan, de meest futiele bewegings draadjes in zijne handen vereenigend. Want het is anders wanneer een auteur zijn eigen werk leest, dan als een déclamator de personen eruit sprekend in voert." Ten slotte was hij weer in uniform of geen uniform de superieure beheerscher van zijn humor, waarover hij altijd zelve heenkijkt 'zooals men hem ook uit de blad zijden ziet, wanneer men hem leest. Couperus bij ons Amsterdammers, doet denken aan het fijne Japaneesje dat door de morsige Kalverstraat placht te gaan; des te meer verheugde het een niet-extatisch publiek gewonnen gezien te hebben door eene uiting die niet de hunne is, door een wijze van beweging waarvan het verre staat. Hijzelve vond de zaal te licht, de stem ming der vele lampen wat schreeuwerig; wij daarentegen hebben hem gezien op goed Amsterdamsche wijze, in vol-licht... zoo nuchter mogelijk En toch, en tóch is ons de stemming gebleven dat het iets anders was dan een medcmenscti die daar las... iets meer gestijlds en iets precieusers, en zeer ego-centrisch. Zooals wij gaarne in onze soliede huis houding een voorwerp gebruiken, dat anders is dan de dagelijksche behoeften het eischen : Zoo hebben wij, Amsterdammers, Couperus in ons midden gezien ... wij, Amsterdam mers, die gevaar loopen als schablone voor het begrip hamorist het soort der lieden te gaan beschouwen die onder dien naam zin ledige liederen zingen in café-concerts. S. Nieuwe boeken van deze week: Met z'n zessen. Liedjes voor kleine kleuters. Muziek van ALBERT SLUYTER, woorden van DORA MUSBACH, illustraties van ANDR VLAANDEREN.Amsterdam.ScheltensenGiltay. Dr. C. J. WIJNAENDTS FRANCKEN, Gedach ten uit de werken van A. S. C. WALLIS, verzameld door Haarlem, H. D. Tjeenk Willink & Zoon. F. J. VAN DER MOLEN, Het Kind in de Literatuur, 298 pag., f 2.40, geb. f 2.90 Zwolle, J. Ploegsma. C. S. ADAMA VAN SCHELTEMA, Van Zon en Zomer, (vierde druk). Rotterdam, W. L. en J. Brusse's Uitgevers-Mij. recht naar beneden gericht is, zes andere die onder hoeken van 45°werken. (Zie fig. 3). De af sluiters van deze zeven toestellen werken volkomen gelijktijdig, zoodat zeven foto's genomen worden, die samen over een veel grooter veld gaan, dan met n mogelijk geweest zou zijn. Fig. 4 vertoont een doorsnede van het gezichtsveld van het centrale toestel en van twee andere. Hier uit blijkt, dat de verkregen fotografien gedeeltelijk aan den rand hetzelfde stuk afbeelden en ook, dat de verteekening van de zijdelingsche toestellen aanzien lijk is. De zes foto's dienen dus alle door het toestel afgebeeld in fig. 2 omgevormd te worden. Er worden dan totaal zeven foto's verkregen, die gedeeltelijk over elkaar gelegd moeten worden om een geheel te geven. Fig. 5 heeft deze zeven foto's in den oorspronkelijken toestand, terwijl fig. 6 dezelfde voorstelt, maar nu getransformeerd en op elkaar gelegd, zoodat de afb. van een groote uitgestrektheid in de goede proporties verkregen is. Als men deze afbeelding vergelijkt met fig. 7, die een reproductie is van de staf kaart van hetzelfde stuk van het land, dan blijkt, dat ze zeer goed overeenstemmen, maar ook, dat alle bijzonderheden van de foto vergeleken kunnen worden met die van de kaart en dat hierdoor al heel spoedig afwijkingen ontdekt zullen worden, die het gevolg zijn van allerlei militaire stellingen. waardoor het vuur van de artillerie met meer succes zijn uitwerking kan hebben. Het toestel is gemakkelijk te bevestigen onder aan de mand van een ballon of onder een vijegmachine. Het kan ook in vredestijd goede diensten bewijzen, vooral voor het in kaart brengen van bergachtige streken of van boschrijke landen. Het is te hoopen, dat het weldra uitslui tend voor deze vreedzame doeleinden gezal worden. J. F. v. O. Fig. G. De zeven foto's na transformatie op elkaar gelegd, zoodat n contime beeld verkregen is CORRESPONDENTIE V., te 's-Gravenhage. Was de gyroskoop precies op den aequator geplaatst, als ze aan het draaien gebracht wordt, dan zou werkelijk de evenwichtstand willekeurig zijn. Is ze echter eenmaal goed gericht, dan blijft de richting constant, omdat, zooals in het bewuste artikel aangetoond is, uitwendige kraditen bijna geen invloed kunnen doen gelden. J. W. M., te's-Gravenhage. Uw opmerkig over die drukfout is volkomen juist. Het getal 7 is genomen om zooveel mogelijk breuken te vermijden. Uw opmerking over perspectivische teekening wordt ter harte genomen. Dat de krachtlijnen, die een ijzeren wand loodrecht treffen wel doorgelaten wor den werd buiten beschouwing gelaten ais te speciaal voor een populaire behandeling. Fig. 2. Toestel tot het in juiste verhoudingen reproduceeren van het verteekende negatief Fig. 5. Zeven gelijktijdig genomen foto's Fig. 7. Reproductie van een stafkaart, die hetzelfde stuk voorstelt als in fig. 6