27 Febr. '16. No. 2018 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND mum liiiliiRir. ? 29VNDisli. ? Tel. 9449 Tel. 4105 Tel. 2686 i MEUBILEERINGMAATSCHAPPIJ -HOLLAND HE19ELT UTISTIEK 01IOOIHVIS OFKIlUfOOI: f 500. 650.775 875 1100.EN HOOGER STOFFEERT (RUSTIEK UK «OOHHÜIS OF VILU VOOR: f 250 290 425 550. 675,EN HOOGER - AMSTERDAM N. Z. VOORBURGWAL 274 o. h. Nieuws v. d. Dag int. Tel. 5974 VRAAGT PRIJSCOURANTEN H H VERHUIZINGEN onder GARANTIE. BERGPLAATS voor INBOEDELS. Amsterdam, Frans van Mierisstraat 90. Tel. Z. 833, tiiniimiiiiiiiiiiiiHiiiiiMiitiii Jan Ligthart f ET zullen wel heel weinig menschen in ons land zijn, die op eenige algemeene kennis bogen en die nooit van Jan Ligthart hebben gehoord. Ik laat hier nu buiten, dat hem juist betrekkelijk kort geleden de lei ding van het onderwijs van Prinses Juliana was opgedragen. Mpr zijn prettige wijze van schrijven in opvoedkundige bladen, die niet alleen door onderwijzers werden ge lezen, en meer nog zijn series leesboekjes voor de lagere school, die zich door een groote frischheid kenmerkten, hebben hem De Oorlog in België Het geval Molenbroek (Een nieuw staaltje van pro-Duitsche voorlichting in Nederland 1) Dr. M. moet wel goed vertrouwen hebben op de geestelijke gebrekkigheid van den kring der lezers, die van zijn boekje zullen genieten, dat hij den waanzin aandurft, welke wij de vorige maal weergaven, als zouden de gruwelen in België in 't geheel niet hebben plaats gehad, maar alleen bestaan in de door Fransche perversiteit bedorven fantasie. Hadde hij gezegd, dat Reglementen alleen uit een zedeloos volk nog niet een zedelijk leger zullen vormen, daar was iets voor deze stelling te peggen, mits men de daad van de invoering van humanitaire Reglementen dan toch" op hare waarde weet te schatten. Maar dan hadde hij niet alleen op de immoraliteit in het Fransche volk, maar ook op die in Duitschland moeten wijzen hij is immers onpartijdig en dan de vraag moeten beantwoorden, waar de zedenontaarding het grootst is. Of weet hij niets van ontaarding in het Duitsche volk? Weet hij niets van den omvang van het niet te noemen zedenbederf, waarvan het bekende proces Eulenburg eene openbaring was? Hij spreekt over de thea ters en het nachtleven van Parijs; weet hij niet, dat in Duitschland alle groote steden de Fransche hoofdstad ernstige concurrentie aandoen? Zoo neen, hij leze dan, wat een Duitscher nog gedurende den oorlog onder het motto videant consules" daarover schreef: Man mag einwenden, dasz auch andere Hauptstadte wie London, Paris, Petersburg usw. das Mittelpunkt des Vergnügungslebens ihrer Lander sind. Der Einwand ist richtig, aber was in andern Landern viel weniger oder gar nicht in die brscheinung tritt, das ist der Umstand, dasz bel uns in Deutschland jede Stadt von ber 100.000 Einwohnern und ihrer gibt es sehrviele f rmlich eine Ehre darin sucht, es auf diesem Gebiet der Reichshauptstadt gleich zutun... Nirgends blühen so wie in Deutschland das Nachtleben und die dazugehörigen Gewerbe, die sich leider bei uns zu einem die bekendheid gegeven. Ik heb heel wat ouders Pim en Mien, Ot en Sien en nog zooveel andere series van die eenvoudige leesboekjes met hun kinderen zien door lezen en altijd hoorde ik dan: Wat heb ben de kinderen toch veel aardiger lees boeken dan wij op school hadden!" Waarin bestaat dat veel aardiger" nu? In de eerste plaats zeker in het vlot ge schrevene verhaal, waarin kinderen van den leeftijd der lezers, waarvoor de boekjes be stemd zijn, als hoofdpersonen optreden; verder in de aardige soms gekleurde illustraties, waarvan Jan Ligthart echter niet de teekenaar was, maar vooral ook in het afgeronde geheel, dat deze boekjes vormen. Het zijn niet allerlei losse, korte of lange verhaaltjes, die met elkander in niet het minste verband staan; het is de geschiedenis van een paar kinderen en op deze wijze wordt reeds het aanvankelijk leesonderwijs een beter geheel dan het dit vroeger was. Wat de volwassenen daarbij zeker vooral ook aantrekt, is dat in het kleine bestek van deze leesboekjes reeds zooveel practische kennis wordt bijgebracht. De vaders, de moeders, de ooms, de tantes, de buurlui, zij zijn altijd bezig den kinderen nuttige kennis bij te brengen. Zoo spelenderwijze steken zij toch maar aardig wat op", hoorde ik eens een moeder zeggen. Maar de vraag is voor vele onderwijzers juist, of deze lof niet tevens wat bedenkei ij ks bevat. Jan Ligthart wilde ook m. i. altijd en te veel uit alles een leering trekken. Zijn con centratiemethode en zijn zaakonderwijs om vatten het geheele leven. Wie bij Jan Ligthart op school over een huis wou spreken, moest beginnen met de fimiijiiimifiiiiiiiimiiiiiiiiimiiiiiiiimufifffmiimiimnifiififiimiuiif sehr lohnenden Erwerbszweig ausgewachsen haben... Man greift sicher nicht zu hoch, wenn man annimmt, dasz in unseren groszen Stadten mindestens 80 pCt. unserer Jugend aus den Ober- und Mittelschichtën des Volkes zwischen dem 20-und 30- Lebensjahre zu den haufigen. Besuchern dieser Vergn gungen" gehörten... Es nützt nichts die Augen vor dem Haszlichen zu schlieszen, es musz wiederholt werden, dasz vor dem Kriege weitaus der gröszte Teil unserer unverheirateten Manner und zum Teil selbst Ehemanner bis ber die Knien im Schmutz gewatet sind, und dasz unendlich viele darin ihren seelischen, körperlichen oder wirtschaftlichen Untergang gefunden haben." 1) En uit die mannen, waarover hier wordt gesproken, zijn de Duitsche officieren gerecruteerd, en zij hebben van den Duitschen Generalen Staf geleerd, dat zij in den oor log niet sentimenteel" moeten zijn, dasz der Krieg gewisser Harten nicht entbehren kan n, dasz vielmehr in ihrer rücksichtslosen Anwendung die einzig wahre Humanitat liegt." Zijn de Belgische gruwelverhalen dan zoo onbegrijpelijk? Dr. M. stelde de gruwelberichten uit België op rekening van de verhitte verbeelding der Franschen. Eén getuige kan hij evenwel moeilijk wraken, en dat is de Duitsche Regeering zelve, die in het Witboek over den oorlog in België talrijke verklaringen van Duitsche officieren en soldaten over door hen op Belgische burgers gepleegde gewelddaden openbaar maakte. Dat Witboek is ook een van de voorwerpen van onder zoek in de brochure van prof. Str. Hij toont uit de daarin opgenomen verklaringen aan, dat het Duitsche leger inderdaad volgens de instructies van den Generalen Staf en niet volgens het Haagsche Reglement heeft ge handeld, wat betreft de houding tegenover de burgerbevolking, en dat het beroep ter verontschuldiging van het gevoerde schrik bewind op de verraderlijke en misdadige houding dier bevolking door de aange 1) J. Flemming, Das Nachtleben in deutschen Groszs'adten, Zeitschrift für Bekainpfung der Gescnlechtskrankheiten, Band XVI, Htft 7, 1915. VRAA£T TANDMIOOCLCN TAMINIAÜ'S ? JAM -' iiiiiiimniiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiii boomen in het bosch te gaan uitzoeken voor de heipalen, de vloeren, de kozijnen en de deuren; hij moest de klei delven of baggeren voor de sieenen en alles leeren, wat bij die steenenbakkerij te pas kwam. En niet alleen dat alles verteld of gelezen werd, neen, de bewerkingen geschiedden ook werkelijk in de school: vloertjes werden gemaakt, kleine steenen gebakken. En hier mee werden dan weer alle vakken van het lager onderwijs in verband gebracht: aard rijkskunde, natuurkennis, rekenkunde, ja, wat niet al! Nu was Jan Ligthart naar aller getuigenis een uitstekend, prettig onderwijzer. En als de heel jonge onderwijzers zich later niet te veel hierop beroepen willen, durf ik wel zeggen, dat bij zoo iemand de methode van onderwijs mij al heel weinig kan schelen. Een goed schoolmeester bereikt met de slechtste methode nog heel goede resultaten. Heeft hij nu zelf een. methode uitgedacht, waarvan hij dus beter dan iemand het doel en de beteekenis begrijpt, dan moeten de leerlingen wel een beerlijken schooltijd doormaken en moeten zijn mede werkers aan de school evenzeer door zijn enthousiasme worden bezield. Want een enthousiast was Jan Ligthart en dat was hij al vroeg. Ik weet wel, dat toen ik ruim dertig jaren geleden met hem kennis maakte, doordat wij samen een teekencursus voor de hoofdakte volgden, mij dit dadelijk trof en wij zijn medecursisten er wel ver maak in vonden, opzettelijk zijn enthousiasme met een straal wat al te koude.nuchterheid af te koelen. Of het geholpen heeft? Ik denk van neen, want zoo vaak ik hem later weer sprak, was hij gelukkig steeds dezelfde. Zelf heb ik hem nooit onderwijs zien fiiiiiffmiitiimmmiiiiiiimriiimiiiJJifiirimiifiimiiifiiiifiiiifffffffiuifi voerde bewijsstukken niet wordt gestaafd. Zoo wordt, wat bedoeld was als eene akte van verdediging, tot eene ernstige akte van beschuldiging tegen het Duitsche leger, uit den mond zijner eigen officieren en man schappen. Dr. M. wil uitteraard deze gevolgtrekking niet aanvaarden, en daarom waagt hij het, zoowaar, te betoogen, dat de Kriegsbrauch" van den Staf in dit opzicht niet in strijd is met het Haagsche Reglement, mits dit... met oor deel geïnterpreteerd wordt! Hier is hij geheel oorspronkelijk! De Duitsche Staf waarschuwt de officieren voor het Haagsche Reglement; Duitsche schrijvers, Zorn, Von Liszt e. a. maken den Staf er een verwijt van, dat hij in zijne instructies zich niet aan de volken rechtelijk aanvaarde regelen hield; op de tweede Vredesconferentie mocht de Duitsche Kriegsbrauch" niet worden genoemd, omdat anders het schoone spel zou worden ver stoord, ... Dr. M., de natuuronderzoeker, hij weet het beter dan de Staf, beter dan de Duitsche juristen, beter dan de Gedelegeer den ter Vredesconferentie; van hem kun nen zij allen leeren, hoe zoo'n Reglement met oordeel" moet worden geïnterpre teerd", opdat men hetzelfde erin kan lezen als inden Kriegsbrauch"! Het Witboek bevat, op enkele weinig beteekenende verklaringen ra, alleen getuige nissen van Duitsche militairen. Prof. Str. vraagt: waarom publiceert gij ook niet de getuigenissen van Belgische en neutrale burgers? Dr. M. vindt, dat door dit verwijt de objectiviteit al te zeer" uit het oog wordt verloren: men kan toch de burgers niet tegen zich zelven, .de vrouwen tegen hunne man nen en zonen laten getuigen! Er zou dus van Duitsche zijde eene soort fijngevoelig heid in het spel zijn geweest. Dr. M. ver geet ne kleinigheid, namelijk, dat de Duitschers niet zoo fijngevoelig zijn geweest; tal van burgers, Belgische en neutrale, zijn door de Duitsche commissies gehoord, hunne verklaringen zijn dus in het bezit van de Duitsche Regeering, maar deze verzuimt, ze openbaar te maken. Waarom? Waar het Witboek bewijs aanvoert van door de Belgen gepleegde misdadige handelingen, daar heeft men bijna altijd te doen met geruch ten, verklaringen van hooren zeggen, met MEDDENS S.B. gereed en naar maat vanaf f 5.-. Coupeur-reiziger te ontbieden. DENUIG RÜÏÏERD1 MABTELL est garant! comme tant Ie produit naturel des vins récoltés et distillés dans la région de COGNAC. Agents: IDOFIilJS BI BRUINIER, AfflSTKRDAM. BOUWT TE NUNSPEET MOOIE BOSCHRIJKE TERREINEN SPOOR, TRAM, ELECTRISCH LICHT, TELEPHOON INLICHTINGEN Mij. DE VELUWE" geven. De school, waarvan hij hoofd was, kreeg toch al bezoek genoeg uit binnenen buitenland. En waar voor mij alle be zoek in schoolklassen, buiten het hoognoodige voor toe 'icht, bijna altijd uit den booze is, omdat het de zoo onmisbare intimiteit tusschen onderwijzer en leerling steeds ver breekt, voelde ik mij niet geroepen aan de honderd bezoekers per jaar den honderd en eersten toe te voegen. Maar hoe men over dit alles ook denkt, Jan Ligthart, die de vorige week plotseling te Laag Soeren stierf, was een persoonlijk heid, die ongetwijfeld het onderwijs heeft vooruit gebracht en wiens leesboekjes vooral nog lang op onze scholen en in de huis kamers de kleinen zoowel als de grooten genoeglijk zullen bezig houden. Het leeren is spelen, heeft hij steeds in practijk ge bracht ; of zijn spelen ook niet weieens wat te veel leeren dreigde te worden? Eerst nu hij gestorven is, en noch zijn bezielend gesproken woord noch zijn door velen zoo gewaardeerde opstellen in op voedkundige bladen of tijdschriften ver schijnen en dus de bekoring, die van zijn persoonlijkheid uitging, voor een goed deel verloren zal zijn, kan geheel blijken, wat er van zijn opvoedkundig werk en de door hem verdedigde methode zal overblijven. Er is met Jan Ligthart vaak gespot, zijn methode van onderwijs geven is meermalen gepersifleerd; kort geleden nog zag ik een allergeestigste charge door een onderwijzerstooneelgezelschap opvoeren, waarbij ik mij kostelijk vermaakt heb. Ik ben overtuigd, dat als hij zelf deze opvoering had bijge woond, hij over veel daarin eveneens har telijk zou hebben gelachen. Wie zoo de aandacht trekt door zijn geim m if fiiiimi iniiiiiii meenigen en gissingen van hen,die de geweld daden tegen de Belgen hebben bedreven; vol doende rechtstreeksch getuigenbewijs, dat, waren de beschuldigingen, welke de Duit sche Regeering tegenover de Belgische be volking uitspreekt, werkelijk gegrond, hier toch zoo gemakkelijk zoude zijn te verkrij gen, ontbreekt. Dat is een andere grief van Prof. Str. Hoe wordt deze door Dr. M. be antwoord? Eenvoudig door op eigen ge legenheid voort te gaan in de richting, waarin de Duitsche Regeering in hare in leiding tot het Witboek voorging, en zelf bij wijze van gissing en redeneering aan de arme Belgen nog meer kwaad ten laste te leggen dan in deze inleiding reeds is ge schied. Hij, de natuurkundige, die toch zeker niet heeft geleerd, hoe de waarde van ge tuigenverklaringen critisch te beoordeelen en daaruit de juiste gevolgtrekkingen te maken, deinst niet terug voor de uitspraak: Het geheele dossier nagaande blijkt steeds weder zoowel van een waanzinnig optreden van de Belgische burgerbevolking tegenover de aanrukkende Duitsche troepen, waarbij men voor geen enkel middel ter vernietiging van deze terugdeinsde, als een telkens ge pleegd verraad na plechtig gedane beloften om zich rustig' te gedragen." Dr. M., hebt gij wel eens er aan gedacht, dat er zoo iets is als zedelijke verantwoordelijkheid voor wat gij schrijft? Moge later de herinnering aan uw schandelijk bedrijf, de roekelooze beleediging en hoon van die duizenden bur gers, mannen, vrouwen en kinderen, die niet anders begeerden dan rustig en vreed zaam te leven, en door den zonder recht en reden in hun land vallenden vijand smade lijk zijn omgebracht, uwe nachtrust niet verstoren! De gebeurtenissen in Aerschot zijn door Prof. Str. in bijzonderheden, uitsluitend aan de hand van het Duitsche Witboek, ontleed, en hij komt daarbij tot de gevolgtrekking, dat uit de afgelegde verklaringen niet het minste bewijs is te putten, dat de burger bevolking aldaar tot de gruwelijke slachting en brandstichting eenige reden heeft gegeven. Dit betoog is zósluitend, dat dr. M. niet beter weet te doen dan te trachten het te verzwakken door de beschuldiging, als zou daarin met tal van gegevens, in het Witboek LIBCRTY CASYCHAIRS COMFORTABSUDeCORATier .BYROM' Benueo nel TAPÖTRY i PI ASO f.n MCT PA/IRO£HAAR GCSTOf F£«0 in eiKcn-noren OF MAtiomcnouT F..39MCTZ AMSTERDAM - American - Eau de Cologne wordt het MEEST gevraagde Merk. Imp.: JEAN MULDER, Sloterdijk, mam ,.1 S(,H Abonnementsnrrjs f 'T'.GO per Jaar. schriften en werken, dat men het de moeite waard acht hem daarom te parodieeren, is geen pnbeteekenend man, maar een persoon lijkheid: een van de schoonste dagen uit het leven van een Engelsen partemetslid is die, waarin hij voor het eerst in Punch" gecaricaturiseerd staat; dan beteekent hq wat. De caricatuur, de parodie, zij verdwijnen; de toekomst bewaart slechts de herinnering aan het werkelijk goede; dat dit bij Jan Ligthart niet weinig zal zijn, geloof ik zeker. 21 Febr. 1916. TH. M. KETELAAR. vermeld, geen rekening zijn gehouden. Op bl. 65 en 66 noemt hij er verschillende, die intusschen, voor zoover ze voor de beoor deeling van eenig belang zijn, wél door Prof. Str. zijn medegedeeld, evenwel niet in den verdraaiden vorm, waarin dr. M. ze vermeldt, maar letterlijk, zooals ze in de getuigen verklaringen voorkomen. Ieder, die zich de moeite geeft, het Witboek, dat onderwijl ook in groot getal, in het Nederlandsch vertaald, kostloos in ons land is verspreid, met het door Prof. Str. geschrevene te vergelijken kan zich daarvan overtuigen. Hij kan dan, tevens vaststellen, dat prof. Str. niet heeft geschre ven, zooals dr. M. het doet voorkomen, dat niet n der gehoorde getuigen heeft ver klaard, het schieten uit de vensters te hebben waargenomen, integendeel, hij beschrijft dit uitvoerig; maar wat geen der getuigen heeft verklaard, is, dat hij heeft waargenomen, dat een Belgisch burger heeft geschoten, en daarop alleen komt het aan. Wie over wat in Aerschot is geschied, de getuigenverkla ringen in het Duitsche Witboek leest, krijgt een huiveringwekkend beeld van de ellende, die over het arme Belgische volk is gekomen, en hij zal erkentenis van diepe schuld en boetedoening eischen van het Duitsche volk, vór hij het weder bevoegd zal achten, over zedelijkheid en recht te oordeelen. Werd aan het geschrift van dr. M. niet te veel aandacht gewijd ? Zonder twijfel ja. Maar het werd noodig geacht, omdat het geval Molenbroek symptoom is van eene bepaalde geestesstemming in een, gelukkig klein, deel van ons volk. Dr. M. en de maar al te zeer bekende kring van hoogstaande" mannen, waarvan hij deel uitmaakt, zij be zondigen zich niet alleen aan waarheid, zedelijkheid en recht, zij bezondigen zich ook aan ons volk, wiens geest en gemoed zij door hunne geschriften bederven; dienst baar zijn zij zelven aan eene andere zaak dan die van hun vaderland en hun arbeid heeft geen ander gevolg dan de dienstbaar heid van ons volk aan diezelfde zaak voor te bereiden. Veel meer en krachtiger nog dan tot nu toe is geschied, moet hun worden gezegd, dat men niet met hen van meening verschilt, maar dat men hun bedrijf veracht. BATAVUS