2 April '16. No. 2023 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND L. 6. J.gMoor, zestig jaar aan het tooneel L. B. J. Moor. Hij zal wél eea der laatste van de oude garde zijn: L. B. J. Moor.! - der garde, welke het natuurlijke tooneelspel, den com dietoon" in ons land voorwond en bevorderde. Bijna allen, die eenmaal behoord hebben tot het roemruchte Rotterdamsche tooneelgezelschap van Albregt en van Ollefen zijn niet meer; hij en Meyer van Beem bleven aver. Negen-en-zeventig jaar is Moor thans, en het schijnt of de ouderdom geen vat op HET ROTTERDAMSCH TOONEEL: Prulletje Tot heden vonden we weinig aanleiding de aandacht van den lezer te vragen voor de prestaties van bovengenoemd gezelschap. Het Rotterdamsch Tooneel" was dezen winter niet zichzelf. Het was evenmin, wat sommigen verwacht hadden, een ander. Wie, openbaar, aan deze verwachting geen deel heeft genomen, is van condoleantie vrijgesteld. Onder deze bevoorrechte om standigheden lieten wij ons door den titel .Prulletje" niet afschrikken: Gyp's Mariage de Chiffon", voor het tooneel bewerkt door den heer Abeleven. En zonder critische bloeddorstigheid, gansch met de voldoening eener rentenierster, hebben we het genoten. Willy, de man van Colette en de vriend van Polaire heeft indertijd ook novellistlsch werk van Gyp voor het Theatre du Gymnase" gedramatizeerd, Le friquet" o.a., waarin dan Polaire de hoofdrol schiep. Deze namen geven alreeds te denken, dat dit Gyp'sdie Prulletje" toch wellicht iets minder fiarmlos" zou kunnen worden op gevat. Chiffon", het begrip, is onver taalbaar, het equivalent Prulletje nog ge lukkig gekozen, alleen het mist: glans, juist dat wat Ie chiffon" in het Pransch aan la femme" verbindt, aan de vrouw, namelijk de Parijsche, die leeft van chiffons, die bestaat uit chiffons, uit door haar be zielde en daarom zoo verrukkelijke prulletjes. Ons Hollandsen Prulletje" was niet een flardje van een geheimzinnig zieltje, geen hem heeft. Gezond en krachtig, heeft hij nog het mooie, volle geluid, en beweegt hij zich als een man van middelbaren leeftijd. Aan de kunst blijft zijn hart ver pand. Hij heeft in zijn leven niet La Cigale" uit de fabels van Lafontaine tot voorbeeld gekozen, maar dat van de wijze mier, zoodot hij, zonder aan eenig gezel schap meer verbonden te zijn, geen zorg voor den dag van morgen behoeft te heb ben. Zijn hart houdt het tooneel. In de laatste jaren dient hij. rederijkers en bij voorkeur studenten van voorlichting bij het instudeeren van eenig tooneelwerk, die hem om strijd als voortreflijk leermeester en ouderen vriend eeren. Af en toe treedt hij nog bij een gezelschap op en verbaast dan het jon gen geslacht door zijn geestig en humoris tisch spel, door het doen leven en soms .schitteren der woorden... Het woord" en het zeggen" zijn bij hem terecht alles. Het woord te laten leven... is het geheim zijner kunst. Dit, met inachtneming der klemtonen leidt tot spel, dat over het voetlicht gaat. Hij zet de woorden aan", doch slechts in z ver, dat ze voor het gehoor natuurlijk zijn en gewoon gezegd schijnen. Daaraan voegt hij toe de kunst van het gebaar, neemt zijn rusten, weet te luisteren en wat hij dan hoort door mimiek, oogopslag of lichaams houding duidelijk te maken; bovendien neemt hij, als hij aanvangt te spreken, de intonatie van wie tot hem sprak, over. Zijn humor doet het overige om hem te maken tot een bon comédien." De groote waarde en de beteekenis van het zeggen heeft hij als leerling der Amsterdamsche Rederijker kamer .Achilles", met Mr. Jacob van Lennep tot Keizer, en A. J. de Buil, Beldert, H. J. Schimmel e.a. tot leden, leeren beseffen. En dan, zijn jeugd viel in den tijd van het reciet. Er werd in zijn jongen tijd veel geflIllllllltlllltlllllHIIIHIIHIIIIIIIIIIIIIIII iiniiiiiiiiiiiini tintelend tullen dingske, geen petite femme in windselen, en geen zij-ig onnoembaarheidje, het was recht-af en tastbaar: een goed kind. Wat is eigenlijk bewerken" voor het tooneel? Heeft men dan alleen de gesprek ken uit het boek in den mond te leggen van tooneelspelers ? Of mag men verder gaan en een achtergrond scheppen, aan gegeven door de atmosfeer van het boek, doch in zijn samenhang ontstaan uit eigen visie? De heer Abeleven had, dunkt mij, maar eens aan de Balzac behoeven te denken om van Le mariage de chiffon" iets meer te maken dan een lever-de-rideauin-drie-bedrijven. Tooneelspelers, door de Balzac's oeuvre volledig ingelicht, vervuld van het leven van den Franschen adel in de Provincie, van in het algemeen: de vader, de moeder, het huwbare jonge-meisje en de rijke partij", in het klooster der Fransche kasteelen, zouden er wellicht uit zich zelf iets vollers en, door den stijl, belang rijkers van hebben gemaakt. Uit het prachtig boekje van Duranty: Le malheur d'Henriëtfe Girard" zou voor dezen gezamenlij ken tooneelarbeid wel alles te putten zijn ge weest : masker en geest, diepte en innigheid. Gyp's fijne dialoogj es waren er; het overige moest komen, kon' m. i. komen, omdat de dialoog het beeld zuiver liet, van den be werker en van den regisseur. Niet waar, dit is toch de eigenlijke taak van den Regis seur: de spelers te brengen in de richting, waar zij de stof voor hun rollen moeten zoeken, hen zoodanig te doordringen van den geest van een desnoods weinig be duidend werk, dat hun eigen, aldus gewekte fantaisie het beduidend maakt. Begreep mevrouw Van Eysden waarom, uit welke diepere oorzaken, de markiezin de Bray zoo allerstiefmoederlijkst optrad tegen haar eenigst, bloed-eigen kind? Wij begrepen er, door haar, niemendal van. Geen der spelers gaf ons ook maar de ge reciteerd en veel aan goede uiterlijke voor dracht gehecht. Het Doopsgezinde Semina rium, het Luthersche, en Remonstrantsche hadden reciet-colleges. Prof. A. de's Amorie van der Hoeven en Prof, N. G. de Hoop Schetter muntten uit in welsprekendheid. Het reciet en zijne verhouding tot Mr. Jacob van Lennep brachten Moor in onmiddellijke aanraking met schilders en letterkundigen, welke allen het eens waren, dat hij aan het tooneel een toekomst zou hebben. Mr. Jacob van Lennep heeft er hem in September 1854 binnen geleid, en aan Jan Eduard de Vries, den toenmaligen directeur van den Schouw burg te Amsterdam, aanbevolen. L. B. J. Moor heeft in zijn Dagboek over dat komen en zijn eersten tijd aan het too neel o.a. dit aangeteekend: 1854. September, kwam ik als volontair aan het tooneel van den Amsterdamschen Stadsschouwburg. 1855. September, geëngageerd als lid van het gezelschap van den Stadsschouw burg. Mijn vader (gestorven 12 Sept. 1853) was geëmployeerd aan een ijzerfabriek. Door mijne moeder, de talent volle tooneelspeelster: E. Vink en mijn oom en tante Ruffa, ? leden van het Haagsche Tooneel, was het tooneel mij niet onbekend. Al dadelijk werd ik belast met. kleine rollen in tooneelstukken en balletten, en weldra ook, omdat ik goed zong, met kleine partijen in de Duitsche Opera, weder onder leiding van Jan Eduard de "Vries. Het gewichtigste voor Moor, en ook voor het tooneel is, wat hij over het jaar 1862 in zijn Dagboek heeft opgeteekend: 1862. Voor het eerst werd in het HolliiiiiiiiimiiiiiilimiililMiillliilHHHliiiiiiiiiitimmlMiliiiiiiiiiiiiliiiiilii waarwording: daar moet nog van allerlei achter steken waar ons Hoilandsch ver stand zoo niet bij kan... Laat het zijn, dat wij onze voorstelling van den Franschen toestand", min of meer be zijden de werkelijkheid, uitsluitend ontleen den aan de Fransche literatuur, gelijk ook ons Rusland het Rusland van Dostojewsky en Tolstoïis, dan moet toch minstens deze literatuur opdoemen rond het vertolkte Fransche stuk, ook al is het een prulletje. Herinnerd willen wij worden aan wat door deze overtuigende lectuur in ons werd vast gesteld, opdat deze herinnering aanvulle wat in wporden ontbreekt, verstandhouding scheppe tusschen tooneelspeler en publiek. Wij willen den lastigen arbeid van den bewerker niet onderschatten, hij deed althans den geest van het novelletje, dat luchtig en elegant is, geen geweld aan. Wij bedoelen het zoo: had hij deze luchtigheid een achter grond en daardoor relief weten te geven, het zou een salonstukje zijn geworden van sterker werking, even luchtig, en minder vluchtig. De naakte feiten zijn deze: De markiezin de Bray wenscht haar dochter uit eersten echt, uit te huwelijken naar haar stand, zoo mogelijk een sport daarboven. Zij heeft een graaf bij de nand, beproeft even wel eerst haar krachten op een hertog van middelbaren leeftijd,, pm eindelijk het moederlijk gezag uit te «rekken tot een vermomden jongen Prins. Prulletje wenscht zich noch den een, noch den ander. Zij houdt van den graaf, haar half-oom, en steekt deze gevoelens niet onder fauteuil of trapied. Ze verklaart het onomwonden aan den ge dupeerden Hertog en kleedt daarbij de onver gankelijke legende van den rechten Josef" in het beminnelijk kleed harer jeugdige logica: Zie, zegt ze, de dames uit onze omgeving bedriegen haar echtgenooten. Zij doen dit omdat zij den man zoeken van wien zij houden. Werd ik uw vrouw, ik zou blijven landsch een stuk van Victorien Sardou in Nederland vertoond. NOS Intimes (Vrienden van ons). Ik speelde daarin Tholossan. Eerste voorstelling 13 Maart 1862 te Utrecht door de Tooneelisten van Jan Eduard de Vries. Tot toen was ten onzent de Ton de Comédie" en daaraan passend spel nog niet bestaande. In den beginne, tegenwerking:'?later, bij erkenning, kreeg ik navolgers, van welke vele in een andere fout van uitersten vervielen de groote fout veler jongeren van thans in het kleurloos zeggen. Victorien Sardou's comedie's brachten, zoowel in ons land als in Frankrijk een omkeer in het spelen. Hoewel nog niet los van het dramatische, van de versmanier, eischten de stukken van Sardou, wat Potgieter zou genoemd hebben: de toon des dagelijkschen levens", als men door den toon natuurlijk heid" wil verstaan. Sardou keerde zich pok tegen het nuchtere van sommige spelen in dien tijd, en stelde er het wereldsche voor in de plaats. Sardou wilde behagen en eischte behagelijk spel. In de bevordering daarvan is L. B. J. Moor de voorman, de pionier geweest, tot heden en er het voorbeeld van gebleven, hetzij hij verbonden was aan welk voornaam gezel schap ook of zelf Directeur was, zooals eenmaal met Veltman en Van Qllefen van den Stadsschouwburg. Hij is geworden de jeune premier", de jeune amoureux" zooals het Nederlandsch tooneel er sedert jaren geen heeft. Hoe men ook zijn creaties te beoordeelen nebbe in treurspel, drama, melodrama, enz., hij is en was het grootst, het eenigst in de Comédie", anders gezegd: het hoogere blijspel". In de Comédie'' is hij de beste Fransche acteurs ter zij gestreefd. zoeken, en wanneer ik dan dien man vond, zou ik u onvermijdelijk moeten bedriegen." Een risico, dat na deze duidelijke waar schuwing, welke de hoogste wijsheid en tevens het geheele Prulletje" omvat, door den Hertog niet wordt aanvaard. Hij biedt haar zijn veiliger vriendschap, zijn militairen arm tot Verdediging van haar meisjeshart. Dit aardig tooneeltje vult het eerste bedrijf. En dan hebben wij nog een geheel tweede, en een derde met bal en ververschingen noodig om den rechten Jozef tot het redelijk inzicht der situatie, die wij hoopvol door grondden van het begin af aan, te brengen. Maar eindelijk hapt hij dan toch, als men zich ten opzichte van een graaf aldus uit drukken mag, en aangezien hij behalve zijn titel ook een groot fortuin bezit, blijkt er van oppositie of teleurstelling van den kant der familie niet veel meer, en krijgt de ver loving nog vór half elf tot een ieders vol doening zijn beslag. Uitgesproken markiezen, hertogen, graven en gravinnen waren de heeren Tartaud, Nico de Jong, mevrouw van Eysden en mevrouw Poolman-Huysers, de heeren Stapelveld en Henri Morriën niet. De heer van Hees was zelfs geen adelijken huisknecht. En het bal, het bal bij den markies ter eere van ... een prins... moet Zijne Hoogheid wel wat hebben afgeschrikt. Maar om den adel-schijn is het ons toch minder te doen, dan om den schijn van menschelijkheid, om een beeld van leven in het geraamte van het stuk. Zet eens een vuist als je geen hand hebt," pleegt men in zulke gevallen in de tooneelwereld te antwoorden. Ik geloof, juist een tooneelspeler, deze bevoorrechte, is in staat, ook zonder hand, een vuist te maken. Als hij zichzelf maar kent, of liever als hem dit zelf" maar door den regisseur wordt ge openbaard. Nico de Jong heeft het stukje correct en ge voelig gespeeld. Hij wist de figuur van den oom immuun IIIMIIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIMH In de Comédie" vertegenwoordigt hij in de geschiedenis van het tooneel een tijdperk, een groot tijdperk, dat door hem is ingeluid en dat hij thans nog, dus gedurende een halve eeuw, tot eer strekt. Daarom is het een goede en gelukkige gedachte der leden van het Amsterdamsche Tooneelgezelschap" om L. B. J. Moor, hun hoog geachten regisseur de openbare her denking van zijn 60 jarige tooneelloopbaan mogelijk te maken. Op den 5den April a.s., spelen zij in den Stadsschouwburg in een gala-voorstelling, hem ter eer, Sardou's Vrienden van ons"; hij zelf treedt dan op in de rol van Tholossan", dezelfde rol dór hem vór 54 jaar gecreëerd, en waarmede hij een nieuw tijdperk in de tooneelspelkunst opende, er het sieraad van werd en bleef. J. H. RÖSSING lUIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIHHIIIIIIHIIIHIIIIItllllUllllllllllllllllllllllt zeer aannemelijk te maken, het aarzelende in diens houding werd door hem verant?woord, zijn spel getuigde van overleg en deed natuurlijker aan dan dat van de andere spelers. Ook natuurlijker dan het spel van Elsa Mauhs, welke nochtans, in de lijn van een goed kind", een zeer bekoorlijk Prul letje" was. Met Muisje" heeft zij gedebuteerd op het Rotterdamsch tooneel. En Muisje" is zij gebleven. Zij wint er, in elke rol, alle harten mee. Een voor haar zelve gevaarlijk voorrecht, omdat haar teer sentiment zoo licht tot sentimentaliteit versmelt, het innige in vleierij ontpopt, het kinderlijke in een baby-achtig-doddig-doen ontaardt. Omdat zij, kortom, een naar haar geheele wezen Duitsch. actricetje is, geen Chiffon, maar een Prulletje. De heer Morriën speelde den Hertog, de eerste pretendent, mat. Geen gedachte in zijn hoofd, werd ons duidelijk. Naar menschelijke berekening moet het hem toch wel aan het hart zijn gegaan dit lieve, trouw hartige kind, dat hem was toegedacht, prijs te geven. Van dezen strijd vonden wij geen symptoom. Hij stond erbij als een Herr Oberst op een wedren, die een willekeurige freule eens aanspreekt. Een tooneelspeler moet, waar de auteur te kort schiet, dub belen arbeid verrichten, in deze kleine rol waren de gegevens voorhanden. Ook de heer Tartaud (Markies de Bray) onthoude zich niet te zeer het werk, dat een uitvoerend kunstenaar heeft op te sporen. Een bijrol" lijkt mij eigenlijk een verouderd begrip. En van mevrouw van Eysden herinneren wij ons uit de latere jaren te verdienstelijke moederrollen, om haar deze Markiezin de Bray te willen aanrekenen. TOP NAEFF 8 9 Stoom Wascli- en Strjjkinrichting W. d. BURGER - Zeist Een der grootste op dit gebied in Nederland; liet aangewezen adres voor groote hotels en restau rants; gemakkelflke verzending; vlugge terugzen ding; nitslnitend Nortonwater; vraagt de billijke tarieven. Aanbevelend, W. Gt BURGER. f55.Attesten der grootste Violisten betreffende mijn' SPECIALE-VIOOL ter inzage. Opzichtzending gaarne. S. B L. A. ZJE R, Mzn., gk>lo-Ba.S8tart Concertg-eto, Orlt, Ceintuurbaan 304. Telef. l. 1417. AMSTERDAM. m Kluisdeuren, Safe Deposits, eni. OPGERICHT 183O. «.J. A. TRE2STORFF, Yoorheen G. VAN HEERDE, Singel 363-365 en Spuistraat 306-310-313 A'dam. TELEFOON 1551. G. P. WËSSEL, Schiedam. TELEF. 1NTERC. 2O1. Betrekt llw BROOD, BESCHUIT, KOEK en BANKET van ons, en Gij zult tevreden zijn. Groote sorteering BISCUITS en CHOCOLADE. Marsehbisenit TIPPfiRAHY" wordt veel gevraagd.' Aanbevelend, Naaml. Vinn, H. VAN TOL'S Electr. BROOD- en BESCHUITBAKKERIJ. LAPSA LAPSAÜ! patentmiddel voor het dooden en voor komen ran Houtworm in Meubelen enz. T A pc A Verkrijgb. bij alle'solide Drogisten. Inlichiur j. oa. tingen a/d faDrielCi , Schellingwoude LAPSA LAFSA VLEESCHHOUWERIJl u. C. BILLE, Frederiksplein 16, Amsterdam. I TELEFOON NOORD 8855 en 733O. Eleotrisch Bedrijf. Levert uitsluitend Ie kwaliteit Rund-, Kalfs- en Varkensvleesch ! VESTIGT U THANS TE ZEIST. InüchtiDgen bij de N.V. HET BUITEN VERBLIJF" te ZEIST. Slotlaan 12». Tel. Int. 2O2. OOSTERBEEK HOOG Opening begin April. Telef. Electr. verl. Kamers m. koud- en warmwaterI leiding. Centr. verwarming, ' .Het geheele jaar geopend. Directie Hotelmaatschappg DE TAFELBERG". Knostspelpiano's f 575 1ste klas instrumenten en inbouw appa raten, onberispelijkfunctioneerend, f 575.?. Tijdelijk aanbod. Tien jaar garantie. J. P, RIJMERS & m. Utrecht, Schoolplein 28. Boekhouder biedt zich aan, voor eenige dagen STEDELIJK MUSEUM AMSTERDAM. TENTOONSTELLING VAN EEN SCHILDERIJ, VOORSTELLENDE: VLUCHTENDE BELGEN, BENEVENS EENIG KLEINER WERK DOOR A. DE MIRANDA. 25 MAART'?25 APRIL. Springlevende Zeekreeften Oesters met rijkscontrölecertificaat C. J. A. BELDERBOS, re Ned. Kreeftenhandel Wilhelmina, BERGEN-OP-ZOOM. l' per week, voor de Hoofdboekhouding, f STOOMBIERBROUWERIJ 'T HAANTJE Prima referentleëm Brieven onder lett. Q 39, Alg. Advert.-Bureau ROUMA & Co., Heerengracht 226. Abonneert U op Groot-Nederland, Letterkundig Maandschrift voor den Nederlandschen stam, onder Redactie van CYR1EL BUY SS E, FRANS COENEN en LOUIS COUPERUS. Prijs per jaargang ? 12.50 Proefnummers zenden gratis de Uitgevers VAN HOLKEMA & WARENDORF, Amsterdam. HAANTJE'S PILSENER-BIER ONOVERTROFFEN AMSTERDAM j. ar. niMLi;it. Fabriek en Magazijn van KOFFERS en TASSCHEN, Singel 233 b.d. Paleisste Fijne LEDERWAREN, Paleisslraat 4S b. h. SiogeL