K Mei '16. AMSTERDAMMER, WEEKBLAD V O R N E'DEKL AN D .In het hart van Sumatra Van Medan naar Padang en terug (Reislndrukken en -ervaringen) door M. JOUSTRA. Leiden 1915. Uitgave Bataksch Instituut No. 11. Hef op den 30sten September 1908 te Leiden opgerichte Bataksch Instituut, heeft een wetenschappelijk en een practisch doel: eenerzijds, het verzamelen van zoo volledig mogelijke gegevens, betreffende de Bataklanden (Tapanoeli, benevens de Bataklanden der residentie Sumatra's Oostkust); anderzijds het dienstbaar maken van deze gegevens aan den bloei dier streken. De leidende gedachte,bij de oprichting is deze geweest, dat wegens de groote uitge strektheid van Ned. O.-lndië, dan alleen van particuliere pogingen ten bate van land en volk heil is te verwachten, wanneer die pogingen zich concentreeren op een met zorg gekozen, wei-afgebakend gedeelte. De practlsche resultaten door het Bataksch Instituut in den loop der jaren verkregen, hebben bewezen, dat deze gedachte de juiste is en de in 1914 en 1915 opgerichte Atjehen Bali-Instituten, gevestigd in Het zoo grootsch opgezette Koloniaal Instituut, te Amsterdam, zullen op den reeds .ingeslagen weg krachtdadig voortwerken. ? Door den, vasten werker, zijn gegevens te laten uitwerken, na geregelde bezoeken aan de door hem in studie genomen land streek, en door voeling te houden met de correspondenten zal hij ook in Nederland onophoudelijk den hartslag kunnen hooren van het gebied, waarover het Instituut zijne zorgen heeft uitgestrekt. Als laatste uiting der voortdurende werk zaamheden van het Bataksch Instituut, is een reisverhaal van den laborant," den be kenden oud-zendeling, M.joustra.verschenen. Genoemde heer deed in 1913, in opdracht van het directorium van het Instituut, een reis naar en door de Bataklanden, terwijl hij tevens de Padangsche Bovenlanden bezocht. De lezers van de Groene," hebben in No. 1987 van 25 Juli 1915, reeds kunnen lezen, hoe de heer Joustra, die als zendeling jaren en jaren onder de Bataks verbleef en lief en leed met hen deelde, hun een goed hart toedraagt en -wat hij van dezen intelligenten volksstam In de toekomst verwacht. De thans verschenen keurig-verzorgde en onopgesmukte reis-beschrijving is niet alleen belangrijk als uiting van iemand, die meer dan een ander, taal, zeden en gewoon ten van land en volk van dat gedeelte van Midden-Sumatra kent, doch vooral ook door de vermelding der veranderingen, die in de inlandsche maatschappij," gedurende den loop der jaren zijn ontstaan. ? Deze veranderingen zijn voornamelijk het gevolg van den invloed der Westersche beschavingsfactoren, die zich in hoofdzaak als volgt, laten indeelen. i a. De Ned. Ind. Regeering en de door haar genomen bestuurs-maatregelen ten opzichte der inlandsche bevolking. b. De zending en de door haar verrichte werkzaamheden. c. De Europeesche ondernemingsgeest en de invoering van voor den wereldhandel geschikte cultures. Allereerst is het een feit, dat het een groote zegen voor land en volk geweest is, dat de Nederlandsche natie, na eeuwen van stelselmatige verwaarloozing der z.g. Buitenbezittingen, eindelijk een einde heeft ge maakt aan de volslagen anarchie, die in vele landstreken van Centraal-Sumatra, heerschte. Wanneer men bedenkt, dat men op de Karo-Hoogvlakte, nog voor enkele jaren, in menig dorp na zonsondergang nauwelijks zijn huis dorst verlaten, dat moord en dood slag, onderlinge oorlogjes en uitbuiting van den kleinen man door zijn hoofden, schering en inslag waren, dan kan het werkelijk een succes oer Nederl. Ind. Regeering genoemd worden, dat zij in betrekkelijk weinig jaren, door het instellen van een geregeld bestuur, zooveel wist te bereiken. Wat voor de Karo-Hoogvlakte is vermeld, geldt ook voor Mandailing en de land schappen om het Toba-Meer, Si Antar, de Toba -hoogvlakte en de Pakpaklanden, waar zelfs anthropophagie nog voor korten tijd voorkwam. De z.g. onafhankelijke Bataklanden" van weleer zijn thans herschapen in gebieden, waar orde, rust en veiligheid heerschen en de bevolking zich, dank zij de voorlichting en hulp van den Westerling Jcan opheffen tot een beter moreel en economisch peil. De uitstekende, zelfs voor vrachtauto's geschikte wegen, hebben vooral het hunne er toe bijgedragen, om de ontwikkeling dier landstreken te bespoedigen. (Dwars door Sumatra te gaan, is in den tegenwoordigen tijd, een punt op het reis-programma van menigen globe-trotter geworden, daar verkeers- en vervoermiddelen gemakkelijk te verkrijgen zijn en pasangrakans op de voor naamste plaatsen opgericht zijn). Merkwaardig als uiting van goede bestuurszorg is o.a. het ingrijpen der regeering ge weest, ten einde den achteruitgang van het paardenras in de Bataklanden te voorkomen. Dit voortreffelijk paarden-materiaal zou door kortzichtige winzucht en den grooten uitvoer van jonge paarden, geheel ten gronde ge gaan zjjn. Het Regeeringsonderwijs willen wij, in verband met het zendingsonderwijs bespre ken. Dat de auteur in zijn werk de zending niet vergeet, laat zich denken en voornamelijk sommige principiëele quaestles worden door hem grondig 'behandeld. De bevolking der Bataklanden heeft naast de regeering, zeer veel aan de zending te danken, die behalve prediking, ook onderwijs en ziekenzorg op zich neemt. De heer Joustra geeft in dit reisverhaal een uitvoerige be schouwing over de z.g. Rijnsche Zending (Rheinische Missions Gesellschaft te Barmen) die zeer belangrijk is te noemen. De Rijnsche zending begon haar werk in 1861, dus vór de daadwerkelijke regeeringsbemoeienis, in die ? streken, waar vuistrechten anar chie den boven toon hadden. Het gevolg hiervan was, dat toen een geregeld bestuur werd ingevoerd, conflicten tusschen bestuursambtenaren en sommige zendelingen niet uitbleven. Exclusivisme als gevolg van dogmatische, orthodoxe opvattingen, maakt, dat ook thans het zendingsonderwijs, voor namelijk het elementair onderwijs, vaak achterstaat bij het regeeringsonderwijs. De Christen-bevolking was niet meer tevre den met het zendingsonderwijs en verkreeg in 1914, ondanks de vijandige houding der zending, twee gouvernements-inlandsche scholen 2de kl. te Ballge en Taroetoeng. Verder wijst de auteur op het vijandige optreden der Rijnsche Zending, ten opzichte van de Mohammedaansche propaganda en de Mohammedaansche Bataks. De auteur zegt kenmerkend: Mocht zij (de R. Z.)den weg opwillen, door sommige Duitsche zendingsmannen, o.a. door Simon aanbevolen, in zake de zending onder Mohammedanen, den Islam energisch angreifen," dan is haar zaak in de Bataklanden verloren. In hoofdstuk 8, Sumatra's Westkust, be spreekt schrijver het regeeringsonderwijs,. dat in dit gebied een zeer bijzondere plaats inneemt. In het negende hoofdstuk Door Tapanoeli terug naar de Oostkust", geeft de auteur een vergelijkend overzicht van het onderwijs in Tapanoeli en in Sumatra's Oostkust, en hij geeft daarbij de merkwaardige verschillen tusschen de zendingsscholen en gouvernementsscholen aan. In N. Tapanoeli vindt men hoofdzakelijk zencTngsonderwijs (500 scholen). Dat dit weldra zal veranderen, kan slechts worden toegejuicht, zegt schrijver typeerend. In Z. Tapanoeli worden voornamelijk Gou vernements-inlandsche scholen, 2e kl. ge vonden, die helaas slechts voor een klein percentage der bevolking toegankelijk zijn, zoodat deze het Volksonderwijs", in den trant van de desa-scholen" op Java, zou wenschen. Dat deze wensch verband houdt met de offervaardigheid der bevolking, daar zij de scholen in beginsel zelf moet betalen, is zeker een feit. Sumatra's Westkust is op het punt van neutraal onderwijs Tapanoeli vooruit, juist door deze offervaardigheid (bldz. 116). In Sumatra's Oostkust is de onderwijsregeling in wording en wordt overleg gepleegd met de zending, die in de onderaf Jeeling, de Karolanden en de Doesoen (met uitzondering van de plaatsen Arnhemia en te Bangoen Poerba), het volksonderwijs en liet voort gezet onderwijs op zich zal nemen. Door de Europeesche ondernemingsgeest en de invoering van de z.g. groote cultures, heeft de bevolking en het land, belangrijke ver anderingen ondergaan. Joustra geeft ook in dit werk bewijs, een juist inzicht te hebben in de economische ontwikkeling van dit deel van Sumatra. Tabak en rubber, doch ook koffie en thee, worden in de meest afgelegen landstreken, door Europeesche ondernemers in cultuur gebracht, doch deze hebben zeer dikwijls te kampen met gebrek aan werkkrach ten, door den geringen lust der bevolking voor geregelden arbeid (Si antar, Padang Lawas, Mandailing), waardoor Javaansche koelies en Boven-Angkolaers ingehuurd moeten worden. Dat door de groote Europeesche onderne mingen, de welvaart der inlandsche bevol king toeneemt, bespeurt men door het geheele werk. Vermeld dient nog te worden, dat door instigatie van het Bataksch Instituut, de aardappelen-cultuur op de Karo-Hoog vlakte is ingevoerd en geslaagd is, waardoor aan den verbouw van dit product de bevol king zeker een ?16.000 per maand verdient. Zoo belooft ook de groententeelt op de Karo-Hoogvlakte een economische factor van belang te zullen worden. Niet te ontkennen is, dat dit boek een belangrijke aanwinst, voor de Ned. Indische literatuur kan genoemd Worden, omdat daarin een stuk beschavings-geschiedenis In al zijn schakeeringen is geopenbaard. Dit boek bewijst verder, dat ook voor an dere met zorg gekozen, afgebakende ge deelten van Ned.-Indië, door particuliere pogingen nog veel kan gedaan wo den tot heil van land en volk. *) De Nederlandsche natie zij herinnerd aan de woorden van den grooten Coen: Er valt iets schoons in de Indien te verrichten!" A. DE BRACONIER *) Eenigen tijd geleden, werd Het Oost kust van Sumaira-Instituut", opgericht, dat gevestigd is met het z.g. Deli-Archief" in het gebouw der Senembah-Maarschappij te Amsterdam. * 9 ? . . Het zendingshospitaal te Pea Radja Kabelbrug over de Lao Renoen IIIIIMIIIIIIIIIIIIHIII IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIII1IIIIIIIHIMIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1 imillllllllllllllllMIHIIHHIIIIIIIHIIIIIMIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIII Nederlands Welvaren, door J. BRANDER, Nijgh en Van Ditmar's Uitgevers maatschappij, Rotterdam, f 1.75. Deze leeraar aan een handelsschool geeft ons voor Nederland een nieuw aardrijkskundeboek, waarin van de aardrijkskunde, die men totnogtoe ook op middelbare scho len placht te onderwijzen, slechts weinig te vinden is. Niet, dat de schrijver nu een bepaald schoolleerboek bedoeld heeft, maar toch wel een boek, dat op de scholen kan en d'ent gebruikt te worden. En dan vooral ook een boek voor allen, die direct of in direct medewerken .aan de welvaart van Nederland. Na een kort algemeen gedeelte, dat mis schien nog korter had kunnen zijn, ja zelfs geheel gemist had kunnen worden, komen de verkeerswegen, de middelen van bestaan en het verkeer zelf aan de beurt. De schrij ver hehandelt dat alles aan de hand der statistieken en geeft vooral in zijn slot hoofdstuk, de volkswelvaart in Nederhnd, een goeden kijk op het geheel. Inderdaad, dat moest elke Nederlander eens lezen, die het peil, waarop onze welvaart staat, ook in vergelijking met vroegere tijden en met omliggende landen wil kennen. De schrijver raakt daar eerst goed op dreef en gelukkig kan het beeld, dat hij geeft, over het algemeen bevredigend en bemoedigend zoowel voor het heden als voor de toe komst zijn. Ook de overige hoofdstukken zijn wel goed geschreven, maar de reeksen van soms zeer uitvoerige statistieken, die daarin voor komen, breken te veel de aandacht, indien de lezer ze nauwkeurig bestudeert en zullen aan den anderen kant den wat cijferschuwen wellicht geheel afschrikken. Als bij een volgenden druk deze statistieken voor een aanmerkelijk deel zouden kunnenlvervallen en de resultaten in gewonen tekstvorm om gezet worden, zou het doel, dat de schrij ver beoogt, nog beter bereikt worden dan nu. Als eerste proeve van een economische aardrijkskunde van Nederland voor het groote publiek voldoet dit werkje intusschen zeer goed en daarom meen ik er in dit blad de aandacht op te moeten vestigen. De heer Brander blijkt een stevig werker te zijn, die gaarne de platgetreden paden aan anderen overlaat; hij zoekt en vindt een eigen weg, die waard is gevolgd te worden ook door hen, die reeds lang de schooljaren achter den rug hebben. TH. M. K. De Knutselaar. Platen en werkstukken voor de figuurzaag en houtsnijwerk, door HEINEKE & KUIPERS, architecten, Serie l en 2. Uitg. Scheltens & Giltay, Amsterdam. Het is een verblijdend teeken, dat ook architecten zich beginnen bezig te houden met goede voorbeelden van knutselwerk te geven. Hoewel het knutselen een belangrijke schaduwzijde heeft in het element der op voeding tot kunstgenot/ schijnt het toch gewenscht, dat waar de zucht tot knutselen" vrij algemeen bij onze jeugd aanwezig is, dit handwerk" in betere banen wordt geleid. De architecten Heineke en Kuipers nu hebben het aangedurfd een paar plaatwerken het licht te doen'zien met voorbeelden voor figuurzagen en houtsnijwerk. Zij geven verscheidene zeer geslaagde voorbeelden die in de goede richting gaan. De vraag rijst echter, of, waar het figuurzagen zich juist bij uitstek leent tot het zagen van ingewikkelde kromlijnige vormen en minder goed voor rechtlijnige vormen, deze voorbeelden uit ambachtelijk oogpunt wel juist zijn. Een groot deel der arbeid is daar door meubel- of timmerkunst geworden, wat voor de jeugdige arbeiders" moeilijk heden zal opleveren. Déserie houtsnijwerk" bevalt ons beter, hoewel de weinige afwisseling in de motieven tot eentonigheid leidt. LAMBÉRTUS ZWIERS «iinitiiiimiiMiiiiin ii iiiiiiii niiimiiiliiiiiiHl. iiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiii MI IIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII BELANGRIJKE KUNSTVEILING. In de Kunstzaal DE BRAKKE GROND" te AMSTERDAN zal op 16 MEI 1016, des voormiddag»te 1O1/ ten overstaan van den Notaris C. H. VAN LOTTOM, . onder Directie van de Kunsthandelaren 1Z*K DB VRIES * BEKNARD DE VRIES te Amsterdam, verkocht worden de belangrijke collectie S o li.il cl e rijen, on van Mevr. «Ie Wed. M. DC C .. te NIJ1BGKN en den WelfCd. Heer B. B. collectie van een bekend Kunsthandelaar In liquidatie, waarbij werken van: J. AKKERINGA. L. APOL. VICfOR BAUFFE. PAUL BODIFEE. G. H. BRE1TNER. B. J. BLOMMERS. M. J. BAUER. E. VAN BEEVER. KATE BISSCHOP. J. BOSBOOM. DAALHOFF. Prof. P. DUPONT. J. VAN ESSEN. P. J. C. GABRIEL. A. M. GORTER. H. J. VAN INGEN. ISAAC ISRAËLS. JOZEF JSR4ËLS. J.J.v.d.8ANDE BAKHUIZEN. J. S. H. KEVER. KIJKD4UEN; Zaterdag i», Zondag 14 en Maandag 15 Mei, Geïllustreerde catalogus verkrijgbaar by den Notaris C. H. VAN AUG. LE GRAS. C. KUYPERS. B. LAGUNA. "ANTON MAUVE. GEO POGGENBEEK. WILLEM ROELOFS. H. RONNER. PAUL RINK. PH. SADEE. te DEN HAAG, benevens de P. P. SCHIEDGES. HOBBE SMIT H. TH. STEINLEN. WILLEM STEELINK. L. VAN DER TONGE. E. VAN DER VEN. J. H. WEISSENBRUCH. J. H. WYSMULLER. W. DE ZWART. BBRNAHD DE VKlKg, ftlenwe Mplegelatraat 45 te Amsterdam. van 10 tot 4 nur. LOTTOM, Prinsengracht 71O, en Danklied door RENÉDE CLERCQ Van alles, Heer, wat uit Uw handen Is vrijheid niet de hoogste gunst. Ik dank U diepst om mijne banden, Om Vrouw en kroost, om Volk en kunst. Wie mij die banden heeft gegeven Gaf vasten vorm aan los gevoel. Ik dank U, Hemel, niet om 't leven, Ik dank U om des levens doel. Zoo mogen lust noch leed me leiden, Maar plicht die kracht naar last verleent Waaneer een korte dag moet scheiden Wat macht van jaren hield vereend. Daar is een weg die klimt door laster; Daar is een weg die daalt door roem. Soms echter, langs den doorn, verrast er Den moeden man, een bloem. * ? * IIIIIIKIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllllMIIIMHIIIIlr DB PIPIFAX" MBSSBNSLIJPMACHINES No. 1. Om aan de tafel te schroeven. Goudbrons gelakt Prijs f 1O.5O. zijn de' eenvoudigste machinetjes, 'die er bestaan en aan het doel be antwoorden; ze zijn zeer soliede geconstrueerd en onverslijtbaar. De mesjes worden door 'n eenvoudige beweging aan beide zijden tegelijk scherp aangeslepen, zonder dat men den glans van de messen aantast. Ook het model van 't mes wordt niet verknoeid, zooals dat op een plank of een steen wél het geval is. STEEDS IN VOORRAAD BIJ J. M. DIRK STROINK & Co. Messenmagazijn, ZWOLLE. Diezerstraat 17". TELEFOON 636. No. S. Op ijzeren voetstuk fijn zwart gelakt Hoeft niet vastgeschroefd te worden. Prijs f 11.75. ELECTRISCHE LUIE BRÖODBAKKERU SPECIALITEIT H. LAG AS, AMSTERDAM, TELEFOON 4611 Zi IN ALLE BBOODSOOB.TEN.