14 Oct. '16. No. 2051 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 23 Conferentie van het bestuur van den lul. Journalisten Bond" naar aanleiding van de vervolging van eea der leden, de heer Darna Koesoema, die later het eerste slachtoffer werd van de verscherpte pers-wetsartikelen, 1. R. Darna Koesoema, (de delinquent), 2. M. Marco, oprichter van den I. J. B., die later wegens persdelict veroordeeld werd tot 7 maanden gevangenisstraf, 3. Tjipto Mangoenkoesoemo. In het midden iet men op de tafel het portret van den grooten opstandeling Dipo Negoro De Indische Beweging vluchtig geschetst door Raden MAS SUABDMY SURYA NINGRAT Op de vraag, wat Indië van Holland ver langt, zou ik inderdaad niet beter kunnen antwoorden dan door eene schets te geven van de Indische Beweging, zooals ze nu reilt en zeilt. Om daarv.an een juist beeld te krijgen, is het evenwel noodig eenige jaren terug te gaan tot de oprichting in 1908 van de vereeniging Boedi-Oetomo", den bekenden Jong-Ja,vanenbond. Het was naar aanleiding van de propagandareis van den onlangs overleden dr. Wahidiu Soedirohoesodo, dat Boedi-Oetoino werd opgericht. Dr. Wahidin was de eerste Javaan, die op het denkbeeld kwam, alle intelltctueele inlanders in n organisatie samen te brengen, ten einde gezamenlijk naar middelen te Boeken tot opheffing van het inlandsche volk. Het was met name zijne overtuiging, dat de Javaan zonder zelf de hand aan den ploeg te slaan onmogelijk tot een mensonwaardig bestaan zou kunnen geraken, omdat de regeering andere zaken te regelen had dan enkel de behartiging van de volksbelangen. Wanneer men bedenkt, dat tal van regeeringsbepalingen, welke ten behoeve van andere bevolkingsgroepen der heterogene Indische maatschappij tot stand werden gebracht, heel dikwijls in lijnrechten strijd zijn met de belangen der inheemsche bevolkingsgroepen, dan ligt bet voor de hand, dat iemand als dr. Wahidin met zijn helder inzicht in de levensverhoudingen slechts met ongerustheid den strijd om het bestaan zag aankomen. Daarom blies hij de reveille en riep hij zijn volk ten strijde. In J 906 bezocht hij vele streken van Java, met het doel voorloopig een studiefonds te .stichten ten bate van de zoovele jonge krachten, die wegens gebrek aan middelen niet tot verdere ontwikkeling en ontplooiing konden komen. Zijne propaganda voor het studiefonds liep echter uit op de verbreiding van nationalistische ideeën, die weerklank venden in de harten der jongeren. In het belangrijke jaar 1908 werd n.l. tusschen de muren der School tot opleiding van inlandsche artsen teBatavia de vereeniging Boedi-Oetomo geboren. De oprichter, de inlandsche arts aden Soetomo, stelde zich weldra met in vloedrijke Javanen in verbinding en in het zelfde jaar nog werd het Eerste JavanenCongres te Jogjakarta gehouden. In het resumévan de doel-omschrijving in de statuten lezen we, dat de vereeniging streeft naar de harmonische ontwikkeling van het Javaansche volk. Twee dingen trokken deaandacht. Eerstens het exclusieve karakter, dat alle andere nietJavaansche landgenooten en nog minder de Europeanen en de z.g. vreemde Oosterlingen uitsloot. Wat de Europeanen betrof, was die uitsluiting wel te verklaren, aangezien men steeds begreep, dat de Javanen andere belangen hadden dan zij. Dat de andere inheemsche bevolkingsgroepen evenmin tot de vereeniging konden worden toegelaten, zal wel hierin zijne reden hebben gehad, dat de Javaan over het algemeen zijn land be schouwt als een autonoom gebied, los van de andere eilanden van den Oost-Indischen Archipel. Wat ten tweede opviel was het feit, dat de vereeniging zich niet wilde inlaten met politieke aangelegenheden. Dit, gaf op het eerste congres aanleiding tot een levendig debat, waarin toen voor het eerst de heer Tjipto Mangoenkoesoemo zich deed kennen als een doelbewuste revolutionair. Hoewel velen aan zijne zijde stonden, toch moest hij bukken voor de overmacht, ge vormd door een grooten staf van behoudende regenten en inlandsche ambtenaren. Nog n jaar leefde het revolutionair sentiment in de Boedi-Oetomo, welke onder het presidium stond van een regent; daarna kreeg de vereeniging allengs hetzelfde karakter als hier in Nederland de Vereenigiog tot Nut van het Algemeen; een lichaam dus, dat zich weliswaar met verschillende nuttige Bakeu bezighoudt maar het grootsche doel, het nationaal ideaal, uit het oog ver loor. Bovendien voelden velen der jongere inteilectueelen in de vereeniging BoediOetom zich niet geheel op hunne plaats, omdat deze vereeniging vaak burgerlijke neigingen vertoonde, die met de nieuwere democratische stroomingen moeilijk tot ver zoening kond. n worden gebracht. Ziedaar de redenen, waarom de zoo mooi en zoo nationalistisch opgezette vereeniging ten slotte hoofdzakelijk inlandsche ambtenaren tot leden had en als zoodanig voor het volk weinig beteekende. Hoewel Boedi-Oetomo als organisatie eene zwakke positie in de Indische Beweging innam, en nu nog inneemt, was de invloed die van haar uitging, zeer groot. De grootste beteekenis dier vereeniging dient m. i. te worden gezocht niet in haar bestaan of in haar arbeid maar wel in hare constitutie zelf. Was het niet bij de stichting van B. O., dat de Nationale Gedachte, zich voor het eerst aan den Javaan vertoonde ? Waren het niet de revolutionaire ideeën die tegelijk met B. O. hunne intrede deaen in de inlandsche maatschappij ? Zijn de tegen woordige inlandsche vereenigingen, waarin ongetwijfeld het nationalisme zich mani festeert, niet uitvloeisels van Boedi-Oetomo, de moeder-vereeniging ? Ook de Indische Vereeniging" van in Nederland ?tudeerende Indiërs werd opgericht naar aanleiding van de stichting van Boedi-Oatomo. Ik zeide boven reeds, dat B. O. later weinig van zich deed hooren. Toen men in haar eindelijk eene zuivere ambteuarenvereeniging begon te zien, terwijl degeestesstroomingen zelf al verder en verder evolueerden, spreekt het vanzelf, dat B- O. allerminst aan de eischen kon voldoen. Het kind was de moeder ontgroeid. Het was dan ook geen wonder, dat de toen tot stand M. Hadji Samanhoedi Dr. E. F. E. Douwes Dekker, stichter van de Indische Partij", hiter met Tjipto Mangoeukoesoerco en Suardhy Suryaningrat slachtoffers geworden van art. 47 van het Reg. Reglement. (Naar eene plaque van J. C. Wieneke, Zeist 1914) gekomen volksvereeniging bij uitnemend heid, de Sarekat-Islam", dadelijk zich mocht verheugen in de belangstelling en sympathie van de vooruitstrevende elementen der inlandsche samenleving. Oorspronkelijk was Sarekat-Islam eene onbeduidende vereeniging van Solosche ingezetenen, welke opgericht werd met het doel om eendracht onder de inlanders te bevorderen en om de economische belangen te behartigen. Een conflict met de Chineesche burgerij vanSolo.dattot baldadigheden leidde, waarbij helaas eenige doodeu aan beide zijden te betreuren vielen, was oorzaak, dat de naam Sarekat Islam over geheel Indië bekend raakte. Men wist elders nog niet precies, wat de vereeniging beoogde en noch tans voelde iedereen, die maar eenigszins recht had op den naam Mohamedaan, zich tot de S. I. aangetrokken. Het is niet onmogelijk, dat de geheimzinnigheid, waarin de Islamitische vereeniging zich hulde, daar bij eene voorname rol vervulde. Maar hoofd zakelijk waren het toch de democratische tendenzen, die de populariteit der S. I. zeer in de hand werkten. Toen het plaatselijk Bestuur van Solo, in verband met de relletjes, ingreep, door de ?\ereeniging, die voor de openbare orde gevaarlijk werd geacht, te verbieden, kwamen verschillende vereenigingsmannen te Solo bijeen, teneinde met den oprichter en leider van de S. I, M. Hadji Samauhoedi, te be raadslagen omtrent hetgeen nog kon worden gedaan in het belang van het vereenigingsleven. Men zag in, dat Sarekat-Islam niet mocht worden opgedoekt. Op stel en sprong werden nieuwe statuten opgemaakt, die het verder bestaan van S. I. mogelijk zouden maken en waarin het plaatselijk bestuur weldra niets bleek te vinden, dat de be stendiging van de verbodsbepaling zou kunnen rechtvaardigen. Intusschen raakte het doel der vereeniginj meer bekend en werden overal afdeelingen opgericht, zoodat binnen een minimum van tijd duizenden Javanen tot de vereeniging waren toegetreden. Het bleek, dat de op richters goed hadden ingezien, door der godsdienst van den profeet als bindmidde te gebruiken voor de inheemsche bevolkings groepen, die, hoe heterogeen overigens ook op religieus gebied globaal tot n ge meenschap behooren. Het woord Islam sprak tot de inlandsche bevolking meer dan wal ook. In twee jaren was de vereeniging zoo gegroeid, dat ze niet minder dan een hal; millioen leden telde. Wanneer wij het karakter van de Sarekat Islam met een paar woorden willen aan duiden, dan dienen we eerst twee perioden te onderscheiden. In het begin was S. I democratisch en revolutionair. Dit duurde voort, totdat de regeering op het idee kwam den leider der vereeniging, den heer O. S Tjokroaminoto, een regeerings-adviseur toe te voegen, die den S. Iers op allerlei gebiec van dienst kon zijn. Ik herinner terloops aan de redevoeringen, die dr. D. A. Rinkes de bewuste adviseur, op S. I.-vergaderingen hield. Het pleit wel voor de staatsmans wijsheid van den toenmaligen landvoogc Idenburg, deugene die aanvankelijk door zijne propaganda voor het Christendom meer levensvatbaarheid gaf aan de beweging en later op meesterlijke wijze deze weer deec verloopen, het pleit voor hem, zeg ik, da de revolutionaire Sarekat Islam nog bijtijdf langs goede banen" kon worden geleid. Toen de regeering eischte, dat de organisatie ge splitst moest worden in locale vereenigingen kon men niets anders doen dan toegeven De tweede periode van Sarekat-Islam was de periode van uiterlijke loyaliteit ten aan zien van het Nederlandsche gezag*n tevens van verdieping van het godsdienstig besef Maar tegelijk ontstond ook eene splitsing in de vereeniging ; men kreeg eene linker- en eene rechterzijde. De toestand werd zoodanig dat dikwijls voor eene noodlottige breuk werd gevreesd. Dank zij de bemiddeling van de verstandigstep onder de leiders kwam men vaak tot een compromis. Eenheid is er echter helaas tot heden nog niet. Dit bewees bijv Dr. Wahidin Soedirohoesodo, onlangs over leden, de eerste Javaansche propagandist voor nationalistische ideeën; hij werd den vader van den Jong-Javanenbond Boedi Oetomo" genoemd het feit, dat een deel van Sarekat-Islam weigerde mee te doen aan de defentie-betooging op koninginnedag, terwijl de cen trale vereeniging de motie van het Comit Indië Weerbaar" wel ondersteunde. Dat vol gens de officieele berichten de Djambische opstand een werk ia van de S. 1., daarge laten in hoeverre dit waar is, kan mede als bewijs dienen, dat de linkerzijde van de S. I. niet geheel en al onbeduidend is. Ongeveer tezelfdertijd, dat Sareket-lslara van zich deed hooren, kwam de Indi sche P a r t ij tot stand. Deze vereeniging was een politieke vereeniging, niet alleen volgens de ongeschreven" statuten, zooals de S. I. het goed beschouwd ook was, maar ook volgens hare der regeering aangeboden reglementen. De regeering nu liet de Indi sche Partij haar gang gaan, misschien om dat zij zelve hare eigen grondwet (art. 111 R.R.) h.id geschonden door de instelling der locale raden en erkenning der kiesvereenigingen, maar wellicht ook omdat zij op een geschikt moment wachtte, om de gevaarlijke actie der revolutionaire elementen voor goed den nek te breken. De Europeanen konden onmogelijk met een gerust hart de revolutionaire propa ganda der I. P. aanzien, omdat succes der nationalisten voor hen zou beteekenen ver zwakking hunner positie. Duidelijk kwam voor den dag, dat zij andere belangen dienden dan wij, Indiërs. Natuurlijk werd niets ge spaard, om de Indische Partij in discrediet te brengen. Men noemde haar eene Indovereeniging, omdat de Indo's in de I. P. het sterkst vertegenwoordigd was toen, en omdat de stichter, dr. E. F. F. Douwes Dekker, een Indo is. Ook de Javanen namen tegenover de I. P. eene sceptische houding aan. Er waren er, die niet geloofden, dat de Indo's zich inderdaad wilden oplossen in de inheemsche samenleving ; velen hadden wel verklaarbaar overigens geen sympathie voor den Indo in het algemeen, die zich tevoren nimmer den vriend van den Javaan had getoond. Velen, misschien de meesten, waren echter vooral bang om zich bij een politieke vereeniging aan te sluiten. Vandaar dan ook, dat slechts weinige inlanders in den aanvang tot de I. P. toe traden. Dit waren degenen, die in de eerste plaats onder de Hollandsche overheersching zich niet prettig gevoelden, en den moed hadden hunne meeningen te uiten, dus de Openlucht-meeting te Solo van de vereeniging Sarekat Islam", bijgewoond door ruim 30.000 menschen. Op de verhoogde plaats (zittend) zien we Pangéran Hanga-bèdie, die later van regeeringswege een wenk kreeg, om als beschermheer af te treden. Rechts van hem staat M. Hadji Samanhoedi, links (met een Turksche fez, op 't hoofd) de heer Tjokroaminoto, de tegenwoordige leider revolutionairen, en die in de tweede plaats overtuigd waren, dat in de toekomst Indië een zelfstandige staat zal worden, waarin men slechts te maken zal hebben met de Indiërs dat zijn allen, die Indië tot hun vaderland kiezen en verder met de vreemdelingen. Laat mij hier even opmerken, dat de meeste Indo's de I. P. den rug toe keerden en dat velen hunner, uit eigen belang, zich met de Hollanders solidair verklaarden en heftige tegenstanders werden der I. P. In den Indischen Bond hebben zij hun bolwerk, dat thans te wankelen staat. Toen gouverneur-generaal Idenburg het verzoek van het I. P.-bestuur om goedkeu ring der statuten van de hand wees, werd tegelijk de partij als verboden vereeniging aangemerkt Formeel was er geen aanlei ding tot de weigering, doch de regeering beschikte, naar het luidde, over een geheim dossier, waaruit gebleken zou zijn, dat de I. P. het op een bloedbad aanstuurde. Daar om moest de I. P. worden ontbonden. Feite lijk was dit ook slechts formeel, in zooverre n.l., dat tot heden de I. P. nog steeds aan hangers heeft, die naderhand en masse tot de reeds lang bestaande en officieel erkende vereeniging I n s u l i n d e" zijn toegetreden. Deze vereeniging, waarvan Tjipto Man goenkoesoemo nu de hoofdleider is, telt thans voor ongeveer 80 pCt. inlandsche leden, wel een bewijs, dat Insulinde geen Indo-vereeniging is. Als een bijzonder feit, bijzonder omdat de gouverneur-generaal voor het eerst na lange jaren gebruik maakte van exorbitante rechten, mag zeker wel worden vermeld de interneering van Douwes Dekker, TjiptoMangoenkoesoemoen schrij ver dezes. De aanleiding daartoe - wel zeer ongelukkig gekozen - was de verschijning van een naar veler meening onschuldig brochuretje getiteld Als ik Nederlander was...!" door den laatst genoemde geschreven en uitgegeDr- R. Soetomo, oprichter van ,.Boedi Oetomo" ven door het comitétot herdenking" van het lOOjarig bestaan van Ned.'s onafhanke lijkheid, waarvan Tjipto de voorzitter was. Het doel was hoofdzakelijk protest aan te teekenen tegen het feit, dat de inlanders mede moeiten betalen voor het grootsch opgezette Hollandsvh-patriottische feest. Zoo wel de voorzitter van het Comitéals de schrijver van het geschrift werden door politie en soldaten in de gevangenis ge bracht en later geïnterneerd, terwijl Douwes Dekker wegens het schrijven van een hen verdedigend artikel in De Eipres hetzelfde lot moest ondergaan. De interneering der drie personen werkte blijkbaar slechts in het begin schrikwek keud, want nauwelijks waren de drie, in vrije ballingschap, in Holland aangekomen, of op initiatief van den journalist Mas Marco werd te Solo de I n 1. J o u r n alistenbond opgericht, welke zeer revo lutionair getint was. Ook deze bond moest een veertje laten. Eerst werd een zijner be stuursleden, R. Darna Koesoema, wegens het schrijven van een entre-filetje vervolgd en moest hij het eerste slachtoffer worden van de sedert verscherpte pers-wets?tftikelen. Feitelijk werd hij veroordeeld enkel wegens het schrijven van den zin Maar een Javaan..." met puntjes er achter. Later werd de voorzitter, M. Ma r c o, voor een paar arti kelen tot 7 maanden gevangenisstraf ver oordeeld, de eisch was 2 jaren! doch hij beeft daarvan slechts 3 maanden en 6 dagen uitgezeten, dank zij de actie van de vereenigingen Insulinde, I. S. D. V. (socia listen) en den Inl. Journalisrenbond zelf. Beide veroprdeelingen gaf den volksver tegenwoordiger Mr Hendels aanleiding,, om in de Tweede Kamer daaraan eenigepittige woorden te wijden.... Ziedaar de gang der evolutie, door de regeering zelf tot eene revolutie gemaakt. Summa summarum kunnen we zeggen, dat het Indische volk van Holland verlangt,.. recht en nogmaals recht. Geen Kolo niale Raad, die ten onrechte den naam van Volksraad' draagt'?de oor spronkelijke naam ware juister! geen andere schijnconcessies, die weinig terzake doen, maar... Recht. ADLER", OAKLAND", WHITE"-Automobielen uit voorraad leverlaar. Garage NEFKENS Jacob Obrechtstraat 26 AMSTERDAM Moederland" Gedicht in proza. Tanah woetah rah. Land, waar (moeders) bloed is gestort. Vruchtbaar Java, waar ik op mijn einclelooze reis Voor het eerst de wonderen van dit leven heb aanschouwd ; Hoe zal ik u uit dank bij liefsten name noemen ? Uw naam zal niet gelijk een gouden spang Uw tengere pols versieren. Niet als schitterend gesteente zal hij flonkeren op uw borst. Wél zij t gij schoon, maar ach, hoe dikwijls overtogen door een waas van smart en pijn is uw gelaat.' O evenbeeld mijner moeder, die ook met smart en pijn het kinderlijf heeft overgedragen in uwe handen. Gij zijt zoo rijk en zoo kwistig, maar uw juweelen-schrijn der moederweelde houdt parelen van tranen in en robijnen van bloed. Land van mijn weelde en van mijn smart l Land, waar moeders bloed is uitgestort! Den eere-naam van moeder", deel dien met haar, die mij overgedragen heeft in uwe handen. Mijne handen zal ik samenvouwen tot een eere-groet aan U. Zij zullen gezegend worden met de aanraking van uw stof, Ja, slechts met devote handen zal ik den naam van moederland" gelijk een kostelijke bloem doen prijken in den donkeren wrong van u w weelderig haar. NOTO SOEEOTO. iiimiiiiiiNMitiiimtitiimitiitimi immuun iiiiliMimiiiiiiiiiiiiituiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiituiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiimi GOUD, ZIIiVHl*. HORIlOGHS. OEB. DE GKOOTB CLlUB