'f i' ?*? . 21Oct. '16. No. 2052 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND f1 l: f. **, n t n H ti EN MEUBILECmiWMAATSCHAPPIJ - HOLLAND IEIBELT IITIJTIEI n mui»OF VILU mi f 50O. 650. 775. 875. 1100. EN HOOGER ITFFEEIT UTISTia BI IOOIIOIS OF VILU VOOR: f 250 290 425. 550.675. HOOGER - AMSTERDAM N. Z. VOORBURGWAL 274 o. h. Nieuws v. d. Dag Int. Tel. 5974 VHAAOT PRIJSCOURANTEN TAMINIAÜ'S ? JAM ? iiiifjlliitifiiilnftiitiiiiiiijiiiifiiijiifiiiiiiiijiiifiifiuiiiliiiiifiitiimiifiiilii die voordrachten uit zijn eigen aanteekeningen en die van zijne hoorders gereconstrueerd; in 1897 en 1898 verschenen de twee deelen van Treitschke's Politik". De kern van de staatsleer, die daarin wordt verkondigd, is deze: Het wezen van den staat is macht; de hoogste plicht van den staat is; die macht te bevestigen en uit te breiden; zijn grootste zonde is zwakheid. Hij kan geen hoogere macht, dus ook geen scheidsrechter boven zich dulden. Hij vindt zijn richtsnoer in zijn eigen wezen en zijn eigen doeleinden. Middelen, die onzedelijk zouden zijn in het private leven, worden zedelijk voor den staat, zoo zij onmisbaar blijken ter bereiking van zijn doel; wat het meest tot nut van den staat strekt, is voor hem het meest geoorloofd; was am höchsten politisch ist, ist auch am meisten sittlich." Toen Bethmann Hollweg van het vod papier" sprak, hield hij zich aan de leer van von Treitschke; iedere staat",zooieest men in de Politik" behoudt zich het recht voor, te beoordeelen in hoeverre hij gebon den is door zijne verdragen"; uit zelf behoud mag hij die verbreken. Daar het wezen van den staat: macht is, zijn kleine staten ondingen. Zwitserland, Nederland en België worden alleen in stand gehouden ter wille van het politiek even wicht onder de groote mogendheden. Zoo lang de tegenwoordige groepeering der mogendheden duurt, kan Zwitserland voort during van zijn bestaan verwachten"; over Nederland en België wordt ditmaal gezwegen. Treitschke acht het dan ook hoogst ge wenscht, dat Nederland weer terugkeert" tot Duitsch land. De Duitsche staatkunde moet er on ophoudelijk naar streven, om de monden van den Rijn terug te winnen. Een zuiver poli tieke band is niet noodzakelijk, daar de Nederlanders tot een onafhankelijke natie zijn geworden, maar een economische unie is absoluut onmisbaar; wij moeten er rond voor uitkomen, dat een tolunie met Neder land even noodzakelijk voor ons is als ons dagelijksch brood". te worden verhoord en bekeken. Dan naar de Servische legatie, een groot stil huis in Kensington. De jeugdige legatie-secretaris spreekt Fransch met kei-harde r's. Vandaar alle zes in een taxi de zusters in twee lagen op n bank naar 't Permit-Office in Downingstreet, waar de vreemde verlof moet smeeken 't land, waar hij heel niet welkom is, te mogen verlaten. Tot naar zijn karakter wordt navraag gedaan. Waarom zetelt dit gericht in lage houten schuren, te midden van massale trotsche steengevaarten ? En weer verder, wij jagende herten, naar't Fransche consulaat in Bedford Place. Daar gaat 't onsamenhangender toe. Ik klamp den eerste den beste aan. Hij luistert aandachtig Te koop Villi's >n Bouwgrond, l spoorvirh. p. dag. Bos- 1 schen.Zand-l grond. Elec. [ Gas. Water. J. J. STOKMANS, ' Tel. Int. No. 38. DE BILT Taste goederen. TRAD! UABJt Ie Cognac Marfell est garant! comme tant Ie prodnit naturel des vins récoltés et distillés dans la région de COGNAC. Agents: KOOPMANS en EMMER, AMSTERDAM. Het gebazel der pacificisten, die arbitrage in de plaats van oorlog willen stellen, ver vult Treitschke met walging. Het voeren van oorlog is een der meest wezenlijke functies van den Staat. Zonder oorlog kan geen staat leven. Alle staten, die wij kennen, ontstonden door oorlog; hun eerste plicht is de bescherming van hunne leden door gewapende macht; de oorlogen zullen voort duren tot het einde der geschiedenis, zoo lang er een menigvuldigheid van staten is. Indien er geen oorlogen waren, zou alle beweging en groei ophouden. Alleen in de slappe, ontaarde perioden der historie heb ben de menschen gespeeld met de idee van een eeuwigen vrede. Zal de wereld zich opnieuw door dat onzedelijk ideaal" laten bekoren? Geen vrees: God daarboven zal er voor zorgen, dat aan het zieke menschdom de schrikkelijke medicijn van den oorlog wordt toegediend." Die wensch is thans vervuld; maar zoo Von Treitschke het had mogen beleven zou zelfs hem nu de vrees niet zijn beslopen, dat de patiënt gaat bezwijken door den overvloed van medicijn? Toen de Politik verscheen, heeft het bui ten Duitschland weinig de aandacht getrok ken; zoomin als Bernhardi's Der nachste Krieg een waarschuwing is geweest voor het zorgelooze menschdom van vór 1914. Eerst nu worden zulke boeken gelezen; eerst nu ziet men in, dat zij niet de gedachten van een individu, maar de mentaliteit van een volk bloot leggen. Durkheim heeft in zijne brochure L'Allemagne au-dessus de tout den inhoud van de Politik in Frankrijk bekend gemaakt. In dit jaar verscheen ook een Engelsche vertaling van het boek. Balfour leidde het bij het Engelsche publiek in. In zijne Introduction" kenschetst Balfour de staatsleer van von Treitschke als een product van politieken hartstocht en nationaal vooroordeel; met koelen spot hekelt hij een philosophische theorie, die zich in dienst stelt van het streven naar macht der dynastie en ik merk verlicht op, dat mijn verhaal inslaat. Maar na eenig overdenken zegt hij: Ah mais pour ga il faut aller... en blijkbaar voldaan zich van zijn taak te hebben gekweten wijst hij naar een don kere gedaante verder op. Weer mijn verhaal en weer: Voyons pour c;a il faut aller... Maar de persoon die dan eindelijk wel zal doen wat hem gevraagd wordt is verduiveld goed op de hoogte. Voor alles heeft hij kaarten. Dr. van Dijk wordt van af een kaart ge vraagd of hij een broer is van... en wer kelijk 't is 200. En alles wordt grappig en vriendelijk opgevat, ook dat een der zusters uit Hellevoetsluis afkomstig is. En tusschen de bedrijven wandelen wij MEDDENS' S.B. gereed en naar maat vanaf f 5.-. Coupeur-reiziger te ontbieden. DEN BUG ROTIE1M II BOUWT TE NUNSPEET MOOIE BOSCHRIJKE TERREINEN SPOOR, TRAM, ELECTRISCH LICHT, TELEPHOON INLICHTINGEN Mij. DE VELUWE" Financieel Nieuwsblad Singel 342, A'daza TELEFOON N. 6925 bevat steeds actueele arti kelen, betrouwbare cor respondentie, nitlotlngen van premieleeningen, producties, koerslij «t enz. Abonnement slechts |5o| ets. per kwartaal. Vraagt gratis Proefnummers Hohenzollern, en die aan de menschheid dit ideaal voorhoudt: een wereld, waarin alle kleine Staten zijn opgeslokt door de groote, en waarin deze laatste of oorlog voeren, of zich daartoe voorbereiden. Zulk een boek", zegt Balfour, kon vór 1870 niet geschreven zijn. Daarin vergist hij zich. De wezenlijke in houd van de Politik dagteekent van vór dat jaar. Toen Treitschke in 1859 privaat docent werd aan de universiteit te Leipzig, diende hij als Habilitationsschrift" een stu die in over Die Gesellschaftswissenschaft", welk boekje nog in hetzelfde jaar werd gepubliceerd. Daarin vindt men beknopt, en minder schaamteloos, reeds alle ideeën van de Politik. Zoo dagteekent ook uit den tijd van Treitschke's professoraat te Freiburg, tusschen 1863 en 1866, zijne studie over Bundesstaat und Einheitsstaat", waarin hij de mogelijkheid van een ontwikkeling van Duitschland tot een bondsstaat loochent en o. a. schrijft: De Duitsche geschiedenis is een onafgebroken reeks van annexaties; wanneer Nassau als offer van de Duitsche eenheid moet vallen, ondergaat het slechts het tot, dat het zelf dikwijls aan kleinere landstreken heeft bereid". Twee jaren later had Nassau dit lot ondergaan; in 1866 had Pruisen het revolutionair besluit genomen, waartoe Treitschke het aanspoorde, en door wapengeweld zijne aanspraken op de leiding van Duitschland doen gelden. Niet van na 1870, maar van vór dien tijd dagteekenen alle ideeën van de Politik; door de oorlogen van 1864, 1865 en 1870 heeft Bismarck ze verwezenlijkt. Maar de staats man hield toen halt; zoolang Bismarck aan het roer stond, werd alleen koers gezet op een Europeesche staatkunde; wereldpolitiek was toen nog niet aan de orde; met de stichting van kolonieën begon Bismarck eigenlijk tegen zijn zin. Treitschke daaren tegen stuwde reeds toen zijne gedachten vooruit naar de wereldpolitiek, naar het be zit van koloniën. Daarvan hangt het aandeel af, dat elke natie zal nemen aan de heerin Regent Street en Piccadiliy en Hydepark. De zusters kijken haar oogen uit. In Parklane gaan wij bij onzen gezant aan, die groote belangstelling toont in het geval van de Prins Hendrik. Op zekere oogenblikken moet er ook ge luncht worden. De zusters zijn al eerder in de Balkan geweest en op andere oorlogs terreinen, ik weet al niet waar en ik be. wonder haar moed en zelfverloochening. Maar zij zullen zelf glimlachen als zij dit lezen lunchen bij Lyons met vier zusters is al even zwaar werk als met vier vrouwen die geen zusters zijn. Uit de lange eetlap die voor hen in hoofdzaak onverstaanbaar is weet ik een der zusters cold cod aan te oraten. Heusch heel lekker, een soort kabel jauw! Ook de tweede is bereid hierop in te gaan, maar dan warm. De eerste wordt nu ook tot warm bekeerd. De derde zet alles weer op losse schoeven door een pie boven a! het andere te verheffen. Met de vierde zuster gaat 't vlot, maar deze doet het met zorg opgetrokken bouwsel van bestelde dranken weer in elkaar storten door uit te juichen dat wij per se Ginger Ale drinken moeten. 's Avonds schuilt Londen weg tegen de ge varen van de lucht, 's Avonds is zelts Lon den bang voor den oorlog. Het licht wordt zorgvuldig binnen de huizen gehouden. In iedere hotelkamer hangt dat 50 pd. st., boete volgt op het niet-neerhalen van een donker screen, een uur na zonsondergang. De lich ten op straat door kappen naar beneden gericht geven alleen kleine lichtkringen op het plaveisel. Wij schui velen bedachtzaam voort tusschen de donkere silhouetten van Trafalgar Square, Pall Mail. De zusters her kennen toch een kennis the manwhodined with the Kaiser" in Servië, een Hollander van de Daily Mail. En een Balkanboom wordt opgezet in 't donker. Verder op dicht bij ons hotel loopen wij zoo waar den heer en mevrouw Rolin tegen 't lijf. Met warmte LIBCRTY HuisjAPonrteri WïJAPAMSCH6 ZUD WARM en LICHT VAM CFFCH ZIJDe.MCT ZUDeceVOCRD IN CR06N UCHT CM DONKeR LILA RCSCDA GOUDBRUI M DONKERBLAUW* ZWART VAM ZIJDG zuoe cevoeRD IN vei_e PATR.Oneri en FI. IN-MATCM 42 44 46-48 ZICHTZeriDIMG FRANCO AM5TCRDAM sGR/WeMHACe eehiceveRTecettwooRDiceRS IN iimiMimiMiimiinMiiimiiiiitiiMimiiiiiiii schappij over de aarde. Een land zonder koloniën, hoe sterk het ook moge wezen, staat bloot aan het gevaar om zijn rang als groote Europeesche mogendheid te verliezen. Daarom moet onze staatkunde niet verstijven door zich alleen met Europeesche belangen te bemoeien; zij dient er voor te zorgen, dat het resultaat van onzen eerstvolgenden gelukkigen oorlog is: het verwerven van koloniën, door alle mogelijke middelen." Na 1917 zoo zegt Balfour ook zal er geen boek als de Politik meer worden geschreven. Ik geloof, dat hij daarin gelijk heeft; want met die woorden wil hij ook zeggen, dat Duitschland in dezen oorlog niet de overwinning zal behalen. Een overwinnend Duitschland zou versterkt worden in de leer, dat, zooals Pruisen geroepen" was tot de heerschappij over Duitschland, Duitschland is voorbestemd tot de heerschappij over Europa. Het resultaat van dentegenwoordigen oorlog zal aan deze voorbeschikkingsleer een knauw geven. Maar laat ons hopen, dat Balfour met die woorden ook nog iets anders bedoelt. De leer, dat macht boven recht gaat, is nergens stellen zij ons voor aan hun zoons, alle drie met verlof van het front. Twee anderen zijn daar gesneuveld. De familiegroep straalt van geluk over het samenzijn. De dagen vliegen voorbij. Zoo nu en dan wip ik naar de City, waarvan de physionomie in het minst niet is gerimpeld. Overal dezelfde geest van vertrouwen en stelligheid. Het is geen vraag meer hoe de oorlog zal eindigen, ??:**? alleen of 't een jaar of langer nog zal duren. Ik eet 'n middag met een jeugdig officier van het Royal Flying Squadron. Hij heeft eerst drie maanden gediend bij de artillerie in Aden. Warmte 110 graden; onafgebroken koorts; 's nachts vochtige nevels, maar te heet om het dunste dek te velen. Daarna veertien maanden in de woestijn bij Ca'rp. Maar nu is hij safe want vlieger. Zijn gelaat is frisch als een perzik en lachend zoo uitdagend verkondigd als in Treitschke's Politik; maar ook andere mogendheden dan Duitschland hebben haar in de practijk ge huldigd ; ook buiten de muren van Ilium is er gezondigd. In het Ilium van Treitschke gold de leer: een staat, die zijne macht opoffert aan het streven van de menschheid naar een ideaal, komt in tegenspraak met zich zelf en gaat zijn ondergang tegemoet" (Politik l, 34). Mogen de woorden van Balfour dan beteekenen, dat na 1917 een boek als de Politik niet meer zal kunnen worden geschreven, in geen land ter wereld, omdat overal de volken zullen hebben inge zien, dat de verwezenlijking van een staats leer als die van Von Treitschke tot een grooter ramp zou leiden, dan de ondergang van een staat zou zijn, nl. tot den onder gang van het ideaal, dat de betrekkingen tusschen de volken worden geregeld, niet door het geweld, maar door de rede. 18 October 1916. G. W. KERNKAMP Het feuilleton, Ontmoeting", staat op pag 5 imiiinimiMiimiiiiiii imiiliiimiiiiiiimiiiili gekscheert hij met het meisje dat ons be dient en alleen oogen heeft voor soldatentenues. Eiken dag drie vluchten vertelt hij verder. Zij zijn in zijn kamp nu altienduil zend en tegen 't voorjaar zullen zij dagelijks l in zwermen naar Zeebrugge vliegen om bommen te werpen bij honderden tegelijk. Telkens hoort men van plannen tegen 't voorjaar of den zomer. Er zullen dan vier millioen versche troepen zijn. De zekerheid waarmee men overtuigd is van de over winning, is geloof. 't Is Woensdagmiddag als de expeditie van Dr. van Dijk de reis naar Parijs kan voortzetten. Wij zijn om l uur 's middags aan Waterloo Station en net in 't reine met tickets, het registreeren van kisten, het teekenen van stukken als de trein van half vier vertrekt. Die trein is een gebeurtenis in Londen eiken dag weer. Via Southampton Havre zendt Londen dagelijks naar het in vuur staande oorlogsgebied van zijn mannen en van zijn strijdmiddelen. Op het perron langs den langen trein overal groepjes veld-tenues als in de Hall van 't Hotel. Nu zijn de mannen ernstig en de oogen vochtig. Lang houden liefkoozingen aan en over de drukte en het geschreeuw der langs den trein woelende menigte hangt zwaar dreigende benauwenis. De trein stoot in beweging. Nog een hand druk met de zusters. Ja, ik zal de couranten naar Saloniki nasturen. Nou goede reis. En de eene waggon na den andere glijdt onder de overkapping van het station door met wit zakdoeken-gewuif uit de raampjes. Ik blijf alleen achter tusschen vele roodeoogen-afvegende vrouwen. Het leven is een tooverlantaarn. Een half uur later sta ik in een kantoor in de City en zwam over assu rantie-premies en getorpedeerde schepen, of 's wereld's heil er van afhangt. OROBIO DE CASTRO i l