ss^f"" ,ï"-i _ , -r * 23 Dec. '16. - No. 2061 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND H§f _ SiéEENIGE SPECIALITEIT >a n# m f?1 n^ >_ m ^^ m Si § in. j^g l KRlMPVRïjE Ig yl ^M MIH. MM»MIK. te ? ^^ ? ? IHM ? MA. ^Hk J^Bfl GEZONDHEIDB I ONDERGOEDEREN Nederlandsch Fabrikaat «5TRICOTHUIS REG.BREESTRAAT.35 TE7,. 5066 N. !il lïf. aiilliill Ha HET AMICES VOOR HEERENKLEEDING H. J. LOOR, Utrecht Abonneert U op Groot-Nederland, Letterkundig Maandschrift voor den Nederlandschen stam, onder Redactie van CYRIEL BUYSSE, FRANS COENEN en LOUIS COUPERUS. Prijs per jaargang f 15. Uitgevers VAN HOLKEMA & WARENDORF, Amsterdam. MEDDENS S.B. gereed en naar maat vanaf f «S.-. Coupaur-reiziger te ontbieden. imiiiiiiiimmii HEMELDE 's-Grayel.weg. Tel. 1150 ARTISTIEKE MEUBILEERING SPECIALE ONTWERPEN TAMINIAÜ'S - JAM ? _Perhaps I may be allowed to examine briefly the bases?I do not say the whole content?of this other conception of freedom which we hold, and which we oppose to the German conception, whether the question be between individual and State, or between nations?though it is with the latter sphere of application that we are here principally concerned. On the one side the conception does in deed touch the will to power?and that it fails to take account of this is the fundamental vice of the extreme pacifist attitude. The conception claims, first and foremost, the right and opportunity of self develop ment, of the free exercise of faculties and i ^ free working out of potentialities in all fit. This being so, it is instinctively suspicious of uniformUy and a foe to any artificial or external imposition of uniformity?just so, on the other hand, it attaches high value to individual and national characteristics and varieties which, owing to their special features, hold an unique place and possess an unique value in the wprld. Now this same world being what it is (and what it seems likely to remain for a long while) the freedom which is necessary if this self-development of a nation is to take its course unmolested and imhampered, presupposes power somewhere?an encircling protective power, a shel ter for the growing plant. We are not in Utopia, and so much consession must be made to things as they are; indeed we may well take the view?and thereby incur no charge of militarism?that the organisation of aelf-defence is itself a wholesome and even an inspiring national development, just as it is probably good for the soul, as well as for the body, of an individual to learn to box in England or, in countries where the duel is still accepted as the right thing, to acquire a sufficient?though not perhaps a too exquisite or quasi-professional-mastery of his weaporis. On the other hand, it is not necessary that this defensive force should ever be actively exercised. We are not within the ambit of ideas about the divine medicine" of war and so forth; the force exists primarily to avert war, not to wage it. Nor is it legitimately to be demanded of every nation that it shall possess force sufficient to protect itself from every conceivable attack. To ask that is to ask the impossible from the smaller nations. But we diverge yet more sharply from German ideas when we develop the second basis on which our conception of freedom and our will to realise that freedom rest. Our will to freedom and our conception of it are not only in the nature of an aspiration or an ambition, not concerned only with our own development, growth, and activities. They also operate as a limitation and impose a duty of forbearance, even though it be, or seem to be, to our own hurt. I say 'seem to be' because in truth this for-bearance, this recognition of the game right in otlier nations iimiMiiiiHmiiiMiimimiiMiiiMiiiiiiMiMiiiiiMiiiiiiiiiiiimiii Teekening voor de Amsterdammer" van ]oan Colletle De Kunstenaar en de... vrouw (Geboorteklok) door G. VAN HULZEN Schemeravond, 't water suist in de boulloir 't sneeuwt. Beiden zitten in gepeinzen. Flauw flakkert het vuur in d haard. De Vrouw (afwezig, als ziet ze iets hc:l van v^rre gebeuren) 't Is nu de gebo'rted-.g van onze Lieve Heer... K"-istenaar Ja, die herdenken we "i,,aig... en al sedert negentien honderd in zestien jaren. De wereld wordt wel oud ... en niet beter. De Vrouw (niet naar hem luis t r end) De geboortedag... ? Geboorte, ach, mij werd geen kind geboren! Kunstenaar Nee, jou werd geen kind geboren. (Pauze.) En verlangde je er dan zónaar? De Vrouw Wie zou niet er naar ver langen? Die zonder verlangen bleef is geen mensch en die zonder liefde leefde geen vrouw. Kunstenaar Is verlangen het essentieelste van al, en is verlangen dan de vrouw,? Ik ken dat verlangen niet. De Vrouw Dat is juist het erbarmlijkst . K e (twijfelend) Misschien, elijk; men moet met zichng hè' ben! De Vrouw Al wat men te veel heeft kan men dragen; zelfs het zwaarste, doch wat men te kort heeft, blijft een last, een gemis. Dat drukt meer dan de zwaarste last. Kunstenaar Spreek niet zoo liefste, je weet;niet wat je zegt! De Vrouw Ik weet wat ik verlang. Kunstenaarj Ja,vdat weet je, maar wat beduidt dit op zichzelf? Niets! Als je niet zou verlangen zou je ook geen tekort kennen... 't Is het .verlangen dat het tekort opwerpt. De Vrouw (Niet luisterend naar hetgeen hij heeft gezegd.) O, hoe stil is het hier... zoo stil overal, stil ook in mijn hart. Kunstenaar Het mijne is rumoerig, ik zou kunnen schelden, slaan... 't is juist de stilte die me pijnigt, 't is de stilte die ons doet denken... en tot wiens baat. De Vrouw Baat ? Wie spreekt er van baat? Negentien honderd en zestien jaren gingen voorbij en nog heeft het nie mand gebaat, dat de Heer Jezus voor ons op aarde zich offerde... 't komt mij voor dat met deze geboorte juist het ergste kwam. Kunstenaar Mogelijk. De Vrouw Ja, het weten, dat we allen gelijk zijn, de armste en de rijkste, en dat we toch ongelijk blijven en allen weer even armelijk. Kunstenaar Allen op verschillende wijze. Wat jou kwelt, kwelt mij niet, wat jou rijk zou maken laat mij onverschillig. iiiiMiiiinmiiitf IIIIIIMIIII iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii to development, growth, and activityTas~we claim for ourselves?is not in reality so purely a limiting and negative thing as it appears at first sight to.be. It hasïits negative side, a side not only most prominent superficially, but also of enormous practical impprtance; for it is at the moment when a nation has to decide on its course of action, that this negative or limiting aspect presents itself, sternly prohibiting illiciUinterference with the rights of a^neighbour. Nevertheless there is another aspect to it, a.positive aspect, inasmuch as the forbearance which is enjoined is ireally based on the conviction that the recognition of the equal rights of all natioüs is essentially necessary to any permanently tolerable or satis-factory organisation of international relations. Tnese^are idealst, it will be said. Precisely so?they are ideals, and every nation has from time to time violated and departed froni them sornetimes from greed, or pride, or passion, sometimes inj'honest, and excusable mistake; for a nation may mistake its rights just as an individual may and often does mistake his generally for the same reason, namely: being misled or illinformed as to the facts of the case. These facts too, even when clear and ascertained, are often exceedingly difficult, and it is genuinely hard for men to agree what practical action is demanded byj their ideals. (Take my own country's hard case", Ireland). The German is to will freedom, but h is to will and win it by identifying himself J.S. MEUWSfN MeTerancler Hoeden en Mode-Magazijnen. AMSTERDAM. Leidschestraat 4, B.passage h. D.rak, Damstraat b. Nes, Doelenstr. h Ach terburgwal. ROTTERDAM. Mosseltrap 3, Boymansstraat 3. iiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiimililiNimiiiM BTOÜW T TE NUNSPEET MOO* TÏIWR, UCVT, TBLBftWON INLICHTINGEN Mij. DE VELUWE" Eerstdaags verschijnt de 2e druk in Kruis- en met beschrijvenden tekst van ELIS. M. ROGGE (Deel I van de Bibliotheek DE VROUW EN HAAR HUIS") Prijs / 1.50 in cartonnen band. Uitgave van VAN HOLKEMA & WARENDORF te Amsterdam. MimimiiiimiiiiiMMiimiliiiiii iimiiiimiiimiiiiiMitmiiMMiuii D:e ,V r o u w Omdat man en vrouw, omdat jij en ik, niet^hetzelfde doel hebben in ons bestaan. Ku'nstenaar Hoe zou dat ook kun nen ? Enkel de vrouw baart... Van de man wordt in de schrifturen niet gesproken... de heilige Josef was maar de voedstervader. Maria daarentegen bracht voort. De Vrouw Ik bracht^nietivoort. .. mij werd niets geschonken. Kunstenaar Ach liefste, de onge borene moet men niet miskennen, het is zonder geluk, doch ook zonder smart. Wie wenscht er niet vaak niet te zijnjgeboren. De Vrouw Een fraze, een uiting ondoordacht. Kunstenaar Zooals er vele zijn. De Vrouw We zijn allen blij te;zijn geboren... we zijn allén niet blij als er uit ons niet verder wordt geboren, als we niet voortleven. Kunstenaar Ja, voor de vrouw, wijl ze zelf niet scheppen kan... en daarom afwachtende blijft. O, ik voel dit wel... dit is een tekort dat kwetst. 1) e Vrouw?Mij heb je alles ont houden, mij heb je beroofd van het eenigste; zelfs van mijn illuziën en verlangens, naakt sta ik en hulpeloos. Veel bezat ik nooit, enkel mij zelf, en dat eigen zelf mis ik thans ook, het is wreed en tevens onnoozel een kinderlooze vrouw te moeten wezen. Kunstenaar (na een Pauze) M'n liefste 't mag wreed zijn, maar het kan niet anders. We zijn arm... we hebben geen brood... Waarom kom je met dit verwijt en bederft deze dag. De Vrouw -?- Er zijn er die armer zijn dan wij en toch weer rijk, gezegend met kinderen en dus weer niet arm. Kunstenaar Ja rijk aan zorgen en ellenden, rijk aan verantwoordelijkheid die ze niet beseffen. De Vrouw Zou een kind ons armer hebben gemaakt dan we zijn? Voor een kind is maar zoo weinig noodig! K u n s t e n a a r Maar ook dat weinige moet je hebben, regelmatig hebben, elke maand, elke week, elke dag. In ons klimaat kunnen we geen kind op stroo leggen in een tochtige stal. Dan gaat het dood. De Vrouw Dood ? ... Dat moet vreeslijk wezen! Je kind, je eigen kind, je bloedwarme wicht dood ... Kunstenaar Dan komt het bij onze Lieve Heer, zooals ze genadig zeggen. De Vrouw?Zwijg, zwijg! (bedekt haar gezicht met beide hare handen). Kunstenaar (haalt de schouders op in medelijden) Wie de dood vreest, moet ook het leven niet begeeren. Dood en leven zijn onafscheidbaar aan elkaar verbonden. Dit is ;de troost 'voor ons armen, dat we niet kunnen verliezen wat,we niet hebben. Ook kinderen kunnen ons niet ontvallen als men ze niet heeft. De Vrouw (rillend) Vreeslijk! Kunstenaar (in mededoogen zachf) wholly?in an union that one is temptedto call mystic?with the State. The [State. in its turn, is power first and foremost, power?indeed, in its relation to other states, exclusively power. That is its be-all and end-all. Freedom, then, finds its scope, its development, and its luxuriance in the service of power; or, one may say, the exercise of freedom becomestheexercise of power, or vice versa. The identification between the two things becomes very nearly realised in conception and theory; in practice.iit is really impossible to draw any sensible distinction between them. And this is because the German conception of freedom?in the hands of the philosophers and teachers whom Qermany has, for the last fifly or sixty years or more, elected to follow?has dropped half the content of a valid conception of freedom, with the result that the half which is retained be comes a serious menace to the half which has been dropped. Qerman Ihought has concentrated itself on the self-regarding, self-developing content, which is a proper and necessary part of the whole content. It has abandoned to neglect and oblivion the supplementary content, in virtue of which the will to and the conception of freedom vitally distinguish themselves from the will to and the conception of power. For the Gertnans this distinction is deeply blurred-indeed for the time, as it seems, wholly obliterated. , Freedom is) conceived j solely, Niets is~vreeslijk,"het leven niet, en de dood niet; men moet alleen aan beide niet meer waarde hechten dan ze verdienen; men moet het nemen naar het valt. Begeer^niets, ook niet om voort te bestaan. DeVrouw Jij neemt het leven wel heel gemakkelijk. K;u n s t e n a a r Niet gemakkelijker dan het is. De Vrouw Jij bent sterk, jij kunt het. Kunstenaar Niet zoo sterk als ik schijn en ik kan niet meer dan in mijn vermogen ligt. De Vrouw Jij bent hard... en voor die hardheid ril ik. Kunstenaar Ik ben niet harder dan ik ben, ik ben precies zóhard als ik kan wezen, niets meer, niets minder. Het zijn de omstandigheden niet ikzelf die dit alles zówillen. De Vrouw De omstandigheden, die maken we toch zelf... ? Kunstenaar En ze maken ons. Als 't vriest hebben we het koud, als ds zon schijnt, warm . .. De Vrouw (angstig) Wat een weer! het sneeuwt en er staat een felle wind, 't is om te huiveren. Echt Kerst weer! Kunstenaar Het haardvuur dooft, het wordt koud ... Het tocht hier ook ... DeVrouw We hebben geen geld om kolen te koopen. Kunstenaar Kom wat dichter bij me... ik zal je warmen. De Vrouw Ik hoor de klokken lui den... of is het de wind, die zoo huilt? Kunstenaar Het zal de wind zijn, klokken huilen niet... De Vrouw .(angstig luisterend). Ik hoor het toch duidelijk. De kerstklokken! Kunstenaar (haar liefkoozend,haar zachte haren streelend). Ik hoor ze ook. D e V r o u w Is het niet... ? Kunstenaar Ongelukkig zij, die geen verwachting en geen verbeelding heb ben. Kom nog dichter bij me liefste. Zó, zóis 't goed... heb je het nou nog koud? Nee, niet waar,'t wordtal minder ... De V r o u'.w (zich gelukkig, voelend). O ja, 't wordt al veel minder. Jij ook, mijn beste... ? Kunstenaar Mij'deert de kou niet, omdat ik zelf koud ben, koud wil zijn, ge staald Itegen de ontbering, verhard door tegenspoed. De Vrouw Mij deert het als ik mij allén 'gevoel, dan voel ik me zoo bitter koud. K.u n s t e n a a r Ik ben altijd allén, ook als ik met velen samen leef, ook als ik met jou vereenigd ben, daar is nu eenmaal niets tegen te doen, mijn liefste. De Vrouw O, maar dat is onbarm hartig, bijna onmenschelijk. Kunstenaar Niet zoo erg' als je denkt, on-menschelijk, dus niet gewoonmenschelijk zijn, stelt me immers in staat buiten de gewone grenzen te gaan en het buitengewone te scheppen, or almost solely, in terms of power?of self-expression, of self-development, of selfassertion,?and (in virtue of that mystic identification) of national expression, develop ment, and assertion. All the stress is laid there. So conceived, freedom becomes npt merely a stranger to that other of itself, in which it works for restraint, for forbearance, for a limitation of its own claims in;deference to the rights of others, but even a positive enemy to it. Freedom subserves force, and force is no lover of limita?indeed the very instinct of force, of power, when unchecked by other conceptions, is to ttanscend limits and to destroy them. Onward!" is ever its cry. It would hardly be surprisin if?as the result of such teaching?the Germans had arrived at the conclusion that the main purpose, or at least the highest function, of their freedom lay in destroying the freedom of other people. Perhaps they have. At all events it looks as though it must be left to other hands to vindicate and restore its f uil content to the conception of freedom, and to rescue it from its thraldom to the will to power. This is the task of, the future?of the near future, as we hope. It is one which urgently demands the.attention of^the'neutral nations. IIIIIIIIIIIUIIIUIIIIII De Vrouw (peinzend), 't Is mogelijk lief, maar ik vind je het liefst als je lief bent, is dat dan egoïstisch ... ? Kunstenaar Niet geheel-en-al. Je bemint in mij je .zelf, en door je zelf bemin je mij. Dat is'.geheel je zelf blijven en je'geheel geven.V;Een kunstenaar doet niet anders... en daarom kan hij {ook niet anders dan egoïstisch zijn, althans schijnen te zijn. De kunst en de liefde, ze loopen niet zoover uiteen... 't zijn beide lijnen die als cirkels in zichzelf wederkeeren. De V r ou w_?;Hoe mooi, liefste, zeg jij de dingen! Kunstenaar Hoe mooi, vrouw, voel jij de dingen... hierin verschillen we zeer. De Vrouw We verschillen wel in veel. Kunstenaar En stemmen in nog meer overeen... De Vrouw Je bent de liefste, de liefste... O, hoe geheel anders is het nu! Kunstenaar Nu luiden wel de klokken. D e V r o u w De kerstklokken... voor het kindeke Jezus. Kunstenaar Als we het later rijk zullen hebben, als we. De Vrouw (Even in extaze, dan dadelijk scherpziende) Later... ? Later, wie kan er van later nu al weten? we kun nen enkel het tegenwoordige beseffen; be seffen enkel, verklaren nog niet eens. Kunstenaa r Het vuur is nu geheel gedoofd, geen vonkje'glinstert meer, hoorhoe de wind door de schouw spookt, over de daken heen schuurt. De Vrouw (zich tegen hem aandruk kend). Liefste, het is koud, laten we elkaar warmen, willen we ... ? Kunstenaar.:?Ja, Iaat ons Kerstdag vieren... ieder op eigen wijze. De Vrouw i Ik s word dof en moe, liefste, ik wil rusten in je armen ... ook den armste wacht de zaligheid der sponde. K u nstenaar De arnnte juist het meest, wijl hem het andere ontbreekt. Een handvol stroo in een stal kan al een sponde van zaligheid bereiden. De Vrouw Nu zwijgen de klokken, nu zwijgt alles in mij. Kunstenaar;?In mij zwijgt thans de kunstenaar... en het licht brandt zacht in mij als mensch... De V r o u w Dit is... (zoekend naar het woord) dit is... Kunstenaar De geboorte van het geluk... de begeerte en de bevrediging tege lijk, het evenwicht. Kom, mijn liefste,kom! DeVrouw O, hoe klaagt de wind! Kunstenaar Ja de wind, anders louter niets, de wind... en die bereikt ons niet! De Vrouw Ons bereikt enkel onze eigen ademtocht, 't is alles stil..,