13 jan. '17. No. 2064 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND (Teekening voor de Amsterdammer" van George van Raemdonck) Verscherpte Oorlogsplannen illilllHilllliiilliiiiiiiiiiiiiiniiiiiiliiinillllliltiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHuiiiiiiMiiiiiiliiiMiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiniMiiMMiiiiiniilliiinill HET TOONEEL. Driekoningenavond. H music be the food of love, play on!" Een tooneelseizoen vol huwelijksnood, the sen en anti-thesen, onttakeling, doodendans, vloek van gebondenheid. Hop heisa l bij regen en wind, de wereld blijft draaien met dat al, en boven haar morsige straten vliegt ze uit, zij, de liefste In alle eeuwigheid, de immer-jonge, vederlichte, vrije Fancy"! In haar, als in de zeepbel, die daar flonkert in de zon, weerspiegelt het gedrochtelijk wereldbeeld, gelijk het is, gelijk het niet is, zooals gij wilt" en al naar het u lijkt", nog meer verdwaasd, nog lieflijker, een transparant vol bloeiende klturen, een lichtSpel in de lucht, dat zich in de oneindig heid verliest. Van 1600 tot op dezen dag... de Liefde, die de opperste verbeelding is, en al het overige, Wein, Weib, und Qesang, om harentwil. Indien muziek der liefde voedsel is, speel ?*' Willem Royaards. voort, en geef mij overdaad..." Hier staan we voor geen enkele stelling, hier spruit het als bulten in het bosch, het is al gril, al hemelsche ongebondenheid, geur van viooltjes en vergeelde blaren, de schoone, onnaspeurbare overgang van leven in dood en van dood in leven. Wie zwelgt er niet in deze overdaad", wie voelt zich niet als in de ruimte geheven, in het won derland Illyrië, waar alles lichter te dragen valt, het leven vreugdevol om ons opschiet, waar de grashalm als een fluitje zingt en jonker Tobias zich den buik vasthoudt, waar elke kus de eerste en de laatste kon zijn, en onze diepste weemoed gloort in het het avondrood. Het Shakespeare-blijspel, wij weten wat het inhoudt, inhouden kan, en toch blijft het openbaring, immer weder nieuw, en rijker, voller, dan wij waanden. Als kinderen naar het sprookje dat ze van buiten kennen en daarom juist het liefst weer willen hooren, luisteren we en kijken in den tooverlantaarn onze oogen uit.... Fancy", onthef fing van den aardschen druk, het verzoe nend element, dat alle menschen, op het tooneet en in de zaal, verbindt en hen met den onnoozelen Andries in de handen doet klappen van verlichting en opgetogenheid Een regisseur, die Fancy" niet kent, niet drijft en zweeft op eigen gevpels-verbeelSerenade. ding, om telkens een verder verschiet te ontdekken in het land Illyrië, tooneel te kweeken uit tooneel, een bekwaam vakman zonder meer, voor wien niet het woord'1, als voor den dichter, uitgangspunt der gevleu gelde gedachte wordt, kan het Shakespeareblijspel niet maken op het tooneel. Want het is altijd af, en nooit voltooid. Vol-tooid, zou van Deyssel schrijven. Met elke opvoe ring moet de waarde stijgen, het kan zóó, het kan anders, goed, beter, best, het blijft wat van oorsprong is, kiem, groei, bloei. Een temptatie en een feestelijke vervulling. De poëzie van Driekoningen-avond heeft op Royaards dieper vat gehad dan op Reinhardt,- die, steunend op zijn kostelijke, losbollige Jonkers, het spel naar dien kant overhaalde. Zijn eigenlijke gedicht schreef Reinhardt voor de entre-actes, een ringelringel-rije van vastenavondlichtjes, dat de Hub. Laroche als Jonker Tobids korte tafereelen aaneenreeg en waarachter het decor wisselde. Het kan me spijten, dat Royaards zich het plagiaat deze fonkelende vondst van Reinhardt over te nemen, maar 't SCHIETGAT i De Worstelstrijd der Natiën in Flora" Ik wil u spreken van een allergemeenste speculatie, die den bedrijvers ervan een zekeren vorm van oorlogswinst afwerpt, zonder dat zij ooit in de oorlogswinst belasting aangeslagen zullen worden. Van een speculatie op de sensatie-lust van een half-beschaafd publiek, dat het recht meent te hebben zich pro een der oorlog voerende partijen te noemen. Ik bedoel hiermede de bezoekers van een Amsterdamsen variéteiten-theater; het meerendeel dezer lieden laatgeen gelegenheid voorbijgaan om voor-of-achterop-de-tram hunne sympathie op internationaal-politiek gebied luide uit te spreken en dat met door gaans ietwat afgesloten argumenten. En ik noem hen half-beschaafd, omdat hunne politieke ontwikkeling minder op historische fundamenten berust, dan wel gevormd werd door een zonderling men gelmoesje van bladen met uitgesproken sympathieën. Nu geloof ik wél in de opvoedende kracht van een goed geredigeerd dagblad, en eveneens in die van een voortreffelijk gere gisseerde variëteiten voorstelling. Die zaken ontloopen malkander dikwerf niet veel. En omdat ik in die opvoedende kracht geloof, heb ik mij geërgerd. Ik zal u vertellen waaraan ik mij geër gerd heb. Het theater kondigt worstelwedstrijden aan; die vertooning wordt er ieder jaar her haald, met steeds gelijke ceremonieën, die bij een zeker sportliefhebbend publiek lang zamerhand de heiligheid van een ritus ge kregen hebben. Daar is de kring van zware, vette en bijna geheel ontkleede worstelaars, daar is de gewichtige scheidsrechter, en daar was ook weer het tafeltje met de jury, bestaande uit eenige Amsterdamsche sportliefhebbers". De vertooning begint met de voorstelling der worstelaars; ieder hunner vertegenwoor digt, officieus, een nationaliteit. lederen naam, die afgeroepen wordt, be groet het publiek met applaus of met gesis, al naar de populariteit van den worstelaar. Ditmaal kregen die manifestaties iets bedenkelijks, aangezien ze blijkbaar evenzeer den worstelaar als diens nationaliteit golden. Daarna begonnen de worstelpartijen; het programma kondigde aan: Bach, Rheinland tegen Ho Frankrijk Dupont, BelgiëFlscher', Oostenrijk Holt kamp, Den Haag Eüiot, Zwitserland Ik weet niet, in hoeverre eenige loting schuld heeft aan de sensationaliteit dezer groepeeringen; alleen herinner ik er mijzelve niet getroostte, liever dan'voor elke veran dering de gordijnen een oogenblik te sluiten. Toch stoorde ook dit niet, althans niet bij de tweede voorstelling, die ik bijwoonde. Humperdinck's beminnelijke muziekje hield de, in strenger stijl gehouden en vaster dan in Reinhardt';) opvoering verbonden tooneelen, ook in de noodzakelijke pauzen, aan een fijn lijntje. En aan het slot stelde Royaards zich schadeloos Weldon geestigen inval de heele zeepbel voor onze oogen uit elkaar te laten spatten. Zoo ernstig en mij bijna te verteederd als hij het liefde-spel had ingezet, zoo luchtig, blies hij het uit. De, met zooveel moeite vereenigde paren, de Hertog met Viola, Olivia met Sebastiaan, het mocht niet duren! Voorop in den omme gang wandelde Olivia met den dikken Tobias, elk hij'tje het verkeerde zij'tje, en achteraan Zijne Hoogheid met mijnheer-pastoor. «Dan draaide de wereld als een tol".... niets bleek bestendig, het was al speling van het lot, Driekoningen-avond; en wie de boon getrokken had, mocht Koning voor n-avond zijn, Harte-Koning! Van den huwelijksnood wilde Shakespeare niet weten, zijn liefde was muziek, triomf van ongebondenheid, geluk van 't oogenblik, oneindige fantaisie. Mevrouw Royaards en Magdajansens als de Prinses en Viola Zóó was de geheele vertooning, enkel lieve luim, getemperd door den weemoed van ons aller diepst besef: dat het toch nooit zoo zijn kan, in werkelijkheid nimmer zoo is. Een fijne, tintelende opvoering van een juweelig stuk, het sprookje helder in een weefsel van bekoorlijk verzinsel, over alles den glimlach van wijs-weten, en toch dwaas willen. What you will," scherts van levensernst, spel van droom en roes, illuminatie van hart en geest. Royaards heeft voor dit werk sterken steun aan Lensvelt gehad, die een bouw ontwierp, schoon van lijn en ver houding, en zoo rijk in soberheid, dat de geringste wijziging ons volkomen ver plaatste, en alle leven, tegen den blanken, door geen gordijn verontrustigden achter grond, scherp relief kreeg. Bij al wat Lens velt voor het tponeel ontwerpt, treft het ons, dat zijn vindingrijk brein niets ver zint" buiten doel voor het spel. Zijn decors AUBO ALLEEN VERKOOP m NEDERLAND van HANDSCHOENEN IEDER PAAR ^GEGARANDEERD DENT's Ry en HANDSCHOENEN 9 ^77^ v e J/r 11 rte, OPGERICHT llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMllllllllllllMllllllllllllllllltllllnlIIIIIIIHIIIItllllllniMllllllllllltlllllMIIIIIIIIII en u aan, dat de serieuse sport-pers al jarenlang twijfelt aan het absoluut-sportieve dezer wedstrijden. In ieder geval dragen de beide eerste combinaties een cachet, dat niet alleen uit een sportief oogpunt sensa tioneel genoemd kan worden. Het verloop van den eersten worstelwedstrijd heb ik meegemaakt. Zelden zag ik, onder het mom van spor tieve belangstelling, zulke liederlijke en uitbundige politieke manifestaties van een schouwburgpubliek. De opwinding steeg ten top, en uitte zich in applaus en gefluit in de stalles en in kleine vechtpartijen op de galerij. Rheinland was een breede en kaalhoofdige, over zijn heele lijf getatoueerde Duitscher: Frankrijk een breed vlug kereltje, met een poppengezicht en een minuscuul, opgedraaid kneveltje. Zij worstelden, aangevuurd door de menigte, met meer dan sportieve hartstocht, en pas ten in hunne opwinding virboden grepen toe. Dan gilde en jubelde het publiek, De worstelaars werden paarsrood, en perbeginnen te leven met de figuren, en nooit is er een mensch of meubel in misplaatst. Nell Bronger's kracht voelen we in de kleuren, zij waagt alle combinaties met onversaagd goeden smaak, en haar werk, ge durfd en vol zon, waar Lensvelt stemmig en wel eens mat van toon blijft, kon wel geen gunstiger vitrine vinden dan de com posities van haar echtgenoot. Hun beider arbeid bleek voor Driekofilngerïiayond"-van groote waarde. De landing van Viola, heelemaal illusie gehouden, wat te beantwoor den is, was mij alleen te overdrachtelijk, 'en in de lagere regionen van Olivia's def tige woning, waar de Jonkers het leven genieten op hun wijze, denk ik 't me, lager van verdieping, geheimzinniger en gezel liger. Het heerenpartijtje kreeg het daar zwaar te verantwoorden! Voornaam, weelderig in schijn, was de paleiszaal, waar in hooge eenzaamheid de Hertog troonde, allerliefst Olivia's lusthof, en voortreffelijk de straat," waar Malvolio Viola den ring toewerpt. Tegen den lichten, blinden muur werd dit geestig spel vol ver fijning, en zoo was ook het duel, Viola tegen over den hyacinth-bleeken jonker Andries, waarbij de sidderende laurier-kruinen het rhythme van hun vrees aangaven, louter geest. Als de mooiste roos uit haren hof bloeide Olivia tusschen de bloemfestoenen. Het dragen van een kleed, heb ik verleden week in deze Courant gelezen is een geestelijk iets, en zoo wist mevrouw Royaards de beide pracht japonnen van Olivia dan te bezielen" door de innerlijke poëzie van haar geheele op treden. Hoe lief moet Shakespeare toch zijn, reeds in haar namen gestreelde, vrouwen heb ben gehad ! Ophelia, Olivia, Viola... Aan haar minstwaardige eigenschappen verleende hij nog den glans, die uitstraalt van den schep per voor het werk zijner handen, voor wat Malvolio (Saalborn) zijn liefdevolle, oogen in schoonheid willen zien. Ik schreef hier al eens vroeger op deze plaats, naar aanleiding van de op voering van den Midzomernachtsdroom", dat het talent van onze Hollandsche tooneelspelers zelden zoo overtuigend blijkt, als in het Shakespeare-blijspel. De gezonde humor, de lust het leven uit te vieren op het tooneel, zit Bredero's-nazaat in het bloed. In toom gehouden daarop komt het aan, en Royaards heeft de teugels strak ge trokken, liever te weinig bereikt dan te veel gewaagd vult deze levendigheid ons siffieerden onbewust met onbeschaamdheid de wanhopige inspanning hunner vaderlan den, die zij, gezien hun lichaamsbouw, op waardiger wijze hadden kunnen dienen dan deze. Zij tuimelden herhaaldelijk bijna in het orkest, dat een neutrale rag-time aanhief bij lederen rustpoos. Het publiek geraakte buiten zichzelf. Het ondervond de symboliek der situatie, en ieder sportgenot was verre; nerveus kauwde men op sigaren, en vrouwen gilden. Ten slotte overwon Rheinland. Applaus en gefluit; hij keek minachtend naar de fluiters, en maakte een kordaatDuitsche beweging van over-de-knie-breken. Toen schoot het overwonnen Frankrijk van tusschen de coulissen te voorschijn; donderend applaus, en een buiging. Het orkest hief een rag-time aan. Ik ben toen weggegaan. Zeide ik te-veel, toen ik u sprak van een allergemeenste speculatie, waarop de oor logswinst-belasting geen verhaal zal hebben? MELIS STOKE IIIIIIIIMIIIIIIIIIIIMMIIIIMIIIIIlflIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIItlllllllllllllllllllll tooneel op een wijze, die zich, meer dan in moderne stukken, door een eigen distinctie onderscheidt. TourniaireJr., (Jonker Andries) lijkt er voor geboren. De Vlaming La Roche gul acteur die hij is minder, zijn sir Toby miste het stempel van verloopen deftigheid. Malvolio van Saalborn zal winnen, wanneer zijn werk,, zopals bij een schilderij, wat inge schoten is. De goedlachsche en wat te drukke Maria van mevrouw Sablairolles weerde zich tusschen de drinkebroers met zooveel innerlijke frischheid, dat het opeen jaartje jonger of ouder niet aankwam. Van Praag (habio) maakte mij te veel franjeaan zijn rol. Vergaten wij bij Viola(MagdaJansscns) Jonker Andries (Tourniaive) soms dat ze een meisje was, als trouw hartig schildknaap was ze vurig en kordaat. Royaards, die, naar de innerlijke beteekenis van het werk, het best Shakespeare's geest had kunnen vertolken achter het masker van den nar, had deze (hoofd)-rol aan een jongere gegeven (Karel van Rijn) die er vlug en gratieus den buitenkant van afving, en schiep zelf, als Hertog van Ilfyrië, de melancholie van den mensch, die monarch op zijn troon weet dat het al waardeloos en onaanzienlijk kan zijn in n minuut." Aan de nagedachtenis van dr. Burgersdijk, den vertaler, is met deze opvoering hulde gebracht. Toen ik het stuk eerst in het ver rukkelijk Shakespeare Engelsch en daarna in het Nederlandsch overlas, vond ik het, bij alle waardeering voor Burgerdijk's levens werk ... afschrikwekkend. En toen het klonk, op het tooneel, door allen zoo zuiver en fijn-geschakeerd gesproken, werd het mij als nieuw geopenbaard. Van het hinderlijke, hinderde mij weinig of niets meer. Op het plan van deze vertooning bleek ook deze taal voornaam, en ik geloof dat dit wel teekenend is voor den stijl" die Drie koningenavond" met al wat eraan vast was, hooghield. Hop heisa, bij regen en wind! ? TOP NAEFF Teekeningen voor de Amsterdammer" van Is. van Mens.