24 Febr. '17. No. 2070 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND JAARBEURS TE UTRECHT. (26 FEBRÜARI-10 MAART 1917.) Iedere ernstige muziek liefhebber voelt den drang, zich meer en meer op de hoogte te stellen van de verschillende muziekwer ken. De Concerten bieden hiertoe eene schoone ge legenheid, doch meer aan trekkelijk is ZELF MUSICEEREN. oe DUCANOLA ingebouwd in PIANO of VLEUGEL, reikt de behulpzame hand, De bediening is hoogst eenvoudig, terwijl U na een kleine oefening in staat zult zijn edel en beschaafd pianospel ten gehaore te brengen. Wij noodigen bezoekers en exposan ten uit tot kennismaking In ons PUCANOLA-ZAALTJE is gelegenheid, zich rustig en ongestoord te laten voorspelen. CATALOGUS op aanvrage. Eigen Muziekrollen Bibl. FIRMA J. M. W. STOKER. PIANOHANDEL UTRECHT. CHOORSTRAAT 9. Tot het bpuwen van Villa's en Landhuizen zijn prachtige heuvel achtige BOSCHTERREINEN te koop in HET OOSTERPARK te L DE BILT Lage prijzen, mooie wegen, gas, electr. licht, water. cf at j nn ??¥? Haatjj. tot Exploit. van Het Oosterpark aiauuii DiUj.sMMAlïS&OTTOSCHULZ Tel. Int. 38 & 48 SCHOOL VOOR MAATSCHAPPELIJK WERK Pieter de Hooffbstraa t 78, Am tej dam. NIEUWE CURSUSSEN - CJBSUSGELD 5 GULDEN Coöperatie 128 Februari 11-12 Prof. Mr.M.W.F. 7 Maart TREUB 114 Maart . Reclasseering Hr. TH. W. v. D. WOUDE 21 Maart 11-12 28 Maart 4 April . MEDDENS S.B. gereed en naar maat vanaf f »5.-. Coupéur-reiziger te ontbieden. OOSTERBEEK MEUBILtERIMCEN TAMINIAÜ'S ? JAM MMiiiimiiiiMiiiMiiiiirmiHiiiiiujjiJiiiiimniiMiiiiHHiiiiiimniiiiiiiiiiu^ [Belangrijke uitverkoop l ZOOLANG DE VOORRAAD STREET, DOCH l uiterlijk tot 15 HAART a.s. WORDT DOOR DE MEUBILEERINfi TTflT T AATTY' MAATSCHAPPIJ IlUijljAll U N GROOT AANTAL MEUBELEN AANGEBODEN met 15 pCt. Reductie, omdat deze artikelen eenigen tjjd in de Toonkamers dienst gedaan hebben. N Z. Voorburgwal 274 A'dam. Als volgeling van 9LA.RY BAKER EDDY, dis cover er ofChristian Science, geneest H. G. THIEME, Den Haag - Denneweg 25a, Blind-, Doof-, Idiootof Stomgeboren personen, die uit eigen mid delen eene bezoldiging vol doen van af /1500,?. Zonder Genezing - Geld Terug! Financieel Nieuwsblad Singel 842, A'dam TELEFOON N. 6925 bevat steeds actueele arti kelen, betrouwbare cor respondentie, altlotingen van premleleenlngen, producties, koeralljst enz. Abonnement slechts |so| ets. per kwartaal. Vraagt gratis Proefnummers Als zijn contract-tijd om is, is hij even arm als toen hij aankwam en is dus eerder ge neigd om zijn contract te hernieuwen. Voor de economische ontwikkeling der koloniën is de Britsen-Indische immigratie dus van meer belang dan de Ned.- Indische. Een na deel is zijn nationaliteit. Hij toont zich echter een goed ingezetene. Intusschen laat het zich aanzien dat de Britsen-Indische immigratie op zal houden. De Britsen-Indische regeering maakte aan de emigratie onder contract een einde en over ongeveer vier jaar zal er alleen vrij willige emigratie mogelijk zijn. Tegenover de Britsche koloniën hebben wij het voordeel der Ned.-Indische emigratie en mag dus verwacht worden dat niets zal worden nagelaten om den aanvoer van ar beidskrachten uit onze Oostindische bezit tingen te verzekeren. Maar de creool dan? Waarom krachten van buiten aangevoerd, waar zooveel krach ten aanwezig zijn? Men maakt er zich dik wijls van af met te zeggen: de creool, de neger is lui. Is dan de Hollandsche zeevisscher, die in een haven langs de kade in de luwte van een halfgeheschen zeiltje kringetjes in de lucht blaast uit zijn pijp of ze in het water spuwt, lui? Ga hem zien werken in de Noordzee en stel uw antwoord uit. Zoo ga men ook het bosch in Suriname in en zie den neger in zijn element. De plantage met zijn geregelden arbeid is zijn element niet. Dit kan en zal veranderen. Ook hier is het wachtwoord: geduld. Uit het voorgaande blijkt wel hoe doornig het arbeidsvraagstuk en hoe heterogeen de bevolking is. Dit maakt het zeer moeilijk er vluchtig over te spreken: er is in Suri name niet n volk met locaal saamhoorigheidsbesef. Zoo is hetf mogelijk dat voor het volk" wel eens aangezien wordt een kleine groep straat-politici, die bij de be handeling van de begrooting in de koloniale Staten de publieke tribune vullenjniet vrij van zucht naar een relletje. Hunne uitingen vinden hun weg in de Nederlandsche pers. Tot nu toe kon dit bij de geringe belang stelling, die er voor Suriname in Nederland is, weinig of geen kwaad. Maar als er wer kelijk belangstelling zal gekomen zijn, als het streven in die richting, ook van den Groene", zal zijn beloond, legge zijne uuiliiHimim TERUG IN HOLLAND! DOOR Prof. GUST. C O HE N Prof. Gustave Cohen, hoogleeraar in de Romaansrhe philologie nan de Universiteit van Amsterdam, en sedert een week van den dienst in liet Fransche leger teruggekeerd, drager van het Oorlogskruis met twee eervolle vermeldingen, was zoo wel willend ons een artikel af te staan, waarvan wij hier de Hollandsche vertaling laten vulgen. Goede, beste vrienden in Holland, ik ben weer bij u. Voortaan ongeschikt voor het gevecht, nog lijdende door mijn tiental wonden, met uitgeput lichaam maar on gebroken hart, kom ik de plaats weer innemen, die de ruime geest der stad Amsterdam mij in den nijveren bijenkorf der Oude Manhuispoort heeft opengehouden. Vol bezorgdheid vraagt ge mij: Is Parijs droevig?" Neen! Parijs is ernstig, het be grijpt den tijd en heeft den geest, dien het behoeft. Het is niet en het is nooit ge weest de stad van genot, zooals men het zich voorstelt, maar de stad van den arbeid en de gedachte. Hoe zou het dan de tragiek dezer tijden niet voelen? De reis? Die was zoo gemakkelijk en zoo belangwekkend als het maar kon. Wij moesten glimlachen, toen wij het interview van een duikbootcommandant lazen, die beweerde, dat het verkeer op het Kanaal verbroken was; want te Havre zijn wij rustig in onze hut gaan slapen, en aan de Engelsche kust ontwaakt. De boot was vol reizigers, en vol verlofgangers van alle verbonden legers : een schilderachtig schouwspel, een verwar ring van kleuren en uniformen, van het grigio verde" tot het bleu horizon" of het Portugeesche parelgrijs. Het was de eerste keer, dat ik sedert het uitbreken van den oorlog Engeland terug zag. Alles vertoont er een ontzaglijke industriëele, maritieme en militaire werkzaam heid. Zooals men er in de dagen van Kitredactie het oor te luisteren aan het hart van het echte Surinaamsche volk, het van politieke smetten vrije. Is Nederland Suriname waard? door Mr. Dr. C. F. SCHOCH Hoofd-Directeur der Surinaamsche Bank Den 27en Februari a.s. zal het 250 jaar geleden zijn, dat de Luitenant - Admiraal van Zeeland, Abra ham Krijnssen, van den Engelschen Gou verneur, William Byan, de overgave voor de Staten van Zeeland afdwong van het fort bij Paramari bo en daarmede Suri name van Engelsch tot Hollandsch bezit maakte. Er zal op den bovenaangegeven herinneringsdag geen sprake;zijn van feestviering, niet, omdat het nu geen tijd van feestvieren is, nu de geheele wereld vervuld is van de vreeselijke oorlogsellende en al hare gevolgen; ach, neen; ook wanneer er geen wolkje aan de lucht was,, zou er waarschijnlijk toch geen feestbetoon zijn. Nederland is nu eenmaal, wanneer het over Suriname gaat, niet erg in de feeststemming te brengen. Die kolonie kost veel te veel geld en er is toch niets mede te beginnen, zegt men. Alles mislukt daar! En omgekeerd - het klinkt misschien erg onbehoorlijk in de ooren van heel vele Nederlanders Suriname, onze voor ons doen groote kolonie daar in het westen over de zee, meent ook niet veel reden te hebben om met dankbaarheid te gedenken, dat zij twee en een halve eeuw reeds hare moeder in de verte heeft, die zij vroeger, toen zij in goeden doen was en gezond was, rijkelijk kon steunen, maar die nu haar moet steunen, omdat zij lang ziek is geweest en daardoor chener de geweldige aanplakbiljetten zag, die den wil prikkelden en tot dienstneming noopten, ziet men er nu de onmetelijke plakkaten met blauwe en roode letters, die de vrijwillige mobilisatie van muloenen en millioenen ponden afkondigen de voorraadsschuur der toekomst het fantastische war loan". Op straat groote drukte, maar net als in Parijs veel vrouwen, die in een grappige liverei of met aardige petjes op, de mannen al& grooms, loopjongens, tramconducteurs, brievenbestellers enz. vervangen. Weinig, heel weinig mannen van dienstplichtigen leeftijd in politiek: die zijn in Frankrijk of hebben het uniform der Territorialen met het roode teekentje op de schouders aange trokken. Een diep samenvoelen is er tusschen ons, want de keten van doode helden is de heilige band, die ons voorgoed vereenigt. Het is als in de Oudheid de vermenging van het in een zelf den beker gestorte bloed. In alle gesprekker, hetzij met lieden uit het volk of met een lord, keert n eenvoudig leit-motief terug: we will have them" beantwoordt aan het vermaarde on les aura" van onze poilu's; of ook men hoort altijd deze zelfde woorden: we will win the war". Wij leggen in Engeland geen aspergebedden aan, en wij gaan scheep in een kleine, goed bekende haven. Zoo juist zijn daar heel groote visschen opgehaald, n ervan nog levend, en een groote vreugde over de goede vangst heerscht onder het zeevolk... Bij het ochtendkrieken varen wij uit en weldra zijn wij buiten de baai en koersen de open zee in. Prachtig schouwspel! Aan liefhebbers van sterke gewaarwordingen is deze reis niet genoeg aan te bevelen. Dikwijls had ik hooren spreken over de heerschappij ter zee". Nooit had ik er de onmiddellijke ge waarwording van gehad. Stel u als het ware een breede dreef voor, doorploegd van llrnnMINIIIIIIIIUMIIIMIIIIIIIIMIIMIIUMIlllllllllliiilllluLUIIIUUIItllllUUUIIIUnlIllilllllllUIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIUIIIIlUIIIIIUIIIIIIIMIIIUIIIIllHIIIIUtlllllttlllllttlllUllllullllllllllllltlllU hare huishouding niet meer geheel zelve kon bekostigen, Die steun van de moeder gaat echter niet van harte en gaat ook niet gepaard met wijze raadgevingen, op ervaring steunend en ingegeven door een liefdevol hart. En daarom is ook de dochter niet tot dankbaar feestvieren gestemd. Bij het ordenen van de gedachten omtrent de positie, welke de kolonie Suriname op het oogenblik ten aanzien van Nederland inneemt, komt als van zelve die verhouding tusschen moeder en volwassen dochter voor den geest. Hoe dikwijls komt niet in de menschenmaatschappij dergelijke verkoeling voor tusschen bq elkander behoorenden. alleen als gevolg van verkeerd begrijpen, van een afschuwelijk misverstand! Onder dat misverstand, gaat de kolonie nu al meer dan vijftig jaren gebukt. En de oorzaak daarvan men houde mij mijne op 25 jaren arbeid gegronde meening ten goede ligt niet voornamelijk bij de kolonie, maar grootendeels bij Nederland. Toen Suriname in 1860 gezegend werd met de vrijverklaring der slaven en het ar beidersvraagstuk slechts voor den tijd van 10 jaar werd geregeld, verloor de kolonie allengs alle levenskracht, die zij nog over gehouden had na den economischen strijd met de buitenlandsche mededingers om het behoud van suiker- en katoencultuur. En toen in 1880 de immigratie eindelijk vasten grondslag kreeg door oprichting van een fonds tot dekking van een deel der uitgaven, luidde daartegenover het Haagsche parool aan de elkander opvolgende Gouverneurs voortdurend: bezuiniging! En toen de cacaoen koffiecultuur in het laatste decennium der vorige eeuw prachtige jaren hadden ge geven, zoodat het einde van de subsidie periode van Nederland in het zicht kwam en er werkelijk weder van eene landbouwkolo nie sprake was, bleek het dringend noodig van Bestuurswege leiding aan de cultures te geven door inrichting van een landbouwproefstation. Men verkreeg van uit den Haag allén de vergunning om voor een uiterst gering be drag een kleinen cultuurtuin in te richten met een jong Nederlander aan het hoofd, die van tropische cultures in de praktijk niets afwist. Toen dan ook in het eerste jaar der twintigste eeuw de krullotenziekte een doodelijken aanval op de cacao richtte, iHillimiMimmil schepen. Het zijn Noren, Hollanders, Franschen en vooral Engelschen, Engelschen bij honderden en honderden, een echt volk van schepen. Toute la mer va vers la ville", zong eens de ongelukkige groote Verhaeren. Het is een eindelooze reeks in beide rich tingen, men vermeit er zich in ze tot bij veertig tegelijk te tellen. En rond die vrachschuiten het druk beweeg der torpedobooten, als herdershonden, met hun driehoekig silhouet. Ze zijn geweldig zwaar bewapend, maar drijven op de golven als veeren, en schieten vooruit als exprestreinen. Eerst zien wij ze aan bakboord, dan verdwijnen ze uit het gezicht, en... daar zijn ze weer aan stuurboord, om een bevel te geven, om te laten stoppen of een ankergrond aan te wijzen met He zware stem van hun scheepsroeper. Dat is nog niet alles. Het schouwspel in de lucht is niet minder verheffend. Vlieg tuigen strekken langs het blauw van het uitspansel hun grijze wieken, hydroplanen, zoo gracelijk als de meeuwen, die ons kielsop aanlokt, strijken boven ons schip. Wat een mooi gezicht! Wat een indrukken van grootheid, rust en veiligheid! De reis is wat lang, maar we hebben geen haast en alles is vol afwisseling, vol leven. Men zou zich amper in oorlog wanen, als een ver kanongebulder ons niet bege leidde. Wij vragen ons af: is dat op zee ? Is het aan de Belgische kust ? We weten het niet, en slapen bij dit dof gebrom in op het wiegen der golven... Het schip stopt. Het wordt door een stoomsloepje gepraald. Plotseling hooren wij een welbekend geluid. De Hollandsche loods komt aan boord; hij zal ons naar de gast vrije kust geleiden. De mist wordt dikker, maar eensklaps staart een groot rood oog ons aan: het is de vuurtoren aan de reede van den Hoek. Land, land! Een land, dat ons vroeger zoo warm verwelkomd had, en dat ik niet had durven hopen weer te zien. was er niemand in de kolonie die de ziekte wetenschappelijk kon nagaan of onderken nen. Er zijn sedert wel deskundigen geko men, maar het kwaad had toen reeds te grooten omvang genomen, terwijl de koffie cultuur moest worden losgelaten om de enorme hoeveelheden, die Braziliëop de wereldmarkt losliet. Nederland heeft daarna telken jare veel geld aan de kolonie besteed, voor een goed deel tevergeefs, voor spoorwegaanleg en bacovencultuur, maar het scheen niet aan te slaan. Het gaf weinig resultaat. De klacht, in Nederland algemeen, dat in Suriname alles mislukt en de kolonie steeds meer geld kost, scheen niet ongemotiveerd. Maar Suriname mag harerzijds terecht vragen: Waren de te hulp geroepen dokters wel de beste ? en waren de aangewende geneesmiddelen wel probaat ? Had men niet meer moeten letten op wat de kolonie reeds had voortgebracht en dus kon voortbrengen dan wel op hetgeen de kolonie misschien wel zoa kunnen voortbrengen? Intusschen blijft de kolonie belast met de terugbetaling van het voor haar uitgegeven geld. Telken jaren paraisseeren leeningsrente en aflossing op hare begrooting. Was er geen ander geluid over de kolo nie te doen hooren, dan had ik gezwegen. Aan het gesukkel kan echter, indien Nederland wil, een einde- komen. Suriname is, ik zeg het gaarne Gouverneur Staal na , rijk. Het ontbreekt de kolonie alleen maar aan de gelegenheid om haar rijkdom rentegevend te maken. De tijd is, dank zij de bij deskundigen bekende buitengewone vruchtbaarheid van het kustland, weder voorbij, dat men in zak en asch zat over cacao- en koffiecultuur. Er zijn in Nederland weder menschen die tevreden zijn, dat zij zich eigenaar van eene Surinaamsche plantage kunnen noemen. Wij zijn weder in de opgaande lijn en het is goed en noodig om vooruit te zien. De cacaocultuur geeft alle hoop dat men de ziekteperiode te boven is. De productie stijgt elk jaar weder dichter tot het vroegere normale peil. En de koffiecultuur geeft thans reeds afgescheiden van de hooge oorlogsprijzen buitengewoon goeden oogst. Naast deze beide hoofdcultures kunnen verEen zoete opwelling van gevoelens over meestert ons. We zijn op de Maas, die van schotsen kruit. Lang beschouwen wij het grauwe water, waarin de gansene oorlog zich weer spiegelt Verdun met zijn heldenstrijd, de bouwvallen van het rampzalig België, en het vredige Holland. Vredig, ja, maar wakker. Het zou mij gehin derd hebben, ware het anders geweest. Het zou mij pijn gedaan hebben, als ik het onver schillig en genotzuchtig had gezien. Maar in stede daarvan merken wij op de straten van Rotterdam slechts velduniformen op. Ik kende die nog niet. Ze lijken knap en praktisch. Ze staan mij aan, die flinke sol daten, die u beschermen zullen. Ik heb ook Belgen bespeurd, en dat herinnert mij eraan, hoe edelmoedig en krachtdadig uw gast vrijheid jegens hen geweest is. Holland, waarlijk ge zijt gebleven, wat ge in de 17e eeuw waart: het groote toevluchts oord. Misschien zal ik bij u de genezing vinden, waarop ik zoo lang tevergeefs ge wacht heb. Maar vooral zal ik u terugvinden, mijn beste leerlingen die zoo goed geweest zijt voor onze soldaten en onze gevangenen, en u allen, die van uwe penningen de uit nemende Hollandsche ambulance te Parijs onderhouden hebt, en die heden met moeder lijke omhelzing onze arme kinderen der bezette gebieden ontvangt. Die sfeer van altijd wakende goedheid zal mij omgeven, en ik zal gevoelen, dat ook gij den oorlog doorleeft. Dat zal mij mijn taak liever en lichter maken. Ik weet zoo goed, dat, dank zij mijn vriend Gallas met zijn helpers en helpsters, de traditie die begon wortel te schieten, zich bevestigd heeft. Ongerept staat mijn colle gezaal met zijn wanden vol schilderijen en platen, waar alles noodigt tot den dienst van kunst en wetenschap, Schoonheid en Waarheid. Die twee polen, pp welke ik voor bijna vijf jaren het onderwijs in de Fransche scheidene cultures met kans op succes worden uitgebreid. Ik noem slechts de vruch ten , de rijst , de maïs- en de vezel-. cultuur. En daarnaast blijven van waarde de goud- en de balata-industrie en eene goed aangevatte exploitatie van de vele kostbare houtsoorten. Officieële raadgevers zijn in voldoenden getale in de laatste jaren bij de kolonie geroepen. De onlangs opgetreden koloniale bewinds man heeft de gelukkige gedachte gehad om nu eens een anderen weg te betreden. Hij, de oud-ambtenaar, heeft zich gewend tot de particulieren, de mannen van de praktijk in de cultures, die, wanneer zij iets goed ach ten, een plan ook dadelijk in een daad kun nen omzetten. De heer Staal heeft mannen, die hun sporen in Indische cultures hadden verdiend, belangstelling weten in te boeze men voor Suriname, en bij anderen weder opgewekt de gedoofde begeerte om iets te doen tot het in het leven roepen van landbouw-crediet. Uit een en ander kan veel voortkomen dat beiden, Nederland en Suriname ten goede kan komen, maar dan moet de fabel de wereld uit, dat Suriname een lastpost is. Suriname behoeft niet verder lastpost te zijn dan Nederland daartoe de gelegenheid laat. Nederlandsch-Indiëkan ook halve krachten gebruiken, omdat daar toch zooveel goede krachten aan den arbeid zijn, maar Suriname eischt eerste krachten op elk gebied. Eerst wanneer weder Nederlandsche durf met Nederlandschen ondernemingsgeest het Nederlandsche geld naar Suriname leiden overeenkomstig het: de Cost gaet voor de Baet", dan zal het misverstand zijn opgehel derd en de stemming tot dankbaar gedenken aan weerskanten tot uiting komen. Zoo moge het in een niet ver verwijderd tijdstip zijn. Amsterdam, 17 Febr. 1917. letteren hier te lande richtte, zullen ons meer aantrekken dan ooit, want wij hebben voor hen geleden en gestreden. Ze zullen ons voortaan duidelijker zijn, de lessen van Corneille, die ons leerde de plicht boven de hartstocht, het vaderland boven de liefde en de rust te stellen. Het is goed, dat het onderwijs bezield wordt door den adem van het leven. Er moet geen scheiding zijn tusschen de we tenschap en de daad. De leeraar moet ook de opvoeder zijn, en voor zijn toehoorders een bron van wilskracht en geestelijke be zieling. Maar dat is slechts mogelijk, als er steeds een sterke stroom van wederzijdsche sympathie van den een tot den ander uit gaat. Die sympathie heb ik gevoeld in hun brieven, ik heb haar zoo juist nog sterker beseft in de mij bereide ontvangst; en wat mijn gevoelens betreft, die zijn niet ver anderd: ik houd van Holland. AMSTERDAM ARNHEM 's-GRAYENHAGE ROTTERDAM UTRECHT