'.*"? , 26 Mei '17, ;No. 2083 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Teekeiüng voor de Amsterdammer" van Banna Lamberts Brieven uit New-York II Wanamaker! Dat is wel het grootste der groote magazijnen van New-York, Hirsch, Bonneterie en Bijenkorf zijn er pasgeboren kinderen bij. Hef zijn twee tegenover elkaar liggende gebouwen die elk een geheel huizen blok beslaan en door een luchtbrug over de 9de straat en twee ondergrondsche door gangen verbonden zijn. Het oude gebouw heeft vele verdiepingen boven en twee onder den grond, het nieuwe zestien in het geheel. Te zamen hebben de gebouwen 9005 ven sters, welk een zalige klant zou dit voor Heineken's glazenwasscherij zijn en met de assurantie van een paar dergelijke gebouwen zou de glasverzekeringmaatschappij Prudentia een klein fortuintje kunnen maken. Maar met al die vensters is het in het ge bouw toch donker, want het is te omvangrijk dan dat het zonlicht er ver in zou kunnen doordringen. Overal brandt dan óók electrisch licht, het verbruik daarvan moet schatten kosten. Vóór de winkel staan rijen auto's en binnen is het nog voller dan gewoonlijk want de Januari sales zijn begonnen en de dames verdringen elkaar bij de tafels met stapels koopwaren en grabbelen er in naar hartelust, want de winkeljuffrouwen vallen niemand lastig, men kan rondloopen* bekij ken, bevoelen, blijven zitten zoo veel men wil, ieder is vrij als op een tentoonstelling. In het oude gebouw, binnengekomen, treft in het nïdden de groote hooge koepel ge tooid met vlaggen terwfjl een groot orgel zijn tonen laat klinken, zoodat men zich een oogenbllk afvraagt ook per vergissing in een kerk gekomen te zijn. Een blik om u heen echter op de kleurige, fleurige eta lages brengt den mensch tot het mondaine terug. Men is hier in een magazijn waar letterlijk van alles te krijgen is. Men zou 'om zoo te zeggen als Eva (direkt uit het Paradijs) kunnen binnengaan en er uitkomen gekleed als een der eerste leadingladies van New-York's society en tegelijkertijd zijn geheele huis hebben ingericht van ontvang-, woon-, slaap- en badkamers tot keukeninstallatie en gevulde provisiekasten toe. Tevens kan men zijn brieven geschreven en gepost hebben, telegrammen en pakjes verzenden, theaterbiljets genomen en zijn vrienden per telefoon voor tea geïnviteerd hebben. Gemakkelijk niet waar? Het aantal liften in deze gebouwen is ontelbaar; zij gaan onophoudelijk op en neer going up going down" hoort men steeds' op eentonigen toon. Sommige liftbedleners roepen met Amerikaansche kort heid slechts: up down . mainfloor express. Welk een bestaan zoo dagen, weken, misschien wel jaren lang in zulk een klein hokje vol met menschen op en neer te moe ten gaan! Terwijl ik vijf minuten stond te kijken, heb ik een en dertig ups en downs geteld. Wat mij echter het meeste getroffen heeft is de kolossale hoeveelheden van alle koopwaren, stapels n Stapels van alles. Heeft men bijv. op de eerste verdieping zich verbaasd over de tafels vol blouses, dan ziet men even later in een andere hoek van het gebouw 900 mogelijk nog grootere massa's daarvan. Scfcbenen-afdeelingen, elk grooter dan Elias, Franken en Meddens te zamen, zijn er ook vele, en zoo gaat het met alles: japonnen, mantels, ondergoed enz.: om je onder te begraven. Het laatste is hier van een ongeloofelijke dunte en doorzichtigheid, orh er eenigszins decent iiiMiliiiiiimiiil MODE-KRONIEK. De bruidssluier iniiiiii MUI minimin i n i iiiiin uit te zien, mocht men wel van alles twee over elkaar dragen. Het is meest van lila, rose of witte dunne zijde met heel veel kant, strikjes en bouquetjes erop, ziet er beeldig uit, maar is ook beeldig duur. Op modegebied vindt men alles wat men be denken en niet bedenken kan; de kleinste details voor garneering zoowel als voor het maken van japonnen en hoeden. Wie han dig is en smaak heeft, kan zich voor be trekkelijk weinig geld kleeden. Want behalve dat men alle onderdeelen voor het maken van japonnen klaar kan koopen, is er een speciale afdeellng voor normaalpatronen. Op de lange toonbank liggen dozijnen modebladen ter inzage, heeft men zijn keus gedaan, dan even het nummer opgeven en uit «en der vele muurlaadjes wordt het patwon te voorschijn gehaald. Hoedenvormeff van gaas en ijzerdraad liggen bij hon derden voor het uitzoeken. Vele winkels geven zelve maandelijks een modeblaadje va o 8 a 10 blz. uit, dat overal op stapels voor het medenemen ligt. Van de tafels vol toiletartikelen zal ik maar niet spreken, dat is te uitgebreid, want de Amerikaansche dames doen veel aan poeder, verf, crème, watertjes enz. In het nieuwe gebouw van Wanamaker is o.a. ook een groote concertzaal en de 2de verdieping is geheel gewijd aan plano's, orgels, sonora's en andere muziekinstrumen ten, 's middags wordt daar muziek gemaakt, dikwijls met zang en viool. Een ander gedeelte van het gebouw geeft een twintigtal gemeubileerde kamers te zien: salons, slaapkamers, kinderkamers, keuken enz. verderop komt men in een Japansche tuin, terwijl aan den anderen kant een golfschool is. En dan is er natuurlijk een groot restau rant, met muziek. Tusschen half n en twee uur is het steeds stampvol en men moet dikwijls lang wachten alvorens een tafeltje te bemachtigen. De bediening is door meisjes in keurige grijs linnen japonnetjes met witten kraag en manchetten, coquet wit boezelaartje met lange slippen op den rug, hooge witte laarzen. Natuurlijk is er door het geheele gebouw drinkwater te krij gen (uit een automaat kan men voor l cent een papieren drinkbekertje trekken) en er staan overal tafels en stoelen om uit te rusten. Bovendien zijn haast in alle winkels ladiesrooms of restrooms" waar men van het vermoeiende drentelen kan uitrusten; zelfs zag ik bij Gimbel Brothers een silenceroom." In de ladlesroom zitten de dames de krant te lezen, brieven te schrijven, te handwer ken, dikwijls ook doen zij een slaapje. Nu moet ik nog even melding maken van de lost and found desk," de kapper en de manicure. Dit laatste is hier een uitge breide tak van vrouwenarbeid; onlangs was iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiliiiiiiiiii ZIJDEN DAMES FLANELLEH EN COMBINATIONS AMSTERDAM Leldschestraat 15 Tel. 5951 VRAAGT DE GEEST DES TIJDS: HAARLEM | Groote Houtstraat 16 Tel. 476. BROCHURE GRONDSTOFFEN EN HYGIËNE. Over maximumprijzen in den Romeinschen Keizertijd In dezen tijd van overheidsbemoeiing en maximumprijzen is het misschien niet on aardig, eens een blik te slaan op een tijd perk, dat in vele opzichten overeenkomst vertoont met de woelige dagen, waarin wij leven. Onder de talrijke opschriften, ons uit den Romeinschen keizertijd bewaard en verza meld in het groote Corpus Inscriptionum Latinarum, is er een uit den tijd van keizer Diocletianus (284-305), getiteld Verordening .omtrent de prijzen van koopwaren." Deze verordening, geldig voor het geheele reus achtige rijk, bevat de maximumprijzen voor levensmiddelen en voorwerpen van dagelïjksch gebruik en regelt de loonen en hono raria. Men weet, dat Diocletianus de keizer is, die, na aan den chaotischen toestand in het Romeinsche Rijk een einde, te hebben gemaakt, de absolute monarchie, héft ge grondvest, de laatste resten van burgerlijke vrijheid heeft onderdrukt en een bij uitstek militairen staat heeft ingericht, waarin de belangen van den soldaat in zoowat alles den doorslag gaven. Ook in de voorrede van onze verordening is gezegd, dat de prijzen van levensmid delen en andere handelsartikelen door onre delijke kooplieden zoo buitensporig waren opgedreven, dat nadeel voor het gansche rijk hiervan een gevolg moest zijn, met name daar, waar troepen lagen en de sol daten van hun soldij moesten leven. Geboortig uit Illyrië, een der meest achter lijke provincies van het rijk, heeft de keizer de prijzen waarschijnlijk vastgesteld naar de daar geldende tarieven. Het is niet oninte ressant thans te hooren, welke woorden een Duitsch geleerde (E. Kornemann) vóór den tegen woordigen oorlog daarover heef t gespro ken: , In welchem Umfange der Staat Eingriffe in das wirtschaftliche Leben der Untertanen sich gestattet, beweist am besten der M jximaltarif des Diocletian vom Jahre 301 mit seiner eingehenden Regulierung derWarenpreise und Arbeitslöhne von oben herab. Wie ein Wille in letzter Linie den Staat regiert, so soll dies eine Gesetz zugunsten der Militarkaste das wirtschaftliche Leben im Reich regeln." Het voornaamste deel der voorrede luidt: Het is van algemeene bekendheid, dat de prijzen van alle handelsartikelen en voorwerpen van dagelijksch gebruik zoo buitensporig hoog zijn opgedreven, dat noch een ruime invoer, noch rijke oogsten de teugellooze hebzucht binnen de perken kunnen houden. Met het oog daarop heb ik, aangezien reeds de zorg voor de menschheid hulp dringend noodig maakt, goed gevonden, niet om de prijzen der waren vast te stellen (dit immers zou niet rechtvaardig zijn, daar vele provincies reeds het geluk der verlangde goedkoope prijzen deelachtig zijn en het voorrecht van overvloed ge nieten), maar een grens te bepalen, op dat, wanneer een duurte mocht ontstaan, de hebzucht der speculanten door de door het tarief gestelde grenzen beperkt worde. Ik heb besloten, dat de prijzen op onderstaande lijst overal op die wijze gehandhaafd zullen worden, dat allen de mogelijkheid is ontnomen, ze te ik in een winkel waar de 24 manicureta feltjes alle bezet waren. Waarom wordt het kappen en manicure in Holland nog betrek kelijk zoo weinig door vrouwen gedaan? het is zulk een uiterst geschikte vrouwelijke werkzaamheid. -ERNA tiiiiiiiiimiiiiiiimtiMiiiiitiii Wat de week bracht 't Was vol in Ons Huis", geen stoel onbezet in de groote zaal waar geopend werd de Conferentie over Ons Huis"-werk. Gedurende twee dagen werd door verschil lende voordrachten en aanschouwelijke les sen in beeld gebracht den arbeid, die in het Volkshuis van Amsterdam wordt verricht tot geestelijke verheffing van het volk, met het doel daardoor te geraken tot de stichting van een Adviesbureau. Aan de demonstratie was verbonden een tentoonstelling, thans niet zooals gewoonlijk bedoeld als jaar-overzicht van den arbeid, verricht op club- en cursuslessen, maar een expositie die als het ware een staal gaf van al wat daar tusschen de wanden der stichting wordt gepresteerd. Typen dus van den aard endepraktischeverzorgingvandeafdeelingen, beelden bfiv. van administratieven arbeid, Hoe flink en degelijk zal bij het a.s. huwelijk de linnenkast gevuld zijn. De uitzet-club schijnt ons een waar succes toe. Daarnaast ligt het goed der naai- en knipcursus uitgespreid. Is 't niet wat te luxueus, al die broderies, die fijne plooitjes en rimpels aan het ondergoed van de vrouw uit het volk? Wij spraken er onze bevreemding over ult.Ons werd verhaald, dat meisjes en vrouwen het naaien van dergelijk goed wenschen, en anders de cursus niet bezoeken. Bovendien zijn er velen die dit willen ieeren vervaar digen voor bestelling. Daarnaast zijn de ver stelde goederen, dat werk komt ons beter geslaagd voor. Moeder's japon vol gaten en slijtage werd door haar dertienjarig dochtertje weer als nieuw versteld, en Thijs zal zijn onderkleeding zeker met meer ge noegen dragen nu zijn zuster al de gaten wegtooverde, een broek met flink wat luiken wel is waar, maar hoe solide weer in de dracht! Ook aan de fraaie handwerken was tijd besteed. Al de jute gordijnen voor het nieuwe Vacantie-huis te Lunteren werden in Ons Huis" genaaid op de VouwenWoensdagmiddag-club. Fel, vroolijk doet de kleurversiering aan: paars, rood, geel, zwart. De cursus voor woningversierifig gaf Feesttentoonstelling in Ons Huis" van het werk der kinderclubs en de clubs van oudere jongens en meisjes, vantimmerclub, van jeugdbibliotheek, onderlinge ontwikkelingsclub, ven naai-, verstel-, en kniplessen, van moederavonden, van kook- en strijklessen, van de vrouwen-uitzet-club (in navolging van Frankrijk opgericht) van propaganda-werk, statistieken, van reisclubs, van wandeltochten, ja van wat niet al. Want er wordt gewerkt in Ons Huis", dat verzeker ik u, al is 't vrije, gansch ongedwongen arbeid. De tentoonstellingszaal geeft een gezelligen aanblik. In het voorportaal zien wfl een stukje levende natuur, als lentegroet! Steenen vazen, groot en klein, zijn gevuld met glimmende dotters, wilgentakken, Salomonszegel, nederige hondsviooltjes, ribus, hoog in bossen prijkend pijpkruid enz. Al wat thans groeit en bloeit in de natuur is er'te vin den/t is een onderdeel van de tentoonstelling. In de zaal staan tafels vol met handen arbeid van klein en groot. Daar in dat eene hoekje liggen de resultaten der uitzet-club. Twee en een half jaar wordt voor elk uitzet gewerkt en 35 et. moet wekelijks door elk naaiend meisje worden gestort. Hoe keurig zien al die stapeltjes nieuw goed er uit! practische tafelkleeden en kussens. Ze lagen daar op de zoo eenvoudige, nette meubels die wij een paar jaren geleden opge steld zagen op de tentoonstelling Woning inrichting" in Ons Huis", welke tentoon stelling 900 bezoekers telde. Op de middentafels was het fijnere naaldwerk van de meisjes- en het snij- en tim merwerk van de jongensclub te zien. Het speelgoed was vervaardigd, zooals wij dat van de Belgen zagen, met sprekende kleuren beschilderd, en aardig in zijn simpele vor men. Een poppenwiegje en poppen-huisraad, een draaimolen en tal van beesten waren werkelijk het tentoonstellen waard. Verder lag er houtsnij- en flink timmer werk van de grootere jongens, en waren er tal van foto's, en gegevens van meerdere cursussen en clubs te bezichtigen die ge tuigden hoe wordt gestreefd naar ontwik keling en beschaving. Jammer dat de Vacantieschool niet ge toond werd" zegt mijn buurvrouw. Neen, is mijn antwoord, dat kon niet, dat zou hier te gebrekkig gaan. Wie dit werk in zijn gansche omvang wil Ieeren kennen, ga dezen zomer buiten een kijkje nemen als de Vacantie-school in werking is en 500 llllllllllnlIllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIMIIMIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIln boven te gaan." De prijzen, waarboven bij verkoop nie mand mag gaan, zijn aldus: En dan volgen de artikelen en de loonen onder deze hoofden: veldvruchten (waar onder ook grutten, peper, kummel en mos terd) ; wijnen (waaronder ook bier); oliën (waaronder ook honing, azijn en zout); vleesch (waaronder ook gevogelte, wild en boter); visch; kaas; groenten en ooft (waar onder ook eieren); loonen voor landarbeiders en handwerkslieden; honoraria voor leeraren en advocaten; leer en huiden; schoenen en leerartikelen ; haar en vilt; hout en daaruit gemaakte artikelen, zooals wagens; verf stoffen; naalden; reizigers- en vrachttarieven, huur voor kameelen en ezels, veevoer; vee ren, dons, enz; schijfriet en inkt; kleeren en aanverwante artikelen; zijde en linnen; chemicaliën. Om niet te uitvoerig te worden, heb ik niet eens alle hoofden genoemd en om dezelfde reden kan ik van slechts enkele artikelen de maximumprijzen mededeelen: l dubbelschepel 1) gerst 100 denarii 2) en dezelfde hoeveelheid haver 30 d. Olie in drie verschillende soorten a 40, 24 en 12 d. de sextarius. 3) Zout per dubbelschepel 100 d. Varkensvleesch per libra 4) 12 d, rundvleesch 8 d., ham 20 d.; worst per uncia 5) 16 d. Een gemeste gans 200 d., een ongemeste 100 d. Boter per libra 16 d. Zeevisch per libra 24 of 16 d., zoetwatervisch 12 of 8 d. per libra. Belegen kaas 12 d., versche kaas 8 d. per libra. , Kool per 5 stuks, Ie soort 4 d., 2e soort 2 d. Meloenen per 2 stuks 4 d., asperges 6 d. de 25, appels per 10, 20 of 40 stuks 4 d. Eieren per 4 stuks 4 d. Een landarbeider verdient behalve de kost per dag 25 d., een timmerman, metselaar, meubelmaker, wagenmaker, smid of bakker 50 d., een barbier krijgt voor l keer scheren 2 d. Een onderwijzer ontvangt per maand en per leerling 50 d., een leeraar rekenen of stenograpnie 75 d., een leeraar Grieksch of Latijn 200 d. Soldatenlaarzen en heeren schoenen kosten per paar 100 d., dames schoenen 75 d., pantoffels voor mannen 60 d., voor vrouwen 50 d. Wanneer we zien, hoe het in onzen tijd met de door de regeering vastgestelde maxima is gegaan, dan kunnen we a fortiori aannemen, dat toen overtredingen aan de orde van den dag waren. Maar bovendien hooren we over de uitwerking ook nog iets uit de oudheid zelf. In een geschrift, dat op naam staat van Diocletianus' tijdgenoot, den kerkvader Lactantius, Over den dood der martelaars", lezen we: Daar de keizer door allerlei onbillijke maatregelen een buitengewone duurte had veroorzaakt, beproefde hij bij de wet de prijzen der koopwaren vast te stellen. Dientengevolge werd er wegens geringe aanleiding veel bloed vergoten. De waren werden uit vrees niet meer in den handel gebracht en de duurte nam derhalve toe, totdat de wet, nadat ze velen te (gronde had gericht, weer buiten werking werd gesteld." We zullen intusschen wijs doen, door bij de beoordeeling van bovenstaande woorden in aanmerking te nemen, dat de schrijver ervan wegens de bloedige Christenvervolkinderen, buurtgenootjes van Ons Huis" een echte vacantie genieten. Ze is stellig niet het 'minste van al het mooie Ons Huis"-werk, die gezegende Vacantie-school! ELIS. M. ROGGE Vogels en hun leed 't Is weer de tijd van nesten uithalen. Wat is dat kwaad toch nog wijd en zijd verbreid, niettegenstaande de jeugd meer met de natuur vertrouwd is dan in vroeger jaren. Want het is toch maar een feit, dat bijvoorbeeld aan de Verkade-albums in dat opzicht enorm veel te danken is. Maar dat nesten uithalen l Overtalrijk zijn de gevallen die ik me van den tijd dat we te Bloemendaal woonden, herinner, dat mijn kinderen dagen lang een nestje had den bespied. In riethoopen achter ons huis nestelden vele vogels, in de meidoornhagen en de kreupelboschjes, overal wisten we nestjes te zitten en met aandacht werd de gang van zaken gevolgd: 't bouwen, dan de eitjes, daarna de trouwe zorgen van vader en moeder voor hun klein grut. Tot op een kwaden dag we 't wonderwerkje ruw uiteen gesmeten vonden, de eitjes kapot gegooid, de jonkjes meedoogenloos en... doelloos den nek omgedraaid. Zonder doel. Ja, waarom doen ze 't dan? Uit pure baldadigheid ? En hoe 't te voor komen of te beletten ? Een paar maal kwam het voor, dat mijn jongens eenige nestjeszoekers" op het spoor waren en door een klap op de pet van die heeren een soort eierstruif deden ontstaan, tot groote verontwaardiging van de nestjeszoekers in kwestie. Dat kunstje was afgezien van een jachtopziener en deze manier van straffen is zeker afschrikwekkend genoeg, maar toch minder geschikt om op groote schaal uitgeoefend te worden. Met zedepreeken moeten we ook maar voorzichtig zijn. Men herinnert zich immers het geval van die dame, die een paar jongens op heeterdaad betrapte, toen ze een nest met jonge vogeltjes ver stoorden. Maar jongens, wat zal de moeder van die vogeltjes nu wel denken als ze terug komt?" O, niks, want die is dood." Hoe weet jullie dat?" Ze zit op uw hoed!" Tableau. O, wij oppervlakkige groote menschen! Zelf heb ik met zulk een delinquent meer dan eens doorgepraat en getracht uit te vinden waarom ze 't deden. En ik meen te mogen zeggen, dat veel uit onwetendheid gezondigd wordt. Nog veel meer dan het geval is, moeten de kinderen worden ingewijd in het wondere leven der natuur. Weet ge wat Ik wilde ? Dat er een groote veldtocht op touw werd gezet in ons land. Dat de onderwijzerswereld werd gemobili seerd om op te trekken tegen de wreedheid op groote schaal, die jaarlijks wordt be dreven door de kinderwereld, welke zij dagelijks onder haar invloed heeft. Dat er 't volgend jaar, zoo in Maart, op alle scholen wekelijks een of meer uren in elke klasse werden gewijd aan het bespreken van vogels en hun nestbouw. En dan met vél platen, vél aanschouwelijks, dat tot het kind spreekt, lichtbeelden liefst. Ik denk aarl onze vogel vrienden. .. Thijsse... Burdet... Tepe e.a., wie kent hun namen niet! Langs vaste lijnen moet belangstelling worden gewekt in het kinderhart, en daar door liefde. En als gevolg daarvan vogel bescherming. Ik geef het denkbeeld. Wie wil het in daden omzetten? A. DE GRAAFF-WÜPPERMANN gingen, die onder Diocletianus plaats von den, den keizer geen al te goed hart toedroeg. Ik behoef wel nauwelijks op te merken, dat het Maximumtarief van keizer Diocle tianus een bron van den allereersten rang is voor de kennis van dien tijd, speciaal voor de economische toestanden. M. ENGERS 1) ± 17Vs L. 2) De denarius heeft in dezen tijd de waarde van iets meer dan l et. 3) ruim V» L. 4) ruim 3Vi ons. . 5) ruim 27 gram. iiiiifiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii Abonneert U op Groot-Nederland Letterkundig Maandschrift voor den Nederlandschen stam onder Redactie van CYRIEL BUYSSE, FRANS COENEN en LOUIS COUPERUS. Prijs per jaargang f 12.50 Proefnummers zenden gratis de Uitgevers VAN HOLKEMA & WARENDORF, Amsterdam