Historisch Archief 1877-1940
10
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
2 Juni '17. No. 2084
Vlaamsche Oorlogsboeken
De Oruweljaren 1914-1916, Steden en
landschappen, door JOZEF MULS (C. A.
J. van Dishoeck te Bussum).
In De Gruweljaren" heeft de Antwerpsche
advokaat en journalist Jozef Muis gebundeld
eene reeks opstellen, welke zoo ze niet
rechtstreeks van de menschelijke historie in
deze bloedjaren vertellen door eene pijn
volle beschrijving van steden en landschappen
ons zeer zwaar laten gevoelen den druk
van den harden tijd, het groote wee dat
over ons land en de wereld is neergedaald.
Het is dus een vaderlandslievend boek
van een Vlaming. Niet het werk van iemand,
die mede in den strijd heeft gestaan, met
geweer en wil tot lijden of kampen, of die
het slagveld van dichtbij heeft gezien, maar
het boek van een droomer, die vele schoone
herinneringen in zich draagt, en van een
reiziger, die niet van historische en arche
ologische kennis ontbloot, in staat is geweest
om veel te reizen, gedurende dezen oorlog,
en deze kans niet heeft verkeken.
Door dat alles is zijn boek zeer weinig
homogeen. En toch belangwekkend, 't Is
vlotte journalistiek, die soms tot heel
zuivere en stem mingsvolle literatuur stijgt.
Van dat boek moet een Vlaming houden,
alleen reeds om al de vele en schoone her
inneringen, welke er besloten in liggen, om
den weemoed welken de schrijver ons
laat deelen, wanneer hij terugdenkt aan
de dagen van vroeger, de dagen van geluk
en trots en vreugde in Vlaanderen.
Want Vlaanderland speelt de hoofdrol In
deze landschappen-tragedie. Er werden acht
opstellen gebundeld in Muis' Gruweljaren
en vijf ervan handelen over Vlaamsche
aangelpgenheden. Het eerste opstel is getiteld
De torens van Vlaanderen". Het fijne
kantwerk van Brugge's torens droomt er boven de
rust der stille straten, der kanalen, der begijn
hoven. De torens van Gent, Antwerpen en
Brussel kennen de groote volksrumoeren.
En de schrijver vertelt hoe hij bijwoonde de
inhuldiging van Jan Frans Willems stand
beeld vóór den Sint Baafstoren te Gent, hoe
hij de Gentsche torens op een avond zag
nog, toen de kanteelen van het
Gravenkasteel, in den gulden schijn van een
prachtig ondergaande zon... Als hij aan den
hoogen Antwerpschen Onze Lieve
Vrouwentoren denkt, dan wekt hij op de herinnering
aan de laatste uitvoering in open lucht,
op het Groenkerkhof, van Peter Benoit's
Schelde, waar de kathedraaltoren als instru
ment in het orkest werd gebruikt, eerst met
de bazuinen die van zijn gaanderijen klon
ken, dan met de klokken zelven die het
groote vreugde-lied van den fieren droom
des dichters uitbeierden, in statige
grootschheid... Ik was er ook, en ik herinner me
zoo goed den diepen, plechtigen indruk van
dien wijdingsvollen avond., 't gebeurde
enkele weken vóór het losbreken van de
gruwelijke moord op menschen en steenen...
In het tweede opstel Leuven ren zijn
schilder Alfred Delaunois" beschrijft Muis
de gothieke universiteitsstad, waar hij stu
deerde, waar ik hem meer dan eens ont
moet heb, en waar ik zelf zoo dikwijls heb
gezworven langs de stilte straten. Hij leidt
ons naar de Groote Markt, met zijn be
roemd raadhuis, dat groot steenen taber
nakel, dat was als de ark der gemeente,
het glorieuze schrijn waar duizenden beelden
de nissen bevolkten van aan den voet tot
aan den nok langs alle gevels; waar nog
duizenden figuurtjes wriemelen op elk voet
stuk en onder ieder baldakijn, zoodat de
drie rijen van nauwe spitsboogramen als
verdwijnen in den bloei en het woelend leven
van de steenen; tot in de toppen van de
torentjes woekeren nog, als een wereld van
larven, de beeldjes, om toch maar, voor altijd,
de schrifturen en de historie te verhalen; de
heiligen en de koningen, de prinsen en ge
leerden, in hunne nauwe nissen, zijn als
omwoeld door de legioenen figuranten van
het rijk verwikkeld wereld-historiaal, waarin
engelen en duivelen gelijktijdig hun plaats
hebben. En naast het weelderige stadhuis
rijst de Sint Pieterskerk sober op.de oude kerk
waar in het koor op een hooge tombe ligt
de gehelmde en geharnaste figuur van Hen
drik I, hertog van Brabant, en de devote
figuren van zijn. gade en dochter en de
slanke lijfjes van hunne honden... En daar
na doet Muis uitschijnen hoe de mystieke
studie-stad en de vrome kloosterstad Leu
ven hare meest volledige en synthetische
uitdrukking heeft gevonden in het werk van
den schilder Alfred Delaunois, een onzer
groote moderne Belgische meesters...
Het derde hoofdstuk deelt uitvoerig mede
De geschiedenis der Universiteit van Leu
ven", zooals prof. Leo van der Essen ze
hem vertelde. In 1425 werd de beroemde
hoogeschool gesticht. Erasmus en Justus
Lipsius schiepen er veelvuldig geestelijk
leven en schonken haar wereldgroote faam,
en nog heden is ze het belangrijkste centrum
van de katholieke wetenschap in
NoordWest Europa...
De dood van leperen" zoo heet het vierde
opstel, en 't is de titel ook van Ceasar
Gezeile's oorlogsdagboek. We loepen door de
vruchtbare velden van Veurne-atnbacht, door
de oude stadjes van die schoone en vreedzame
landbouwstreek; Nieuwpoort, Veurne,
Pervyse, Dixmuiden, leperen, al die namen
zijn thans voor ons namen van verwoeste
De zeven hoofdvreugden
n
Teekening voor De Amsterdammer" van
A. DE HAAS
Schoonheid
iiiilliiiitimniiiii
schoonheid en welvaart. Hunne plotselinge
bekendheid, na het Yser-epos, is wel
beklagenswaard, en gevormd uit deernis en
verwoesting. Van de wijdschpralende hallen,
symbool van oude Vlaamsche kracht en van
verleden rijkdom, dat daareenigin massale
grootheid stond, blijven slechts puinen over.
Alle oorlogen hadden ze tot heden gespaard
die hallen, waarvan Boudewijn van
Constantinopel, keizer van het Oosten en graaf van
Vlaanderen, den eersten steen eens legde,
en -er woedden vele oorlogen rond hun voet,
maar we moesten wachten tot 1916, en tot de
regeering van Willem II, keizer van het
Westen, om te zien vernielen dien
eeuwenouden en onvervangbaren schat.
Het laatste si uk der Vlaamsche reeks, door
den schrijver aan het slot van zijn werk ge
plaatst, draagt als titel een belofte: Kerst
nacht in Vlaanderen". In een droom hoeren
eenige Vlaamsche herders, die hunne kudden
wachten, opnieuw de stem der engelen, en
ze gaan den witten nacht in, en vinden in
een half-vernielde schuur een vrouw en een
pas-geboren kind, naast een moeden man,
die slaapt, en naast een wit en ros gevlekten
os en een grijs-bebaarden ezel, en de
engelen zingen weer het Gloria in excelsis
Deo et in terra pax"; en de herders zijn
gegaan door het bosch naar de verre
dorpen en ze hebben aan de menschen ver
teld wat zij gezien hadden en gehoord, en
er is groote verwondering geweest overal en
groote vreugde, en de een na de ander, begint
over het land het luiden van alle klokken.
We vinden in dit boek ook drie andere
schetsen: eerst Indrukken uit Parijs in oor
logstijd" en dan twee reisbeschrijvingen
die er wel zeer weinig op hun plaats zijn,
al speelt ook daar het oorlogsdrama zich
af: Door de Dardanellen" en In den
Kaukasus", waar de schrijver enkele dagen
sleet, reeds enkele jaren geleden, ten tijde
van den Italiaansch-Turkschen oorlog. En
omdat in deze opstellen de liefde van den
Vlaming niet alles dóórwarmt en er het
diepe gevoel van den banneling niet elk
détail schier tot emotie kan wijden, zijn
deze drie stukken veel oppervlakkiger repor
tage-werk, een beetje overladen door docu
mentaire betrachtingen, en veel koeler van
woord, minder innig evocatief.
Toch zullen we dit boek behouden. En met
genegenheid zet ik het naast de andere reeds
verschenen Vlaamsche oorlogsliteratuur",
omdat het van een overtuigden en
breedontwikkelden en zeer loyalen Vlaming komt.
ANDRE DE RIDDER
Pensioenfonds-Concert
Zeer zeker is het in dezen tijd van heerlijk
lenteweder een moeilijke taak een
machtwoord te vinden, om het menschdom, karig
als het in de groote stad van lucht en licht
is bedeeld, Concertgebouwaarts te zien op
trekken, als het buiten lokt en roept den
avond te genieten in de frissche, uit winter
slaap herrezen natuur.
Dat machtwoord, dat de leden van het
Concertgebouworkest bij herhaling en met
succes weten te vinden, is ook nu weer
gesproken en, op grond van de bijkans geheel
gevulde zaal, mogen we verwachten, dat
het beoogde doel ook thans weer goeden
baat bij de keuze zal gevonden hebben.
Want na een winterseizoen van zeer zwaren,
aan geest en lichaam geweldige eischen
stellenden arbeid, is de publieke belang
stelling ook in de stoffelijke belangen van
hen, die door nauwgezetten arbeid steeds
het beste van hunne gaven weten te schenken,
ten volle verdiend.
Toch is de uitvoering van dit machtig opus
der vreugdevolle alomvattende
menschenliefde in dezen tijd met hare komst van
nieuwe verwachtingen en nieuwe idealen
ook om artistieke redenen van zinrijke
bebeteekenis. Want evenals de natuur met hare
lentepracht van bloeiende boomen en zingend
gevederte ons steeds weder als een nieuw
wonder bekoort, zoo gaat het ook met deze
sinfonische zwanenzang van den kolos Beet
hoven.
Welk een bonte mengeling van mensche
lijke hartstochten, welk een intens rijk ge
moedsleven, dat deze genius zijn eigen mocht
noemen, laait telkens op, alle toonaarden
doorloopend, vanaf de lapidare kracht van
een ontketenden Prometheus tot den in zich
zelf gekeerden betrachter van het visioen
der hoogste liefde en reinste gelukzaligheid.
Herinnert het scherzo u niet aan de on
stuimige, van levenslust overschuimende,
dithyrambische vreugden van het aloude
Dionysosfeest ?
Welk een contrast hiertegen het heerlijkste
adagio, dat misschien ooit geschreven is of
zal worden, de slille rust van het bekorende
Bdur, dan het finale, ons den Prometheus,
in het eerste deel nog onbevrijd, gevend in
alle glorie van den bevrijden mensch, als
het symbool van de na zwaren strijd ver
loste ziel.
Wel was het ideaal van den Duitschen
vrij heidszanger uit het Zwabenland, begrepen
en verstaan door den tien jaren jongeren
Beethoven, zijn tijd behoorlijk vooruit!
Zoo heeft dan deze machtigste uiting van
sinfonische kunst ook nu weer niet nagelaten,
allen onder den ban van haren genialen
inhoud te brengen. Een inhoud van rijke,
warme, diepe gedachten, zooals wij ze in
onze hedendaagsche kunst van klanken en
impressionisme te vergeefs zoeken.
Over de uitvoering nog veel te zeggen,
zou uilen dragen naar Athene zijn!" Dat
over de geheele uitvoering een gelukkig
gesternte lag, wil reeds zeggen, dat hier
aan de technische volmaking zoo goed als
niets ontbrak. Maar, waar wij niet altijd
Mengelberg's opvatting der oude meesters
ten volle hebben kunnen deelen, verblijdt
het ons te meer, dezen avond in s'ille be
wondering naar zijn machtig herscheppings
talent te hebben kunnen luisteren. Het was
eene herschepping zoo harmonisch van in
nerlijk begrip en uitbeelding naar buiten,
als wij van dezen kunstenaar slechts zelden
hebben gehoord.
Ook de uitvoering der eerste", die den
avond opende, mocht eene openbaring"
heeten. Vooral het finale genoot een buiten
gewoon geestige, pétillante vertolking.
Volledigheidshalve vermelden we ten slotte
nog, dat voor deze uitvoering de medewer
king was aangekodigd van Mevrouw Tilly
Mengelberg, die evenwel zich, door
indispositie, moest laten vervangen door Riek
Frank. Deze heeft zich kranig van de ver
moedelijk kort voorbereide taak gekweten,
en met de andere solisten Mevr. de Haan,
Louis van Tulder en Thom. Denys zich tot
een geheel aangepast, dat in het kader van
dezen zoo schitterend geslaagden avond niet
misplaatst bleek.
H. M v. LEEUWEN
n.ilimii tiiiil IIHIIII umin cm min luiiiillliinii i '" ""
DE TWENTSGHE BANK
AMSTERDAM. ROTTERDAM. 's-GRAVENHAGE.
Bestoft kapitaal f 16.000.000.?. Reserven f9.850.000.?.
ten volle aansprakelijk voor verbintenissen van:
B. W. BLIJDENSTEIN&Co., 55 SGThreadneodlostreet Londen E.C.
B W. BLIJDENSTEIN Junior, Enschede.
LEDEBOER & Co., Almelo.
Rekening-Courant met Rentevergoeding.
In-enVerkoopWiscelsop binnen en Buitenland,Treeni(leMunt,Conpons.
Incasseer/ing op Binnrn- en Buitenland.
Rembourscredicteu in Noord- en Zuid-Amerika.
In- en Verkoop Effecten.
Nemen van Gelden op Prolongatie met bewaring van het onderpand
bij de Twcntseho Trust Mij
Bewaring van Waarden. Safe J)oposits.
Verzekering tegen verlies bij uitloting van fondsen.
Voorschotten op Fondsen en Goederen.
Credieten aan Handelaren en Indnstrieelen bij hare afdeeling
REDIETVEREEN1WNG, hetzij tegen borgstelling, crediethypotheek
of andere zekerheid, hetzij in blanco.
Rente voor DEPOSITO'S.
Direct «pTorderbaar V» pCt.
Tien dagem opzegging % »
Ken Maand rast.... ^4 pCt. beneden den gemid
delden prolongatie-koers, met een maximum van . . 3V«
Drie Maanden opzegging 3
fesMaande» . 3%
Ken Jaar » 4
iiimiumimi
?)
""?) Van den dag der opiegglng af wordt % pCt. minder rente vergoed.
^£> ^/LEVEMSVERZEKERIMG-BANK
HAMSTERDAM"
HXJ1SJS1TS«w
OUEN.Incasso-Bank.
AMSTERDAM - ROTTERDAM - ALMELO - DORDRECHT
ZAANDAM
Volgestort Kapitaal f 10.000.000
Reserve f
1.664.000.Effectenorders. Vreemd
BankChèques. (papier.
Buitenl. Wissels.
Coupons.
Prolongaties.
OHTVAHG-eiiBETAALKAS
N, Doelenslr. 20-22, Amsterdam.
Kapitaal en Rrnnftn / 5.500.000
Renteverg. voor gelden a deposito.
met l dag opzegging. . MpCt.
Bedr. tot ? 20.000.- terst. betaalb.
met 10 dagen opzegging K pCt.
Voor andere termijnen op nader
overeen te komen voorwaarden.
Open en gesloten bewaargeving
volgens Reglement.
SAFE DEPOSIT INRICHTING,
geopend:
op Werkdagen van 8% tot 5 uur.
op Zaterdagen en
Beursvacantied. van 8X 2
Loketten van ? 2.50 per maand
(? 10.?per jaar) en hooger te huur
voor bij de Directie bekende of
geïntroduceerde personen.
Amsterdam, 2 April 1917.
De Rente-Cassa,
Heerengr. 179, (geb. Assoc.-Coasa),
AMSTERDAM.
Kapitaal . . ?
1,000,000.Beserres . . 1.266.275,33
DEPO8ITO-KENTE:
Met l dag opzegging (bedragen tot
? 5000 direct te ontvangen) X pCt.
, 10 dagen opzegging . h ,
Voor l maand fixe . . l/i ,
. 2 en3maand, fixe 114 .
, l jaar fixe. . . »V« ,
Prolongatieconditie (tot beperkte
bedragen) i/t pCt. onder den Pro
longatiekoers, met een maximum
van 2 pCt.
ZWOLLE
Dirkzwager'»
Scheepsagentu ur
Maassluis en Hoek van Holland
Opgericht 1872
Belasten zich met het rappor
teeren van schepen en het behan
delen van scheepszaken op den
Nieuwen Waterweg
Nieuwe
Bergingmaa< schappij
Maassluis
Opgericht 1887
Contracteeren voor het bergen
van gezonken schepen en ladingen,
op de rivieren en buitengaats; be
lasten zich met het instellen van
duikeronderzoek, enz. enz.
Assurantiekantoor
J, Hepffl. Schröiler.
De Autonioliielpolis
van de EXCESS"
geeft Volledige
dekking btj llll(i
gevallen van schade.
Keizersgracht 391,
Amsterdam. Tel. N. 329.
Boek
jaar
Pandbrieven
in omloop
11)06 1 f' 3'id.fHIO,
1907
?191 is
190!)
191U
1911
(iiii.&io.
«31.11:0,
i.o.v*x:>ii,
?l./Ml.fino,
?2 35-2 300,
Keserves
f 2ni
51 K
1.001
l .rxx
?i 35i
,
,-.
,
,
't 3110,
Divi
dend
ipl
2 .
:i ,
'l 51
r> ,
*> i
1012
10K!
1914
11)15
.?(52-2550,
4.050.900,
42"li7f>0l
S.O'i j :}:>0.
6.<iSS.H.')0,
S.liOO,
10.000,--
?25.000.
50.000, -'
100.000,
Nederlandsche Handel-Maatschappij.
Gestort Kapitaal ? 60,000,000. Reservefonds ? 9,925,432.
Hoofdkantoor: AMSTERDAM.
Agentschappen te: '«-OBAVENHAeE en ROTTERDAM.
Vestiging in het Oosten: Batavia, Soerabala, Semarang, Bandoeng, Weltevreden,
Cheribon, Tegal, Pekalongan, DJember, Solo, Djokjakarta, TJUatJap,
Padang, Medan, Teblng-Tlnggl (Deli), Tandjong Balet, fi.ota-Radja, Palem*
bang, Telok-Betong, Pontlanak, Bandjermanln, Makatier, ilngaporc,
Penang, Rangoon. Hongkong en Snangnal.
In- en Verkoop van Wissels en Telegrafische Trans
ferten, Incasaeerlngen en Flnancieeringen.?Schrif
telijke of Telegrafische Credieten. Rei§credleten,
Deposito's. Rekening-Courant. Administratie
van Kftecten en alle andere Bankzaken.
RENTEVERGOEDING VOOR DEPOSITO'S;
met 12 maanden opzegging 4 pCt*
M. PIMENTEL,
Accountant
Leeraar BoekhondenM.O.
Yalerinsstraat 108, Amsterdam.
TELEFOON Zuid 2422.
KAS-VEBEENIGIHG
8I*iJM81MAAÏ17*.
Ifeemt Gelden & Deposito.
Met n dag vooraf opvragens tegen een rentevergoeding van M pCt.
Mits het geteekend opvragingsbiljet wordt overgelegd,
zijn bedragen tot ? S6O,OOO op vertoon betaalbaar.
Met tien dagen vooraf opvragens tegen een rentevergoe
ding van '4 »
Andere termijnen op nader overeen te komen voorwaarden.
Plaatst voor rekening van hare lastgevers gelden op Pro
longatie onder hare verantwoordelijkheid.
Belast zich met de Bewaring van Onderpanden van
Prolongatiën en in het algemeen met Open en Gesloten
Bewaarnemlng.
VERHUURT SAFE-LOKETTEN
van ? 8.?per jaar (? 2.?per maand) en hooger.
Tarieven en Voorwaarden zijn te haren kantore verkrijgbaar.
Amsterdam, l Juni 1917
Centraal Accountaots-Kantoor
onder Directie ran IMCr. t>. GK U. DOT*
Lid van htt Nederlandsen Instituut van Accountants
LICHTEGAAED Ho. 8, UTRECHT. Tel. 140
D. H. PIMENTEL
MAKELAAR IN EFFECTEN
(LU ?? A. Vereen, t. d. Effectenhaadrl teA'daat)
AMSTERDAM.
Groote Koopmansbeurs, Kamers 6-7-8
Telefoon Intcrc. Noord 5363 *n S503
QITVQERIHG VAN EfKCÏEIOBDERS
REMUIC-WNÏ- PROKMCITiF
BEHARDEUHG VAN UU EFFECTENZAKEN
BEREEREN EN ADMINISTREEBEN VAD VERMOGENS
E.DlAJTl.t\TTJz.,Accountant,
ROELOF H ARTSTRA AT 139, AMSTERDAM
Telefoon Int. Znid 912.
SCHRETLEN &
AMSTERDAM,Sophiaplein 2. NIJMEGEN, Stadsgracht,
Int.Tel. N 5701 en N 9128. Int.Tel. 1379 en 1701.
Administratie van Vermogens.
voor waarden belast .met vruchtgebruik er\ ^"*
periodieke uitkeerir\ger\t gevestigd te s'GRAVEMHA6E
Directie; R.SCMWARZ en Mr.H.R.varx MAASDIJK .
Geplaatst n\aiatscKappe.