M.' DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 2 Juni '17. No. 2084 MARS, DE WANDELENDE JOOD Teekening voor de Amsterdammer" van George van Raemdonck ft ^", '*> llllllllllllimilllllHllllllllllllllllll llllllllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllltilllllllllllllllllllKIIIMIIIItllllllllltlllllllllMIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIHItMIIIItll zich niet in den gunstigsten toestand om gelijkmoedigheid naar waarde te schatten." Het is nuttig dat ieder Hollander van de neutraliteit een levensregel maakt. Het leven zou in Holland ondragelijk worden zonder de afkoeling/der nationale kalmte. Om zelfontbranding van ontploffingsstoffen te voorkomen, mengen scheikundi gen er gevaarlooze stoffen onder, welke ook neutraal geheeten worden. Welnu! het Hollandsche karakter vervult de rol van zaagiiiliiiiiiiiiimii|imiiiiiiiiiiiiiiimii . MUMT CEMTS SIGAAR ?iiiiitiiiitiiiiiitumiiimiiiiiii HOLLAND'S BESTE IIIIHIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIII lltllllllllimilll LITERAIRE BESCHOUWINGEN J. P. LOTSY, De wereld-beschouwing van een Natauronderzoeker. Het Is te hoopen, en ik verwacht het ook, dat Lotsy de gelijkmoedigheid bezit, die een der schoonste kenmerken is van den wijze, en die ook door de natuurweetenschappelijke geleerden van onzen tijd beeter wordt na gestreefd dan door elke andere georgani seerde menschengroep. Darwin was er een bewonderenswaardig Toorbeeld van. Niet omdat hij behoorde tpt de intellectueele, reedelijke menschen die Lotsy onderscheidt van de mystieken, maar omdat hij, ondanks zijn materialistische denkwijze en hypothesen, een vroom en eerlijk mensch was, met een gave, zuivere ziel en omdat hij niets zocht voor zichzelven, maar alles pover had voor de waar heid en de werkelijkheid. Ik meen dat er hoegenaamd geen scherp antagonisme behoeft te bestaan tusschen Lotsy en mij, al schijnen wij geheel anders te denken en al reekent Lotsy mij tot zijn absoluute teegenstanders. Onze verschillen zijn alleen misverstan den, en op te heffen door beetere expressie en nauwkeuriger onderzoek. Wij zoeken beiden de waarheid, en heb ben de werkelijkheid lief. En wie hier het ' woord God" wil invoeren, en zeggen dat wij beiden God-zoekers zijn, zal niemand hierdoor van het rechte pad des begrips afleiden. Bij misverstanden echtet vallen wel eens harde woorden. Woerden die den spreeker zeer gematigd en verklaarbaar, maar den toegesprookene zeer absurd en aanmatigend voorkoomen. Men houde zich dan van weers kanten gereed tot zelf bedwang en erkenning van ongelijk indachtig aan het geen wij zoeken, dat voor beiden hetzelfde is, ook al geeven wij er een anderen naam aan. Wonderlijk teegenstrijdig klinkt het al in het voorwoord, als de schrijver eerst te veel vrees -om anderen te kwetsen een geestelijke zelfmoord noemt en eenige regels verder van de mystieken zegt, dat zij niet genoeg vreezen anderen te kwetsen omdat ze oovertuigd zijn dat de kwetsuur den getroffene tot heil strekt. Is het dan met den natuuronderzoeker anders gesteld? Kwetst hij dan om te schaden? Is er eenig onderscheid in zijn halsstarrig vasthouden aan zijn hypothesen ! en dogma's en dat der mystieken ? Wordt i juist zulk een defensieve houding niet als '' agressief gevoeld ? En is, om typische voor beelden te kiezen, de verstandsmensch Haeckel, of Ostwald, minder agressief dan de gevoelsmensch Thomas a Kempis, of Johannes Luyken, of Felix Ortt? Om kort te gaan, de scheiding tusschen verstandsmenschen en gevoelsmenschen, waarop Lotsy's gansche waereldbeschouwing is gebaseerd, is oppervlakkig en onwaar. Het blijkt spoedig dat de gezindheid die Lotsy bizonder antipathiek aandoet en mij trouwens ook de fanatieke gezind heid is. Nu is dweeperij zeeker een leelijk zielsgebrek, en een gevolg van onbeheerscht gevoels-leèven, waarbij een of ander dogma, een hypothese,' een abstructie, een geliefd denkbeeld, macht krijgt oover het ooverige zielsleeven, het verstand incluis. Dweepzuchtige menschen zijn agressief en beantwoorden aan het type dat Lotsy meel in nitro-glycerine. Het aantal oorlog voerenden, dat in Holland verblijft, is thans ongelooflijk groot: er zijn er genoeg om een flinken veldslag aan te richten. Indien er een vonk van hartstocht door de lucht mocht schieten, zou de ontploffing volgen. Maar er is zaagmeel..." Een avond heb ik, niet zonder ontstel tenis, ontdekt, dat het Hollandsche publiek een opinie kan uiten over den toestand; maar in het donker. Het schijnt wel of de duisternis soms een heel bizonder licht kan verspreiden. Zegt men ook niet, dat de nacht raad brengt? Ik bevond mij in de bioscoop, tijdens de pauze. Ter verpoozing van de heftige criminalistische aandoeningen welke men er te iifiiffiimiiiifi'fffjiifiiiiifiiifiiiMiiiiiiiiiiiii teegenoover den reedelijken, bezadigden natuuronderzoeker stelt. Maar het is totaal verwarrend en onjuist, deeze twee ty.pen als antagonistische groe pen, als gevoelsmenschen teegenoover ver standsmenschen te plaatsen. Ik noemde reeds een paar voorbeelden van .agressieve, fanatieke natuur-onderzoe kers, en volkoomen bescheiden, defensieve mystieken. Maar men zou een' lange lijst kunnen samenstellen van natuuronderzoe kers die zeer mystiek begaafd waren (Paracelsus, Copernicus, Newton, Swedenborg, Fechner, Alfred Russell Wallace) terwijl het ook dwaasheid zou zijn iemand als Spinoza, die toch vooral mysticus was, onder de ge voelsmenschen te reekenen. En wat Lotsy's indeeling vooral onzinnig maakt, is wel het feit dat de nieuwere mystiek geheel gedragen wordt door de mathesis, en dat b.v. in ons land Felix Ortt ingenieur is en Brouwer en Mannoury groote wiskundigen zijn. Worden die nu bij de gevoelsmenschen" teegenoover de verstandsmenschen" in een hoek geduuwd ? Is het niet al te dwaas? Ik zou ook wel eens willen weeten welk een apart hokje door Lotsy voor professor Bolland wordt bestemd. Een hachelijk be ginnen. Men kon hem zeeker bij de ge voelsmenschen zetten, hij is tenminste aardig agressief. Maar stel u voor dat Lotsy dit reusachtig intellect eens niet bij de ver standsmenschen reekende! Dan zou er wat breeken, vrees ik. Omtrent verstand" e» gevoel", en hun onderlinge verhouding, omtrent mystiek" en verklaren" heeft Lotsy een stel geheel ouderwetsche en obsoleete begrippen, die al zoo vaak zijn onderzocht, geanalyseerd en uitgerafeld dat het verlooren tijd schijnt dit nog eens om zijnent-wil te herhalen. Met verbazing merkt men dat een zoo moedig en zelfstandig man zich nog niet van die verouderde denkbeelden heeft be vrijd. Hoe veelen moeten er dan nog wel zijn, aan wie al dat belangrijke gedachtenwerk is voorbij gegaan, en hen gelaten heeft op hetzelfde plekje waar zooals ik voor twintig jaren zeide de materialist zich nog steeds tusschen stof en kracht zit te verveelen. Lotsy schijnt nog maar steeds niet te be seffen dat de reede" of het .verstand" totaal machteloos is zonder een element, dat niet anders genoemd kan worden als gevoel" of geloof". Alle zoogenaamde zeekerheid" is een zaak van gevoel, niet van Reede. Reede is relatie, en wij hebben allen een volstrekt onreedelijk, maar dwingend besef van het bestaan van het absolute, van de oneindigheid, van de onbegrensde ruimte en tijd, van de eenheid van 't heelal. Dit is niet een uitvindsel van een min of meer dweepsche ziel, maar de onvermijdelijke conclusie waartoe de meest exacte aller weetenschappen, de wiskunde, voert. Als de natuur-onderzoeker Lotsy dat niet wil aanneemen, en hij acht mij te zeer gevoels-mensch om mijn studies" oover deeze kwestie te leezen, dan verwijs ik hem naar de geschriften van Mannoury en Brouwer, de twee Amsterdamsche hoogleeraren in de mathesis, die hij toch zeeker wel tot de verstands-menschen zal willen reekenen. Ook zal Lotsy goed doen met aandacht AMSTERDAM ABNHEM 'S-JÖRAYENHAÖE ROTTERDAM UTRECHT uiiiiiimimiiiiiiHitiiiiiliimilli genieten krijgt, werden gekleurde adver tenties vertoond onnoozele commercieele en symbolische visioenen. Plotseling barstte het publiek in toejuichingen uit; het was geen delirium, maar een flink handgeklap. Zóó werd een beschuitjes-advertentie be groet: zij stelde een Fransen soldaatje voor, elegant, volledig gewapend met geweer, bajonet, ransel, patronentasch, en het be schuitje goed zichtbaar. Toen werd het licht aangedraaid, en de toejuichingen hielden plotseling op. Het publiek werd weer rustig, zooals oplettende leerlingen onder het oog van den meester..." In de volgende opstellen handelt Barzlni over de voeding van Belgiëen de werking der Commission for Relief"; hij vertelt zijne wederwaardigheden in het bezette land, zijn bezoek aan kardinaal Mercier. Hier veroor loven wij ons nog dit citaat: De aartsbisschop van Mechelen vat alle nationale gezagvoerders, van den vaderlandschen bodem weggevaagd, samen. Het volk heeft geen anderen gids. Hij is het levende geweten van het land. Aan de grenzen van de gedachte en van het gevoel, aan den rand van het onstof felijke, wordt heel de onberekenbare macht van den overweldiger opgehouden en beheerscht door de goedaardigheid van een priester. On ne passépas. Hier de ontelbare, gedrilde legioenen, gewapend met staal en ontzaglijk geschut, goud bij millioenen ter beschikking der Kornmandaittur, die de regeeringsgebouwen te Brussel met wapengekletter vervult: daar tegenover een grijsaard, eenzaam in een oud, stil paleis, zonder andere kracht dan het Recht, zonder ander wapen dan het Gebed. En hij is de sterkste." In zijn hoofdstuk over Kriegsbrauch im Landkriege" geeft de schrijver nog een scherpe, klare en onpartijdige analyse van het Duitsch-militaire gemoed. Ten slotte nog een levendige beschrijving der gewel dige bedrijvigheid in de Fransche kanonnenen munitiefabrieken. Onder de stapels oorlogs-boeken zal Barzini's werk zijn waarde behouden, niet alleen om de zeer wezenlijke literaire ver diensten, maar ook en vooral om den frisschen, eerlijken en onbevangen geest die er uit spreekt. P. BUSCHMANN iiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiEiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii'inriimiiiiiiin DE VERDEDIGING VAN NEDERLANDSCH-INDI Het vraagstuk der verdediging van Indi is meer dan ooit urgent geworden. Het heeft eindelijk zelfs belangstelling in Nederde college's oover significa van den Amsierdamschen privaat-docent Jacob Israël de Haan te volgen. Vooral als hij het woord .verklaren" wil gaan gebruiken. Volgens Lotsy geeft de mystiek schijnverklaring", de weetenschap, het verstand dus, de alleen-echte verklaring. Na een aandachtige studie en ooverweeging zal hij tot een precies teegenoovergestelde meening koomen. De mystiek hier verstaan als een volkoomen onbereedeneerbaar gevoel, een ziels toestand is de basis en grond van alle verklaring, ook van de meest reedelijke, verstandelijke en weetenschappelijke. En wel omdat verstand en weetenscnap relaties be handelen, terwijl ieder mensch, ook de meest verstandelijke, intuitief besef heeft van iets absoluuts, dat boven zijn verstand uitgaat, en, wel niet toevallig en bij ongeluk, maar noodwendig en onvermijdelijk, omdat wij menschen niet als tnensch bestaan kunnen zonder in een tijd- en ruimte-begrip te leeven, dat, zooals Lotsy zelf zegt: voor ons werkelijk voorstellings-vermoogen onbenaderbaar" (s. Nu kan Lotsy daarbij volkoomen terecht den goeden moed behouden en hoopen dat ook dat essentieel onverklaarbare eenmaal verklaarbaar zal worden. Ja, dat zal het, maar niet voor onze menschelijke weetenschap, en ons menschelijk verstand Die kunnen er per se nooit bij, in der eeuwigheid niet. Dat leert ons de mathesis zelf, en het relativiteits-beginsel. Maar wij kunnen booven tijd en ruimte uitstijgen. Dat leert ons de mystieke intuïtie, dezelfde die ons leerde het verschil tusschen het abso lute", en het relatieve". Verklaren" en bewijzen" zijn namen voor functies, wier aard door Lotsy niet aan dachtig is onderzocht. Hij zal zich stellig monist" noemen, d. w. z. hij gelooft in de eenheid van het Al. Zooiets te willen be wijzen" is eeven dwaas als het te willen verklaren". Het is een intuïtieve oovertuiging, die primair is, het meest zeekere en ware wat wij kennen aangezien alle andere zeekerheeden er uit afgeleid worden. Men kan zich ook, intellectueel, een nietsamenhangenden Kosmos denken, of een 'veelheid van Kosmoi, elk geregeerd door andere wetten of andere Goden, zoo men wil. De reede zal zich aan die gedachte gedwee onderwerpen, en op commando voor eiken Kosmos een eigen mathesis ontwerpen. Maar de mystieke intuïtie verzet zich en houdt vast aan n alomvattenden Kosmos, n God, wiens willekeur wet is voor al het bestaande. Nu heb ik nog een appeltje met Lotsy te schillen, oover een persoonlijke aantijging op pag. 15. Ik heet daar, in een noot, een van de meest antropocentrisch denkende geesten". Dat zou ik kunnen aanvaarden als het gebaseerd was op mijn uiteenzettingen in het Licht van de Oorlogsvlam" en een machtig Brouwsel" die bedoelen aan te toonen, dat elk mensch, of hij wil of niet, zichzelf moet voelen in het middenpunt van 't heelal, aangezien al wat voor hem bestaat. en door hem waargenomen wordt, vast ver bonden is met zijn ik-gevoel, zijn zelf-gewaarwording. Dit komt oovereen met de opvatting van wiskundigen als Poincarédie de absolute tijd loochenen en aan ieder individu een land mogen vinden. Doch het aantal mee ningen, plannen, strijdvragen en leuzen is op bedenkelijke wijze gegroeid en het wordt moeilijk zich een juist beeld van de ware behoeften en van de aangeprezen middelen te vormen. Het kan dus nuttig zijn in enkele korte artikelen het geheele vraagstuk eens zakeiijk voor de lezers van dit blad bloot te leggen. De vroegere defensie-plannen i . De O. I. Compagnie wist hare bezittingen op afdoende wijze tegen aanvallen van buiten te beschermen door haar krachtige scheepsmacht. Bovendien waren hare factorijen versterkt en op voldoende wijze van troepen voorzien om ze tegen aanvallen zoowel van buitenlanders.als van de inheemschebevol king te beveiligen. Toen de O.I.C. verviel werden haar bezittingen, zooals genoegzaam bekend is, door het gemeenebest overge nomen. In 1791 werd een staatscommissie naar Indiëgezonden om verbeteringen en .bezuinigingen in te voeren. De laatstge noemde werden voor een groot deel gevonden door beperking van leger en vloot. Door het verdrijven der krachtige vloot hield de weerbaarheid voor Indjëop. Benige jaren later viel het den Engelschen gemakkelijk het restant van onze scheepsmaeht te ver nietigen en alom in onzen Archipel hun gezag te vestigen. In 1808 was aendeis in Indiëgekomen en had krachtige maatregelen genomen om althans Java in verdedigbaren staat te bren gen. Zijn eerste werk was een strategische weg over het geheele eiland; de bekende Groote Postweg". Verder nam hij maat regelen ter versterking voor het leger en liet eene stelling inrichten bij Mr. Cornelis. Ook deed hij aanvangen met de noodige werkzaamheden om van Soerabaja een oorlogshaven te maken en zich bij Anjes eenigszins versterken. In 1911 weid Java door de Engelschen veroverd. Het leger bleek niet voor zijn taak berekend, de leiding was zwak. Ware Daendels zelf aanwezig geweest, ongetwij feld zou de verovering van het eiland meer moeite gekost hebben. Na het herstel van het Nederlandsch ge zag in 1816 werd er gedurende vele jaren niets voor de verdiging gedaan; eerst had men de handen te vol met de regeling van het bestuur, daarna kwam de Java-oorlog alle aandacht in beslag nemen. Eerst in 1831. toen de politieke geschillen met Enge land en Frankrijk voor oorlog deden vree zen werd weer iets voor de defensie gedaan. De G. G. Van den Bosch, die vooral in op dracht had geldmiddelen te verschaffen, voorde daartoe het cultuurstelsel" en een voor Engeland ongunstige handelspolitiek in. Het werd daarom door hem noodig ge acht militaire maatregelen te treffen zoowel tegen de inheemsche bevolking, als tegen onzen buurman. Hij stelde eenige grondbeginselen vast voor de verdedigbaarmaking van Java. Het verdedigen van geheel Indiëachtte hij onze krachten verre te boven te gaan; Door hem werd daarom de verdediging van Java geimilllllltlllllMnlIMIIIIIIMIIMIIlllllllllllllllMIMIIIIIIIIIIIII.lllllllllllllllll eigen tijd toekennen. Ieder mensch is dus, al of niet schijnbaar, het midden van een eigen kosmos, met eigen tijd. .Dit sluit niet uit de mystieke intuïtie dat er maar n Kosmos is, n zelf, n God. Want ieder zelf voelt zich, ook weer door mystieke intuïre, deel van dat eene Godde lijke zelf. Aldus kan ik toegeeven dat ik, eevemals ieder nadenkend mensch, antropocentrisch denk, mits men het begrip antropos, mensch, niet bindt aan dit sterfelijke, stoffelijke lichaam. Dat ik dit bedoel, blijkt uit de door Lotsy aangehaalde woorden, waarin ik de menschelijke geest ouder noem dan alle geologische tijdperken. Maar Lotsy gebruikt het woord antropo centrisch in geheel anderen zin. Ook hier blijkt zijn gemis aan significa. Hij bedoelt er mee de kinderlijke waereldbeschouwing van den boer die meent dat God zijn oogst door droogte en misgewas doet mislukken omdat hij niet naar de kerk geweest is. Op deeze verwarring behoef ik alleen even te wijzen. Na al wat ik er reeds oover geschreeven heb, moet men mij ten goede houden als ik daarnaar verwijs en er nu niet meer woorden aan besteed. Alleen zou ik Lotsyi willen uitnoodigen eens na te denken oover het weezen van kleur, en zich af te vragen wat kleur is, zonder een netvlies dat door licht getroffen wordt, en ook zonder de psychische ontfankelijkheid die nog noodzakelijker i 5 voor het ontstaan van het gevoel groen ot rood. Percipi est esse," zegt Lotsy. Waargenomen worden is bestaan. Maar hoe kan iets waargenomen worden zonder iets dat waarneemt? Hier is een lijdelijke vorm die den geheelen term tot onzin maakt. Want er zou dan, om te bestaan, eerst iets anders moeten zijn dat het bestaande waarneemt maar zelf niet bestaat!! De geheele Wereldbeschouwing van deezen natuur-onderzoeker is vol van dergelijke zinnelooze zinnen, en daardoor ijdele en leedige reedeneeringen. Zoo spreekt hij van het Leven" als een Chemisch verschijnsel", zonder eenige nadere aanduiding van wat hij verstaat onder leeven" en onder chemisch". Zoo zegt hij dat het moegelijk is zeer eenvoudige levende wezens", en levende stof" te maken. Welke kracht het woord maken" hier heeft, blijft volkoomen onbepaald. Natuurlijk, iedereen kan leeven maken". Maar eeven goed kan men volhouden en bewijzen dat het moogelijk is stof te maken" of be weeging te maken". Zulke expressies zijn, zonder diepere signi fische toelichting waardeloos. Nog erger wordt het wanneer Lotzy der gelijke oppervlakkige wijsbegeerte gaat toepassen op de maatschappelijke orde. Stoutweg verklaart hij alle poogen om een waarlijk sociaal-democratische of een waarlijk christelijke maatschappij te vormen, hoopeloos. En hij licht dat toe door het volgende kostelijke en stylistisch fraaye argument: Nooit heeft er een ware sociaal-democraat, nooit heeft er een ware christen gel e/d, omdat beiden slechts bestaanbaar zijn bij (!) een mensch zonder eenig egoïsme en zoodanig mensch niet bestaat." Dus de ware sociaal-democraat (laten we zeggen Troelstra, of liever Marx, waarOUDE KENNISSEN Wel gut, Mevrouw van Dam?de Ridder Daar zijn we weer in uw pension l Nog alles keurig op zijn plaatsje, En nog die mooie huisjapon ? Dat is al weer een jaar geleden. De tijd gaat gauw, niet waar Mevrouw ? Al is 't bij uw buren rijker We blijven uw pension getrouw. Al is u Zaterdags wat kregel Omdat er kamer wordt gedaan. Al is u Zondags uit uw humpje Wanneer we vroeg zijn opgestaan. Al is u Maandags ontevreden Omdat 't al weer Maandag is. Al is u Dinsdags wel eens zeurig Van wijngroc en vermoeienis. Al is u Woensdags nog al lastig Omdat de meid dan uit moet gaan. Al is u Donderdags 'n monster En brandt u onze lapjes aan. Al wordt u Vrijdags pas wat aardig Omdat u dan de nota geeft, We blijven uw pension betrekken, We zijn u trouw, zoolang u leeft! Kijk, ons tuintje, wat veranderd? Is de gouden regen dood? Hebt u havermout en grutten Naast de kippetjeS~ gepoot? In ons slootje zwemt ons bliekje Met ons kikkertje voorbij. Gut, Mevrouw van Dam-de Ridder. Dat wordt jacht en visscherij. Wel, ik laat mijn tweeloops komen Met mijn zegennet er bij. Hè, zoo'n heerlijk kikker-zitvlak Is een fijne smullerij. Hoor ik daar het meisje fluiten Van: Me gaan, atju, vaarwel/'' Ruik ik niet het stille walmpje Van ons peterolie-stel? Proef ik reeds de rijst met krenten Met de alebessensap? Zie ik niet het helder glimmen Van de gang en van détrap? Voel ik niet het felle jeuken Van de valsche muggebeet? Hier vergeten we ons zaakje, En ons tram-, spoor-, autoleed. Ach, we kunnen u wel kussen Als u ons niet kwalijk nam, En het broederlijke zoentje Ook niet op de nota kwam. J. H. SPEENHOFF IIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1IIIII1IIIII1III1II om niet?) bestaat niet, want hij" is alleen bestaanbaar bij een mensch zonder eenig egoïsme. En een ware Christen heeft ook nooit geleef d " (laten we zeggen Frans van Assizi) omdat alle menschen egoïsme hebben en de ware Christen niet. Waar haalt men de gekheid van daan En dan de praktische conclusie: Zelfs het streeven daarna is Dus utopistisch en MITSDIEN niet aanbeveelingswaardig" . Dus" en mitsdien" welzeeker, je moet maar durven. Dat noemt men logische ge volgtrekkingen. Geen definitie van den sociaal-democraat (ik vermoed dat Lotsy socialist" bedoelt) noch van den waren Christen", en uit die twee ongedefinieerde axioma's wordt dus" en mitsdien" een geheel willekeurige gevolgtrekking gemaakt. Het is alsof men als volgt reedeneerde Ware Natuuronderzoekers hebben geen menschelijk gevoel. Menschen zonder menschelijk gevoel bestaan niet- Dus zijn er geen ware natuuronderzoekers. Dus, MITSDIEN moest de heer Lotsy niet meer zulke boeken schrijven," Van die kracht ongeveer is Lotsy's logica. Is zulk een wijze van reedeneeren nu ge schikt de eerbied voor het logisch verstand der natuuronderzoekers er in te houdeu ? En dat na de klad die er in gebracht is door de drie-en-neegentig Duitsche pro fessoren ? De heer Lotsy is een hoogst verdienstelijk natuuronderzoeker, zijn biologische ontdek king dat soorten ontstaan door hybridisatie is zeeker een belangrijke vondst, waarvan de wijsgeerige betekenis nog niet is door grond. Maar ook nog in zijn speciale vak blijkt zijn gemis aan- wijsgeerig inzicht. Op de vraag : wat is een soort ?" scheept hij ons af met de volgende tautologie: Alle individuen van identische konstitutie, die slechts ne soort van voortplantingscellen vormen, vormen te samen ne soort. Eén soort is dus . . . ne soort van soort. Het woord soort" wordt hier in twee signifische waarden naast elkaar gezet. En dat heet dan een definitie, en uit zulke de finities worden verklaringen" die echt heeten en niet schijnbaar. Gelukkig kan ik eindigen met een woord van hartelijke sympathie. Al wat Lotsy schrijft oover art. 192 der Grondwet en het neutraal onderwijs beaam ik ten volle. Reik mij de hand, broeder! Neutraal, verplicht en kosteloos onderwijs, met zorg vuldige handhaving van eenheid en neu traliteit, en vermijding van alles wat naar sectarisme of fanatisme neigt, dat is wat de maatschappij behoeft. En geen slinksche bevoorrechting van dogmatische groepen of sekten. I1IIIIIIIIIIIIIIHII1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIII H. BERSSENBRUGGE, POKTKETFOTOÖKAAF ZEESTRAAT 65, Baast Panoraia Mesdai DEN HAAG. - Tel. 1538.