10 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 4 Aug. '17. No. 2093 De Zeven Hoofdvreugden v Teekening voor De Amsterdammer van A. de Haas Ons fiere zelfbewustzijn Op den Economischen Uitkijk Handel, N ij verheid en Handelspolitiek Ons land van nature geen nijverheidslahd. Toch dat wel geworden. Maar hoe dan? Met die vraag sloten wij het vorig hoofdstukje. Doch eerst moet nog even erop gewezen worden, dat de noodzakelijkheid om allerlei grond- en hulpstoffen uit het buitenland te betrekken, ons in de concurrentie op de wereldmarkt achter stelt bij de nijverheid van die landen, waar deze grond- en hulp stoffen worden gevonden: wij hebben boven den prijs stel dat die voor ons en voor BRIEF UIT CALIFORNI Met teekeningen van Is. van Mens San Antonio, Westkust van Californië, 11 Jan. '17 Beste Aalt j e en Jaap, Als Vader en ik zoo 's morgens op de piazza zitten en genieten van 't heerlijke uitzicht op de baai, waar de mooie groene eilandjes zich in de azuren zee spiegelen, dan kunnen we het ons hier, waar alles pais en vree 1s, haast niet voorstellen, hoe bijna heel Europa in lichte laaie staat en dat het er in ons goeie landje ook niet rooskleurig uitziet. Telkens lezen wij, dat er in Holland gebrek heerscht en dat broodoproeren en manifestaties tegen het gezag aan de orde van den dag zijn. Nu weten we wel, dat de Yankeebladen altijd schromelijk overdrijven, maar geheel uit de lucht gegrepen zijn zulke telegrammen natuurlijk niet. Zou ons Holland uit den wereldbrand blijven of ook in den oorlog gesleurd worden, of later verpletterd worden in den economischen strijd ? Dergelijke vragen speelden ons door het hoofd en jullie begrijpt dat we eenigszins gedrukt waren, vooral omdat ook Vader's handelsbetrekkingen met Nederland erg achteruitgegaan zijn gedurende den oorlog. , . Van onze piazza af hebben we het gezicht juist op het Signal Station" boven op Shark-Hill, vanwaar altijd de binnenkomende schepen worden gesignaleerd. Dan hijschen ze daar de nationale vlag van elk schip, dat in zicht komt. Stel je dus onze verwondering voor, toen we daar ineens het rood, wit, blauw langs den mait omhoog zagen stijgen, fier wappe rend in den bries. Die frissche kleuren zoo scherp afstekend tegen het blauw der lucht en het groen der eilandjes deden ons het hart opspringen- van vreugde. We zaten allebei een oogenblik roerloos met een prop in de keel van emotie. Gek toch, het ubi bene, ibi patria" gaat heelemaal niet op, hoor: nauwelijks zie je zoo'n stukje vlaggedoek of je voelt je anders worden. We renden de piazza af en spoedden ons naar de aanlegplaats: er is echter nooit reden tot haast, want voordat zoo'n schip binnenkomt, verstrijkt er zeker nog wel een goed uur. Maar er heerscht dan aan de kaai zoo'n gezellige drukte, omdat het heele stadje uitloopt, want het is bepaald eene gebeurtenis, als er een vreemd schip in de haven komt. Ongeduldig liepen we heen en weer en vingen brokstukken van de gesprekken op, die onze geachte'handels-en plaatsgenooten voerden; ze hadden het natuurlijk druk over Holland. Holland wlll be wiped off the map." «Holland will become part of Germany." Holland will be crushed, enz. enz." En ofschoon we geen uur te voren pessi mistische gedachten gekoesterd hadden, voelden we ons nu weer hoopvol gestemd: we zouden berichten en nieuws ontvangen rechtstreeks uit ons vaderland. Daar gleed als een zwaan statig en kalm een witte schoener over het water, de blanke zeilen stonden bol en van den bezaansmast wapperde lustig: rood, wit, blauw. Het vaartuig geleek wel een pleizierjacht, zoo hel wit blikkerde de romp in den zonne schijn, terwfll het blankgepoetste koperwerk overal lichtbundels uitstraalde. Een sleepbootje, dat tuk op een vrachtje den driemaster bij Kaap Hope tegemoet was hen gelijk is de vracht te betalen. Men denke zich wel in, wat dit beduidt. Als sterk sprekend voorbeeld heeft men wel eens gezegd dat bij wijze van spreken in Duitschland een glasfabriek boven den grond van een steenkolenmijn wordt ge bouwd ; dasr heeft men alles bij de hand; wij hier moeten de brandstoffen en de grond stoffen eerst van elders laten komen voordat wij daarmee werken kunnen. Dat in dit op zicht d« natuur ons land zoo slecht heeft bedeeld, komt voor ons neer op een ver hooging der productie-kosten en het spreekt van zelf dat, bij de scherpe mededinging op de wereldmarkt, elke verhooging van productie-kosten een verslechtering van de kans, een verzwaring van den concurrentie strijd beteekent. In dat opzicht is dus onze, op export zich richtende nijverheid, niet weinig gehandicapt." Zij is dat ook nog in ander opzicht. Ons invoerrechten-tarief verlangt aan de lands grenzen niet meer dan 5 pCt. der waarde van (volledige) fabrikaten, 3 pCt. over half fabrikaten, terwijl grondstoffen vrij zijn. Het hier ingevoerd goed draagt dus geringe rechten, maar de vreemde fabrikant wordt allicht in zijn eigen land beschermd, kan veilig achter zijn tariefmuur daar flinke prijzen maken en zijn qverproductie in Hol land met geringe winst, desnoods tijdelijk met verlies afzetten. Hoe moeten daartegen onze fabrikanten concurreeren? Bij hun export pogingen stooten zij zoo zou men immers zeggen hun hoofd tegen den tarief muur; in hun binnenlandsch debiet hier. ondervinden zij de mededinging der bij zich thuis" beschermde, vreemde in dustrieën ! Ook dit moet men bedenken, wanneer men zich er rekenschap van geven wil wat het beduidt dat niettemin! een aantal nijverheidstakken in Nederland zich tot be langrijke export-industrieën hebben weten op te werken en als zoodanig zich weten staande te houden, ja, hun afzet over de grenzen te vergrooten. *) Maar hoe is dat dan te verklaren? Van verschillende kanten belemmerd en bezwaard, ontwikkelt zich toch onze industrie. E pur si muove f Hoe kan dat ? Uit het bovenstaande is reeds gebleken, in welke belangrijke mate niet alleen de door ons land, maar ook de door andere landen *) Ik spreek bij dit alles over den toestand vóór den oorlog, natuurlijk. Sedert Augustus 1914 leven wij in een chaos en bij den dag. gestoomd, zagen we onverrlchterzake ach teraan puffen, zoodat we begrepen, dat de schoener een motor moest hebben. De meeste toeschouwers hadden kijkers en trachtten den naam van het schip te ontcijferen. .Holland is its name," zeide een oude heer naast ons, die door een zeekijker tuurde. Oh, please, please, may I have a look?' vroeg ik. Natuurlijk reikte hij me den kijker en ik zag den naam Holland" in gouden letters op den bak staan. Het schip naderde, de zeilen werden inge haald en we zagen de matrozen als katten in het want klimmen om ze vast te maken en met edelen zwaai kwam het schip langs de kade en werd vlug en handig gemeerd. De toeschouwers juichten; alle menschen hier zijn halve zeelui en weten dus een goed schip en een goede manoeuvre te apprecieeren, en mijn borst zwol van tro;s toen ik hunne goedkeurende opmerkingen vernam: Splendid, them Dutch are some sailors, anyway." She is 500 ton, if she is a ton." Gee whizz, but she looks classy," enz. Pa's gelaat glansde zoo van voldoening, dat n zijner kennissen het noodig vond hem een douche toe te dienen en plagerig lijsde hij: Say, Dutch, she can 't be made in Holland, she is far too fine." Doch Pa was veel te opgewonden om hem te ant woorden en maakte druk gebruik van zijne ellebogen om bij de landingsplank te komen: ik hield hem bij een slip van zijn jas vast en zoo waren wij de eersten die voet aan boord zetten van de Holland". De nog jonge gezagvoerder trad ons tegemoet, en vroeg in het Engelsen, waarmee hij ons van dienst kon zijn. Jullie hadt eens moeten zien, hoe vreemd hij opkeek toen we hem in het Hollandsch antwoordden l Hij noodigde ons uit hem naar het achterdek te volgen, waar hij ons voorsielde aan Hagen, den supercargo, in wiens hoede hij ons achterliet. Er is altijd heel wat te doen, voordat zoo'n schip ingeklaard Is; de oude harbor-master was al aan boord om de papieren na te zien en de kapitein ging met hem in de kajuit. De supercargo vertelde ons, dat de schoe ner een drijvende show-room was, die juist van de kust van Chili en Peru kwam en daar veel bezoek van den wal had gehad. Hij leidde ons rond en we waren verrukt over al wat we zagen. Alles zag er even keurig en helder uit, het dek, het tuig de zeilen, de menschen, de inrichting van de kajuit! En het deed ons hart goed, toen we op een koperen plaat tegen de kajuit lazen, dat de Holland" gebouwd waste Hoogezand in het jaar 1915. Ik streek liefkozend met mijn hand over de koperen plaat en zeide: Gelukkig, nu eens niet made in England of Germany." De supercargo glimlachte: Nu juffrouw Marcus, u bent knap als u hier aan boord iets aan kunt wijzen, dat niet made in Hol land is." De kapitein, die zich weer bij ons gevoegd had, vroeg ons ten eten, wat we dankbaar gevolgde handelspolitiek van invloed was op de ontwikkeling onzer welvaarts-bronnen. Willen wij daarin een dieper inzicht krijgen, dan moeten wij daarbij wat langer stilstaan en den gang van zaken vooral ten onzent in de 19de eeuw overzien. Wij zullen dan be speuren, dat zich uit die geschiedenis (welke wij hier maar zeer beknopt en in vogelvlucht weergeven) een [lefon des choses, een door feiten en ervaring bevestigde les loswikkelt, die een rechtstreeksche vingerwijzing bevat voor het antwoord op de vraag, die ons bezig houdt en die de toekomstige ontwik keling van onze welvaart betreft. Bij het herstel onzer onafhankelijkheid in 1813 proclameert Willem I den vrijen handel, maar onze vereeniging met België(1815) brengt daarin een keer: dat land, veelmeer industrie-land dan het onze, had groot voordeel gehad van het Continentaal Stelsel, dat de voortbrengselen der Britsche metaalen textielnijverheid had uitgesloten van Europa's vasteland. Belgiëweerde dus groot nadeel voor zich van den vrijen invoer der Engelsche industrieele goederen, verlangde daartegen bescherming. In het Noorden (Nederland) ontluikte de lang geknechte handel en begeerde open grenzen. Na '16 zien wij dan in de Vereenigde Nederlanden wanhopige pogingen om die twee onderling strijdende wenschen te verzoenen; de even aar slaat allengs meer en meer door naar den protectionistischen kant, zonder dat echter daardoor het Zuiden wordt bevredigd. De afscheiding van '30 vindt haar grond en haar verklaring ook in die economische botsing. De scheiding is eerst in '39 een voldongen feit. Maar het tot dien tijd ge volgd stelsel heeft aan ons land geen profijt gebracht: de bevordering", de kunstmatige aanmoediging, de Regeerings-steun, de hulp van den tariefwetgever hebben niet belet dat PORTIELJE in een zeer gedocumenteerd overzicht, samengesteld o.a. uit ambtelijke provinciale verslagen, een uiterst bedroevend tafereel van den stand onzer volkswelvaart en van haar bronnen ontvouwt (1844). Maar nu dringt dan ook het inzicht van het ver keerde en nuttelooze der gevolgde middelen en wegen tot de Regeering door en begint allengs eene gezonde reactie daartegen zich te openbaren en in daden te uiten. In '45 vindt men daarvan sporen; krachtiger en stelliger van zijn doel zich bewust volgt de wetgever in '62 nieuwe banen, wanneer hij ons invoerrechten-tarief (voorloopig nog niet consequent) grondt op het reeds vermelde, immers nog geldende beginsel van vrijdom aannamen en na nog even gebabbeld te hebben, gingen we huiswaarts. 's Avonds aan tafel zat ik tusschen den kapitein en den supercargo: ze hadden me zooveel te vertellen, dat ik heelemaal niet meer weet, wat de hofmeester me voorzette, maar alles was uitstekend, want ik zag, dat Pa al zijne aandacht wijdde aan de ver schillende gerechten. Aan het dessert vertelde Hagen ons wie en wat de Holland" was, aan wie ze be hoorde en wat het doel van haar reizen was. De Holland" nu behoort aan en is uit gerust door een combinatie van Nederlandsche Industrieelen, kooplieden, Indische firma's en Scheepvaartmaatschappijen, niet uitgerust als vrachtschip, maar als drijvende monsterzaal, waarin alleen Ned.- en Ned.Indische producten en waren tentoongesteld worden door de deelnemende firma's. Wisten jullie dat ? Waarom mij zoo iets niet geschreven ! Kranige, flinke Hollanders, echte jongens van Jan de Wit, ze hebben nog den onvervalschten handelsgeest en ondernemingslust van enkele eeuwen gele den. In de laatste tijden konden ze het niet meer bolwerken tegen Engeland, Frankrijk en Duitschland, doch thans, nu deze machtige concurrenten door den oorlog aan handen en voeten gebonden zijn en hun handel voor een groot deel stilligt en verloopt, nu weten de fiksche Hollanders, dat het tijdstip gunstig is om hunne producten op de markt te brengen en te lanceeren. Bravo, nog eens bravo voor jullie energie en durf! Geen stukje, geen voorwerp is er op de Holland", dat niet uit Nederland of zijne koloniën afkomstig is", vertelde Hagen, alles wat hier op tafel staat Is Holl. fabrikaat, het damast, het kristal, het glaswerk en ook het zilver. En hoe vindt u de kajuit zelf ? Is ze niet huiselijk en toch gedistingueerd ?" vroeg hij mij. Nu dat vond ik inderdaad. Oud-Hollandsche betimmering, eikenhouten meubels, Deventer tapijten. Aan de wanden hingen enkele etsen van Holl. meesters en deze sobere versiering verhoogde nog het cachet van den salon. Na het dessert gingen we naar de groote kajuit, die geheel anders gestoffeerd was, jullie moeten me niet vragen in welken stijl, want dat zou ik met geen mogelijkheid kun nen vertellen: het was modern. Alleen weet ik, dat er heerlijke fauteuils waren, waar je heel elegant in weg kon zinken. Even later kwam een matroos, een echte heldere, stoere Holl. jongen melden, dat de motorboot gereed lag, om een tochtje door de baal te maken. O, kinderen, het was heerlijk, ik stuurde en terwijl we door het water sneden, wist Hagen veel te vertellen : hij beweerde toch dat hij commis voyageur in het groot was, want hij reisde toch voor de verschillende firma's en maatschappijen, aan wie de Holland" behoorde. En het kwam den' deelhebber veel goedkooper uit dan vroeger, toen handelsreizigers met boot en trein met vele koffers reisden. En het nieuwtje van zoo'n drijvende show room trok enorm. Het slanke schip met zijne witte wolk van zeilen, en dat toch niet alleen van wind en getij afhankelijk is, trekt al de aandacht. Maar als ze hooren, dat het schip en elk onderdeel ervan, van het djatiehouten dek en van de Kromhoutmotor af tot de unifor men der manschappen en de kurkzakken toe made in Holland" zijn, dan krijgen ze respect voor the ilying Dutchmen." Zoo iets maakt indruk en u weet niet half, hoe veel succes we al op onze tochten gehad voor grondstoffen, een recht van 2 a 3 pCt. der waarde voor half-fabrikaten en van 5 pCt. voor geheel bewerkte goederen. In '77 wordt dit stelsel ruimer nog doorgevoerd in da laatste belangrijke wijziging van onze tarief wet. In denzelfden tijd worden de differentieele rechten" in Indië, waardoor bij in voer in de koloniën een begunstiging van n at ionale boven vreemde goederen was gescha pen, eerst verlaagd, daarna geheel afgeschaft. Ook op ander gebied scheepvaart, handel, bevoorrechting van de eigen vlag en die velerlei middelen, die aan wetgeving en bestuur ten dienste staan om in welken vorm ook bescherming" of voorrang te verleenen aan den nationalen arbeid" boven wat uit het buitenland komt ook op ander gebied streeft men krachtig naar opruiming van hetgeen als uitvloeisel van een verou derd, door de praktijk veroordeeld stelsel wordt beschouwd. De leus is: vrijheid van beweging, ruim baan voor ieder. Men heeft dit smalend genoemd het stelsel van laisser faire, laisser passer" of, in minder fraai Nederlandsch: het laat-maarwaaien-slelsel, deftiger: de leer der Staats onthouding. Doch hier valt te onderscheiden. Wordt daarmee bedoeld dat ieder mensch het best voor zijn belang kan en zal zorgen, dat dus b.v. wat men noemt sociale wet geving" in den ruimsten zin, uit den booze is, nu, dat is thans zeker wat men noemt een overwonnen standpunt. Maar als handelsen welvaarts-politiek is dit stelsel tot een bron van zegen geweest voor ons land; het was een kern-gezonde reactie tegen het vaderlijk gouvernement" van Willem I en de nog lang na dien heerschende opvatting, dat de wetgever de heele staats- en volkshuishouding in zijn hand had en in zijn hand moest nemen om door tal van kunstig in elkaar gezette en in-elkander-ingrijpende regelingen allerlei belangen van bevolkings-groepen te behartigen ... Die reactie moge misschien hier en daar aanvankelijk te ver in haar drijven zijn gegaan (een vergeeflijke fout, waarin men immers elke reactie overal ziet vervallen), zij sloot een zeer actieve wel vaarts-politiek van de zijde der Regeering niet uit. Alleen maar: die actieve politiek richtte zich niet meer op kunstmatigen steun, op bescherming en stelmatige bevor dering; zij werkte krachtig door de opheffing van belemmeringen; zij schiep de gunstige gelegenheden, de onmisbare voorwaarden, in het vertrouwen dat, als die er waren, de energie der nijveren en der handelaren daarvan profijt zou weten te trekken. Zoo hebben. Het regende orders en mijn assistent en ik hadden de handen vol. We zijn al aardig op weg om vasten voet in ZuidAmerika te krijgen en we zullen heelemaal treden in de plaats van de Duitschers, die vóór den oorlog bijna, alles in handen had den. Er was haast geen Instelling van eenig belang of de zaak werd met Duitsch geld gedreven, doch toen de oorlog kwam, lag de handel op Duitschland stil. Daarvan profiteerden de energieke ondernemende Hollanders en in Rio en Buenos Aires richtten ze een bank op, oh, met maar een klein kapitaal, een 4 millioen. Doch nauwelijks was ze opgericht of de beheerders zagen in, dat ze het kapitaal verdubbelen moesten. En nu is de bank zoo'n bloeiende instelling gebleken dat ze reeds werkt met een kapi taal van 16 millioen. Door dit succes zijn den handelsmenschen en industrieelen in Nederland de schellen van de oogen geval len, ze sloegen de handen ineen, overlegden kort en bondig en zijn met spoed aan het werk getogen. De Holland" werd daarvan het resultaat." En met zooveel belangstelling hadden we naar Hagen zitten luisteren, dat we niet opgemerkt hadden, hoe de Holland van boeg tot spiegel en langs de touwen van het want geïllumineerd was met Philipslampjes, rood, wit, blauw. En daarachter flikkerden de lichten van de stad en boven ons welfde zich de nachtelijke hemel, waaruit nog meer lichtjes ons tegen blonken. Het is een feërle," vond mijn vader. Het is reclame," zei de Zeeuw prozaïsch, en we lachten. Aan boord teruggekomen, hebben we nog even een kopje Javathee gedronken en zijn naar huis gewandeld, door beide heeren begeleid. De volgende dagen waren we meermalen aan boord, zoodat ik jullie nu eens eene beschrijving kan geven van de rest. In het tusschendek zag ik op rekken uitge stald bussen verduurzaamde levensmiddelen, naast flesschen rijst, Holl. kaas en boter, flesschen sla-olle en kartonnen met kaarsen en nachtlichten. Een collectie blikken met beschuit en koek en trommels biscuits. Er lagen ook een massa adreskaarten en catalogi op tafel. Wisten jullie, dat er speelgoed in ons land gemaakt werd ? Ik vind dat speelgoed minder stijf en veel gezelliger dan het Neurenbergsche. Op n van de rekken zag ik wol liggen naast stalen voor glasgordijn en vitrages. Verder manufacturen en monsters kapok. Wat een industrie nog in ons land, waar een leek niets vanaf weet. Enkele groote machinefabrieken hadden een klein model machine met teekeningen en foto's gestuurd. Groote reclameplaten hingen er aan de muren van chocolade- en suikerwarenfabrieken. Van de verschillende fabrieken uit de Langstraat had n firma een snoezig paar damesschoentjes van fijn lak- en chroomleer uitgestald naast een paar stevige vetleeren baggerlaarzen. Daarnaast was de Molukkenafdeeling en dat leek wel een kruidenierswinkel, peper, kaneel, foelie, nootmuskaat, vanille enz. alles keurig verpakt in flesschen. Natuurlijk waien er ook reclameplaten van de verschillende plantenvetten, die te genwoordig zooveel in ons land gefrabriceerd worden. Verder zag ik prachtfoto's van stamboekvee, dat vooral aan Brazili en de States geleverd wordt. Ook waren er catalogi van Boskoop en de bloembollenvelden en deze boekjes zagen er zoo keurig en welverzorgd uit, dat ze een plaatsje in een salon waard waren. We namen nog een kijkje in het ruim, waar de verschillende goederen weggestuwd waren, die voor onmiddelijken verkoop ge reed lagen. Van San Antonie uit gaan ze naar San Francisco, waar reeds een tweede bezendlng goederen uit Nederland ligt te wachten. En het kantoor te Amsterdam ontvangt telkens nabestellingen, voert de orders uit en ver zend de goederen per Holl. Amerikalijn, of per West-Indische mail en tegenwoordig, nu de Oost-Indievaarders door den oorlog gebegreep zij, om slechts dit ne, doch als een sterk sprekend voorbeeld te noemen, dat onze handel, onze zeevaart vóór alles voor hun ontwikkeling behoefte hadden aan flink bevaarbare zee-wegen, aan goed geou tilleerde havens; dat de verbinding met ons zoo omvangrijk achterland" moest worden verbeterd door toe- en afvoer langs rivieren en kanalen tusschen dat achterland en onze groote havens. Nu, in die richting zijn miJIioenen ten koste gelegd aan de ontwikkeling onzer volkswelvaart en dat werd door ons bedoeld met de actieve welvaarts-politiek onzer Regeering, die de gunstige gelegenheden en de onmisbare voorwaarden scheppen wilde. In dezen zin is wel degelijk steun verleend, gold niet een laat-maar-waaien"leus, maar werd hard gevieiki; hier was geen onthouding, maar werd gehandeld en werd gedaan, van Rijks- en gemeentewege gedaan wat ging boven de krachten van bij zondere personen, ondernemingen of groepen. En aldus (ledereen weet het) wordt voort durend nog opgetreden, om te volmaken, om bij te houden wat, tegenover de steeds verder strekkende eischen van het voort durend zich uitbreidend modern wereldverkeer, achterlijk dreigt te worden. Wij weten nu eenmaal dat Mercurius vleugels aan de voeten heeft, d.w.z. dat de handel zich snel verplaatst, altijd er op uit is de voor hem beste havens op te zoeken en den rug toe te wenden aan die, waar hij niet langer op zijn wenken wordt bediend. Wij moesten, en moeten nog -steeds, in dien rusteloozen wedijver trachten vooraan te blijven staan... Het succes heeft den arbeid gekroond. Wij hebben in de laatste decenniën der 19de en in het eerste anderhalf der 20ste eeuw (tot aan den oorlog) hier in ons land een even heugelijken als merkwaardlgen opbloei van onzen handel, van onze nijverheid be leefd. Ontwaakt uit den behagelijken dommel, waarin zij voordien verzonken schenen, heb ben zij zich aangepakt, de gunstige gele genheden aangegrepen ee zich ontwikkeld. Hoe kon onze nijverheid dat doen trots de natuurlijke belemmeringen hier te lande eu de tariefmuren van het buitenland ? Die vraag blijft over... voor 'n volgend maal. SMISSAERT dwongen door het Panama-kanaal moeten gaan,ook per Mij Nederland en per Rott. Lloyd. De Nederl. Handelscompagnie (The Netherland Mercantile Co ) dat is de naam van de vennootschap, waaraan de Holland behoort, tracht nu overal, waarheen ze goederen zendt, agentschappen op te richten. Hagen wilde gaarne, dat Vader agent werd in San Antonio, want de agent moet iemand zijn, die bekend staat als een invloedrijk en smart businessman. Nu, Vader had er wel ooren naar. Ook bovendeks is letterlijk alles uit Ne derland of koloniën afkomstig en vervaar digd door Ned. firma's; b.v. de zeilen, de lieren, het touwwerk, de scheepslantaarns en de lampen, enz. En alle verf en Japanlakken aan boord is het product van de Holl. industrie. Het kantoor van den heer Hagen is hyper modern ingericht met kaartsysteemen van firma's en van prijslijsten, toch is het niet ongezellig en de menschen worden op hun gemak gesteld met behulp van goede Holl. sigaren en een Holl. borrel. Een effen vloerzeil dekt den grond, voorts staan er een paar zalige clubfauteuils, terwijl op tafel schrijfpapier, lak en verschillende soorten inkt staan. Allemaal Holl. merk. Een Lipsbrandkast staat in n der hoeken. We moeten het den menschen zoo mak kelijk mogelijk maken; negen van de tien bezoekers hebben we daarmee al gewon nen," legde Hagen uit, en de tiende, wel dien moet ik dan bewerken; is hij dan nog obstinaat, dan vraag ik hem te dineeren, we hebben niet voor niets een uitstekenden kok aan boord ! De weg naar het hart van den man voert door zijn maag (feed the brute) maar denzelfden weg moer je volgen als je in zijn zak wil tasten!" Kolommen en kolommen werden er dage lijks afgedrukt in de locale couranten over the flying Dutchman" en the Mirror of San Antonio" het invloedrijkste blad van deze streek, gaf zelfs een special Holland edition" uit, waarin luide de lof verkondigd werd van the Holland and its smart super cargo." En iedere koopman en elke handels firma, die zich respecteerde had in zijn kantoor de geïllustreerde geografisch eco nomische brochure van Nederland liggen, welke Hagen met kwistige hand rondstrooide. Jullie ziet wel, dat het succes van the Merc. Comp. voor een groot deel afhangt van de smartness van den supercargo. Later natuurlijk als de zusterschepen van de Holland, die nu op de werven in Nederland gebouwd worden, in de vaart komen en ieder voor zich eene vaste route zal hebben, dan zal de supercargo het makkelijker krijgen, omdat hij dan zijne menschen beter kent. Maar nu moet ik eindigen, hè, de komst van de Holland" heeft ons opgefleurd; geen n Yankee denkt er meer aan om met ons land den spot te drijven. Hoezee voor de Holl. ondernemingsgeest! Vele hartelijke groeten, ook namens mijn vader, aan jullie beiden, van jullie NON MARCUS